Bir güzel bir şey söyleyeceğim. Çafak Udur Okulu'na, YouTube'un en büyük coğrafi kanalına hepiniz hoş geldiniz. 39 günde TET coğrafi kampımızın bugün geldik 5. videosuna.
Bu aynı zamanda 9. sınıf coğrafi kampımızın da 5. videosu. Şöyle kalemimi aldım. Bugün Türkiye'nin coğrafi konumunu öğreneceğiz. Kalemimi aldım, ben hazırım. Sen de hazırsan.
O zaman ne diyoruz? Yunus Hacar'ı bir defa öğren, ilhasdan unutma. Gel şu Türkiye'nin coğrafi konumunun canını okuyalım. Geldik Türkiye'nin coğrafi konumuna TET için ne kadar önemli bir konu? Çok fazla soru çıkmış bir konu değil.
Ama artık konu seçiyorlar biliyorsunuz. Eğer çalışacaksak bence bu konuya çalışmanız lazım. Çünkü Türkiye'nin coğrafi konumunu yorumlayabilmen lazım senin. Ben bir coğrafya hocası olsam üniversite sınavında ilk olarak soracağım sorulardan bir tanesi bu olurdu. Sen Türkiye'nin konumunu yorumlayamıyorsan bunun bir anlamı yok.
Türkiye'nin konumu çok kısa bir konu göreceksiniz şimdi. Ben size ipucunu da göstereceğim. Nasıl yorumlandığını da göstereceğim. Orada ipuçları var.
O ipuçları üzerinden yorumlama tekniklerini öğreneceğiz seninle. Türkiye'nin coğrafi konumunu iki başlık halinde öğreneceğiz seninle. Bir, mutlak konum yani matematik konum.
Biri bana matematik konumun sonuçlarıdır dediği zaman, bak mutlak konumun sonucu mudur, değil midir diye sorduğun zaman, mutlak konum, matematik konum. E matematik konumda ne vardı? Parallel meridyenler vardı. Eğer ki sana sorulan öncül paralel meridyenlerle alakalıysa, paraleller ve meridyenlere göre değişiyorsa bu matematik konumun sonucudur.
Ama Sara sorulan öncülüğün paralel ve meridyenlerle matematik konumla herhangi bir ilgisi yoksa bu özel konumun sonucudur. Gelin böyle tek tek örnekler yapalım. Tek tek örneklerden sana nasıl yorumlayacağını göstereyim. Şimdi Türkiye'nin matematik konumunun buradaki maddelerini tek tek yorumlayacağız seninle.
Yorumlarken de nasıl yorumlaman gerektiğini göstereceğim. Ama ilk önce geçmeden şöyle bir bakalım Türkiye'ye. Türkiye'nin matematik konumu ne?
İlk önce bunu öğrenelim. Türkiye'nin matematik konumunun sonuçlarını öğrenmeden önce. Türkiye'nin matematik konumunu ezbere bilmen lazım.
26-45-36-42 26-45-36-42 26 Şuraya bak oku takip et. 26 45, 36, bakın şuradan en güneyinden 36, 42 kuzey paralelleri. 26, 45, 36, 42. 26, 45, 36, 42. Soruları çözerken bunlar bizim işimize yarayacak, lazım olacak bize.
Öğretmenin yazılığı için izliyorsan yazılı da kesinlikle soracak. Üniversite sınavında bunu sana direkt sormasa bile bunu bilerek çözeceğin sorular çıkabilir karşına dikkatli dinle. Dikkatli dinle, takip et, tekrar et benimle beraber. Tekrar edersen aklında kalacak.
26-45-36-42 26-45-36-42 26-45-36-42 26-45-36-42 26-45-36-42 26-45-36-42 26-45-36-42 Türkiye 26-45 Doğu Meridyenlerinde 36-42 Kuzey Paralellerinde. Ne demek bu? Bakın şimdi Türkiye'nin konumunu öğreniyoruz. Şimdi Türkiye'nin konumunu düzgün öğrenelim. Bak şurası ekvator çizgisi.
