Transcript for:
Mga Tema ng Digmaan at Sakripisyo

Nang obserbahan ni na Mario ang eskwela ang kahapon, e wala silang nakitang sibilyan, kundi pawang mga hapon. Isa lamang ang paliwana. Ang mga taong yun ay dinalaro ng mga hapon ng bandang gabi. Ilang oras bago kayo dumating, ang nangyari isang aksidente. Aksidente? May sandang pata, papayat, madanda, ititang-itit ako, sumabog at nasunod. Mga taong walang maraya. Bayan nyo. Tito ninyo! Tito? Saan ka galing? Paano kita lang saan ako? Ako, Tito! Anak ko! Tito! Anak ko! Anak mo! Anak mo! Anak mo! Tito! Anak mo! Tito! Tito! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Diego! Kanina kayong anak. Kanina kayong anak. Batay na yata. Uy, kinikasunog lahat ang katawan. Kanina kayong anak. Kanina kayong anak. Nabigla lang siya sa kanyang tindig pagkatakot. Pero nakabuti rin naman. At hindi niya nararamdaman ng mga sunog sa kanyang katawan. Ay pahin na lang niyo sa kanya. Iri, ano? Ha? Tsaka papagtaling yung mga kumot niya nang hindi dumikit ang mga sugat sa katawan sa kanyang kumot. Ah, huwag niyong kalilimutan niya. Wala nang tayong kailangan gawin ngayon kundi dahil na isa'y magkamalay tao. Salamat mo, ka-Desto. O siya. Ako magpapahalam na. Andang, ako'y lalakad na. Basta kung anong mangyari riyan eh, masasabihin ninyo ko, ano? Oho. Salamat, Desto. Hmm... Hmm... Hmm... Hmm... Manita ko, mga guerilla daw ang nagpasabog. Guerilla yun, sa lansalang maraming sibilyan doon. Hindi, hindi na alam agad eh. Ay, hindi muna nilaginiguro kung may sibilyan o wala. Ay, hindi ko na alam yun. Ah, eto ng mga iska. Kanina pa kayo. Kesa siya, may tumulong na lang. Naku, ang sasabihin nyo, ang mga hapon ang magpasabog. Ang isip mong sabihin ay pinasabog nila sarili nila. O, e bakit naman hindi? Hindi ba nyo nalalaman na paritrit na ngayon ang mga hapon at yan ang ginagawa ng mga walangya? gawang pang-cover yung mga sibilyan para hindi sinatakihin. At pagkatapos, eh susunugin o pasasabugin ang buong bayan bago magsialis. At kasama na roon ang mga sibilyan. Naku, eh talagang magpapatay mo yung mga walanghyang yun. Ay naku, talagang sabihin mo yung mga hayop ang mga walanghyang yun. Kaya naman hindi niyo masisi-isi-selso sa kanyang ginagawang pagpatay. Eh sino-sino ba sa bayan ng may kamag-anak sa Sao Tiago? Eh sino pa? Eh benso na sa amin tatlong kapatid niya nakapag-asawa ng mga taga roon. At namatay na lahat yung tatlo. At ano pa? Hindi nga roma. Ano ang makilala? Torsion ng katawan. Easy ka na eh. Lulot-lulay. At si Ikong na magsusuka. Naala n'yo, yung anak ng lalaki doon ang kapag-asawa. At katama raw nasunod yung apat na anak. Sus, na riyos eh. Mabuti na lang hindi tayo nadamay. Magdamag daw na hindi natutunog. Nakabantay daw sa bata. Eh baka katatid yung bata. Ang sabi ni Danilo, hindi raw. Eh baka giliran naman. Okay, kung giliran eh, bakit nandito? Ang tanong ninyo ay kung bakit kabugtangin nakaligtas yung bata niya? Para nila. Hindi ba? Oo, ma'am. Alam niyo, may duda ako sa tao niyan eh. Ang sabihin niyo, baka makapilihan o kaya ispiyan ang ngapon. Hindi ba? Eh, naku, huwag siyang magkakamali dito. Talagang hindi siyang makaliligyan sa mga mata natin. Ako, ito mga talahiran ito. Ano ba naman, maawa naman kayo dyan sa mga ispiyan niya? Kanina pa naliligoy, isin niyo mga nawayan. Ito naman si Pazesto, nagtakailian dito mga tao eh. Mga uwi na, hindi na. Ano ba naman, kanina pa uwi. Kaya naman, lalatay niyo sa koto, mabili niyo pina