Merhaba arkadaşlar Diamond tema Fikret chat'in tartışması ile ilgili kanaatimi soran çok sayıda dostumuz oldu uzun bir cevap yazmak yerine video çekmenin daha pratik olacağını düşündüm Dolayısıyla Bu videoda sizle o tartışmayla ilgili kanaatleri paylaşacağım birincisi şunu söyleyeyim Sadece e Agnostisizm videosunu izledim Dolayısıyla o video ile ilgili kanaatleri paylaşacağım diğer videoyla ilgili vaktim ol onu izlersem onunla ilgili de belki görüşlerimi paylaşan ayrı bir video çekerim birkaç notla başlamak istiyorum şimdi birincisi felsefe tartışmalarını böyle bir tarafın kazandığı bir tarafın kaybettiği tartışmalar olarak okumak bence yanlış felsefe tartışmaları bir spor müsabakası değil bizim ağır kavramlar üstüne iki farklı perspektifin görüşlerini okuduğumuz gördüğüm izlediğimiz ve bunun üstüne düşündüğümüz eee bir entelektüel uygulama olarak düşünmek lazım felsefi tartışmaları bunların amacı bir kişinin kazanması bir kişinin kaybetmesi değil Ha evet tartışmalar Hani bir spor olarak yapılabilir iki taraf çıkıyor tartışıyor genelde de onlar farklı farklı konuları tartışıyorlar buralarda Retorik ölçülür yani tartışmacı tartışma kabiliyeti ne kadar iyidir ne kadar ikna kabiliyeti yüksektir e felsefe yapıyorsak Biz bireylerin ikna kabiliyetleri le ilgilenmeyi kozmik ölçekte felsefi sorularla ilgili Diamond tema Fikret çek Çetin Enis toku ne kadar iyi tartışması bu çok ilginç değil Ha bunu bir spor olarak izleyebiliriz ki Bence ne yazık ki izleyenlerin büyük kısmı böyle izliyor bu tartışmaları Hani B spor müsabakası eğlence olarak izleyebiliriz Ama bu felsefe tartışması olmaz o zaman Dolayısıyla ben bu tartışmayı şu kazandı bu kaybetti gibi değerlendirmeye Çünkü felsefi tartışmaların böyle değerlendirilmemesi gerektiğini düşünüyorum ikincisi daha önce de sosyal Twitter'da bunu söyledim bu tarz tartışmalarda şunu unutmamak gerekiyor ki bu görüşlerin net temsili ortaya konulmuyor iyi bir temsilcisinin bu görüşü nasıl savunduğunu e görüyoruz ve düşünmek için bir fırsat olarak görmek lazım Bunları Çünkü o tartışma sırasında çıkan tartışmacı bir kere konunun uzmanı olmayabilir ikincisi çıkan tartışmacı o gün kendini iyi hissetmeye bilil canı sıkkın Olabilir anksiyetesi olabilir yani anksiyetesini dolayı kendi görüşünü iyi ifade etmiyor olabilir dahası iyi bir retorikçi olmayabilir kendi görüşünü iyi biliyordur veya Normalde iyi ifade ediyordur ama tartışmalarda kendini iyi ifade eden bir biri değildir veya karşındaki çok iyi bir Retorik ustadır çok iyi konuşuyordur eee Eee Retorik yöntemlerle karşıdakini dağıtıyordu iyi görüşünü ifade edemeyebilir Dolayısıyla burada işin içine Retorik belagat Hani konuşma becerileri girdiği için veya insan psikolojisi girdiği için esas itibariyle görüşün çok iyi bir savunmasını izleyemeyecek önemli akademik Akademik olmak zorunda değil Neden ya satrancı düşünün bakın satranç bir müsabaka Normalde spor olarak yapılıyor Satrançta bile satranç ustaları hamleler üstüne düşünüyorlar karşıdaki bir hamle yapıyor siz o hamle üstüne düşünüyorsunuz şimdi felsefe satrançtan daha az ciddi bir disiplin değil tam tersi daha ciddi bir disiplin daha çok düşünmeyi gerektiriyor daha çok dikkatli düşünmeyi gerektiriyor Siz bir televizyon programında veya bir tartışmada veya bir konuşmada düşünme şansınız olmaz o yüzden size bir soru geldiği zaman spontane cevap vermek zorunda kalırsınız işin uzmanı sanız buna kolaylıkla belki zaten karşılaştığınız için zaten düşündüğünüz için cevap verebilirsiniz ama her zaman yeni bir şeyle karşılaşma ihtimaliniz var o zaman Doğru cevap bunun üstüne benim düşünmem lazım demeniz ve zaman ayırıp Düşünmeniz gerekiyor Ama özellikle bu tarz