MÜZİK Merhaba arkadaşlar. Kanalımıza hoş geldiniz. Ben Dr. Feyzettin Ekşi.
Dersimizin konusu El Cumle Tül Müfide. El Cumle Tül Müfide ne demek? Arkadaşlar, şöyle baktığımızda, müfit kelimesi faydalı anlamında.
Fakat biz burada bunu anlamlı anlamında kullanacağız. El cümle tülü müfide anlamlı cümle diyoruz. Anlamlı cümle yani cümle ne demek? Tam bir anlama sınırlıdır.
sahip iki ya da daha fazla kelimeden oluşan bütüne cümle denir arkadaşlar. Arapçada cümleyi ikiye ayırıyoruz. El cümletül ismiye, el cümletül fialiye. Ne demek bu? El cümletül ismiye isim cümlesi, el cümletül fialiye ise fiil cümlesi arkadaşlar.
Cümle olması için en az iki kelimeden ya da daha fazla kelimeden oluşması gerekir cümlemizin ve de eksik bir anlamı yok. anlam olmaması gerekir. Eksik bir anlam taşımaması gerekir.
Tam bir anlam ifade etmesi gerekir. Cümle dediğimizde, okuduğumuzda ya da o ibareyi, o ifadeyi işittiğimizde bize bir şey söylemesi, tam bir şey söylemesi gerekir. Yani bize bir şey bildiriyor, bize bir hükümden bahsediyor, bir olaydan bahsediyor, bir işten bahsediyor. oluştan, bir durumdan bahsediyor demektir arkadaşlar.
Cümlenin çeşitlerine geldiğimizde arkadaşlar isim cümlesi dedik. İsim cümlesi nedir? İsim cümlesi Arapçada isimle başlayan cümleye denir arkadaşlar.
Tanımı tarifi bu kadar basittir. Nasıl yani? Bakıyoruz şöyle örneklerimize.
Örneğin şuradaki örneğimizde görüyorsunuz. Eşşemsu paliatun diyor. Eşşemsu güneş paliatun doğmaktadır. Burada arkadaşlar eşşems kelimesi gördüğünüz gibi bir isim. Güneş dediğimizde bir isim.
Taliatun. ise burada arkadaşlar bize bir haber veriyor. Biz bunu ileride cümlenin ögelerini ele alırken detaylı olarak göreceğiz arkadaşlar. Burada taliatun kelimesi bize güneşle alakalı bir durumu bildiriyor.
Neyi bildiriyor? Güneş doğuyor olduğunu, doğmakta olduğunu bildiriyor arkadaşlar. Bu cümlemize baktığımızda gördüğünüz gibi eşşems kelimesiyle cümlemiz başladığı için biz bu cümleye diyoruz ki bu cümle isim cümlesidir.
Diğer örneğimize geçtiğimizde Zeynep... musafiratun diyor arkadaşlar. Burada Zeynep kelimesiyle bakın başlıyor cümlemiz.
Ne diyor? Zeynep musafiratun yolcudur. Zeynep yolcudur. Evet.
Şimdi cümlemiz isim ile başladığı için arkadaşlar bu cümleye biz isim cümlesi diyoruz. Diğer cümlemize baktığımızda el kitabu fil haqibeti diyor. Yani kitap fil haqibe çan Çantada çanta el haqibe çanta demek. Fil burada bize içinde olduğunu bildiriyor. D'de anlamında bir edat arkadaşlar.
D'de anlamında bir edat fi. Kitap çantada diyoruz buraya. Baktığımızda cümlemiz el kitap yani isim arkadaşlar. İsimle başlamış. Dolayısıyla biz bu cümleye isim cümlesi diyoruz.
Bir sonraki örneğimize geçelim. geçtiğimizde Es seyyaratu cedide tün diyor. Es seyyaratu araba, taksi yani cedide tün yenidir. Evet.
Bu cümleye baktığımızda da arkadaşlar cümlemiz gördüğünüz gibi isimle başlıyor. Es seyyara kelimesi taksi bir isim. İsimle başladığı için bu cümleye de isim cümlesi diyoruz arkadaşlar. Diğer cümlemize geçtiğimizde A Ali'yun nâcihun. Başarmıştır, başarılıdır.
Neyde başarılıymış? Fill imtihan. İmtihan yani sınav, imtihanda.
Türkçe'de de kullandığımız bir kelime. Ali imtihanda başarılıdır. Diyoruz arkadaşlar. Anlamı olarak. Bu cümleyi de gördüğünüz gibi Ali ismiyle başlatmışız.
Ali isim olduğu için bu cümlemiz isim cümlesidir. Diyoruz arkadaşlar. arkadaşlar. Diğer örneğimize geldiğimizde balık yaşar Fillma-i, suda.
Evet, şimdi buradaki örneğimizde de yukarıdakilerde olduğu gibi isimle başlanmış cümleye. Essemek, balık kelimesi isim olduğu için arkadaşlar her ne kadar burada bakın bir fil. geçiyor olsa da bu cümleye biz fiil cümlesi demiyoruz arkadaşlar. Cümlenin içerisinde fiilin olması ya da olmaması mesele değil. Burada önemli olan cümlenin isimle başlamak.
Essemek kelimesi isim olduğu için ve cümleye isimle başlandığı için biz bu cümleye isim cümlesi diyoruz arkadaşlar. Bu cümle çok uzun bir cümle olabilir ve bunun içerisinde çok fazla fiil olabilir. Ama o cümleye eğer isimle başlanmışsa o cümle yine isim cümlesidir.
Diğer cümle çeşidimiz ise el cümletül fiiliye demiştik. Diğer cümle çeşidine geldiğimizde arkadaşlar, el cümletül fiyaliye yani fiil cümlesi demiştik. Filil cümlesi nedir dediğimizde, bu da aynı şekilde arkadaşlar isim cümlesinde olduğu gibi, fiil ile başlayan cümleye fiil cümlesi. Nasıl ki isim ile başlayan cümleye isim cümlesi diyorsak, fiil ile başlayan cümleye de fiil cümlesi diyoruz arkadaşlar.
Buradaki örneklerimize baktığımızda, ZEHEBE ETTAĞLİBU İlel medraseti diyor cümlemiz. Yani zehebe gitti. Et talibu öğrenci. İlel medraseti. Medrase okul demek arkadaşlar.
Buradaki ila bize yönelme anlamı katıyor cümlemize. Okula gitti. Gördüğünüz gibi cümlemiz arkadaşlar bir fiil ile başlamış. Zehebe bir fiil. Geçmiş zamanı bildiren yani mazi zamana ait dediğimiz zamanı bildiren bir fiil.
ZHB fiil ile başladığı için cümlemiz bu cümleye fiil cümlesidir diyoruz arkadaşlar. Bir sonraki örneğimize geldiğimizde La'ibe Ahmet'I'i bir küratil kademi diyor. La'ibe oynadı Ahmet'I'i bir küratil kademi. Küratil kadem arkadaşlar top demek futbol topu.
Futbol topu ile Ahmet'I oynadı. Burada gördüğünüz Dediğimiz gibi arkadaşlar oynadı fiilimiz cümleye bu fiil ile başlanmış. Cümleye bu fiil ile başlandığı için biz bu cümleye fiil cümlesi diyoruz arkadaşlar.
Bir sonraki örneğimize geçtiğimizde. Saferatt Zeyneb'U'u ile enkarate diyoruz. Bu cümlede de gördüğünüz gibi bakınız.
Saferatt yolculuk yaptı. Kim? Zeynep Zeynep ila Ankara'ta Ankara'ya yolculuk yaptı derken cümlemize fiil ile başlanmış arkadaşlar.
O yüzden diyoruz ki bu cümle fiil cümlesidir. Evet bir sonraki örneğimize geleceğiz. Neceha Ali'yün fil imtihani.
Neceha başarılı oldu. Ali'yün Ali fil imtihani. İmtihanda sınavda başarılı oldu. Bu neceha.
Ceha bir fiildir arkadaşlar. Başarılı olmak anlamında. Cümleye bu fiil ile başlandığı için diyoruz ki bu cümle fiil cümlesidir.
Evet bir sonraki cümlemize geçtiğimizde Ya'işu es-semekü fil ma'i diyoruz. Burada da arkadaşlar Ya'işu yaşar. Essemek balık. Fill ma'i suda der iken cümleye bakınız Ya'işu fil ma'i. fiiliyle başlanmış.
Cümleye fiille başlandığı için bu cümle fiil cümlesidir diyoruz arkadaşlar. Buradaki şu üç cümlemizi isim cümlesi grubundaki üç cümlemizle karşılaştıracağız arkadaşlar. Şimdi bakınız. Zeyneb'U'ü misafiratün, Zeynep yolcudur derken buradaki cümleye Zeynep ile başlandığı için bu cümle yani isimle başlandığı için bu cümle isim cümlesidir demiştik.
Şimdi biz bu cümlenin bakın burada fiil cümlesi şeklindeki halini görüyoruz. Cümlemize fiille başlanmış. Misafiratün bir isim, safere ise bir fiil.
