Overview
Tinalakay sa leksyon ang pag-usbong at pagbagsak ng mga sinaunang kabihasnan sa Mesoamerika gaya ng Olmec, Maya, Toltec, at Aztec.
Pagdating ng mga Tao sa Amerika
- Ang unang tao sa Amerika ay dumaan sa Bering Strip mula Asia dahil sa pagbaba ng dagat noong Ice Age.
- Iba't ibang grupo ang tumira sa Great Plains, Mississippi, at Ohio River.
Kabihasnan ng Olmec
- Umusbong ang Olmec noong 1200 BCE sa baybayin ng Gulf of Mexico.
- Kilala bilang "mother culture" ng Maya, Toltec, at Aztec.
- Nagtayo ng malalaking lungsod gaya ng La Venta at malalaking piramide para sa ritwal.
- Sikat sa mga inukit na dambuhalang ulo mula sa bato.
- Pangunahing diyos nila ang Jaguar; bumagsak ang kabihasnan noong 400 BCE.
Kabihasnan ng Maya
- Nagsimula noong 300 CE at tumagal hanggang 900 CE.
- Binubuo ng magkakahiwalay na lungsod-estado na madalas nagdidigmaan.
- Ang hari ay may kapangyarihang politikal at relihiyoso, sumunod ang mga pari, maharlika, at karaniwang tao, sa pinakailalim ang alipin.
- May sariling pagsulat at tanyag sa kalendaryo; karamihan ng aklat nila ay sinira noong pananakop ng Espanyol.
- Posibleng dahilan ng pagbagsak: digmaan, overpopulation, at pananakop ng Toltec.
Kabihasnan ng Toltec
- Umusbong sa Tula, Mexico noong 900 CE; kilala sa pagiging mandirigma tulad ng Jaguar, Coyote, at Eagle Warriors.
- Bumagsak noong 1200 CE dahil sa rebeliyon at pagbabago ng relihiyon.
Kabihasnan ng Aztec
- Nagsimula sa Hilagang Mexico, nagtayo ng Tenochtitlan sa gitna ng Lake Texcoco.
- Lumakas at nakipag-alyansa para maitayo ang imperyo noong 1428 CE.
- Nakamit ang kontrol sa 80,000 sq mi at limang hanggang labinlimang milyong katao.
- Ang pinuno ay kamag-anak ng Diyos; mahalaga ang mga ritwal at pag-aalay ng tao para sa kaayusan ng mundo.
- Nasakop ng mga Espanyol noong 1519 dahil sa pag-alyansa ng ibang lungsod at dala nilang sakit gaya ng smallpox.
Key Terms & Definitions
- Bering Strip — tulay-lupa na pinagdaanan ng unang tao mula Asia papuntang Amerika.
- Mesoamerika — rehiyon sa Gitnang Amerika kung saan umusbong ang maraming kabihasnan.
- Olmec — unang kabihasnang umusbong sa Mesoamerika, tinaguriang "mother culture."
- Lungsod-estado — maliliit na pamayanan na nagsasarili at may sariling pamahalaan.
- Tenochtitlan — kabisera ng imperyong Aztec.
- Smallpox — sakit na kumitil sa milyong Aztec matapos dumating ang mga Espanyol.
Action Items / Next Steps
- Maghanda sa susunod na talakayan tungkol sa kabihasnang Inca.
- Balikan ang mga pangunahing dahilan ng pagbagsak ng bawat kabihasnan.