İNTRO Sevgili gençler herkese merhabalar. Ahlak felsefesi ile ilgili videolarımızı tamamladık ve yepyeni bir felsefe alanına an itibariyle geçiş yapmış bulunuyoruz. Bugünkü videomuzda sanat felsefesi ile geçiş yapıyoruz. Ve sanat felsefesiyle ilgili videolarımızı toplamda 2 videoda tamamlayacağız sevgili gençler.
Yani dolayısıyla bizi çok yormayacak, çok üzmeyecek, çok net bir felsefe konu alanında sizlerle beraberiz. Ve hemen... 15. videomuzda yani sanat felsefesinin birinci videosuna bir başlayalım bakalım neler demişiz. Şimdi bir kere sevgili gençler sanat felsefesine başlarken önce bazı kavramları yerine oturtturalım istiyorum. Hocam sana önce sanat felsefesi nedir diye sorsalar ne dersin?
Sanat felsefesi insanın meydana getirdiği ürünleri eleştiren. Sorgulayan, inceleyen felsefe alanıdır. Yani sanat felsefesi insan tarafının ortaya konulan ürünleri incelemeyi amaç edinen felsefe alanı olarak kabul edilir diyeceğiz. Burada ilk yaptığınız hatayı anlatıyorum size.
Hocam sanat felsefesi eşittir estetik mi diyorsunuz? Tekrar söylüyorum sanat felsefesi eşittir estetik mi? Dur sanat felsefesi estetikle aynı şey değildir sevgili gençler. Sanat felsefesi sadece sanatta var olan güzeli inceler.
Yani bir sanat eserinin aslında estetiğiyle ya da güzelliğiyle ilgilenir. Ama estetik dediğin kavram bir kere sanat felsefesine göre çok daha kapsamlı bir alan olarak kabul edilir. Çünkü estetik hem doğanın estetiğini hem sanat eserinin estetiğini inceler.
Onunla ilgili konu alanına dönük... çalışıyor. Dolayısıyla sana bir soru daha sanat felsefesi eşittir estetik derse hayır.
Hangisi daha kapsamlıdır derse estetik sanat felsefesine göre daha kapsamlıdır. Bunun temel sebebi nedir diye soracak olursanız estetik hem doğanın estetiğini hem de insan tarafından ortaya konulan sanat eserinin estetiği inceler. Dolayısıyla ikisi kesinlikle Kesinlikle ve kesinlikle aynı şey değildir.
Peki hocam sanat ve felsefe, tabi ki bak sanat ve felsefenin belli ortak noktaları var. Sanat ve felsefe çok net bir biçimde çıkar amacı güdülmeden yapılan iki faaliyettir aslında. Ama sanat ile felsefenin birbirinden en önemli farkı nedir diye soracak olursanız sevgili gençler. Sanat ve felsefenin birbirinden en önemli farkı sanat duyguya dayalı bir alan. iken felsefe düşünceye dayalı bir alan olarak kabul edilir.
Dolayısıyla aslında sen sanatı felsefi açıdan incelediğin zaman sanat felsefesini ortaya koymuş olursun. Sanatı felsefi açıdan incelediğinde neyi ortaya koymuş olursun? Sanat felsefesini ortaya koymuş... Olursun diyeceğiz.
Dolayısıyla biri düşünceye dayalı öbürü duyguya dayalı bir alan olarak tanımlanır. Dolayısıyla sanat ve felsefeyi birbirine karıştırma. Sanatı felsefi açın incelersen sanat felsefesi ortaya çıkar.
Ama ikisi birbirinden nedir tabi ki? Farklıdır. Bir diğer karıştırdığın kavram sanat ve zanaat.
Bak dikkat et. Sanat ve zanaat ifadesi. Bir kere sanatta Estetik kaygı ön plandadır sevgili gençler. Sanatta estetik kaygı ön plandadır.
Ve sanatta çıkar amacı güdülmez. Ama zanaat dediğin şey kazan çeksenlidir. Fayda ön plandadır.
