Oorsig
Hierdie lesing dek voortplantingsstrategieë by gewerwelde diere, en vergelyk bevrugtingstipes, metodes van embrio-ontwikkeling, en die verskille tussen precocial en altricial nageslag.
Doel van Voortplantingsstrategieë
- Die doel van alle lewende organismes is om nageslag te produseer en die oorlewing van die spesie te verseker.
- Verskillende diere gebruik verskeie strategieë om voortplantingsukses te maksimeer gebaseer op hulpbronne en omgewing.
Tipes Bevrugting
- Eksterne bevrugting: Gamete verenig buite die liggaam, gewoonlik in water; baie eiers word geproduseer met min ouerlike sorg.
- Voordeel: Ouers hoef nie saam te wees nie; lae energie-insette.
- Nadeel: Lae kans op bevrugting; baie eiers word nie bevrug nie of word nie geëet nie.
- Interne bevrugting: Gamete verenig binne die wyfie se liggaam met behulp van gespesialiseerde organe.
- Voordeel: Hoër bevrugtingsukses; minder gamete benodig.
- Nadeel: Ouers moet mekaar ontmoet; vereis meer moeite en energie.
Embrio-ontwikkelingsstrategieë
- Ovipariteit: Eiervorming buite die liggaam, ontwikkel ekstern (bv. voëls, reptiele, sommige haaie).
- Eiervorms het eiergeel vir voeding en beskermende doppe.
- Amniotiese eiers het spesiale strukture: dop, albumien, korion, amnion, allantoïs, eiergeel sak, embrio.
- Ovovivipariteit: Eiervorms word binne die wyfie se liggaam gehou; jong word intern uitgeskuur en lewendig gebore (bv. sommige haaie).
- Minder eiers, beter embrio-beskerming, jong is volwasse by geboorte.
- Vivipariteit: Lewendige geboorte, geen dop nie; embrio's word gevoed via die placenta (bv. soogdiere, sommige haaie).
- Minder nageslag, groter ouerlike sorg, direkte voeding-/afvaluitruiling via placenta.
Ontwikkelingsfases Na Geboorte
- Precocial: Nageslag word ontwikkel gebore; kan beweeg, hulself voed, en het 'n mate van onafhanklikheid (bv. hoenders).
- Altricial: Nageslag word hulpeloos gebore (blind, kaal), benodig ouerlike sorg vir oorlewing (bv. sommige voëls).
Sleutelterme & Definisies
- Bevrugting — Vereniging van eier en saad om 'n embrio te vorm.
- Eksterne bevrugting — Eier en saad verenig buite die liggaam, gewoonlik in water.
- Interne bevrugting — Eier en saad verenig binne die wyfie se liggaam.
- Ovipariteit — Eiervorming wat buite die moeder se liggaam ontwikkel en uitskuur.
- Amniotiese eier — Eier met membranne wat beskerming en voeding-/afvaluitruiling bied.
- Ovovivipariteit — Eiervorms ontwikkel binne die wyfie en skuif intern uit, wat lei tot lewendige geboorte.
- Vivipariteit — Lewendige geboorte met embrio's wat binne die moeder ontwikkel en via die placenta gevoed word.
- Precocial — Nageslag wat goed ontwikkel en relatief onafhanklik gebore word.
- Altricial — Nageslag wat onderontwikkel gebore word en uitgebreide sorg benodig.
Aksie-items / Volgende Stappe
- Hersien en oefen om die funksies van amniotiese eierstrukture te benoem en te verduidelik.
- Skep flitskaarte vir sleutelterme en definisies.
- Berei voor vir eksamenvrae wat voordele en nadele van elke voortplantingsstrategie vergelyk.