Pagsusuri kay Jose Rizal at ang Retraktasyon

Panimula

Si Jose Rizal, isang bayani ng Pilipinas, ay pinaslang noong Disyembre 30, 1896, ng mga Espanyol.
Ang kanyang mga sinulat ay nagbigay-diin sa pagkakaisa ng nasyon at laban sa mga pribilehiyo ng simbahan (Prylokrasya).

Sa mga oras bago ang kanyang pagbitay, pinirmahan ni Rizal ang isang dokumento na tinatawag na "Ang Retraktasyon" na nagsasabing siya ay isang Katoliko at binabawi ang kanyang mga sinulat laban sa simbahan.
Ang dokumentong ito ay nagbigay-daan sa kanyang kasal kay Josephine Bracken, ang kanyang huling pag-ibig.
May mga tao na nagtatanong kung ang pag-bawi sa kanyang mga sinulat ay nag-aapekto sa kanyang pagkabayani.

Nilinaw na may mga duda sa pagkakaroon ng tunay na "retractation" ni Rizal, lalo na batay sa testimonya ni Padre Vicente Balaguer.
Ang kontrobersiya sa retraktasyon ay tila walang katapusan; ang isang eyewitness account na magpapatunay o magpapatanggi sa retraktasyon ay kinakailangan.

Noong Agosto 4, 2016, nagbigay si Commissioner Rene R. Escalante ng lecture ukol sa huling 24 na oras ni Rizal gamit ang mga spy reports.
Isinulat ni Federico Moreno, isang espiyang Espanyol, ang mga detalye sa araw ng kamatayan ni Rizal.
Binanggit ang mga paring eswita na pumasok sa piitan ni Rizal: Padre Jose Villaclara at Padre Estanislao March, pati na rin sina Juan del Fresco at Eloy More.
Ang mga saksi na ito ay nagpatibay sa mga pirma sa dokumento ng retraktasyon.

Ang gwardiya na nag-obserba kay Rizal ay hindi nagbanggit kay Padre Balaguer sa kanyang tala.
Sa kabila ng mga bagong ebidensya, ang tanong ay: mahalaga ba talaga ang katotohanan ng retraktasyon?
Ang pagpirma ng retraktasyon sa kanyang huling oras ay hindi mababago ang kanyang mga nagawa sa buong buhay.

Si Jose Rizal ay nananatiling isa sa mga bayani ng Pilipinas, at ang kanyang mga kontribusyon sa nasyon ay hindi mababago sa kabila ng mga kontrobersiya.
Ang aking pananaw: Ang pagkabayani niya ay hindi nakasalalay sa isang papel kundi sa kanyang mga prinsipyo at mga ginawa.