Yani kişinin var olan süreçten yola çıkarak o mesleği, o işi, o ürünü fayda amaçlı yapması... ve bunun sonunda bir kazanç elde etmesi ön plandadır. Dolayısıyla sanat ve zanaat birbirinden nedir?
Farklı iki kavram olarak tanımlanabilir diyeceğiz. O zaman notlarınıza şunu yazın. Hocam sanat felsefesi neydi?
İnsanın ortaya koyduğu ürünleri inceleyen, eleştiren, sorgulayan felsefe alanıydı. Ya da sanat konusunun felsefi açıdan incelenmesi... Eşittir sanat felsefesi olarak ne yapılıyordu sevgili gençler?
Kabul edilerek tanımlanabiliyordu diyeceğiz. Bir kere önce bu farklarımızı bir cebe atalım sevgili gençler tamam mı? Burası bizim için önemli. Peki 2. Sanat felsefesinin bazı kavramları var. Bu kavramlar sorularda karşımıza getirilebilir.
Mesela bu kavramlardan ilki hoş, hoştur. Hoş, hoş ne? Zevk veren, beğenilen anlamına gelir.
Sana hoş kavramını sorduğunda aklına zevk veren, beğenilen anlamına gelir. İki, yüce. Yüce kavramı ulaşılması zor olan anlamına gelir. Ulaşılması zor olan ulvi. Kudretli anlamına gelir.
Yüce kelime anlamı itibariyle ulaşılması zor olandır diye tanımlarız. 3- Sanat eseri. Sanatçı tarafından ortaya konulan özgün eser ya da üründür. Yani bir ressamın ortaya koyduğu bir tablo bizim için bir sanat eseridir.
O sanatçının ortaya koyduğu bir ürün, özgün bir eser... ya da özgün bir çalışma olarak biz neyi tanımlıyoruz sevgili gençler? Sanat eseri ifadesini tanımlıyoruz.
Peki hocam güzellik ne? Şimdi sen o sanat eserine, sanatçı tarafından ortaya konulan sanat eserine baktın. Onu algılıyorsun değil mi? Algılayan kişisin sen. Sen o sanat eserinin hoş ya da iyi olduğunu ifade ediyorsan bu... Eşittir güzellik kavramı olarak kabul edilir.
Yani bir tabloya baktığında o tablonun sende oluşturduğu anlam, hoş ya da iyi anlamı bizim için eşittir güzellik kavramı olarak tanımlanır sevgili gençler. Güzellik kavramı olarak tanımlanır. Peki estetik yargı ve estetik has.
Bak estetik yargı ya da estetik has. Estetik yargı ne? Özne'nin sanat eseri karşısında güzel veya çirkin gibi bir ifade ortaya koyması.
Özne, ben, yapan yani sen kişi, şahıs olarak o sanat eseriyle ilgili ortaya güzel ya da çirkin diye bir ifade koyuyorsan bu senin neyindir? Yargındır. O sanat eserinin algılayan kişi tarafından güzel ya da çirkin olarak ifade edilmesi.
Dikkat et. İfade edilmesi bizim için estetik yargı olarak ne yapılabilir sevgili gençler? Tanımlanabilir diyeceğiz.
Tamam mı? Güzel, çirkin aslında netlik ortaya koymak demektir. Sen bir sanat eseriyle ilgili bir netlik ortaya koyuyorsan bununla da eşittir. Estetik yargı olarak ne yapılabilir? Tanımlanabilir diyeceğiz.
Peki, estetik has. Şimdi, estetik olarak tanımlanan nesneye. Yöneliyor musun?
İşte o yönelirken duyduğun haz senin için ne olarak tanımlanır? Estetik haz olarak tanımlanır. Örneğin bir müze ziyaretine gittiniz. O müze ziyaretinde çok nadide olan bir parçayı inceleyeceksiniz. Ve o parçayı ilk kez göreceksiniz.