tartışmalarda bunun fırsatını çok bulamayabilirsiniz şimdi bu ön notu yani Tartışmanın doğasıyla ilgili bu ön notu paylaştıktan sonra bu tartışmayla ilgili ilginç bulduğum üç nokta var onları konuşacağım bir kere Tartışmanın kendisiyle ilgili Global e fikrimi beyan edecek olursam iyi bir formatta geçmedi tartışma yani bence entelektüel bir tartışma Anlaşılır kılınacaksa bir soru olması gerekiyor ve Bu soruda hele geniş kitlelere yayılan bir tartışma olacaksa Eee kişiler görüşlerini orada çok iyi tanımlamalı önce ve anlamaya çalışmalı birbirini Ondan sonra eleştiri kısmına geçilmeli şimdi programda Fikret Çetin Tabii oturmuş incelemiş Diamond temanın kitabını çok güzel bir şey yani tartıştığınız birinin kitabını okuyup inceleme not almak ve onun üstünden tartışmak ama biz kitabı okumadıysan için sorulan sorular mı yoksa bir itiraz mı getiriliyor Diamond tema kitabında nasıl tanımlıyor tanrıyı kendi pozisyonunu nasıl tanımlıyor bunları bilmediğimiz için bilmiyorsak anlamıyorsak e burada Eee konuyu takip etmekte bayağı zorlanabilir ben çok zorlandım yani eee konuyu takip etmekte Diamond Heman kitabını okumadığım için Eee orada bazı yani Fikret Çetin bir Nüans yakalanmış gibi duruyor bir itiraz ortaya getiriyor ama bu itiraz makul mü değil mi İşte Diamond tema Aslında öyle mi düşünmüş düşünmemiş mi anlamakta ciddi sıkıntı çektim bu tabii önemli bir problemdi ikinci Önemli bir problem ki sosyal medyada bakıyorum iki tarafın da taraftarları kendi tartışmacıları Galip ilan ediyor e burada Tabii bir galibi olabilir Dediğim gibi ben Galip olan şeklinde okumuyorum ama burada önemli bir problem vardı İki tartış üslupları ve yaklaşımları farklı olduğu için taraftarlarının diğer tarafı anlaması güç olabilir mesela Fikret Çetin tartışma boyunca İslami ilimlerde kullanılan terminolojiyi kullandı bir kelamcı olduğu için kelamcı terminolojisini kullandı mantıkla ilgili Konuşurken de kelamcı terminolojisini kullandı yani İslami ilimlerde öğretilen mantıktaki terminolojiyi kullandı mesela mukaddime gibi kavramlar kullandı ama dinleyiciler İslami ilimleri eğitimi almadıysa felsefe eğitimi almış olabilirler mantık eğitimi bile almış olabilirler ama bu kavramları bilmeyebilir bazı kavramlar kullanılmadan işte ta Eee eee tercüme edilmeden kullanıldı Fikret Çetin tarafından muhtemeldir ki çoğu Diamond temanın taraftarı anlayamadı orada ortaya konan terimleri dolayısıyla her zaman bu tarz tartışmalarda karşı tarafın ya da genel izleyici kitlesinin anlayabileceği şekilde terimleri kullanmak faydalı olacaktır yine Eee Fikret Çetin'in taraftarları da Diamond temanın pozisyonu çok net tanımlanmadığı için kitabını okumadıysan Eee Diamond temanın ne demek istediğini anlamamış olabilir ki Özellikle bazı kavramlarda da Diamond tema kullandığı izahlar Eğer ki ben doğru anlıyorsan Diamond temayı Aslında Ortodoks İslam düşüncesine çok uymayan veya daha çok mistik in kullandığı Tanrı tasavvuru vardı zihninde bu Tanrı tasavvurunu anlamakta kavramakta zorlanabilir izleyici Dolayısıyla ya bu saçma sapan konuşuyor çelişkiler bataklığına batmış diyebilir Diamond temayla ilgili Dolayısıyla rahatlıkla iki tarafın seyircisi iki tarafı e karşı tarafın çok bariz hatalı bariz veya zayıf olduğunu düşünebilir Ben iki tarafın da çok bariz zayıf olduğunu düşünmüyorum Eee ve 3 tane tartışmada gündeme gelen kavramı incelemek onlar üstünde düşünmek istiyorum şimdi ilginç birkaç tartışma gerçekleşti bir kısmı çok teknik onlara hiç girmeyeceğim bile girmek istemiyorum mesela Tartışmanın doğası gibi Eee Pardon tanımın doğası gibi şimdi tanımın doğası ile ilgili tanım nasıl yapılır türleri nedir Eee Bunlar çok teknik hala tartışılmaya devam eden