Türkiye 36-42 kuzey paralellerinde. Bak 36 şu üstte 42. Nerede? Kuzey paralellerinde. Bakın doğu.
Şurası Greenwich. Türkiye 26-45 doğu meridyenlerinde. Yani Greenwich'in doğusunda 26-45 doğu meridyenlerinde. Şöyle biraz daha uzaklaşalım. Ekvatorun kuzeyindeyiz.
Greenwich'in de... doğu tarafındayız. 26-45-36-42 26-45-36-42 İşte bu meridyenlerin, bu paralellerin, yani bu matematik konumun bazı sonuçları oluyor bizim ülkemiz üzerinde.
Bunun sonuçlarını yorumlayabilmen lazım. Mesela birincisi Ekvator'un kuzeyinde Grimwich'in doğusunda yer alır. Bu matematik konumun sonucu mudur?
Evet. Paralel meridyenden mi bahsediyor? Evet.
O zaman bu matematik konumun sonucudur. Tık attık. Oradan kitabından takip et beni. Şimdi ben hem bunu hem kitabı gösteremiyorum sana aynen. Diğerine bakalım.
Onu da yorumlayalım. Türkiye'ye güneş ışınları hiçbir zaman 90 derecelik açıyla gelmez. Bakalım şimdi.
Türkiye'ye güneş ışınları 90 derecelik açıyla hiç gelmiyor mu? Şuradaki örneğimizi göstereyim size. Şuradaki. Şimdi Türkiye nerede?
Şimdi Türkiye, biz ne öğrenmiştik bir önceki dersimizde? Şurada yengeçin üzerinde olsaydı Türkiye, o zaman şöyle 90 derecelik açıyla gelecek miydi güneş bize? Gelebilecekti.
Ama Türkiye nerede? Türkiye şurada. Yengeçin kuzeyinde. Yengeç'in kuzeyinde ise Türkiye güneş ışınları hiçbir zaman 90 derecelik açıyla gelemeyecek. Biz hiçbir zaman Türkiye'de güneş ışınları tam böyle tepemizde göremeyeceğiz.
Nasıl göreceğiz biliyor musunuz? Şöyle biraz daha biraz daha uzakta olacak. Şurada var mı aşağıda burada göstermiyor.
Şurada görünüyor mu? Burada da görebileceğiniz bir simülasyon yok. Bu mantığı öğrendik mi?
Bu mantığı anladık mı? Peki şurada da bunu gösterelim. Şimdi şuraya dikkat edin. Şu sarı olan yengeç dönencesi.
Şimdi güneş ekvatordan geliyor geliyor dik geliyor dik geliyor. yakınlaşma. Dik geliyor dik geliyor. En son yengeçe dik vuruyor. Şuraya güneş vuruyor.
Görebiliyorsunuz oradan. Takip edin. Şuraya güneş vuruyor.
Bak Türkiye burada. Türkiye güneş. Tam böyle tepesine okun olduğu tarafa.
Buraya kadar gelebiliyor mu güneş? Gelemiyor. En son buraya vuruyor.
Sonra tekrar aşağı gidiyor. Yani Türkiye'yi biz güneşe her zaman böyle yatay olarak yani tam tepemizde değil. Böyle yatay olarak görüyoruz. Tepemizde göremiyoruz. 2-Türkiye'ye güneş ışınlarının 90 derece açıyla gelmemesi özel konumun sonucu mu?
Matematik konumun sonucu mu? Mutlak konumun sonucu mu? Mutlak.
Yani paralel meridyenlerle alakalı bir durum mu? Evet. Yani Türkiye'nin bulunduğu paralel burada değil de daha aşağıda bir paralel olsaydı o zaman 90 derecelik açıyla gelecek miydi?
Gelecekti. Ha o zaman bu matematik konumun sonucu. Size bir örnek daha göstereyim. Yani burada bir ipucu daha var. Şöyle Türkiye burada diyelim ki şu paralel 40 paraleli üzerinde.
Şimdi 40... Kuzey paraleli üzerinde Türkiye. Peki Türkiye ile aynı paralel üzerinde olan İspanya'da da aynı şey yaşanıyor mu?
Yani Türkiye güneş ışınları 90 derecelik açıyla gelmez. Evet doğru. Peki Türkiye'deki aynı paralelde olan İtalya'ya da 90 derecelik açıyla gelmez mi? Evet gelmez.
Aaa bak o zaman bunlar bu paralel ile alakalı bir durum. Bulundukları mutlak konumla alakalı bu durum. Bütün bu paraleldeki herkes de yaşanıyorsa bu durum.
Yani Türkiye'de yaşanan bir durum. bu paraleldekinde, bu paraleldeki ülkede, bu paraleldeki İspanya'da da yaşanıyorsa o zaman bu bulundukları paralelle alakalı bir durum. Yani bulundukları paralelle alakalıysa biz buna matematik konumuz... sonucudur, mutlak konumun sonucudur diyeceğiz.
Böyle yorumlayacaksınız. İspanya'ya da 90 derece açıyla gelir mi? Gelmez. Türkiye'ye de gelmez, İspanya'ya da gelmez.
Ha hocam o zaman bu matematik konumun sonucudur diyeceksin. Diğer özelliğe bakalım. Gölge boyu hiçbir zaman 0 olmaz. E olamaz gölge boyu. Türkiye'ye dik açıyla gelmiyor Güneş.
O zaman Türkiye'de 0 olmayacak. Peki bu bulunduğumuz paralelle mi alakalı? Evet.
İtalya'da da 0 olmaz mı? Evet olmaz. Oraya da gelemiyor. İspanya'da da 0 olmaz mı?
Olmaz. Oraya da gelemiyor. O zaman bu matematik konumun sonucudur. ipucunu anlıyor musun nasıl yorumlayacağını? Bir örnek daha yapalım.
Türkiye orta kuşakta yer aldığından 4 mevsim belirgin olarak yaşanır. Türkiye gençler, burada değil. Şurası orta kuşak, burası orta kuşak. Burada değil de tropikal kuşak da olsaydı, ekvatora yakın olsaydı 4 mevsim yaşamayacaktık.
Sadece yaz mevsimi yaşayacaktık. Hah, bizim bulunduğumuz paralelden dolayı mı ben 4 mevsim yaşıyorum? Evet, ben 4 mevsim yaşarken İtalya'da 4 mevsim yaşayabilir mi? Evet, İspanya'da 4 mevsim yaşıyor.
Evet, o zaman bu hepimizin bulunduğu paralelle alakalı bir durum. Yani mutlak. konumun sonucudur. Nasıl yorumlayacağımızı anlıyor musunuz?
Hiç merak etmeyin. Eylül'de testleri çözerken bununla alakalı güzel sorular çözeceğiz. Diğeri sıcaklık kuzeye gidildikçe azalır.
Türkiye'ye bakıyorum ben şimdi. Türkiye burada. Bulunduğum paralel'e bakın.
Kuzeye gittiğimde sıcaklık azalır çünkü kutba gidiyorum. İtalya'ya bakıyorum. Kuzeye gittiğimde sıcaklık azalır kutba gidiyor.
İspanya'ya bakıyorum. Kuzeye gittiğimde sıcaklık azalır kutba gidiyor. O zaman bu benim bulunduğum paralel'le alakalı. Türkiye burada değil de ekvatorun şurasında olsaydı, şurada olsaydı o zaman kuzeye gidildikçe sıcaklık azalmayacaktı, artacaktı.
Benim bulunduğum paralelleme alakalı bir durum bu. Evet o zaman mutlak konumu sorun. Diğer özellik denizlerdeki tuzluluk kuzeye gidildikçe azalır.
