Maingay, punong-puno ng buhay. Pero pagkagat ng dilip, ang lansangan, nagiging silungan ng mga binigo ng The Great Manila Dream. Araw si Recio!
Araw si Recio! Araw si Recio! Mahigit limang libong Pilipino ang nakatira sa mga kalye ng Metro Manila. Sa susunod na tatlong araw, anlansangang ito rin ang aking magiging tahanan.
Pup! Pup! Pup!
Pup! Pup! Pup!
Pup! Pup! Pup! Walang tigil ang dugo sa mukha ng matanda. Kaya naisipan kong tumakbo sa pinakamalapit na butika.
Ano po ba nangyari? Ewan po. Bagamat sa gitna ng plasa naganap ang insidente, halos walang pakialam ang karamihan. Para bang karaniwang tagpunan lang ito sa buhay.
Nagsanan. Medyo action yung nakakatakot. Maaga pa ngayon. May daylight pa pero ang dami ng mga gulong nangyayari dito sa lugar na to.
Medyo sa totoo lang kinakabahan ako na I'm going to spend the night dito sa lugar na to. Kung ganitong may araw, maraming nagkakagulo, nag-aaway-aaway, nagkakasakitan. Paano pa kaya paggabi? Kasabay ng pagsasara ng mga tindahan, napuno ng karton ang banketa. Naging dormitoryo ang madidilim na pasilyo.
Marami sa mga nakilala ko ilang dekada nang nakatira sa banketa. Iba-ibang dahilan. Kahirapan, iniwan ang pamilya, nawalan ng trabaho, nalulong sa bisyo. Ilang years na kayo dito sa kalye? Eh, patagal na.
Parang parang parang. Anong pangalan niyo po? Eddie DeLay.
Eddie DeLay. Nagkakaisang magagawa ng pelikulang Pilipino. Mowell Fund pala kayo!
Boring sa bahay. Dito... May action. Hindi naman mga akti-pili pa.
Masyadong susunod ka nito. Sa bahay naman, ayaw lang eh. Tiga-tiga nito.
Dito, araw-araw, parang pelikula. Ocho! Hindi mahirap makisama sa mga tao ng kalye. Dito, pantay-pantay ang turingan. Basta raw wala kang kieme, madali kang makakabagay sa kalye.
Jack! Mas! Parking! Mas! Tinanggap nila ako na parang bagong miyembro ng kanilang mundo.
Pagpatak ng alas 10, kanya-kanya ng latag ng karton. Naubusan ako ng pwesto kaya sa tabi ng masangsak na kanal ako, napahiga. Hindi ko ikakailang may takot sa aking dibdib.
Di ko kilalang mga makakatabi ko ngayong gabi at walang dingdig na magmoprotekta sa akin laban sa panganib. Pilit kong pinikit ang aking mga mata. Kinabukasan kanya-kanya ng larga ang lahat.
Marami sa kanila pangangalakal ng basurang ikinabubuhay. Mahaba ang kanilang nilalakbay mula Maynila hanggang Quezon City. Kung nasa ng basura, andun sila.
Dito ko na kilala si Maricel. Ilang years na kayo sa kalit eh? Ano po, ano po. Five years na?
Ikatlo sa anim na magkakapatid si Maricel. Dati raw, sama-sama sila sa iisang bahay. Pero nang mamatay ang kanyang ama at nagkasakit ang ina, hindi na nila nakayanan ang upa.
Sinamahan ko siyang mga lakal ng basura. Gaano man kadumi o kasangsang, lahat kinakalkal sa pag-asang makaswerte ng lata, plastic, papel o di kaya'y pagkain. Nung una daw, nandidiri rin siya sa basura.
Pero ngayon, sanay na siya at nagustuhan na nga niya ang buhay kalye. Dito raw kasi, lahat libre. Bakit mas gusto ninyo sa kalye tumira? Simpli, ikaw pang ikatain.
