[Muziek] welkom bij hoofdstuk 2 van de lesbrief crisis de tweede hoofdstuk begonnen we met een blik op de arbeidsdelingen arbeidsproductiviteit We begonnen met mensen uit de oertijd hè Die deden vroeger eigenlijk alles zelf die waren zelf voorzien het maar dat was niet heel erg efficiënt tegenwoordig doen wij aan specialiseren hè het arksproces nu doet iedereen eigenlijk datgene waar die goed in is en iemand rechts zich of op één of op enkele activiteiten maar daardoor stijgde ervaring en worden we dus steeds beter in door die specialisatie stijgt dus de arbeidspolitiviteit want als je ergens steeds beter en wordt dan kan je dat sneller doen als voorbeeldje vakkenvullers als die beginnen bij met een bijbaantje dan kunnen ze misschien 15 dozen per uur vullen maar hoe vaak is het Don Hoe handiger worden en dan kunnen ze er misschien wel 25 per uur gaan vullen door specialisatie moesten mensen vroeger gaan ruilen met elkaar Want als je je op één ding focussen dat betekent dat je andere dingen niet meer deed en nou ja de bakker wilde misschien ook wel een lekker biefstukje dus die moest dan gaan ruilen met de slager dat noemen we direct de ruil oftewel ruilen in natura maar is dat wenstelijk na het antwoord daarop laat zich raden dat is natuurlijk niet wenselijk want dat is super onhandig Hoeveel broden moet ik nou ruilen voor een biefstuk eh dat biefstuk gaat misschien eerder over datum dan dat brood Ik moet sjouwen met grote zakken Het is soms onhandig om op te delen eh wat nou altijd de slager geen zin heeft in brood dan kan ik niet eens ruilen maar dan gaat allemaal tijd en moeite in zitten en dat was niet heel handig die dingen noemen we allemaal transactiekosten hè Want het kost mij tijd moeite om iemand te vinden om die reden hebben we nu eigenlijk geld in de wereld geholpen en geld wat hebben we op twee verschillende manieren We kennen gardaal geld en wij kennen giraal geld en gert-jan geld Dat zijn gewoon de briefjes en de muntjes die in je portemonnee hebt en gyro geld dat is het geld wat je op de bankrekening hebt staan ook als je betaald met je mobiele telefoon is dat dus giraal want dat geld staat op jouw bankrekenen geld heeft een nominale waarde en een intrinsieken waarde en de nominale waarde is wat het vertegenwoordig dus een briefje van €10 hebben wij met z'n allen afgesproken dat dat €10 waard is En een briefje van €20 hebben we afgesproken dat het €20 waard is dat is de nominale waarde de interessieke waardes de waarde van het materiaal terwijl een briefje van 10 en €20 is qua waarde van het materiaal misschien vrijwel gelijk terwijl de nominale waarde van brieven van €20 twee keer zo hoog is dus natuurlijk belangrijk dat de interessieke waar de altijd hetzelfde of Lager is dan de nominale waarde ja vroeger was het vaak ook wel hetzelfde Maar tegenwoordig is geïntensieke waarde altijd veel minder dan de nominale goed gaan we naar de functies van geld geld had drie functies een ruilmiddel rekenmiddel en een spaarmiddel dus ruilmiddel ik kan hè dingen kopen met geld rekenmiddel ik kan kijken hoe duur is iets Hoeveel is iets waard en sparen Ik kan ook mijn geld bewaren ik kan tijdelijk niet consumeren dat uitstellen Tot dan later moment in de tweede paragraaf hebben we gekeken naar arbeidsdeling binnen Het huishouden en het eerste haar keken was wat dus nou een absoluut voordeel absoluut voordeel is dat een land of een persoon gewoon feitelijk sneller is in een taak dan het andere land of persoon om Even een praktisch voorbeeld erbij te pakken Max Verstappen zijn raceauto die is gewoon feitelijk sneller dan heel veel Formule 1 auto Zo hij tegen moet racen als zo'n rondje moeten rijden dan