Εδώ και 16 χρόνια η Ελλάδα διέρχεται τη μακροβιότερη οικονομική κρίση στα παγκόσμια χρονικά. Σε όλη αυτή την περίοδο όμως το κύριο οικονομικό πρόβλημα της χώρας δεν παρέμεινε σταθερό. Η κρίση ξεκίνησε το 8 από το δημόσιο χρέος, όμως τα επόμενα χρόνια συντηρήθηκε από τις υφεσιακές πολιτικές των μνημονίων, μετά ήρθε η πανδημία που προκάλεσε την κατάρρευση της ζήτησης, μετά ο πληθωρισμός και σήμερα βρίσκεται σε ένα εντελώς διαφορετικό στάδιο. Αυτό της καρτελοποίησης.
Η Ελλάδα είναι πλέον η Κολομβία της Ευρώπης αφού τα καρτέλ... Είναι παντού, στο γάλα, στο τυρί, στο λάδι, στην τηλεφωνία, στις τράπεζες, στα ακτοπλοϊκά, στα ζυμαρικά, στα φάρμακα, όπου και να γυρίσεις το βλέμμα σου, οι αγορές κυριαρχούνται από καρτέλ. Δεν αρκούσε λοιπόν που η κρίση έριξε τα εισόδηματα των Ελλήνων σε επίπεδα Βουλγαρίας, ήρθε και η καρτελοποίηση των αγορών που ανέβασε τις τιμές σε επίπεδα Ελβετίας. Τα καρτέλα όμως δεν είναι κρίση, είναι επιλογή και σε αυτό το βίντεο θα καταλάβεις γιατί. Από τις τηλεοπτικές σειρές και τις ταινίες, έχουμε μάθει να συνδέουμε τον όρο καρτέλ με τις συμμορίες ναρκωτικών, όπλων, σωματεμπορίας και όλων των συναφών.
Τέτοιες συμμορίες μπορούν να σχηματίσουν καρτέλ. Ο όρος καρτέλ όμως δεν σημαίνει εγκληματική συμμορία. Αντιθέτως, είναι κατεξοχήν οικονομικός και περιγράφει τη συμπεγνία αντιπάλων με σκοπό να καταργήσουν το μεταξύ τους ανταγωνισμό και να εκμεταλλευτούν κάποιον τρίτο. Σε ένα καρτέλ ναρκωτικών, ας πούμε, αντίπαλες συμμορίες συμφωνούν να πάψουν να αλληλοσκοτώνονται Να αρκεστεί η κάθε μία στη δική της περιοχή και το σημαντικότερο απ'όλα, να κρατήσουν τις τιμές τους ψηλά για να απολαμβάνουν μεγαλύτερα κέρδη.
Αυτό το τελευταίο είναι που κάνει τη διαφορά και μάντεψε, δεν χρειάζεται να πουλάς κάτι παράνομο για να το εφαρμόσεις και να εκμεταλλευτείς τους καταναλωτές. Καρτέλ μπορούν να σχηματιστούν σε οποιαδήποτε αγορά, νόμιμη ή παράνομη, αρκεί να συντρέχουν δύο μόνο προϋποθέσεις. Σχετικά μικρός αριθμός επιχειρήσεων που πουλούν το προϊόν και πολιτική ηγεσία που να κάνει τα στραβά μάτια. Ο περισσότερος κόσμος αγνοεί παντελώς το τερατώδες αντίκτυπο των καρτέλ στη φτωχοποίηση μιας χώρας. Βιώνει με την άνοδο των τιμών και την κατακόρυφη πτώση της αγοραστικής του δύναμης, τον έχουν όμως μάθει να θεωρεί την ακρίβεια ως αόριστο φαινόμενο και όχι ως επακούλθο των οικονομικών επιλογών που κάποιοι έχουν κάνει στην πλάτη του.
Κέρος λοιπόν να τα αλλάξουμε αυτό. Έχω δημιουργήσει ένα πολύ απλό αριθμητικό παράδειγμα για να καταλάβεις πόσο μεγάλο αντίκτυπο έχει επάνω σου η καρτελοποίηση μιας αγοράς. Μπορείς να τα ακολουθήσεις πανεύκολα και θα δεις ότι στο τέλος θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις πράγματα που πριν δεν πέρναγαν καν από το μυαλό σου. Πάμε στα γραφικά.