O parçaya yönelirken duyduğunuz hazın adı estetik hazdır. O parçayı gördüğünüzde onun güzel ya da çirkin olduğu ile ilgili... net bir ifade ortaya koyarsanız bunun adı estetik yargıdır. Ona yönelirken duyduğun heyecan estetik az, ona güzel ya da çirkin diye net bir tanımlamayla yaklaşımın adı estetik yargı olarak ne yapılabilir tanımlanabilir diyeceğiz.
Peki taklit. Taklit ne? Var olanın benzetme yoluyla aktarılmasıdır aslında esere. Yani sen...
Herhangi bir şeyi olduğu gibi sanat eserine aktarıyorsan bunun adı taklit olarak geçer. Mesela sanat felsefesinde taklit olarak sanattan bahsederiz biz. Taklit olarak sanat kavramında özellikle Aristoteles ve Platon'un görüşleri bizim için çok önemlidir.
Ve oradaki temel amaç sadece doğada var olanı esere aktarmaktır. Çünkü doğa zaten mükemmeldir. Doğanın mükemmelliyetini sen esere aktararak doğayı aslında eserinde ne yapmış oluyorsun?
Taklit etmiş oluyorsun. Dolayısıyla taklit var olanın benzer bir biçimde esere aktarılması olarak ne yapılabilir sevgili gençler? Tanımlanabilir diyeceğiz. Tamam mı? Bu kavramlar bizim için önemli.
Dikkat. Peki. Hadi biraz da devam edelim yolumuza. Şimdi sanatı felsefe açın inceleyelim. Sanatı.
Felsefi açıdan. Sanatı felsefi açıdan açıklayan bazı görüşler var. Nedir bunlar?
1- Taklit olarak sanat. 2- Yaratma olarak sanat. 3- Oyun olarak sanat.
Olmak üzere 3 tane sanatı açıklayan felsefi görüşümüz var sevgili gençler. Bunlardan ilki taklit olarak sanat. Şimdi taklit olarak sanat aslında daha demin Aristoteles ve Platon'un görüşlerinden bahsettik.
Taklit olarak sanatta en önemli nokta şudur. Doğada var olanın... Esere yansıtılmasıdır. Çünkü doğa zaten muhteşemdir.
Mükemmel bir güzelliğe sahiptir. Eğer sen doğada var olanı sanat eserine olduğu gibi o mükemmelliyette aktarabiliyorsan sen taklit olarak sanat anlayışını kullanmış oluyorsun. Eser ne kadar iyi yansıtılırsa o kadar başarılıdır. Yani sen eserinde doğayı ne kadar iyi sanat eserine yansıtırsan aslında o kadar...
Başarılısın ifadesini ne yapmıştır? Kullanmıştır diyeceğiz. Burada Aristoteles ve Platon'un görüşleri bizim için son derece önemlidir sevgili gençler. Ona göre yani Aristoteles'e göre en önemli şey sanat yardımıyla doğada var olan eksik güzelliklerin tamamlanmasının sağlanmasıdır.
Yani aslında sen yine doğayı yansıtacaksın ama sanat yardımıyla eksik... olan güzelliğini yapmış olacaksın. Sanat eserine yansıtmış olacaksın.
Platon ise yine idealar evreni ve gerçek, real evrenden bahsediyor. Real evrendekilerin bir sanat eserine yansıtılmasının çok da yeterli olmadığını savunuyor. Ona göre idealar evreninde bulunanların ancak bir sanat eserine yansıtılmasıyla sanat eseri anlam kazanacaktır diyor. Dolayısıyla Platon'un görüşündeki ... İdealar evreninde bulunanların bir sanat eserine yansıtılmasıyla taklit olarak sanat ne yapılabilir ortaya çıkartılabilir ifadesini kullanıyoruz.
Dolayısıyla dikkat et Aristoteles'te ve Platon'da taklit olarak sanat görüşü çok net biçimde belirgindir diyeceğiz. 2- Yaratma olarak sanat. Esas amaç nedir biliyor musunuz?
Doğada var olmayanı yaratmaktır. Yaratma olarak sanatta temel amaç... Doğada var olmayanı yaratmaktır. Doğada var olmayanı yaratmak için de en belirleyici özellik hayal gücüdür sevgili gençler.