siya ususo. Sigurad! Tulo! Chishpish na chishpish, karami. Magwari, chishpish na chishpish. Ako naman babantay sa kanya. Pagdamanti atang hindi natulog eh. Itong mga damit ng tatay ko, parang naman gumihawa yung katawan mo. Sina. Si Chey naman eh, lumabas na parang may mga damit sa kanya. Sina. Ate? Bakit ganun yun? Baka kaya kagaya ng aling pila? Shhh! Baka kamaninin. Tsaka, palaging tulala. Bakit kaya? Ewan ko. Alam mo ate, may itsura to. Tignan mo. Buti na lang. Ang konti ang sunog sa mukha. Ano kaya ang pangalan niya? Intro Music Pagkakataon sa mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga Pwede mga abo at pupupuputaw na sila sa dagat ng buhay. Kung pagkaisan ang mga pamulaan po na ilan, naalitin sila sa isang kabalik. Kailangan mong mabuhay. Para mo nang awa. Para mo nang awa, kailangan mong mabuhay. Music Music Dami, natin ko maaayon. Oo. Oye Danilo, tawagin mo na si Gonzalo at magkasabay na natin sa almusal. Eh, pinapakain po si... ano nga pala ang pangalan ng ate? Christina, ang ganda pala ng pangalan mo. Ako naman si Gonzalo. Natagpuan kita sa... Natagpuan kita sa Santiago. Pinatuloy tayo dito nila, Aling Andang, Lidya, at saka ni Danilo. Wala kang dapat alalaanin. Mahubay siya ng lahat. Christina, nilalungkot ko ang pagkamatay ng mga magulang mo at kapatid sa Santiago. Huwag. Hindi ka dapat magpasalamat sa akin. Ako ang dapat magpasalamat sa'yo. Hulingin ang tawag. Huwag pa rin ang pagbibigay sa'yo. Huwag pa rin ang pagbibigay sa'yo. Ako kayo magpula! Ako kayo magpula! Ako kayo magpula! Magpula! Yung mga polyo talaga oh! Oo! Sobra! Anggi! Senilo! Ha? Mukhang yatang marami tayong huli ngayon ha? Oo ha? Eh bakit ba bang hindi? Ah, si Gonzalo? Eh, kami nga ulo ngunit sa T-Trash. Kaya lang, kasi nyo. O? O, ang ganda ba sa atin? Yan ang gusto ko sa lalaki. Blapo na at malakas pa. Andito tulad dito sa atin. O, good, good, lahat kong dito pa. Ha, ha, ha. Ha, ha, ha. O, ito si Orang kumagsalita, o. Ay, kukoy, bata-bata labang, eh. O, ay, ano? Ano kong ikaw nga bata-bata pa? Anong gagawin mo? O, di, hinabul ko kayo lahat diyan na di oras. Akabulan mo. Hindi na kayo dami-dami ng hapon na pwede mong habulin at patayin. Kaya na eh, kung ikaw eh, matapang-tapang. Eh, tuksa bagay. Pero sa isang bandi, mainam na rin itong matanda. Libre sa gera. Hindi katulad ng mga... mga kabinata natin dyan. Ayun, at nasa bundok, makikipaglaban. Iniwan ang kanilang mga magulang, kapatid, at mga asaw at mahal sa buhay. Ipaglaban lamang ang ating kalayaan. Hu! Tutulap ayasay sa si Padeso. O manong, magsigil-sigil ka na nga riyan. Hoy! Pag-alesta ko, ikaw ba'y naging bata-bata at kasingbulas ni Riggsie yung Gonzalo Dini eh? Lalabang ka kaya? Eh, sasigin ko naman hindi. Alam naman ninyo ako eh, ako ay takot sa putok at may pagkaduwag pa. Hindi ko naman yan pinagkakainan. Eh, pero bait pa naman ako makikipaglaban pa eh, ang dami pong bumalaban. Magiging kalabisan lang ako. Hindi nga wika. Tutulad na na ako kay Gonzalo rito na nangingisda na lamang. Malayo pa siya. Sigurado pa siya pagkain. Ano, Gonzalo, diba? Ate? Bakit nga ba hindi nagigilila si Gonzalo tulad ng mga lalaki dito sa atin? Bakit mo naman natanong yan? Wala. Kasi kanina, parang nangangantay si Lakadres na taaling umasang kay Gonzalo eh. Bakit nga ba ate? Ewan ko. Anong gagawin niya? Hindi! Bakit? Ano ba ang sinabi ko? Ay naku, ang hirap mo makahalata. Wala ka bang napupunas sa ate mo? Bukat nang lumating dito sa atin