Ας πάρουμε τη ζήτηση των καταναλωτών για ένα σημαντικό αγαθό. Ψωμί, γάλα, ίντερνετ, ρεύμα ή οτιδήποτε άλλο. Δεν έχει σημασία ποιο αγαθό είναι.
Πες λοιπόν πως όταν η τιμή είναι 1 ευρώ, οι καταναλωτές διατίθενται να αγοράσουν 1.100 μονάδες. Αν η τιμή ανέβει στα 2 ευρώ θα πάρουν 1.000 μονάδες, αν πάει στα 3 ευρώ η ποσότητα υποχωρήσει στις 900 και γενικά... Όσο η τιμή ανεβαίνει, οι καταναλωτές θα τα αποκρίνονται μειώνοντας την ποσότητα, γιατί απλά δεν είναι παρκή το εισόδημά τους να αγοράζουν όσο πριν.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι σε αυτή την αγορά πουλούν το αγαθό τέσσερις πανομοιότυπες επιχειρήσεις και πως κάθε μονάδα τους κοστίζει 2 ευρώ για να την παράγουν. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι κάθε παραγωγός θα επιθυμούσε να θέσει την τιμή του προϊόντος του στο ύψος που μαγιστοποιεί το κέρδος του. Ας λογαριάσουμε λοιπόν το κέρδος κάθε παραγωγού σε κάθε πιθανή τιμή για να υπολογίσουμε πόσο το συμφέρι να χρεώσει.
Το κέρδος πάντοτε ισούται με την τιμή μείων το κόστος μονάδας και όλο αυτό επί τη συνολική ποσότητα. Δηλαδή με το πόσα βγάζεις σαν ατεμάχιο επί τα ατεμάχια που πουλάς. Στο παράδειγμα μας το κόστος είναι 2 ευρώ ανά μονάδα. Αν λοιπόν οριζόταν η τιμή στο 1 ευρώ, οι καταναλωτές θα μπορούσαν να αγοράσουν 1100 μονάδες, δηλαδή κάθε ένας από τους τέσσερις παραγωγούς θα πουλούσε κατά μέσο όρο 275 μονάδες, οπότε κάθε επιχείρηση θα είχε ζημία 275 ευρώ. Αν η τιμή οριζόταν στα 2 ευρώ, κάθε παραγωγός θα πουλάγε 1.024 ίσον 250 μονάδες και θα του έμενε 0 γιατί πουλάει στο κόστος.
Αν η τιμή όμως ανέβαινε στα 3 ευρώ, η αγορά θα απορροφούσε 900 μονάδες, δηλαδή κάθε παραγωγός θα πουλάγε 225 και θα αποκόμιζε κέρδος 225 ευρώ. Επαναλαμβάνοντας αυτή τη διαδικασία, μπορούμε να υπολογίσουμε το κέρδος κάθε παραγωγού και για τις υπόλοιπες τιμές. Συγκρίνοντας λοιπόν τα κέρδη στον πίνακα, βλέπουμε ότι το μέγιστο κέρδος 625 ευρώ επιτυγχάνεται στην τιμή των 7 ευρώ. Πρόσεξε εδώ ότι με τη συγκεκριμένη ζήτηση δεν συμφέρει το παραγωγό να ανεβάσει κι άλλο την τιμή στα 8 ευρώ, γιατί οι καταναλωτές έχουν ήδη κόψει πολύ την κατανάλωση και τα κέρδη του θα μειωθούν. Η τιμή των 7 ευρώ στην οικονομική επιστήμη ονομάζεται τιμή μονοπωλιακής εκμετάλλευσης, γιατί είναι η τιμή που θα χρέωνε ένας παραγωγός αν ήταν ο μόνος πολιτής αυτήν την αγορά.
Η τιμή μονοπωλιακής εκμετάλλευσης αποφέρει σημαντικό ποσοστό κέρδους, που στο συγκεκριμένο παράδειγμα φτάνει το ασύλληπτο 250%, Θα πίστευε λοιπόν κανείς ότι σίγουρα οι τέσσερις παραγωγοί σε αυτή την τιμή θα προσπάθησουν να πουλήσουν. Δεν είναι όμως καθόλου έτσι και κοίταξε να δεις γιατί. Ας υποθέσουμε πως κάθε παραγωγός έχει παραγωγική δυναμικότητα μέχρι 350 μονάδες το πολύ. Δεν μπορεί να φτιάξει παραπάνω μονάδες.
Και τρεις από τους τέσσερις παραγωγούς όντως θέτουν την τιμή στα 7 ευρώ. Ένας από αυτούς όμως αποφασίζει στρατηγικά να πουλάει για 6 ευρώ. Για να δούμε τι συμβαίνει στα κέρδη.
Ο φθηνός παραγωγός έχει κόστος ανά μονάδα 2 ευρώ, πουλάει 6 ευρώ και επειδή λογικά οι περισσότεροι καταναλωτές θα προτιμήσουν να αγοράσουν από αυτόν, θα ξεπουλήσει και τα 350 τεμάχια που διαθέτει. Θα βγάλει λοιπόν 1.400 ευρώ. Δηλαδή, πολύ περισσότερα από τα 625 ευρώ που θα έβγαζε αν χρέωνε 7 ευρώ όπως οι άλλοι. Ούτε εκείνοι όμως θα συνεχίσουν να βγάζουν 625 γιατί στα 7 ευρώ οι καταναλωτές διατηθένται να αγοράσουν 500 τεμάχια. Έχουν ήδη πάρει τα 350 από το φτηνό παραγωγό οπότε οι τρεις ακριβοί παραγωγοί θα καλύψουν μόνο τα εναπομείνοντα 150 τεμάχια που λόγω της πενήντας ο καθένας και βγάζοντας μόνο από 250 ευρώ.
Ο τύπος δηλαδή που έριξε την τιμή, σκούπισε τα κέρδη και άφησε τους υπόλοιπους με ψίχουλα. Όταν συνεπάρχουν περισσότεροι από ένας πόλιτες λοιπόν, η απειλή του ανταγωνισμού περιορίζει την ακρίβεια, γιατί αυτός που κατεβάζει την τιμή πρώτος σκουπίζει την αγορά. Οπότε συμφέρει τους πόλιτες να ρίχνουν τις τιμές, συνήθως όμως όχι τόσο χαμηλά όσο το κόστος. Στο παράδειγμα μας, αν η τιμή πέσει στα 4 ευρώ, δεν συμφέρει κανέναν πόλιτη να τη ρίξει κι άλλο, γιατί θα μειώσει τα κέρδη του. Τα 4 ευρώ εδώ λοιπόν είναι η λεγόμενη τιμή ολιγοπολιακής εκμετάλλευσης που πρώτος ανακάλυψε το 1838 ο Γάλλος οικονομολόγος Αντουάν Αγκουστίν Κουρνό και είναι πάντοτε σημαντικά χαμηλότερη από αυτή της μονοπολιακής εκμετάλλευσης.
Με απλά λόγια λοιπόν ο Κουρνό απέδειξε πως σε αγορές με λίγους παραγωγούς που ανταγωνίζονται ελεύθερα για το πόσο θα παράγουν οι μονοπολιακές τιμές δεν μπορούν να διατηρηθούν λόγω του ανταγωνισμού και υποχωρούν στα κατώτερα ολιγοπολιακά επίπεδα. Πρόσεξες όμως τη λέξη κλειδί. Ανταγωνίζονται. Ο λόγος που η τιμή δεν μπορεί να διατηρηθεί στα 7 ευρώ και υποχωρεί στα 4, είναι ότι όλοι φοβούνται πως θα την πατήσουν αν κάποιος αρχίσει τις εκπτώσεις.
Αυτό όμως πάβει να ισχύει αν οι παραγωγοί βρουν έναν τρόπο να καταπολεμήσουν το φόβο τους. Όπως κατάλαβες ο τρόπος υπάρχει και ονομάζεται καρτέλ. Ένα καρτέλ είναι απλά και μόνο...
μια συμφωνία κατάργησης του ελεύθερου ανταγωνισμού. Λένε δηλαδή τα μέλη μεταξύ τους. Με το καρτέλ όλοι χρεώνουμε 7 ευρώ και οικονομάμε από 625 ο καθένας.
Δεν αξίζει κάποιος να τη φέρει στους άλλους για να βγάλει για μια χρονιά 1.400 και μετά και εμείς και αυτός επειδή θα φοβόμαστε να ρίξουμε την τιμή στα 4 ευρώ και να βγάζουμε μόνο 400. Με αυτόν τον τρόπο το καρτέλ φροντίζει τα συμφέροντα των μελών του σε βάρος των καταναλωτών οι οποίοι αναγκάζονται να πληρώνουν και τις υπέροχες τιμές. Εκτός από την αύξηση των τιμών που μόλις είδαμε, τα καρτέλ επιτρέπουν στα μέλη τους να διαφορούν και για την ποιότητα των προϊόντων τους. Και τα δύο αυτά γίνονται οφθαλμοφανή αν συγκρίνεις παρόμοιες αγορές σε χώρες με καρτέλ και σε χώρες χωρίς καρτέλ. Για παράδειγμα, στη Συγκαπούρη που ζω εγώ, όπου ο μέσος μισθός είναι πενταπλάσιος από την Ελλάδα, πληρώνω λιγότερα από σένα για ρεύμα, για ίντερνετ, για διόδια, για κινητή τηλεφωνία, πληρώνω μηδέν για εμβάσματα μεταξύ τραπεζών και η ποιότητα όλων αυτών των υπηρεσιών...
είναι ανώτεροι από ό,τι στην Ελλάδα. Δηλαδή, για όνομα του Θεού πρέπει πλέον να ταξιδέψεις στο Βερολίνο για να αγοράσεις φτηνή ελληνική φέτα. Οι συμφωνίες των καρτέλ είναι πολύ αποτελεσματικές στο να αύξαρουν τα κέρδη των μέλων τους σε βάρος των καταναλωτών. Είναι όμως και κάτι άλλο.
Εντελώς παράνομες. Ο ��ρώτος νόμος που απαγόρευε τα καρτέλ θεσπίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1890 και μέσα σε ελάχιστο διάστημα τα απαγόρευσαν όλα τα νομικά συστήματα του πλανήτη. Στην διτοποίηση στη είπα μόλις. Οι χώρες υιοθέτησαν νόμους ενάντια στα καρτέλ πριν υιοθετήσουν τον ηλεκτρισμό, όταν ακόμη οι οικονομίες τους ήταν στην εποχή της ατμομηχανής και του τηλέγραφου.
Γιατί? Επειδή από τότε είχαν καταλάβει πως σε χώρες που δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός, η δημοκρατία εκφυλίζεται σε πλουτοκρατία. Σου θυμίζει κάτι?
Πάμε να δούμε πώς αντιμετωπίζονται τα καρτέλ, όμως πριν αυτό το βίντεο είναι μια προσφορά της Freedom24, η οποία μου δίνει την απόλυτη ελευθερία να μιλάω για την πλατφόρμα όπως κρίνω και πιστεύω εγώ. Οπότε σήμερα δεν θα έχουμε διαφήμιση, αλλά θα απαντήσω σε μια δική σας ερώτηση που λαμβάνω πολύ συχνά. Πιο εύστοχα την έχει θέσει ο φίλος Στάθης Κάπα, ο οποίος μου έγραψε «Εγώ ψήνομαι να βάλω τα χρήματά μου στη Freedom, ειδικά με τέτοια επιτόκια.
Όμως έτσι και η πλατφόρμα κλείσει». Τον ήπιαμε? Λοιπόν φίλε Στάθη, όχι δεν τον ήπιαμε καθόλου για τρεις λόγους. Ο πρώτος είναι ότι το μοντέλο λειτουργίας που ακολουθούν πλατφόρμες αντι Freedom είναι χαμηλού ρίσκου, πολύ χαμηλότερου από εκείνο των τραπεζών. Η Freedom δεν χρησιμοποιεί τις αποταμιεύσεις μας για να δανείς σε τρίτους όπως οι τράπεζες, αλλά για να γλιτώσει κόστις στην αγορά συναλλάγματος και σε καθαρίσεις των συναλλαγών.