is die auto gewoon beter Er zit een betere motor in die is gewoon sneller Dat is een absoluut voordeel andere woorden waar we naar hebben gekeken is een compressief voordeel en dat zit wat ingewikkelder in elkaar dan kijken we naar de verhouding Waar is een land of een persoon verhoudingsgewijs het beste in of het min slecht één bepaalde taak komt daar dan uit en op basis van dat competitieve voordeelspecialiseert dan een land of een persoon zich nou Klein voorbeeldje chips eh links over chips en eh rechts gewone Lays chips maar ja het is allebei niet goed voor je zeker niet als je door teveel van eet maar verhoudingsgewijst zijn die oven bekert chips het minst slecht voor je dus daar ligt dan in dit geval het contractief voordeel goed hoe ver houdt zich dat dan in het huishouden Als wij zich gaan specialiseren dan doen we dus iets waar we goed in zijn en ik heb hier even een situatie gestrest twee personen Jeffrey en Esmee die gaan het huishouden doen schoonmaken de was doen koken en stofzuiger Dat zijn de vier taken die we gaan verdelen en we zien hier Hoe lang Hoeveel uren iedereen erover doet Jeff die alle taken doet hij er 13 uur over doet Esmee dat dan doet zij er 11 uur over maar we zien Ook dat in schoonmaken eh Esmee sneller is dan Jeffrey terwijl in de was doen is Jeffrey weersneller dan Esmee en in stofzuiger is ook Jeffrey sneller dan Esmee koken is Esmee weersneller dan Jeffrey Dat zijn de absolute voordelen die heb ik hier even geel gemaakt Je bent gewoon feitelijk sneller dan de ander je bent daar dus beter in die taken eh hebben de gele vakjes hebben dan een absoluut voordeel nou maar we gaan ons specialiseren op basis van het comparatieve voordeel Hoe zet dat dan nou wat nou als één van de twee personen Eigenlijk overal betere is Ik heb even een nieuwe situatie schets vandaan Jeffrey is overal een stuk slecht erin geworden Je ziet Esmee heeft overal nu het absoluutte voordeel maar ja zou niet eerlijk zijn als Esmee dan alle taken gaat doen en Jeffrey niks om onder het mom van nou Esmee is overal beter in Dus we gaan wel een taakverdeling maken en Esmee die zegt ik wil maar 4 uur per week besteden aan het huishouden Ik heb dus een voorwaarde in deze taakverdeling dan gaan we kijken in welke taken is dus met het beste of In welke taken is Jeffrey relatief het minst slecht daar gaan we naar kijken hoe gaan we dat doen we gaan eerst kijken hoeveel keer is Degene die slechter is in de taak nou echt slechter en ik heb dat hier al voor je uitgerekend Ik zal even laten zien hoe ik daar toegekomen ben die 1,67 keer slechter die heb ik berekend door het aantal uren van Jeffrey 5 uren te delen door het aantal uren van Esmee 3 uren en daar komt dan 1,67 uit dus ik weet Jeffrey is 1,67 keer slechter dan Esmee Nou als ik dat in procenten zou moeten uitrekenen dan doe ik het nog een keer 100 dan kom ik op 167% Esmee is de 100% is het verschil is 67% dus Jeffrey is 67% slechter Nou dan gaan we kijken waar ligt nou Dat comparatieve voordeel Dat comparatieve voordeel ligt bij de taak voor Jeffrey waar hij het minst slecht in is want we gingen kijken in welke taken Is Esmee het best of In welke taak is Jeffrey relatieve min slecht Nou we hebben al gezien heeft overal een absoluut voordeel dus we beginnen met de kijker Waarin is Jeffrey het minst legt en dat is dan natuurlijk de was doen wat hier is je prima 1,33 keer slechter dan Esmee en al die andere taken is die slechter in dus de was doen is het compernotieve voordeel voor Jeffrey die taak en Jeffrey doen die uren halen we weg bij Esmee u is Esmee nog 7 uur bezig met stofzuiger koken en schoonmaken en in de voorwaarder staat dat ze maar 4 uurtjes per