Şimdi denizlerdeki tuzluluk nasıldı? Ekvatora yakınsak buharlaşma oluyordu, buharlaşıp gidiyordu. Ekvatora yakın denizler daha tuzlu oluyordu.
Şimdi Türkiye'ye bakıyorum. Güneşten uzaklaştık. Sıcaklık azalmaya başladı. Kuzeye gidildikçe tuzluluğum azalacak. İtalya'da da kuzeye gidildikçe tuzluluk azalacak.
Sıcaklık azalıyor çünkü. İspanya'da da kuzeye gidildikçe tuzluluk azalacak. Hatta karşı tarafa bu paralel üzerinde Japonya'da var mesela bakın. Japonya'da da kuzeye gidildikçe tuzluluk azalacak. O zaman hocam bu bulunduğumuz paralelle alakalı, mutlak konumla alakalıdır diyeceksin.
Diğer bir örnek. Meridyenler arasındaki mesafe kuzeye gidildikçe daralır. Bakın sadece paraleller değil, meridyenler de olursa işin içerisinde bu da matematik konumdur.
E paraleller ve meridyenler matematik işlemle alakalı bir durum. Türkiye'de şuraya bakın. Kuzey'e gidildikçe meridyenler arası kısalıyor mu?
Evet. İspanya'da da kısalacak mı? Evet.
İtalya'da da kısalıyor mu? Evet. O zaman bu matematik. Paralellerin boyları kuzeye gidildikçe kısalır. Türkiye burada.
Şimdi Türkiye'deki paraleller bakın şöyle çizdim çizdim. Kuzeye gidildikçe mecburen kısalacak. İtalya'dakiler de kısalacak. İspanya'dakiler de kısalacak.
O zaman bu bulunduğumuz paralellerle alakalı bir durum. Yani mutlak konumun sonucu. Bir diğeri Türkiye'ye de bakı yönü güneydir. Şimdi şöyle geldim. Ben size anlatmıştım gölgeyi.
Bakıyı. Güneşe bakmak demek. Güneşe bakan taraf demek. Türkiye şurası. Türkiye'deki bir ev sürekli güneşi buradan güneyden görür.
Hep güneyi güneş görür. Güneyi güneşe bakar. O zaman bizim bakımız nedir?
Güney. İtalya'daki? İtalya'daki evinde güneyi bakıdır. İspanya'daki evinde güneyi bakıdır. Çünkü güneş hepsine güneyden vuruyor.
Bu bulunduğumuz paralel ile mi alakalı? Evet. Türkiye orada değil de şurada olsaydı.
Şurada olsaydı Türkiye. Şu tarafta biraz daha şurada olsaydı. O zaman bizim o zaman bakımız kuzeyden gelecek.
Güneş buradan vuracaktı. O zaman bakımız kuzey olacaktı. Güney, güney cephe güneş görmeyecek.
Bakımız kuzey olacak. Şurada Güney Afrika Cumhuriyeti'nde bakı kuzey midir? Evet.
Bu tarafa geliyorum. Şili'de bakı kuzey midir? Evet.
Bu mutlak konumla alakalı bir durumdur. Bulundukları paralel ve meridyenle alakalı bir durumdur. Türkiye 2. ve 3. saat diliminde yer alır. Biz ne demiştik?
15 meridyende 1 saat dilimi geçiyordu. Türkiye şurada 32. saat diliminde yer alıyordu. Şurada 45. 3. saat diliminde yer alıyordu.
Bu... Paralel meridyenle alakalı bir durum mu? Evet hocam meridyenle alakalı bir durum.
O zaman mutlu... Konumu sonuç. Türkiye'nin kuzeyi ile güneyi arasında 6 paralel fark var. Türkiye'nin kuzeyi ne demiştik? 26-45, 36-42.
36-42 arasında... 6 tane paralel var. Bu 6 paraleli her paralel arasında 111 kilometre vardı. 6 çarpı 111, 666 kilometre varmış.