Libre rin ang tubig? Opo, mangingi lang po. E wala kang namang higaan?
Sabi, kaktol. Wala kang bubong? Wala po, biyana po. Sisilong. Pagkatapos ng halos tatlong oras at mahigit sampung kilometrong paglalakad, sa junk shop ang aming tuloy.
Salamat! 143 pesos ang kinita ni Maricel nung araw na iyon. Sapat na pambili ng bigas at ulam ng pamilya. Isang lumang kariton ang nagsisilbing silungan ni Maricel at ng kanyang tatlong anak. Habang tulog ang mga bata, isang matandang lalaki ang nagbantay sa kanila.
Si Mang Rolando, napalaboy rin sa kalye. Kayo po ang nagbabantay ng gamit nila? Oo, ilapit siya na wala. Ng gamit sila? Oo.
Ba't niyo po binabantayan? Magkamag-anak ba kayo? Hindi. Eh ano po?
Magkakakilala lang. Ah, eh ba't niyo binabantayan? Eh kakilala niyo lang naman.
O, eh, simple ah, pala sa akin. Simple. Kapag bahay.
Kapag bahay? Wala naman po kayong bahay. Wala na ako kayong karisot.
Mag-iigip na tayo ngayon ng tubig para mayroong pangsaing mamaya bago magising yung mga bata may magkakalimutan. Sa tapat ng kalye, nakikiigip si Maricel. Ah, kuya makikiigip!
San naga dito ka nagiigip? Papa. Ang kain ka man nila?
O. Itong tubig na ito pwede kong inumin? Papa. Isa lang ang panuntunan ni Maricel sa kalye. Pag mabait ka sa iba, mabait din sa iyo ang mundo.
Pagkatapos mag-igib, diretsyo luto na ng pananghalian. Isang kalawanging lata ang nagsilbing kalan. Pira-pirasong kahoy naman mula sa basura ang aming uling. 30 pesos na tahong ang ulam namin.
Habang hinintay namin maluto ang taho, pinakita sa akin ni Maricel ang kanyang karitong mansyon. Bawat maliit na pinto, animoy maliit na kwarto. Dito kulungan ng aso.
Tapos yung kabilang kwarto, ah, parang cabinet ninyo yan. Tapos ito, higaan. Ang higaan sa mezanin, Pwedeng maging lamesa rin. Buhay na, buh!
Kaya ng oras na ng kainan, salu-salu kami sa munting handa. Kain ng kain! Pati si Mang Rolando kasama sa hapag. Ganun din ang mga alagang aso kasama sa salu-salu.
Ay, te! Maya-maya, dumating na ang asawa ni Maricel. Nangangalakal din ang basura si Mang Dodo.
Pagkatapos ng tanghalian, nagyayana si Maricel na maligo. At tulad sa pagkain, all for one, one for all din ang estilo nila sa pagligo. Sa isang poso sa gitna ng kalye nila ako dinala.
Ang pagligo ay isang pribadong gawain para sa marami sa atin. Pero dito, buong kalye ang banyo mo. O, o sila. Marami mang tao sa paligid nilunok ko ang aking hiya at nakisali na rin sa pagligo. Sarap ng kubig dito ah.
Magbaba ninyo! Ay, nabob! Niko na, mami siya.
Magbaba nyo! Dalawang beses lang sa isang lingko maligo ang mag-anak. Marami kasing naglalaba at nag-iibig sa puso, kaya sa pagkakataon ito, todo kuskos ang lahat. Meron pa dito, oh!
Masayang kasama ang mag-anak ni Maricel. Sandali kong nakalimutan na ako'y nasa kalye. Pero pag-uwi namin sa Cariton, nagparamdam ang realidad.
Hindi nyo, isasampay yung gamit nyo. Hindi po, ino. Lalaban nalang diretsyo.
Bakit po? Hindi pwedeng isampay dito? Hindi po. Nagagawa po yung barangka.
Inasampay po sila dyan. Hindi po. Hindi po.
Magaroon mo talaga po. Oo. At makalipas ang ilang oras, nagsimula na kaming magal sa balutan.
Ang daming ano yung parang uon? Tren lang po, tren. Tren ang tawag niyo dyan?
Palibha sa araw-araw nilang ginagawa ang paglilipat ng pwesto. Nasanay na si Maricel at ang kanyang mga anak, pati na rin ang kanyang alaga. Diretso?
Liliko? 15 minutos rin ang nilakad namin sa paghanap ng bagong masisilungan. Saan tayo pa pwesto? Te, di ba dapat dito?
May nakaparada. Pansamantala kaming tumigil sa parking lot ng isang pawn shop. So yun po, akawa na mo po.
Pero ano, may kumasok ng krasya sa bahay. Napangiti ako sa sinambit ni Maricel. Sobra na.
Gaano man sila kasalad, patuloy siya nagpapasalamat. Habang naghihintay, ginamit ng mga bata ang panahon para makapaglaro. Doon ko nalaman na hindi pala lahat ng batang kasama namin ay anak ni Maricel.
Ang magkapatid na Jiver at Abby, humiwalay na sa kanilang ina na isa ring palaboy sa kalsada. Pamangki ni Maricel ang dalawang bata. Ba't hindi ka nalang umuwi doon sa kay mama mo, kay Mary Grace?
Hindi. Ha? Nasa pala ko. Sinasaktan ka?
Ano? Paano? Ginugulpi ka?
Asawa niya. Asawa niya? Yung tatay mo? Tatay mo yun?
Ano yung tatay mo? Tatay ko lang. Ikaw, sinasaktan ka rin?
Anong ginagawa sa iyo? Pinapagaling. Nino?
Nang stepfather. Stepfather mo? Oo.
Okay lang sa inyo na kayo yung mag-alaga sa kanila? Kahit na hirap na rin kayo? Bakit?
Awa ako. Nandito ko nung mga katayang niya. Tukol pa siya kaya inaawad nung kabatayan. Hindi yaman ako. Ha?
Hindi yaman ako. O sige, anong pangarap mo sa buhay? Umaman. Umaman?
Yun lang? Pag naging mayaman ka, anong gagawin mo? Bibili ko ng gamit. Bibili ka ng gamit. Anong mga gamit?
Ano? Ang mga kilawan. Oo. Anong mga kapos?
Anong gamit sa bahay? Pinggan. Pinggan. Bibili kang pinggan.
Kusina. Ano ba? Banyo.
Bibili ka ng banyo. Binibili pa lang ang banyo. Oo, syempre.
Bakit? Bakit ka bibili ng banyo? Bili na mga gawa-gawa.
Kamay. Hindi ko alam kung matutuwa ako o malulungkot sa aking narinig. Sana nga balang araw makuha nila ang kanilang mga simpleng hiling.
Nilipat na daw! Nilipat na daw! Pagdating ng takip silin, kailangan na naman naming lumipat.
Parating na raw kasi ang mga palaboy na may teritoryo sa parking lot na ito. Gutom na ang mga bata. Pero imbis na maghaponan, sama-sama kaming na masura. Mag-ubuha daw siya ng basura. Ito na, Maricel.
Maswerte kami dahil habang umubuha ng basura, may mag-asawang nagmagandang loob na magbigay ng hapunan. Thank you, po. Totoo nga ang tinura ni Maricel. Kapag nagmalasakit ka sa iba, may malasakit ding isusokin sa iyo.
I'm the father of two daughters and two sons. Tingnan ko magkain. Sana po.
Sana po. Masama-sama sa pagtulog namin. At kahit ano po, katipagpamina namin sa pila. Tingnan ko. Pagkatapos ng hapunan, umalis na ang nakaparadang sasakyan sa hardware store na madalas nilang pinupwestuhan.