si Gonzalo? Ang ibig ninyo sabihin? O, Tris. Ang bilis pala ni Atin, oh. Eh, papano si Celso? At papano ako? Hindi ako'y dapat muntanagin kundi ang sarili mo. Magbagong buhay ako? Paano pagbabagong buhay? Samantarang nasa gitna tayo ng digmaan. Ang mga hapon ay walang ginawa kundi ang pumatay at manggahasa. Kaya ba wala ka ng ginawa kundi ang pumatay? Tapatin mo ang yung sarili. Pumapatay ka dahil nasisihang ka. Sa panahon ito, hindi na dapat surin ang dahilan kung bagat ang isang tao ay pumapatay. Ay isa lamang ang dahilan. Dapat silang mamatay na lahat. At mapatay ko man sila, ay hindi pa sabat. Upang may balik nila ang buhay ng aking mga magulang at kapatid. Huwag mo sabihin sa akin na ang mga ganilang pumapatay dahil sa pagtatanggol sa ating maya. Lahat sila niya kanya-kanyang pautang na dapat singilin. Kung hindi magulang na pinatay, siguro'y kapatid na babae o asawa. Kinahasa ng mga hayop na hapon na yan. Pati pala pag-iisip mo, ilulog na rin sa dugo. Pati mga girila'y tinutulad mo rin sa iyong sarili. Kung ganun, sagutin mo ako. Bakit ka, Lemay, hindi ka sumabi sa kanila? Bakit tunay mo? pinili mong pamatay na nag-iisa. Alam mo ba kung bakit? Sasabihin ko sa'yo. Sapagkat pag sumapi ka sa kanilang kilusan, mapipilit ang kasumunod sa kanilang mga batas. Mga batas na nagsasabing, pag ang isang kaway sumusuko, mag itong papatayin. At yan ay hindi mo magagawa. At mas mahalaga sa lahat, pag sumaping ka sa kanila'y hindi ka na makakapatay ng buong kasiyahan katulad ng ginagawa mo ngayon. Hindi ba? Sabihin mo kung mali ako. Aparito ko para sabihin ko sa'yo, mahal kita, kailangan kita. Ang panibig ko'y hindi sapat para tumbasan ang kaligihang nadarama mo sa pagpatay. Uy, Bill! Ano? Kamusta ka? Habahan ang balbas mo. Tagal mo nawala. Nakawas mo natin? Aras ka na ba? Tsaka nalang babalik. Balikan! Yun si Celso, ating nobyo ng ate ko. Ngayon, number one killer na napung dito sa atin. Tsaka akong pumatayan. Nako, laslas ang leg, labas ang bituka. Tsaka pinuputin yung kwan. Danilo, tama na yan. Para sinasabi lang kung ano ginagawa ni Celso eh. Hinintay ka na nito sa baba. Sumuting suka nga ho. Ah, Lidya. Eh, nakita namin si Celso ko ako na. Nadalaw ba sa inyo? Oo. Tingnan mo nga naman yan. Eh, siguro eh, kung hindi nagkagyera. Eh, saka nagkatulong yan kayo. Eh baka may anak na kayo ngayon. Adi, Jako, gusto pa naman yung binatang nakatira sa inyo, ha? Ano nating sabihin ka dito? Abay, sa tingin ko eh, matagal na yata siya titikil ito na. E ba din yung padiretse na ibig sabihin ka dito? O bueno, wag ka mag-iisip. Huwag ka magagalit, Lydia. Pero alam mo, ang pamamalagi dito niyang binatangyan ay nakakapagpalaala sa amin lahat ng aming mga anak na naruroon sa bundok at nagkakandamatay. Alam mo, masamang pag-isipin yan eh. na ang aming mga anak ay naroon nagpapakamatay at lumalaban. Samantalang siya naman, naubod ng lakas, bata pa, ay narinito at wala lang ginagawa kundi mangisda na lamang. Dahil ako, ay nakaka-insulto eh. Ang tsuka ko nga, ho. Intro Music Thank you for watching Mula nang dumating ka dito eh, hindi ka na natigil ng pagtatrabaho. At halos hindi ka na natutulog dahil sa pag-aalaga mo kay Christina. Para bang ayaw mo magpahinga kahit sandali. Ano kayang iniisip niya ngayon? Wala na siyang ginawa kong nimug. Pagkatapos ay tatayo at itingin sa malayo na parang nahinihintay. Nung una akong dumating dito, tinarog niya akong Diego. Sige ni si Diego. Ika rin rin. Dito