week wil besteden aan het huishouden dus we zijn er nog niet helemaal nu gaan we nog een keer kijken voor de overige drie taken stofzuiger koken en schoonmaken Waar ligt nu bij de i3 taken opnieuw het complectievoordeel voor Jeff dat is dan uiteraard bij schoonmaken want 1,67 keer slechter is beter dan die andere twee taken hè dus hier is Jeffrey nu weer het minst slecht in dat is dan het tweede competitieve voordeel en dan houden we hier nog maar 4 uurtjes over voor Esmee dan voldoen we aan deze voorwaarden en dan kunnen we dus zeggen dat Jeffrey gaat schoonmaken en de was doen en dat Esmee gaat koken en stofzuig en dat dit de taakverdeling is en hier liggen dan daar komt dat die de voordelen in de derde paragraaf gekeken wij naar banken en hoe zou je dat geld hoeveelheid kunnen vergroten een bank heeft meerdere filmpjes en beheerder betaal en spaarrekeningen zo verzorgen het gierale betaalverkeer enzov verlenen krediet vergeven leningen uit en die leningen die kredieten die komen in twee verschillende vormen korte termijn een langer termijn de korte termijn is een persoonlijke lening en bij een langer termijn moet je denken aan een hypothecaire lening dus dat is echt met een looptijd van tientallen jaren hypotheek kan wel 30 jaar eh dure om af te lossen en daarvoor is ook een onderplan nodig want dat zijn vaak ook hele grote bedragen bij zo'n lening betaal je natuurlijk rente elke maand en een stukje aflossen op die geld Maarten Hebben we eigenlijk Drie spelers we hebben spaarders we hebben de banken en we hebben lenen en spaarders die geven geld aan de bank in Beer hè Dus je gaat sparen bij de bank en geef je geld zit je op een bankrekening en daarvoor krijg jij rente als beloning stel dat dat 1% rente is dan is één manier van de bank om geld uit te gaan lenen om de vervolgens dat geld aan Leenders door te sturen eigenlijk dus de bank is dan eigenlijk gewoon een soort doorgeven leiding gaat die leners betalen weer rente aan de bank dat is altijd meer natuurlijk hè in dit voorbeeld 3% en dat verschil van die 2% dat is dan lekker worden bank dat is lekker koe zijn geld verdienen Nou dat is één manier hoe de bank geld kan uitlezen maar er is nog een manier en bij die tweede manier dan gaat eigenlijk de bank extra geld creëren daar gaan we nu eens even naar kijken de hoeveelheid geldt die een Omloop is dat noemen we de maatschappelijke geld hoeveelheid en banken gaan ervan uit dat niet iedereen tegelijk als er geld wilt opnemen hè Jij gaat niet in één keer al je geld van de bank halen en thuis in een schoenendoos onder je bed leggen Zij gaan uit dat maximaal 10% van die maatschappelijke geld toevoegen dus dan al dat geld in omloop garten aan geld en gyro geld maximaal 10% in één keer eh beschikbaar moet zijn dat betekent dat zij kunnen doen aan geld schepping maar waar komt dat dan vandaan nou banken die kunnen dus nieuw geld eigenlijk verzinnen op basis van afspraken en die afspraak is dat jij natuurlijk jouw lening gaat terugbetalen Dus dan kan er eigenlijk niks fout gaan zouden zeggen voor elke euro die de bank in kas heeft zitten dus voor elke euro die zei fysiek als gartijgeld hebben mogen zij €9 die gitaar creëren en die dus ook uitlenen dat is dus de tweede manier hoe een bank geld kan gaan uitleggen als een bank dat doet dan komt er natuurlijk meer geld in omloop en als er meer geld in omloop komt betekent dat mensen meer geld kunnen gaan uitgeven dus de bestedingen zullen stijgen Nou dan moeten die producten geproduceerd worden dus de productie zal stijgen en dat leidt weer tot meer werk gelegenheid en dat dus natuurlijk een positief verhaal voor de Economie die geld schepping daar kan natuurlijk niet onbeperkt want als er maar onbeperkt geld blijven bij drukken Nou ja in dit geval dan natuurlijk niet echt bijdrukken maar gewoon digitaal creëren Dan lijkt dat Tot heel veel inflatie omdat er voorkomen is er altijd een liquiditeitspercentage Waaraan de bank moet voldoen En dat liquiditeitspercentage bereken je door de liquide middelen dat is dus het geld wat de bank incass heeft Garth daar geld de delen door de rekening courant te goede het gieraden geld op de rekening van planten Nou dat doen we dan een keer 100 want we willen de percentage weten Klein voorbeeldje daarbij hele kleine bank hè want die bedragen die ik hier gebruikt zijn natuurlijk niet eh realistisch de bank heeft €500 in kans op de rekeningen van klanten staat 4000 wat is dan het liquiditeitspercentage nou dan ga ik eerst kijken die Lieke de middelen dat is dat 500 dus mijn eerste stap is 500 delen door Nou moest ik het doordelen door die rekening couranten goede maar dat is hier 4000 dus dan wordt het 500 / 4.000 * 100 diep hier ook een keer 100 is 12,5% en dan is mijn liquiditeitspercentage dus 12,5% in de vierde paragraaf hebben we gekeken naar de kredietcrisis van 2008 en wat daarbij eerst heel belangrijk is om goed te beseffen is dat als je op bezittingen minderwaard zijn dan jou schulden dan heb je een groot probleem en dat is een beetje wat er aan de hand was Maar hoe is dat allemaal ontstaan Amerikaanse banken die hadden hypothe trek dat mensen die die hypotheken eigenlijk niet konden betalen Nou dat is natuurlijk al vragen om problemen maar er was geen goed toezicht tussen de bank hebben dit toch gewoon kunnen doen Nou deze risicovolle hypotheken die zijn vervolgens verkocht dan investeerders en banken wereldwijd in eh een soort pakketjes En in die pakketjes zaten ook gezondere hypotheken waardoor voor investeerde ze het leek alsof dat die pakketjes ook gewoon prima investeringen waren op het gegeven moment begonnen de mensen die die risicovolle hypotheek hadden gekregen natuurlijk met het stoppen van het betalen van die hypotheek omdat ze dat niet meer konden Die mensen hadden eigenlijk nooit die hypotheek moeten kunnen krijgen ze toch En op een gegeven moment konden ze die niet meer betalen omdat het gewoon te veel geld was en nou ja dat is eigenlijk een beetje hoe de dominostenen Begonnen om te vangen want al die banken investeerders die de hypotheek hadden gekocht Ja die krijgen hun geld niet meer die raakte daardoor erg veel had kwijt en die raakte dus in de problemen de overheid moest vervolgens die grote banken en die investeerdersmaatschappijen redden van de ondergang en daarvoor werd natuurlijk belastinggeld gebruikt belastinggeld betaald door Ja de gewone werkende arbeider en dat is natuurlijk niet leuk veel banken en investeringsmaatschappij gingen alsnog failliet want ja de overheid kan natuurlijk niet elke bank die terecht om te vallen gaan redden mensen begonnen met massaal hun geld van de banken af te halen omdat ze bang waren dat banken failliet gingen Nou ja daardoor ging dat eigenlijk alleen maar sneller en nou ja dat allemaal bij elkaar was de start van de grote wereldweide economische crisis van 2008 er trouwens ook een hele interessante film over de big short hij staat geloof ik nog op Netflix weet ik niet zeker maar als je dit een interessant onderwerp vindt moet je die film zeker even kijken de big short Dit was een stuk twee van de lesbrief crisis als je nog vragen hebt laat ze achter in een reactie dan kan ik je nog helpen vond je dit een nuttige video vergeet dat duimpje niet omhoog te doen abonneer eventjes dat zou ik erg prettig vinden en heel veel succes met studeren [Muziek] [Applaus] [Muziek]