Larga ulit ang aming kariton. Hey! Ganyan mo! Ito ang kwestong sadyang pinili ni Namaricel.
Maliwanag daw kasi ang ilaw dito. Mas ligtas ang mga bata kesa sa madidilim na sulok ng lansangan. Para mas lalong ligtas, tabi-tabi kaming natulog. Animoy gamugamon na nagkumpulan sa iisang ilaw. Animoy mga sisiw na sumilong sa iisang ina, si Maricel.
Mainit man, madumi at malamok, panatag akong nakatulog sa tabi ng mga bata. Pero pagdating ng madaling araw, nabulabog kami ng kaguluhan. Biniltaan daw yung tasila, kaaway.
May binulbi sila, di ba? Oo, biniltaan daw sila, binakbantaan daw sila nun. Binawad lang nga namin, kaso dami. Hindi ako makatulong. Pinangunahan ako ng takot sa aking dibdib.
Ang panganay ni Maricel na si Jonas, nagkusang bantayan kami sa labas ng kariton. Nagmalasakit na magbantay hanggang siya na mismo'y makatulog sa kanyang kinalalagyan. Isa lang ang dasal ko noong gabing iyon. Sana wala ng panganib na dala ang susunod na umaga.
Tinanghali na kami ng gising kinabukasan. Music Kailangan magmadali dahil magbubukas na raw ang tindahan. Hindi kami pwedeng maabutan sa tapat ito. Yari kami sa may-ari.
Balik kami sa dating pwesto, sa ilalim ng puno kung saan nakatira rin ang maraming alutihan. Pagkain ang unang hinanap ng mga bata sa kanilang pag-isip. May 20 pesos pang naiwan sa bulsa ni Maricel, pero paano kaya namin ito hahatiin sa anim na bata?
Habang naglalakad patungo sa Karinderia, may nadaanan kami pagas ng tubig. Dito ba tayo naglininis ng paa? Malinis ba itong tubig na ito?
Sa karinderiya, bumili kami ng kanin baw. Limang pisong kanin na may libring sabaw. Hindi mo na kailangan ng kutsara at inidor. Diretso sa plastic na ang subo.
Sarap pa! Linggo nung araw na iyon, dinalako ang mga bata sa tahanan ng Panginoon. Dito kung saan tanggap ang lahat, basta may matibay kang pananampalataya. Hawak kamay, bumulong ako ng dasal sa Panginoon.
Sana pasilungin niya sa kanyang kapangyarihan ang mga batang ito. Ibig sabihin nun, ang kapayapaan ay laging sumayin nyo. Anong pinagdasal mo kanina nung nakaluhod tayo? Napalakasin. Malakasin.
Lata mga tao. Ano? Ano nangyari sa mga masamang asay?
Sana maligtas kami. Ano? Sana ligtas kami.
Sana ligtas kayo saan? Sa kahit saan kami pupunta. Para sa mga bata, isang malaking playground ang lansangan. Pero habang tumatanda, unti-unti nilang nalalaman na ang kalye ay hindi inosenteng palaruan. Tulad ni Najiver at Abby, inampun na rin ni Maricel ang 12-anus na si Grace.
Bakit dito ka kay ate Maricel nakatira? Ayoko pumuli. Bakit? Bakit? Marami daw po na-rape din eh.
Marami po na-rape. Bakit big ka kilala kang na-rape na? Pinagbento lang po.
May bahay si Grace sa sementeryo, pero mas panatag daw siya kasama si Maricel. Sa sandaling panahon, nakalimutan namin ang marahas na kalsada. Halos walang katapusan ang kanilang halakha.
Pero sa gitna ng paglalaro... Yan, babe! Ganyan!
Anong pinamahamit, Transformer? Ang emergency. Para natin sa... Babe, kayo mo tumayo?