Misafiratün Yolcu, yolculuk yapan kimse anlamında bir isim. Saferat ise arkadaşlar fiil. Yolculuk yaptı anlamında bir fiil. Saferatt Zeynep, Zeynep yolculuk yaptı dediğimiz için, burada cümleye fiil ile başladığımız için, bu cümle fiil cümlesi.
oluyor. Fakat bakın buradaki cümleye isim ile başladığımız için bu da isim cümlesi oluyor arkadaşlar. Şuradaki örneğimizin bakın burada bir benzeri var. Ali'yun nacihun fil imtihani diyor. Ali başarılıdır imtihanda.
Ali imtihanda başarılıdır. Şimdi bu cümlemize de başlandığı için isim cümlesidir demiştik. Burada onun aynı anlamında arkadaşlar bakın. Neceha Ali'yun.
Ali başarılı oldu fil imtihani. Sınavda derken buradaki cümlemize fiille başlandığı için bu cümlemiz fiil cümlesi olmuş. Naci başarılı olan kimse, başarılı olan şahıs anlamında bir isim. Burada ise neceha bir fiil arkadaşlar.
Başarılı oldu anlamında bir fiil. Bu yüzden bu cümlemiz fiil cümlesi, bu cümlemiz isim cümlesi oldu. Şuradaki örneğimizin bakın burada bir benzeri var arkadaşlar.
Hatta öyle ki sadece kelimelerin yeri değişmiş. Bakın burada es-seme-kü ile cümleye başlandığı için yani isim ile başlandığı için İsim cümlesi demiştik. Burada ise Yaşıyor anlamındaki fiil ile cümleye başlandığı için fiil cümlesi demiştik. Bu cümleler gördüğünüz gibi anlam olarak aynı. Balık suda yaşar.
Burada da aynı şekilde balık suda yaşar diyoruz. Bu cümleye fiil ile başlandığı için bu cümle fiil cümlesi. Bu cümleye isim ile başlandığı için bu cümle de. isim cümlesi oluyor arkadaşlar. Evet cümlenin çeşitleri ile ilgili söyleyeceklerimiz bu kadar.
Şimdi kelime nedir? Ve kelime çeşitleri nelerdir? Evet arkadaşlar. Şimdi kelimenin tanımıyla devam ediyoruz.
Ve kelime çeşitlerine bakıyoruz. Kelime nedir diye sorduğumuzda kelime cümleyi oluşturan parçalara denir. Diyoruz arkadaşlar.
Arapçada kelimeyi 3'e ayırıyoruz. Birincisi İsim, ikincisi fiil, üçüncüsü harf arkadaşlar. Şurada da ifade ettiğimiz gibi el-ismu, el-fi'lu, el-harfu.
Evet, isim nedir diye sorduğumuzda arkadaşlar diyoruz ki isim canlı ya da cansız varlıkları gösteren lafızlara denir arkadaşlar. Örneğin buradaki cümlelerimizde de görebileceğimiz gibi eş-şemsu kelimesi yani şems, güneş arkadaşlar bir isimdir. Taliatun.
derken buradaki kelime doğandır anlamında. Doğan anlamında. Buradaki kelimemiz isimdir.
Zeynep kelimesi isimdir. Misafiratün derken arkadaşlar yolcu anlamındaki bu kelimemiz isimdir. El kitabu isimdir.
El hakibetu isimdir. Burada gördüğünüz gibi Zeynep canlı bir varlığın ismi. Güneş burada cansız bir varlığın ismi.
Kitap aynı şekilde seyyara bunlar arkadaşlar. Cansız varlıkların ismi. Örneğin şuradaki Ya'işus semekü derken semek kelimesi bir isimdir.
Ve bir hayvanı niteler. İsimler canlı ya da cansız varlıkları niteleyen lafızlardır. Diyoruz arkadaşlar. Şimdi ise fiili ele alıyoruz.
Filil nedir? Filil, belirli bir zamanda meydana gelen iş, oluş ve hareketi ifade eden nafızlara denir arkadaşlar. Buradaki cümlelerimizden hareket ederek hemen bakalım. Şimdi şuradaki ilk cümlemizde zehebe derken arkadaşlar bakın gitti demiştik. Zehebe gitti.
