Sinh lý hệ sinh sản và các biện pháp người thai

Giới thiệu về hệ sinh sản

• Hệ sinh sản có 4 phần chính:
  1. Sự hình thành hệ sinh dục trong giai đoạn phôi thai
  2. Cơ quan sinh dục nam
  3. Cơ quan sinh dục nữ
  4. Sự thụ tinh và biện pháp người thai

Giai đoạn phôi thai

• Trong 8 tuần đầu của phôi thai:
  • Cả bé trai và bé gái đều có mầm sinh dục.
  • Cặp nhiễm sắc thể XX với nữ và XY với nam.
  • Nhiễm sắc thể Y có đoạn gen kích thích mầm sinh dục phát triển thành tinh hoàn ở nam.
  • Tinh hoàn tiết hormone ức chế ống muller và phát triển ống Wolffian.
  • Hormone Testosterone làm tinh hoàn di chuyển từ ổ bụng xuống bìu.
  • Ở nữ, mầm sinh dục biến thành buồng trứng do không có nhiễm sắc thể Y.
  • Ống Muller phát triển thành vòi trứng, tử cung, và âm đạo.
• Sau sinh, hoạt động tuyến sinh dục tạm dừng tới tuổi dậy thì.

Hoạt động sinh dục nam

• Cấu trúc bên ngoài: dương vật và bìu chứa tinh hoàn.
• Cấu trúc bên trong: tinh hoàn, mào tinh hoàn, ống dẫn tinh, bóng tinh.
  • Tinh hoàn có các ống sinh tinh cuộn xoắn sản xuất tinh trùng.
  • Tế bào Leydig trong tinh hoàn tạo ra testosterone.
  • Testosterone kích thích sinh tinh và phát triển đặc tính sinh dục thứ phát.
• Tinh trùng được lưu trữ và trưởng thành trong mào tinh hoàn.
• Hormone điều hòa: GnRH -> FSH, LH -> testosterone.
  • Testosterone có cơ chế điều hòa ngược âm tính (negative feedback) để cân bằng.
• Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh tinh:
  • Nhiệt độ, pH, kháng thể tiêu diệt tinh trùng, chất kích thích (rượu, bia), phóng xạ, stress.

Hoạt động sinh dục nữ

• Buồng trứng, vòi trứng và tử cung.
• Khác biệt so với nam giới:
  • Buồng trứng không có ống dẫn như tinh hoàn.
  • Các cấu trúc: buồng trứng phát triển thành nang trứng với nhiều giai đoạn từ nang nguyên thủy tới nang trưởng thành.
  • Vòi trứng chia làm bốn đoạn: phễu, bóng, eo và đoạn trong thành.
  • Tử cung chia làm ba phần: đáy, thân và cổ tử cung.

Sự phát triển của nang trứng và hormone

• Giai đoạn phôi thai: trứng nguyên thủy hình thành và ngừng phát triển cho đến tuổi dậy thì.
• Tuổi dậy thì: nang trứng phát triển thành các giai đoạn khác nhau dưới tác động của FSH.
• Chu kỳ kinh nguyệt: tính từ ngày đầu hành kinh đến ngày đầu hành kinh tiếp theo.
  • Buồng trứng:
    • Pha nang trứng: FSH kích thích phát triển nang trứng.
    • Pha hoàng thể: Sau phóng noãn, hoàng thể tạo ra progesterone, estrogen.
  • Tử cung:
    • Pha tăng sinh: estrogen làm dày nội mạc tử cung.
    • Pha chế tiết: estrogen và progesterone làm phát triển mạch máu và ống tuyến.
    • Pha hành kinh: giảm progesterone gây co lại các mạch máu dẫn đến bong tróc nội mạc tử cung.
• Điều hòa hormone: GnRH -> FSH, LH kích thích phát triển nang trứng, phóng noãn.

Mãn kinh

• Buồng trứng không còn đáp ứng với FSH dẫn đến không phóng noãn.
• Có thể tồn tại trứng lưu trữ nhưng không hoạt động bình thường.

Các biện pháp người thai

• Dụng cụ tử cung: loại có hormone và loại có đồng (copper)
  • Hormone: chủ yếu là progesteron, ức chế phóng noãn
  • Đồng: gây tổn thương tinh trùng
• Thuốc người thai: hàng ngày và khẩn cấp
  • Thuốc hằng ngày: kết hợp estrogen và progesteron.
  • Thuốc khẩn cấp: uống càng sớm càng tốt, tránh mang thai ngoài tử cung.
• Miếng dán người thai: không phổ biến ở Việt Nam do khí hậu
• Thuốc tiêm và que cấy: chứa progesteron, thời hạn ngắn hay dài tùy loại
• Người thai tự nhiên: tính ngày rụng trứng, không quá hiệu quả
• Bao cao su: tiện lợi và bảo vệ khỏi bệnh lý tình dục.