Ayoko, babe. Dala, dala, dala. San ang masakit? Sabihin mo sa amin kung saan yung masakit. Ah, yung likod!
Ako, teka-teka. Aksidente na naglag sa swing si Abib. Tumama sa lupa ang kanyang batok at likod. Tumama po yung... Masakit?
Halika-halika. Isinugod namin sa pinakamalapit na ospital ang bata. Malakas ang kabog sa aking dibdib. Sana makaligtas ang bata sa pagsubok na ito.
Makalipas ang ilang minuto, humahangos sa ospital si Maricel. Labis ang pag-aalala. Pina-X-ray namin si Abby.
At pagkatapos ang isang oras, lumabas ang resulta. Awa ng Diyos, walang fracture, ligtas si Abby sa sakunan. Sa aking huling araw sa kalsada, naisipan kong hantugan si Maricel at ang mga bata.
Pasasalamat sa pagtanggap nila sa akin sa loob ng tatlong araw. Dito! Dito ka! Dinala ko sila sa isang public swimming pool sa Maynila.
At sa ilang oras na pagtatampisaw, napuno ng mga halakhak ang buong lugar. Nilunod ng malamig na tubig ang pagod at gutom ng kalye. Magkatapos, In the name of the Father, the Son, and the Holy Spirit, Amen. Maraming maraming salamat po sa biyayang binigay niyo sa amin at saka, Bala nang di po kami kapabayaan sa aming pagkakain ngayon. Amen.
Atak! Isang maliit na salusalo ang aming hinanda. Simple lang ang pagkain pero, mas nakakabusok ang ngiti sa mukha ng mga bata. Nang matapos ang salu-salu, inilabas ko ang aking regalo.
Bawat isa, simbolo ng masasayang alaala ko sa kalsada. Madaling stereotype ang mga palaboy ng kalye. Inisip ko noon, sa hirap ng buhay sa kalsada, marahil puno ito ng agawan, nakawan, away at gulo. Pero kabalik na rin ang aking nakita.
Kung sino pa ang walang-wala, sila pa ang unang nagbibigay. Kung sino pa ang walang-sino, sila pa ang unang tumutulong. At kung sino pa ang pinagkaitan ng panaginip, sila pa ang unang bumiiti.
Hindi may kakailang peligroso ang buhay sa lansangan, pero sa lalim ng malasakit nila sa isa't isa, kahit papano, nagliliwanag ang kalsada. Thank you po. Bye bye.
Nung araw din iyon, nagpaalam ako kay Lamaricel at sa mga bata. Tuwang-tuwa ako dahil subsub sila sa pagkukulay at pagsusulat. Uy mga bata, alis na ako. Pero nang magpaalam na ako kay Abby at Grace. Abi, aalis na ako.
Ha? Aalis na ako. Hindi naman namaman sila.
Ay, baka humiiyak. Hoy, baka humiiyak? Huli ka na nga. Huli ka na.
Naku, isa pa to si Grace. Diyos ko naman. Baka humiiyak? Ha? Aish, sus naman!
Ano ba yun? Diyos ko! O, hali ka na!
Abi, abi, abi! Huwag ka na iiyak, ha? O, sige, sige, sige! Bibisitahin kita lagi dito!
Okay? O, huwag na iiyak. Okay na yun. Ha? Hug muna si ate.
Hug muna si ate. Okay? Okay na, Abby? Ha? Bye, Grace.
Iniwan ko ang mga batang mabigat ang loob. Baon ng dasal na sana lagi silang ligtas ng ating lansangan. Salamat, Abby.
Salamat, Grace. Salamat, Maricel. Salamat sa silo ng malasakit na ipinakita ninyo sa akin.
Sa susunod na lunes, May tinapakan akong yakking. Hindi ko na tinina kung ano yun eh. Parang ganyan, ano yan? Yak!
Susubuan ko naman pagtasihin ang mundong walang sapin sa paa at salak sa saplo sa katawan. Bye!