Yani bize bir eylemden bahsediyor bu fiilimiz. Ve bunun geçmişi. geçmişte olduğundan yani bunun zamanıyla alakalı biz bu fiile baktığımızda bir şey öğreniyoruz zehebe dediğimizde bir gitme eylemi meydana gelmiş ve bu da geçmişte yaşanmış işte bu kelimede arkadaşlar biz fiilin tanımına uyan belirli bir zamanda belirli bir olayın meydana gelmesini görüyoruz la ibe Ahmet'I'i derken burada la'ibe oynadı demiştik. Bu da aynı şekilde bakın bir eylem ifade ediyor. Ve bunun da geçmiş zamanda meydana geldiğini, belirli bir zamanda meydana geldiğini bize anlatıyor arkadaşlar.
Bir diğer örneğimizde bakınız. Saferatt Zeyneb'U'i derken, Zeyneb'U yolculuk yaptı derken. Saferat aynı şekilde bir eylemi bize, bir hareketi bize ifade ediyor.
Saferat yolculuk yaptı. Saferatt yolculuk yaptı. Ne zaman? Geçmiş zamanda. Evet, belirli bir zaman.
Neceha fiilimize geldiğimizde, bakınız. Neceha Ali Yun Ali başarılı oldu derken neceha fiilimiz bu da aynı şekilde arkadaşlar başarılı oldu. Ne zaman? Geçmiş bir zamanda meydana gelen.
bir olayı bize anlatıyor arkadaşlar. Ya'işu es-semekü dediğimizde ise bakınız burada yaşıyor diyoruz. Yaşıyor.
Bu aynı zamanda geniş zaman da ifade eder. Yaşar anlamına da gelir. Ya'işu dediğimizde yaşar ya da yaşıyor derken burada belirli bir zaman görüyoruz arkadaşlar. Burada bize bir eylemden, yaşama eyleminden bahsediyor arkadaşlar fiilimiz.
Şimdi Şimdi ise arkadaşlar harf nedir? Harfe bakıyoruz. Harf arkadaşlar Arapçada kelime anlamıyla değil de terim anlamıyla düşüneceğiz burada. Kelimenin çeşidi olarak harfi ele aldığımızda arkadaşlar diyoruz ki harf kendi başına bir anlamı olmayan fakat başka kelimelerle anlam kazanan lafızlardır diyoruz.
Buradaki örneklerimize baktığımızda arkadaşlar Bakınız burada bir ila. görüyoruz. İla. Bu harf derken arkadaşlar aslında burada kastettiğimiz Türkçe'ye göre düşündüğümüzde edat anlamında.
Edat. Yoksa ki harf derken örneğin elif harfi, lam harfi şeklinde bir harf değil. Buradaki harften kastettiğimiz edattır.
Bu bir harften oluşabilir. İki harften oluşabilir. Üç harften oluşabilir. Örneğin burada baktığımızda ila derken ila ö lafzında biz 3 tane harf görüyoruz. Şu örneğimize baktığımızda bakınız burada bir B harfi görüyoruz arkadaşlar.
Bu da aynı şekilde bir edattır. Bir küratil kadem derken top ile oynuyor. Top ile oynuyor derken arkadaşlar buradaki ile anlamını bir şey ile oynamak anlamını bize B harfimiz yani B edatımız veriyor arkadaşlar.
Aşağıdaki örnekte yine ilayı görüyoruz. Bu örneğimize geldiğimizde arkadaşlar bakın burada bir fi harfimiz yani fi edatımız var. Neceha Ali gün fil imtihan derken imtihanda başarılı oldu derken buradaki da de anlamını bize fi harfi cerimiz veriyor.
Aynı şekilde fi edatını görüyoruz. Burada da aynı şekilde bakın suda. Yaşar.
Suda yaşar derken da anlamını bize buradaki harfimiz veriyor arkadaşlar. Harfle ilgili örneklerimizi çoğaltabiliriz arkadaşlar. Örneğin şuraya baktığımızda en dediğimizde arkadaşlar.
Lam bakınız bu da bir edat olarak kullanılır. İçin anlamına gelir çoğu zaman. Min bakınız.
An. gibi bunların sayısını arttırabiliriz. Evet arkadaşlar bu dersimizde el cümle tül müfide yani anlamlı cümleyi ve cümle çeşitlerini ele aldık. Cümle çeşidi olarak isim cümlesi ve fiil cümlesinin olduğunu gördük.
İsim cümlesi Cümlesi isimle başlayan cümleye, fiil cümlesi ise fiille başlayan cümleye deniyordu. Aynı şekilde kelime nedir ve kelime çeşitleri nelerdir Arapçada bunları gördük. Bir sonraki dersimizde görüşmek üzere.
Hoşçakalın. Kanalımıza abone değilseniz abone olmayı unutmayın.