Sizler eğer hayal gücü yardımıyla doğada var olmayanı sanat eserine aktarabiliyorsanız, yaratma olarak sanatı kullanmış oluyorsunuz. Dolayısıyla bu kuramın temel görüşü nedir? Hayal gücü olarak kabul edilir. Kim?
Cross ve Selink karşımıza gelecek sevgili gençler. Kross'a göre hayal gücüyle sanatta temel amaç mükemmeli ulaşmaktır. Kross'a göre sen hayal gücü yardımıyla mükemmel olanı oluşturmaya çalışıyorsan yaratma olarak sanatı kullanmış oluyorsun.
Ya da Schelling'e göre kişi ortaya bir sanat eseri koyar. Ama ortaya koyduğu sanat eseri içinde yaşadığı toplumdan, o toplumda, toplumun zaman diliminden, yaşadığı zaman diliminden etkilenir. Ve sanatçı o zaman diliminin, o toplumun özelliklerini sanat eserine yansıtır.
Ama der ki, dikkat et Schelling, o dönem bir daha yaşanmayacak. O toplum bir daha gelmeyecek. O insanlar bir daha ortaya çıkmayacak. Dolayısıyla aynısını tekrar yaşayamayacağımız için burası özgün, yaratıcı olarak kalacaktır der. Çünkü aynısının...
bir daha tekrarı yok, tekrar yaşanma ihtimali yok. O zaman Cross'ta hayal gücü, Schelling'de içinde bulunduğun toplumun, o toplumun döneminin yansılması bizim için ne olacaktır? Belirleyici, tanımlayıcı olarak kabul edilecektir diyeceğiz. Tamam mı? Hafızaya attık, unutmadık.
Üç, oyun olarak sanat. Hocam ne alakası var? Burada aslında oyun olarak sanat mantığı şuradan çıkıyor sevgili gençler.
Oyun ile sanatın benzerliğinden yola çıkarak oluşan bir sanat görüşü bu. Nedir mantık? Bak, oyunda da, sanatta da temel anlamda yarar amacı yoktur. Tamam mı? Temel amaç gündelik yaşamın sıkıntılarından kurtulmaktır.
Yani sen oyun oynarken de, sanat yaparken de gündelik yaşamın sıkıntılarından ne yapmaya çalışıyorsun? Kurtulmaya çalışıyorsun ifadesi karşımıza geliyor. Kim burada?
Schiller'in görüşü çok belirleyici. Schiller şunu savunuyor. Özgürlüğe ancak sanat ile ulaşılabilir diyor. Nasıl yani? Özgürlüğe ancak sanat ile ulaşılabilir.
Şimdi diyor ki Schiller... Hani diyor oyun oynarken zamanın nasıl geçtiğini farkında değilsin diye diyor. Zaman nasıl geçiyor farkında değilsin, özgürsün, istediğin şekilde oyun oynayabiliyorsun. İşte sanatta da sen özgür bir biçimde sanat eserini ortaya koyabiliyorsun. Ve zamanın nasıl geçtiğini farkında değilsin diyor.
İşte bunun için Schiller'in görüşü bize göre oyun olarak, sanat olarak ne yapımı sevgili gençler? Tanımlanmış. ...tır diyeceğiz. Dolayısıyla taklit olarak sanat, doğayı yansıtma. Yaratma olarak sanat, hayal gücünü kullanma ve dönemi yansıtma.
Oyun olarak sanat, oyun ve sanatı birbirine benzeterek, birbiriyle ilişki kurdurarak sanata açıklama olarak ne yapılabilir, tanımlanabilir diyeceğiz. Dolayısıyla sanata açıklayan felsefi görüşler dediğimizde bu üç görüş bizim için son derece önemli. sevgili gençler.
Attık hafızaya ve sanat felsefesinin ilk videosunu bu video ile tamamlamış olduk. Bir sonraki videomuzda sanat felsefesini artık bitireceğiz ve yolumuza devam edeceğiz. Hadi bakalım çalışmaya devam sevgili gençler.
Bir sonraki videoda görüşmek dileğiyle.