rin naman ako at ako rin naman ako. Intro Music Music Noon namandog si Diego, sa kanilang pagdalaw. Pagkatapos ng ilang buwan ay nagsilang si Pilar ng kanyang anak. Aaaaaah! Aaaaaah! Music Mula na ay hindi na namin nakita si Diego. Ikinwento ko sa iyan para sabihin sa iyo, hindi naman ito ang nandurusan ng dahil sa digmahan. Alam ko. Pero egit siya mapalag kayo sa atin. Ang ganda mo pala. Ayan, magaling na ang mga sugat mo. Mga ilang araw lamang, gagaling rin ang pagkapilay mo. Ngayon magaling ka na. Makapaglilipot na tayo sa ilog. Tumigil ka! Nailo! Nailo! Eh sila eh! Kino? Si Aling Ngingi, tsaka yung kanyang pamangkin. Sukat sa Binland, di ka raw? Huh? Oye, bakit? Hindi ba totoo? Oye, Lydia. Matagal na akong tumanda ako dito sa bayang ito at hindi mo akong maloloko. Naalalaman ko kung ano na niya. Ano ang nangyayari dito? Unyak-unyari pa ito. Hindi na ito nahiya. Katalagang tao eh. Walang kadaligat-daligadesa. Ano? Di ba talaga? Dito na wala tayong magtapatan. Anong ginagawa niyan? Hindi ba nalalaman nila rehat dito? Lahat ng kabinataan dito inaandun at magtatanggol sa bahay. Nagigirilya. Samantalang si Gonzalo, ayan, kinukong si Vinino sa loob ng kanilang bahay. At anong ginagawa niya Gonzalo ngayon? Ayun! Nagpapalaki ng bayag. Hala, hala. Kala mo ko sinong santa-santita? Kung hindi ko pa alam. Eh, nalalaman na nilang lahat dito ay nagigirili. Eh, kinukusinti ba naman yung napakaduwag na kay laki-laking katawan na si Gonzalo? Eh, anong magagawa mo? May talagang loko-loko yung tao dyan. Loko-loko? Ang sabihin niya ay napakalandi. Eh, ikaw talaga. So, friend, bunga nga mo. Aking panaginip, ikaw't ibo. Nang dibdik, puso'y umiibig Tinggit, umaawi, tinataguyay pa Ibig, ikaw Ang ligaya sa buha sa piling mo'y welcome ito Puso ko'y nangumbisa sa pirhing dalanginan Alam ko nangyari kanina. Hindi mo magpipigil ang mga taong bahay sa pananalita. Lalo na tayo ng malit na lugar kasunod nito. Naniniwala ka ba sa sinasabing na tukul sa akin? Hindi ko alam. Minsan na'y sinabi mo sa akin, tumalikod ka sa isang ligma, walang katulungan. Naisisiguro ko may mabigat kang dahilan sa paniniwala mo niya. Pinatanggap ko ang dahilan ng hindi mo paglaban. Kahit na hindi ko alam kung ano talagang nangyari. Samantalang, hindi ko mabigyan ang dahilan ng ginagawang pagpatay niya ngayon. Nasabi sa akin ni Danilong, dati daw kayong magkasinta. Bakit? Anong nangyari? At pinakakalimutan. May nakapansabi sa mga habang nakalistina dito, Laura, na ganyan niya raw ang ama ni Celso sa gabi, habang wala si Celso sa kanilang bahay. Music Music Music Pagkakataon ng mga kapilang Serso, maawa ka! Kanyang halap niyang makapili nagsumbong sa mga hapon At nang kanyang itong matagpuan ay kanyang itong binari Ngunit ang hindi ko inaasahan ay ng barilinya pati ng asawa nito at mga anak. Namundog siya yung nalilis na mula. At mula na na yung nakilala na siya bilang isang mamamatay tao. Ako yun. Bakit? Bakit ganito? Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Si... Lydia! Nasaan si Gonzalo? Wala dito. Nasaan may isang. Bakit? Ano'y tisulim nito? Sinabi sa amin ni Cesar na si Gonzalo daw nagpasabog na eskwelahan sa Santiago. Kaya pala dito siya nagtatakot! Oo! Kaya pala dito siya nagtatakot! Salira! Salira! Salira! Alinom ka lang! Bakit? May daming isyerso sa amin na ikaw daw nagpasabog ng eskwela sa Satsangu. Itignan kayo malamang kung totoo ito. Sandali lang, sandali lang. Panginoon. Isalitar na kong totoo. Hayaan niyo siyang magpaliwanan. Music Isang aksidente. Hindi matanggap na aking isip ng lahat ay isang aksidente. Kaya ako'y malis. Ngunit tama ka. Walang katahimikang na dinulat na aking pagtaliko. Wala kong makita kundi ang mga muka ng mga bata. At mga tao ng iyo. Wala kong marinip kundi ang kanilang mahiya ka. At ngayon ay alis ka na. Saka ng taong bayan. Saka magaling na rin si Christina. Hindi na ako kaya naman. Pero saan ka pupunta? Sa kabilang bulog. Sa pinanginistahan namin yung ganito. At pagkatapos? Ganun. Kaya na ang bahay na sa rin. Intro Music Intro Music Intro Music Thank you for watching! Kenzo? Kenzo? Kenzo? Kenzo? Kenzo? Kenzo? Kenzo? Ang mga poon, kinuha natin ng tao. Pati sila at ikinunung sa simbahan. Kailangan nga buli natin si Gonzalo. Nasa kabilang pulusya ngayon. Si Gonzalo? Siya lang ang nakakaalam kung saan tayo makakahingin ng tulong. Ang mga poon ay desperado na sa kanilang pagrehipit. Pagkat nalalaman nila naman, ang mga merkano ay nasa may nilalangay. At hindi na rin nila makakayang dahil ng kanilang mga explosive sa Tamimissions. Kaya malamang na pasabugin nila ang simbahan bukas bago sila umalis. Para makasiguro tayo, kinakailangan mailabas natin ang mga taong bayan bago magumaga. Ngayon, ang problema natin na ito... Paano tayo makapapasok sa loob ng simbahan na hindi nalalaman ng lakon? Hindi naman tayo maaaring umatakis sa labas, sa harapan, sa pagkakulang tayo sa armas at mataon. Isa pa. Ang tiyat na malalagay sa paano? Ibang buhay ng mga taong nasa loob ng simbahan. Meron ako na nalaman na daan patungo sa loob ng simbahan. Hindi mo tayo makikita. Saan? May tunnel sa ilalim ng lupa. Ang buwang nga isa may ilob sa ilalim ng tulay. Tuli-tuli sa loob ng simbahan. Alam ko yun dahil nagsakistan ako noong araw. Eh, doon pa nga kami nagtatuguan noong bata kami. Mabuti. Iprobing mo kasi ang sasabing simbango na takbo ng panay na sinasabing. Kailangan pasabugin natin ang kanilang mga eksorsos. Iba na yung nakakasiguro. Gonzalo, isama mo ang pangkat ni Mario Picolino. Tamna nyo ng dinamita ang ilalim ng tulay at loob ng simbahan. Ngayon, pagkatapos ninyo mailabas ang mga taong bayan, pasabugin ninyo ang simbahan. Pagkatawid nyo naman ang ilog, pasabugin nyo ang tulay para huwag kayo masundan ng mga pon. Ito ang altar. Sa kaliwa ng altar, may maliit na kapilya. Sa loob ng kapilya, may altar. Sa ilalim mo ng altar, may albun ng dihim na lago sa ngang tunnel. Kung may mga gwardiya na pundi. Paano makakapasok sa kumbento nang hindi nila malalaman? Kung dito tayo magagaling, nang gagaling tayo sa Kapilya, aapit tayo sa pader sa may malapit laal-taal. At babaan tayo sa bubuhan at tungo sa kampanaryo. At pagdating sa kampanaryo, na makaka-babaan tayo sa kisame at puntang kumbento. Maliwanag ba, Gunsan? Yes, sir. Kayong tatlo mga muna mamaya. O, meron pa ba kayong gusto ng itanong? Kung gano'n, magsipaghanda na kayo para mamaya ang gabi. Eto, ipunin mo na mga tao. Eh, handa mo din na may ka. Salam. Thank you for watching Magkakataon dito. Bakit? Magpangalit para sa'yo. Eh, ang sabi ni kapitan, magbamotong tungo ang dami. Magpangalit ka. Bukod na lang para, pag-aral sa mga tao. Pero, di ba... Thank you for watching! Thank you for watching! Ha! Ha! Ha! PLEASE SUBSCRIBE! Hindi! Hindi! Hindi! Hindi! Hindi! Ay Gonzalo, di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Di nyo! Pag-aaralan ng mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga m