Nakalungan ko dalawang beses, isa noong 1973, isa noong 1977. Tagda-dalawang taon, bali apat na taon ako nakulong. Una ako nakulong, dinala ako sa Camp Vicente Dim. Pinabintangan akong kabuma, kapisan ng gurong makabayan. Hindi pa lang ako guru, nag-aaral pa ako noon.
Tinanggal niya akong reso, tinanggal niya ang media, lahat sa kanya. So kapag nabuti nga noong mga panahon na yun, meron mga kabataan pa rin lumalaban, nagsasabi ng katotohan. At isa na ako doon. Kaya ako'y nahuli. Tinorture ako, lahat ng klase ng torture na binigay sa akin.
Pinaupo ako sa yelo, hinubaran ako, tinuriente ang aking genitalia, pinusutok ako, pinisipa ako, pinulata ako, nambari lahat, lahat ng nasa libro ng pagtutorture na naranasan ko. Kaya dapat tingnan, lalo na yung mga namatay, lalo na yung mga patay ng mga nakaraang panahon sa paglaban sa diktaturya, sila ang totoong mga bayani. Sila ang dapat kinikilala.
Sila ang pinagbibigay, dapat pinagbibigay pugay sa kanila. Dahil kung di dahil sa mga taong ito na napatay ng maaga, lalo na yung mga kabataan, wala itong tinatamasa natin sinasabi ninyong kaluwagan, demokrasya, wala ito. Stop begin. ko, tama na.
Diba? Rest in peace na. Para sa ganun, ang bansa naman natin magiging at peace.
Ang gulo eh. Our country is sick. And we need healing.
And hindi nakakatulong yung pagtutul na yun. Paghukay-hukay na yun, hindi nakakatulong yan. These are the five peso coin.
Silver. Ito, pure silver. Even the one peso.
Bagong lipunan days ito. Bakit niyo po tinatago yan? Ano sa tingin mo?
Remembrance. Alaalaman lang sa mga bagong lipunan. Kasi kung maari sana, gusto kong bumalik yung panahon na yan.
Comfortable kami noon. Yun nga sabi ko, those were bountiful days. Kayo po isang ayon sa pagpapalitig kay President Marcos sa libingan? Oo naman.
He deserved. He is a hero. I was happy.
Thank God. Dapat lang may libing na. I find it a peace now.
Dahil tapos na eh, di ba? Yun living na yun. Ngayon lang, namatay na siya, 1989 pa. Ano pa? Ano pa ba kukuha mo doon?
Yun ay malaking... paglilibing sa katotohanan. Yun ay isang malaking pagbabago ng kasaysayan.
Yun ay dapat tingnan na isang maling gawain. Paano mo gagawing bayani ang isang taong napakaraming pinapatay? Paano mo gagawing bayani ang isang taong dahilan ng pagkawala ng maraming maraming kabataan at mga tao na hanggang ngayon ay hindi pa nakikita? Sino ba ang nagbago?
Sinong nagpapabago? Itong mga antay. Silang gumagawa eh. Diba? Ayan na oh, nag-approve na ng Supreme Court.
Nandiyan. I remember noong plano pa lang, hindi pa napunta sa Supreme Court. May mga nagsasabi na, eh, libing nga.
Itong mga anti-Marcos, hindi ba sabi nila noon, we will only follow what the Supreme Court will tell us, will decide. Ngayon nag-decide ang Supreme Court. Wala pa rin.
Complaint pa rin. I believe President Marcos has a purpose for that. At siya, martial law, it was only until 1981. Hindi naman nagtagal yun eh.
It was time to... Parang in-stabilize lang ang country natin. There were many subversives noon.
So kung bayani palang nag-torture sa amin, ano kami? Sinungaling kami. Kasi bayani pala yun, hindi pala yung torturer eh. So, grabing ano yun, grabing insulto.
Talaga yun sa amin. Tapos ang masama pa, parang kami pa yung may kasalanan. Kami pa yung sinisisi na parang ayaw niyo kasi yung kalimutan. Pagbigyan niyo na yan.
Naniniwal ako na lalabas ang katotohanan. Kahit na sobra-sobra ang batikos sa amin, itong 30 taon, since 1986, wala nang ginawa kundi kami tinaddad. Lahat na. kasi magnanakaw at lahat.
Samantalang, hindi man lang kami tumanggap ng sweldo. Alam ko naman na hindi totoo, kaya I am at peace. It's really unfortunate na justice has eluded. the Filipino people. But that's because only Marcos was taken out.
The system of oppression and exploitation na nandiyo dyan sa gobyerno, hindi naman yung binago. Walang sumunod na... Ang gobyerno nagumawa ng akbang para sigilin, usigin yung mga krimen at katuwalian sa panahon ng Marshall.
Hindi na-resolve ba. Kaya lumalakas din. ng mga Markoses.
Sabi niyo, tinuturo niyo kami, ginagawa din ninyo. Parang ganyan ang nangyayari dito. Turuan ang turuan.
Ang bayan ang nakatiwa mo nga. Yung scar dito, wala na. Ibig sabihin, wala na yan. Pero, yung ginagawa nila, lalo na ngayon, lalo lang masakit dito sa amin, sa dindig namin. Kami yung mga biktima.
tapos sasabihin, forgive and forget ako hindi ako makakalimut hanggang ako ibawian na lang ng buhay hindi ko makakalimutan yung ginawa sa akin sa ilalim ng madilim na bahagi ng ating bansa