Έτσι, έχει τις αποταμιεύσεις μας πάντα στα χέρια της σε κάποια ρευστή μορφή και μπορεί να μας τις γυρίσει άμεσα όταν τις χρειαστούμε. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι πλατφόρμες όπως η Freedom, που διαχειρίζονται 70 και δισεκατομμύρια ευρώ συναλλαγών το χρόνο, απλά δεν κλείνουν. Και αυτό γιατί διαθέτουν ένα υπερπολίτιμο περιουσιακό στοιχείο. Το πελατολογιό τους. Εμάς.
Αν λοιπόν η Freedom άρχισε ποτέ να μην πηγαίνει καλά σαν επιχείρηση, πράγμα πολύ δύσκολο, το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί... είναι να εξαγοραζόταν από κάποιον άλλον επενδυτικό οργανισμό χωρίς εμείς να επηρεαστούμε. Και ο τρίτος λόγος είναι ότι ακόμα κι αν παρόλα τα παραπάνω η πλατφόρμα κάποτε κλείσει, τα μετρητά και τα αξιόγραφά μας θα συνεχίσουν να υπάρχουν κανονικά στο όνομά μας το αποθετήριο και απλά η ρυθμιστική αρχή θα μας ζητήσει να ορίσουμε κάποιον άλλο διαχειριστή. Και ξέρουμε ότι όλα θα βρίσκονται εκεί γιατί οι εποπτευόμενες πλατφόρμες όπως η Freedom ελέγχονται σε κάθε τους βήμα από την Επιτροπή Κεφαλαίου Αγοράς από τον κεντρικό διαμεσολαβητή, από ορκωτούς λογιστές και γι'αυτό σε κάθε βίντεο λέω μην εμπιστεύεστε άλλες πλατφόρμες που δεν εποπτεύονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να καταλαβείς ακόμα και αυτά που λέω εγώ για την πλατφόρμα στο Greekonomics είμαστε υποχρεωμένοι να τα απομπανητοφωνούμε και να τα θέτουμε στη διάθεση των εποπτικών αρχών για να μπορούν να ελέγξουν ότι δεν λέω κάτι παραπλανητικό.
Πάμε τώρα πίσω στα καρτέλ. Σήμερα όλες οι χώρες διαθέτουν αντιμονοπολιακούς νόμους που μεταξύ άλλων απαγορεύουν ρητός κάθε συμφωνία χειραγωγής στον τιμό. Σε αυτό θέλω να σταθώ λίγο, γιατί ξέρω και από τους φοιτητές μου ότι πολλοίς κόσμος δυσκολεύεται να το συλλάβει. Αν έχεις, για παράδειγμα, ένα παιδικό σταθμό και πας σε μια συνάντηση με τους άλλους ιδιοκτήτες παιδικών σταθμών στην περιοχή σου και αποφασίσετε να ορίσετε κοινές τιμές, αυτό είναι παράνομο. Δεν είναι δικαίωμά σας να συμφωνείτε τις τιμές και μπορεί να επιφέρει.
πρόστιμο, λουκέτο, ακόμα και φυλάκιση σε κάποιες χώρες. Μην το έχεις στο μυαλό σου δηλαδή ως «δικό μου είναι το μαγαζί, εγώ ορίζω τις τιμές μου και τις συμφωνώ με όποιον γουστάρω». Και μια ποδοσφαιρική ομάδα μπορεί να είναι δική σου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται να προσυμφωνείς με τους αντιπάλους σου τα σκόρ της επόμενης αγωνιστικής.
Υπεύθυνη για την τήρηση του αντιμονοπολιακού νόμου σε κάθε χώρα είναι μια ανεξάρτητη αρχή που ονομάζεται αρχή ή επιτροπή ανταγωνισμού. Οι αρμοδιότητες τέτοιων αρχών διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Μπορούμε όμως... να τις κατατάξουμε σε τρία βασικά είδη.
