May mga wildlife na mahirap makita dahil sa kanilang liksi at ilap. Sa hihirap nilang madokumento, maswerteng nakuha na namin sila sa aming paglalakbay sa Mindanao. Mailap din sa wild ang mga endemic na Philippine Flying Lemur o Kagwang. Bilang mga arboreal, sa mga puno umiikot ang buhay ng mga Kagwang. Tinatawag din silang Philippine Flying Lemur dahil sa abilidad nilang magpalipat-lipat ng puno gamit ang pateyum o malapakpak nilang balat.
Pero dito sa isang bayan sa Surigao, Araw-araw silang nakakasalamuhan ng mga tao. Naabutan pa nga namin ang isa, umaakit ng puno. At nang gumamit kami ng zoom lens.
Kasama pala ng kagwang ang anak nito na nakakapit pa sa kanya. Pasilip-silip at nagbamasid sa amin ang batang kagwang. Hindi iniiwan ng nanay na kagwang ang anak hanggang sa kainan niyang mamuhay mag-isa. Ito ang unang beses ko makakita na kagwang sa Surigao.
Madalas kasing sa buhol namin sila nadodokumento. Sakto pang dumudumi ang kagwang habang nasa ilalim kami ng puno. Ito, ito, ito! O, yung poops nila, it looks like a poop of a goat. Napansin kong may parasites o bulat.
hindi ang kagwang. Wildlife has some parasites also. When they get stressed, mas lalong tumataas ang infection nila.
Infection or infestation ng parasites. These are helminths. Most likely strong guiles.
Ito yung uri ng mga roundworms na para silang mga... Usually most wild animals. Sa Surigao del Norte, may kumakain daw ng tanim na pinya ng mga residente. Ang ituturing pumuslit ng mga bunga. Isa raw wild na daga.
Ito ang endemic na Mindanao forest rat. This is interesting kasi very little ang ating documentation when it comes to wild mammals of the Philippines. Meron kagad akong na-obserbahan na kakaiba sa kanya. One is the tip of the tail is white. Tapos yung mga paa niya, yung mga fingers lang niyang white tapos pigmented na yung the rest of it sa hand and foot.
Parang kinipig yung ano niya, yung kanyang vocalization. Iba, iba yung kanyang huni, no? Yung sa atin parang squeaky, ito parang monotone siya. See?
Iba-iba yung ano, yung iyak niya. Kita niyo yung tail niya, oh. Dark, pigmented, and then it becomes white here, which is so different from our house rat.
And then... Look at the appendages. Yung mga daliri niya mas mahaba.
Habi, kung magat din ko, masakit. May matatalas ng ngipin ang Mindanao forest rat na ginagamit nila para maghunt ng pagkain. Bihira rin sila makita sa wild dahil sa kanilang ilap, kaya maswerte kaming mga dokumento ito.
Pero kahit mailap ang ilang wildlife, ginagawa pa rin silang alaga ng ilang residente. Gaya ng alagang Philippine Brown Deer ng pamilya ni na Hanaya. Itong deer na ito, alaga ng papa mo yan, ano? Do you have any idea kung saan siya galing? Sa pagkakalab ko po yung tatay niya at saka yung mama na, dyan lang nakuha sa ano?
Dyan lang sa forest namin. And then... Yung anak, dito lang yan ipinanganak.
Mga approximately ilang taon na ito? So tingin ko mga nasa 5? 5 years na. 4 to 5. May bell pa siya eh no? Kaya nga.
San gano'ng bell? Manila po. Sa Manila pa? So talagang pet niya ito no?
Dima, yung puti na yan. And kabilaan siya. The other, I also have that problem.
Pero ang problema, may nanguhuli pa rin na mausa para ibenta at alagaan. Ito ang isa sa mga dahilan kung bakit hindi pa nare-release ang ilang usa sa pasilidad na ito sa Cagayan de Oro. Ito yung tinatawag na Mindanao Brown Deer.
Ngayon, daagaling sila sa isang facility sa Bukidnon. Ito mo, all of them are worried. Lahat sila isa pinakabahan.
Any time gusto nyo lang tumakbo, okay. Yan yung mga instincts na hinahanap natin na dapat takot sila sa tayo. Kahit wala na sa wild, hindi pa rin naalis ang kanilang wild instinct. Ang pag-dilate ng kanilang tear ducts ay isang senyales na sila ay na-stress. Ito yung tear ducts yun, ang dilated.
At kapag naging agresibo, isa sa unang gagawin nila ay ang pag-stomp o pag-pajak ng kanilang paa para warningan ang kaaway niya. Sa ngayon patuloy pa rin pinaparami ang lahi ng mga usa sa shelter. Kahit may taglay na ilap at ligsig, hindi maiwasang mag-grouse ang landas ng wildlife at tao. Lalo pat, lumiliit ang mundong ginagalawan nila.
Kaya importante ang coexistence sa pagitan ng hayop at tao.