Şurayla şuralar arasında 666 kilometre varmış. Peki bu bizim matematik konumumuzla mı alakalı? E işlemi yapıyorum burada. Matematik konum mutlak konumla alakalı. Çok örnek yapıyorum.
Bütün örnekleri yorumlamaya çalışıyorum. Türkiye'nin doğusu ile batısı arasında 19 meridyen vardır. Ne demiştik?
26, 40. çıkarttığımız zaman birbirinden 19 meridyen. 19 çarpı 4 76 dakika yapar. Yani Türkiye'nin doğusu ile batısı arasında 76 dakika zaman farkı var.
E bütün bu söylediğimiz şeylerin matematik konumla meridyenlerle paralel ile mi alakalı? O zaman bu Türkiye'nin matematik konumun sonucudur. Geldim şimdi bir de Türkiye'nin göreceli konumunun sonucu var.
Göreceli konumdan kastımız şu özel konum. Yani bu bize özgü. Bize göreceli olacak.
Az önce söylediğimiz şey olmayacak mesela. Türkiye'de var, İspanya'da da olur dediğimizde bu İspanya'da olmayabilir diyeceğiz. Mesela örneklere bakalım.
Türkiye dağlık engebeli bir ülkedir. Türkiye şurada dağlık engebeli bir ülkedir. Şunu diyebiliyor musun? O zaman İspanya'da dağlık engebeli bir ülkedir. İtalya'da dağlık engebeli bir ülkedir.
Aynı paraleldeki Portekiz'de dağlık engebeli bir ülkedir. Bu tarafta ne kadar ülke varsa Çin'de dağlık engebeli bir ülkedir. Kuzey Kore'de, Japonya'da bunu söyleyebilebilirsin. Yani sıf... aynı paralelde bulundukları için hepsine dağlık engebeli bir ülkedir diyebilir misin?
Hayır. O ülkeden ülkeye değişebilecek bir durum değil mi? Hah işte o zaman bu göreceli konu.
İşte göreceli konumla matematik konumu biz böyle ayırıyoruz. Aslında olay çok çok basit. Sadece nasıl yorumlaman gerektiğini bileceksin.
Bir örnek daha yapalım. Akarsuların akış hızı ve aşındırma gücü fazladır. Türkiye'deki akarsular çok... dağlık ve engebeli olduğu için Türkiye, Türkiye'de akarsuların aşındırma hızı fazladır.
Şunu diyebilir misin? Ya Yunanistan'da da akarsuların aşındırma hızı kesin fazladır. İtalya'da da kesin fazladır. İşte İspanya'da da fazladır.
Portekiz'de de, Japonya'da da fazladır diyebilir misin? Diyemezsin. Nereden bileyim onlar dağlık ve engebeli mi? Hah!
O zaman bu bize özgü bir şey. Özel konumun sonucudur. Sıcaklık kısa mesafelerde değişir.
Bak sıcaklık kısa mesafelerde niye değişiyor? Dağlık ve engebeli olduğumuz için. Deniz kenarındayız, sıcağız. Hemen bir dağlık...
Dağlara çıkmaya başlıyoruz. Sıcaklık hızlı bir şekilde düşüyor. Buradan Fethiye'den Antalya'nın dağlarına çıkmaya başladığınız zaman sıcaklığın çok hızlı bir şekilde düştüğünü görürsünüz.
Sıcaklık niye kısa mesafelerde düştü? Dağlık engebeli bir ülke olduğumuz için. Bu bize özgü bir şey mi? Evet. Belki burada düz bir yerde Suriye'de sıcaklık engebeli, sıcaklık hızlı bir şekilde düşmeyecek.
Buradaki ülkelerde düşmeyecek. Bunu bilemeyiz. Bu bize özgü bir durum. Yükselti batıdan doğuya doğru artar.
Diyebilir misin ki İspanya'da da yükselti batıdan doğuya doğru artar? Diyemezsin. Bu bize özgü bir şey göreceli konumun sorucu. Aynı anda birden fazla mevsim yaşar. Bak 4 mevsim yaşar demiyor.