Το πρώτο και πιο διαδεδομένο είναι αρχές ανταγωνισμού που έχουν το ρόλο του αντιπροσώπου του δημοσίου σε υποθέσεις παραβίασης του αντιμονοπολιακού νόμου. Αν δηλαδή η αρχή θεωρήσει πως υπάρχει καταστρατήγηση του ανταγωνισμού, πάει τον κατηγορούμενο στα κανονικά δικαστήρια της χώρας και εκεί να αποφασίζουν αν όντως υφίσταται παράβαση και ποια θα είναι η ποινή. Το δεύτερο είδος είναι αρχές ανταγωνισμού στις οποίες η πολιτεία έχει εκχωρήσει και ένα βαθμό δικαστικής εξουσίας. Εκεί...
αν η αρχή κρίνει ότι κάποιος έχει παραβεί τον νόμο, τον τιμωρεί κατευθείαν η ίδια. Φυσικά, αν ο κατηγορούμενος θεωρεί ότι έχει αδικηθεί, μπορεί να προσφύγει στα κανονικά δικαστήρια, όμως σε δεύτερο βαθμό και φέροντας ο ίδιος το βάρος να αποδείξει ότι αδικήθηκε. Όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, τέτοιες αρχές ανταγωνισμού διαθέτουν μεγαλύτερη δύναμη, είναι περισσότερο ευέλικτες και το σημαντικότερο, μπορούν να δράσουν πολύ πιο γρήγορα.
Δεν συναντάμε όμως συχνά το είδος αυτό σε δυτικά κράτη, Γιατί η δικαστική εξουσία που απαιτείται να έχει η αρχή, βρίσκει διάφορα προσκόμματα στα συντάγματα των χώρων αυτών. Το τρίτο είδος είναι οι διακοσμητικές αρχές ανταγωνισμού. Αυτές που υπάρχουν για να λέμε ότι και εμείς έχουμε μία, είναι υποστελεχομένες και χωρίς πόρους, κανείς δεν τις έχει δει ποτέ να κάνουν οτιδήποτε και πρακτικά μπορείς να μπεις στα γραφεία τους, στην Πατησίον, και να κάνεις εκεί επί τόπου μπροστά τους μια συμφωνία καρτέλ και αυτοί απλώς να σε κοιτάνε θλιμμένοι με ένα δάκρυ έτοιμο να κυλήσει στα μάτια τους.
Υπάρχουν τέσσερις τρόποι ή καλύτερα τέσσερα επίπεδα κατά πολέμηση στον καρτέλ που όλα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το πρώτο και πιο απλό επίπεδο είναι φυσικά να κάνει τη δουλειά της η αρχή ανταγωνισμού. Αυτό συνήθως δεν λειτουργεί με τον τρόπο που φαντάζεσαι. Δεν πάει να πιάσει δηλαδή η Επιτροπή Ανταγωνισμού όλους τους βιομήχανους, τους τραπεζίτες και τους μεγαλεμπόρους και να τους τρέχει στα δικαστήρια. Αντιθέτως, δείχνοντας διατεθειμένη και αποφασισμένη να εφαρμόσει το νόμο, αυξάνει το νομικό ρίσκο για τους επιδοξούς παραβάτες.
Θυμήσου! δεν χρειάζεται η Επιτροπή Ανταγωνισμού να φοβήσει όλα τα μέλη ενός καρτέλ, μόνο ένας να στριμωχτεί και να ρίξει τις τιμές, αρκεί για να καταρρεύσει εντελώς η συμπερνία. Σε χώρες με σοβαρούς θεσμούς που η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν είναι διακοσμητική και το δικαστικό σύστημα δεν σέρνεται μέχρι οι υποθέσεις να παραγραφούν, αυτός ο τρόπος καταπολέμησης είναι υπαρκής για να εξαλείψει τα περισσότερα καρτέλ.
