Hücre Teorisi ve Organeller

Giriş

• Hücrelerin yapısını inceleyen bilim dalı: Sitoloji
• Dokuları inceleyen bilim dalı: Histoloji
• Hücreler: Eritrosit, lökosit, trombosit

Hücre Türleri

• **Prokaryot Hücreler:
  • Zarlı organel ve çekirdek içermez
  • Örnekler: Bakteri, Arke
• **Ökaryot Hücreler:
  • Zarlı organel ve çekirdek içerir
  • Örnekler: Protista, bitki, mantar, hayvan

Çekirdek ve Çekirdekçik

• Metabolik olarak aktif hücrelerde çekirdek büyük
• Çekirdekçik: Zarsız yapı, ribozom üretimi
• Genetik materyal: Kromatin (DNA ve protein)

Prokaryot Hücrelerde Metabolizma

• Yaşamsal faaliyetler: Hücre zarı ve sitoplazmadaki enzimler

Ribozomlar

• Ökaryotlarda prokaryotlara göre daha büyük
• Ribozom üretimi çekirdekçikte

Endoplazmik Retikulum (ER)

• Çekirdek zarı, ER’nin devamı
• Granülsüz ER: İlaç ve alkol gibi maddelerin etkisini giderir
• Kaslarda: Sarkoplazmik ER olarak kalsiyum depolar

Lizozomlar

• Gelişmiş bitki ve mantar hücrelerinde bulunmaz
• Parçalanması gereken maddeler yaşlılık lekelerine neden olabilir (lipofuksin)

Peroksizomlar

• Mikro cisimcik olarak adlandırılır
• Bitki ve hayvanlarda ortak
• Yağ asitlerini küçültme, oksijen kullanım
• ATP üretmez

Koful Türleri

• Merkezi koful: Bitki hücrelerine özgü, yaşlandıkça büyür. Depo kofulu
• Kontraktil koful: Tek hücrelilerde suyu dışarı atar

Mitokondri ve Kloroplast

• Kendi DNA'larını içerir
• Kloroplastlar, kromoplast ve lökoplastlara dönüşebilir

Sentrioller

• 9 adet üçerli mikrotübülden oluşur
• Zarsız, bitkilerde bulunmaz

Polizomlar

• mrRNA üzerine birden fazla ribozom bağlanır
• Çok sayıda protein sentezi

Golgi Aygıtı

• Hücre zarı onarımı
• Glikolipit, glikoprotein ve lipoprotein üretimi
• Alzheimer ve kistik fibrozis gibi hastalıklar

Otofaji ve Otoliz

• Lisozom parçalanması zarar veriyorsa: Otoliz, hücre kendi kendini yok ederse: Otofaji

Tay-Sachs Hastalığı

• Sinir hücrelerinde lizozom lipit sindiren enzim eksikliğine bağlı

Hücrede Oksijen Kullanan Organeller

• Mitokondri, peroksizom

Hücre Zarında Koful Oluşumu

• Ökaryotlarda: Hücre zarı, çekirdek zarı, ER ve Golgi

Hücre İskeleti

• Mikro tübül, mikrofilament, ara filament
• Bitkilerde bölünme ve orta plak oluşumu: Golgi

Hayvan ve Bitki Hücresi Karşılaştırma

• Hayvan: Lizozom, sentriol, sentrozom
• Bitki: Kloroplast, lökoplast, depo koful, merkezi koful
• Her iki tür hücrede ortak olan yapı: Peroksizom

Mikrofilament ve Mikrotübüller

• Mikrofilament: Hücre hareketleri (sil, kamçı, yalancı ayak)
• Mikrotübüller: Organelleri sabitleme ve hareket ettirme

Hücre İskeleti ve Prokaryotlar

• Prokaryotlarda mikrotübül ve mikrofilament bulunmaz, ancak başka yapılar vardır

Aktif ve Pasif Taşıma

• Mikrovillus yapıları ve selüloz liflerinin düzeni

Meslek Soruları

• Kloroplast ve mitokondri arasındaki benzerlikler ve farklar
• Selüloz sentezi: Golgi’de değil, hücre zarındaki enzimlerle
• Prokaryotlarda fotosentez ve kemosentez: ATP üretimi
• Metabolik su üretimi: Mitokondri
• Ribozom: Protein sentezi yapan organel

Ökaryot ve Prokaryot Yapıları

• Hücre iskeleti: Ökaryotlarda mikrotübül, mikrofilament
• Oksijen tüketen ama ATP üretmeyen organel: Peroksizom

Diğer Notlar

• Hücreler arası bağlantı ve hücre iskeleti
• Mitokondri ve kloroplast çift zarlı
• Kloroplast iç zarlarının düzeni: Tilakoid zarlar
• Tatlı suda yaşayan tek hücrelilerin kontraktil koful faaliyetleri

Özet

• Hücre yapıları ve organellerin fonksiyonları
• Ökaryot ve prokaryot hücrelerin karşılaştırılması
• Hücre teorisinin temel maddeleri
• Hücresel faaliyetler ve organellerin çalışmaları
• Hücre içi metabolik süreçler ve anlamları