4 mevsim... Buraya dikkat et. Burası önemli.
4 mevsim yaşar derse orta kuşakta olduğumuz için paralel meridyenle alakalı. Ama bak bu cümle ne diyor? Aynı anda birden fazla mevsim yaşar. Bir tarafta yaz mevsimi yaşanırken dağların tepelerinize çıktığında burada karlarla karşılaşabilirsiniz.
Neden bir... Neden aynı anda birçok mevsimi görebiliyoruz? Engebeli dağlık olmakla alakalı bir durum. Mesela aynı paraleldeki Suriye aynı anda birçok mevsim yaşamayabilir çünkü daha çok düz.
Heh dağlık engebeliyle alakalı bir durum. Bize özgü bir durum bu. Bütün... İspanya'da, Portekiz'de, İtalya'da aynı anda birçok mevsim yaşanır diyebilir miyiz?
Kesin. Kesin diyemeyiz. Tamam.
Kuzey ve güneydeki dağlar denize paralel uzanırken batıdaki dağlar denize dik uzanır. Bakın şimdi. Şu kuzeydeki dağlar denize şöyle paralel uzanır.
Şurada batıdaki dağlara bakın denize dik uzanıyor. E bu bize özgü bir şey. İspanya'da da böyledir, İtalya'da da böyledir diyemeyiz ki. Hani nerede?
Nerede dik mi uzanıyor? Dağ yok orada dik uzandığını. Paradeye uzandığı nasıl?
Ne güzel yerler vardır buralarda var ya. Allah nasıl betsin bir gün dünyayı dolaşayım şöyle. Of şuradaki volkanik dağa bakar mısınız ya? Of müthiş ya müthiş.
Allah nasıl betsin? Gidip böyle tek tek Etna'yı, Vezyu'yu buralarda görelim. Şurada baksanıza.
Gidip böyle tek tek görelim. Şuraya baksanıza. Aktif Etna, Vezyu.
Aktif bunlar. Efsane ya dünya gerçekten efsane. Türkiye Alpimale'ye dağ kuşağındadır ve genç oluşumludur. Bizim ülkemiz Alpimale'ye dağ kuşağında genç oluşumludur. Bu bize özgü bir durumdur.
Bu paralel üzerindeki evet belki İtalya'da Alpimale Dağı kuşağında, burası da Alpimale Dağı kuşağında ama bütün Japonya'da ya da bütün burası mesela, bütün Amerika'da da aynı paralel böyledir diyebilir miyiz? Diyemeyiz. Bize özgü bir durum. Üç tarafımız denizlerle çevrilidir.
Bize özgü bir durum. Geldim buraya İtalya için denilmiş mesela. Belki bunlar için de denilebilir ama şuradakiler için diyebilir misin?
Üç tarafı denizlerle çevrilidir diye? Diyemez. Bu bize özgü bir durum.
Bu kolay bir konuydu. eğlenceli bir konudur kısa bir konuydu hemen bir sayfalık bir konuydu bitirdik. Buradaki ana mantığımız neymiş bizim?
Bize mutlak konumu sorduğunda paraleller ve meridyenler matematik konum eğer paraleller meridyenlerle alakalıysa mutlak konum diyor. Eğer bize göreceli özel konumu sorarsa şöyle diyorduk. Bu bize ait bir şey mi? Sadece bizde mi var? Ya da bizim paralelimizde bulunan bütün ülkelerde bunu karşılaşabilir miyiz?
Karşılaşamayız. Bize özgü diyorsak özel konumu. Ama bunu bütün paralellerde görebiliriz diyorsak o zaman o mutlak konumu sonucu.
Aslında bu matematik konum özel konum olayı çok çok basit bir olay. Eylül'de soru bankamızı çözerken üzerinden güzel bir tekrarını da yapacağız. Hiç merak etmeyin.
Evet gençler seviliyorsunuz. Bir sonraki videoda görüşmek üzere.