Το δεύτερο επίπεδο στο οποίο μπορεί να καταπολεμηθεί ένα καρτέλ δεν είναι θεσμικό, είναι λίγο πιο βρώμικο, μέσω πολιτικής πίεσης, όπου η πολιτεία προσπαθεί να σπάσει το καρτέλ με πιο πλάγιους τρόπους. Με το να ανοίξει την αγορά για να μπουν νέοι ανταγωνιστές που ξέρει ότι θα ρίξουν τις τιμές, με το να υπερφορολογεί τα μέλη του, να τους πνίξει στους περιορισμούς, να τους μασίσει στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και γενικά να τους θρημόχνει όπου τους πετυχαίνει μέχρι να συμμορφωθούν. Τώρα, όταν λέμε να τους θρυμόχνει, δεν εννοούμε να κλειστεί μαζί τους ο υπουργός σε ένα γραφέο και να τους ρίχνει πινελίκια για να στρώσουν, ούτε να τους επιβάλλει πρόστιμα μικρότερα από το 1% των υπερκερδών τους, τα οποία οι εταιρείες βλέπουν ως ένα μικρό λειτουργικό κόστος του καρτέλ. Μιλάμε για πραγματική πίεση που να έχει απτό αποτέλεσμα στη τσέπη τους και που θα τους αναγκάσει να αναστείλουν το καρτέλ. Με λίγα λόγια, αυτό που πρέπει να καταλάβεις είναι ότι είτε έχει μια χώρα σοβαρούς θεσμούς, είτε δεν έχει, δεν γίνεται να υπάρξουν καρτέλ χωρίς την ανοχή της πολιτείας.
Αυτό καθίσταται ακόμα πιο προφανές στο τρίτο επίπεδο αντιμετώπισης για καρτέλ που δεν χαμπαριάζουν από τις δύο προηγούμενες μεθόδους ή έχουν τη δύναμη να αντεπιτεθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κυβέρνηση μιας χώρας μπορεί με νομοθετικό τρόπο να πάρει τον έλεγχο των τιμών στην καρτελοποιημένη αγορά και να ορίζει εκείνη τη τιμή που κρίνει πως εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον. Αυτή η λύση είναι πολύ πιο δραστική από τις προηγούμενες, όμως είναι και αρκετά παρεξηγημένη λόγω ιδεολογίας, ειδικά στην Ελλάδα που έχουμε μάθει να θέτουμε τις πολιτικές μας πεπιθήσεις πάνω από τα δεδομένα. Όσο κι αν πιστεύεις στην ελεύθερη αγορά όμως, στα καρτέλ δεν έχουμε ελεύθερη αγορά.
Έχουμε στήσιμο του παιχνιδιού από τους λίγους που καταλυστεύουν τους πολλούς. Στο παράδειγμα μας, αν στην ελεύθερη ολυκοπολιακή αγορά επικρατούσε η τιμή των 4 ευρώ και μετά οι παραγωγοί σχημάτισαν καρτέλ για να τη χειραγωγήσουν στα 7, η κρατική παρέμβαση μπορεί να την ξαναφέρει στα 4 ευρώ. Δηλαδή το κράτος μπορεί να επαναφέρει την τιμή στα επίπεδα της ελεύθερης αγοράς την οποία το καρτέλ είχε καταργήσει.
Το πρόβλημα με αυτή τη μέθοδο... Είναι ότι οι επιχειρηματίες, από τη στιγμή που ήδη είχαν στη συμπερνία, είναι πιθανό να απαντήσουν με δολευθορές στην ποιότητα του προϊόντος, τεχνητές ελήψεις ή να το πουλούν στη μαύρη αγορά. Αν τα πράγματα φτάσουν εκεί, η πολιτεία μπορεί να το πάει στο τέταρτο και τερματικό επίπεδο, την κρατικοποίηση, να απαλωτριώσει δηλαδή τις επιχειρήσεις και να τις λειτουργήσει η ίδια ως κοινής ωφελίας, κατεβάζοντας τις τιμές στο οριακό κόστος.
Οι επιχειρηματίες λατρεύουν τις εθνικοποιήσεις όταν οι εταιρείες τους είναι καταχρεωμένες, όπως έγινε με τις τράπεζες στην περίοδο της κρίσης. που χρεοκόπησαν και τις φόρτωσαν στο δημόσιο, δεν έχουν όμως καμία όρεξη να αποχωρίζονται καρτέλ που τους φέρουν εκατομμύρια. Η κρατικοποίηση εξολοθρεύει κάθε καρτέλ. Λογικό, αφού καταργεί εντελώς την αγορά.
Ωστόσο, προκάλλει και προβλήματα. Κατ'αρχάς, το δημόσιο δεν φημίζεται και πολύ για την επιχειρηματική του δυνότητα και οι επιχειρήσεις κοινής ωφελίας είναι πολύ επίρεπεί στη διαφθορά, στον υπερσυνδικαλισμό, στο βόλεμα ημετέρων και σε άλλα τέτοια δεινά. Ακόμη και με όλα αυτά όμως, η κρατικοποίηση είναι παρασάγκας ωφελημότερη για την κοινωνία.
από τον Ταβαντζηλίκη τον καρτέλ. Φέρε για παράδειγμα στο μυαλό σου τη χειρότερη εποχή του κρατικού μονοπωλίου στο ρεύμα και θα δεις ότι θα την προτιμούσες από το καρτέλ Μιτυλινέου, Λάτσι, Βαρθινόγιανη και Σία που έχουμε σήμερα. Μαζί με τους τέσσερις τρόπους αντιμετώπισης των καρτέλ που είδαμε έχει τεράστια σημασία να κατανοήσεις και άλλους δύο τρόπους με τους οποίους δεν αντιμετωπίζονται τα καρτέλ.
Ο λόγος που θέλω να σταθώ σε αυτούς είναι ότι τον τελευταίο καιρό Κάποια μέσα ενημέρωσης προσπαθούν διαρκώς να φορτώσουν εκεί το γιατί δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός στην Ελλάδα. Ο πρώτος είναι η προσωπική ευθύνη του πολίτη, ότι και καλά οι Έλληνες φταίνε που θα ψωνίσουν όπως και να έχει και γι'αυτό ανεβαίνουν οι τιμές. Δηλαδή, εσύ φταίς πάλι που αγοράζεις γάλα για τα παιδιά σου, που θες ρεύμα, θέρμανση, ίντερνετ, τόγους για τις καταθέσεις σου και διακοπές όταν έρχονται οι τουρίστες. Ποτέ σε καμία χώρα κανένα καρτέλ δεν έχει παταχθεί επειδή οι καταναλωτές μείωσαν τις αγορές τους. Βασικά...
Πρόσεξε στο παράδειγμα. Οι καταναλωτές μειώνουν κατά πολύ τη ζητούμενη ποσότητα στην τιμή του καρτέλ, όμως αυτό δεν αλλάζει κάτι, γιατί το καρτέλ εκεί μεγιστοποιεί τα κέρδη του. Ο δεύτερος τρόπος που δεν αντιμετωπίζονται τα καρτέλ είναι με το να στέλνεις επιστολές στην πρόεδρο της Κομισιόν. Πρώτον, επειδή η Κομισιόν δεν έχει καμία απολύτως θεσμική αρμοδιότητα για να σε βοηθήσει. Δεύτερον, επειδή τα καρτέλ είναι εγχώρια.
Τρίτον, επειδή όλοι ξέρουμε ποιοι είναι. Και τέταρτον... Επειδή σαν χώρα ήδη διαθέτουμε επαρκέστα την νομοθεσία για να τα πατάξουμε.
Αυτό που δεν διαθέτουμε είναι βούληση. Ευχαριστώ τη Freedom που στηρίζει το κανάλι. Και κάτι που ξέχασα πριν, τα επιτόκια έχουν αρχίσει και πέφτουν σιγά σιγά. Ό,τι χρήματα βάλεις τώρα στον προθεσμιακό, μπορεί να κλειδώσουν στα σημερινά υψηλότερα επιτόκια μέχρι και για ένα χρόνο. Είμαι ο Κοσμάς Φαρινάκης, δασκό οικονομική επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Συγκαπούρης και αυτά ήταν τα δεδομένα των καρτέλ.
Τα συμπεράσματα, όπως πάντα, πρέπει να είναι δικά σου. Τα λέμε στο επόμενο. Υπότιτλοι AUTHORWAVE