konular onu orada e Böylesi bir bir münazarada çözmeye çalışmak çok makul değil Dolayısıyla o şeylere hiç girmeyeceğim çok teknik konular Belki ayrı bir video çekip konuşurum ama tanrıyla ilgili Diamond temanın ü tane ilginç cümlesi geçti orada bu cümleleri nasıl anlayabiliriz Bunlar söylenilen şeyler makul mü değil mi bunları değerlendirmek istiyorum tabii tartışma tamamen Diamond temanın pozisyonunun bir sorgulaması olduğu için Diamond tema yı Sadece konuşacağız burada fikr Çetin pozitif bir görüş ortaya sunmadı eleştirici ydi Dolayısıyla Diamond temanın ü tane görüşü üstüne kafa yorabilir Şimdi birincisi ki bu sosyal medyada da çok tartışmaya neden oldu Tanrı varlığın ve yokluğun ötesindedir kavramı bu İlginç bir iddia ve Eee Tabii ilk başta apaçık bir çelişki gibi duruyor aslında Tabii çelişkili de bir iddia Çünkü yokluk dediğimiz şey var değil anlamında alırsak ki genelde o anlama geliyor felsefede de teolojide de şimdi Tanrı Eee varlığın ve varlık değilin ötesindedir dediğimiz zaman anlaşılması zor bir cümleyle karşı karşıya geliyoruz ki Fikret Çetin anlamıyorum zaten dedi programda ve Evet ilk başta çelişki gibi duruyor sanki Tanrı ne vardır ne yoktur ya da hem vardır Hem yoktur şimdi bu da tabii 3 halin imkansızlığı gereği mantık tık takaki onunla çelişiyor 3 halin imkansızlığı ilkesi böyle bir cümle kuramayacak başta Tabii rahatlıkla şunu söyleyebiliriz ya Diamond tema saçmalıyor ama iş o kadar kolay değil Eee benim Diamond TEMA'nın pozisyonunda gördüğüm şey Diamond tema nın Tanrı kavramı tanrı anlayışı ki Muhtemelen böyle bir tanrının agnostiğim ile ilgili agnostik mesin Eee Diamond tema çok aşkın bir Tanrı kavramından Söz ediyor gibi duruyor İşte yeni platoncular Eee Tanrı kavramı ya da advaita vedanta vardır hinduizm'de onun brahman Tanrı kavramına benzeyen bir kavram ortaya atmış gibi görünüyor nedir bu Tanrı kavramların özelliği bunlar insan düşüncesinin insanın ortaya koyduğu bütün kavramların ötesinde görürler tanrıyı Tanrı insan kavrayışının ötesindedir Dolayısıyla insanın kullandığı insanın ürettiği hiçbir kavram iyi kötü Eee güzel çirkin Ondan sonra var yok Tanrıya Eee atfedilemez tanrı için kullanılamaz hiçbir kavram Tanrı e bütün kavramlara aşkındır Tabii genellikle burada bu Ekoller negatif teoloji apofatik e teoloji dediğimiz bir teoloji biçimini kabul ediyorlar değilleme üstünden tanrıyı anlıyorlar Dolayısıyla Bunlar şunu söyleyebilirler Tanrı İyidir anlamı Eee ifadesini kullanabiliriz Biz Ama bu ifadenin Aslında kastettiği şey Tanrı Kötü değildir demek kötülük kavramının dışındadır demek anlamında derler bir kısmı bir kısmı hiç konuşamayacağım tanrıyla ilgili tamamen sessiz kalmamız gerektiğini söylerler şimdi bu tabii Bize çok garip gelebilir özellikle İslam geleneğinde de var aslında böyle anlayışlar ama çok yaygın değil Çünkü hakkında hiçbir şey söyleyemiyorsa bunun varlığını yokluğunu bilemeyiz Hatta bu kategoriler bunlara gelmiyorsa yani bu tanrıyla Nasıl irtibat kurabiliriz bu tanrıla ilgili E bu tanrıyı gündeme getirmek bile nasıl makul olabilir mistikler bu tarz anlayışı savunurlar Onlar bu Tanrı hakkında konuşulamayan felsefe yapılamayacağını Ama bu tanrının [Müzik] kavranıp Eee paylaşıyorsunuz ve bu mistik tecrübeyi Siz anlatın deseler kimseye anlatamazsınız anlatamadığınız için de bu bireysel bir deneyim olarak kalır ama o tanrının varlığından veya o tanrının bir hakikat olduğundan emin olursunuz çünkü deneyimledim bu çok güçlü bir deneyim hayatınızı değiştiriyor ama aynı zamanda şunu da bilirsiniz bu deneyimlediğimiz şey sözlerle kelimelerle ifade edilebilecek bir şey değil Dolayısıyla varlığın yokluğunu ötesinde gibi ifadelerde kullanabilirsiniz şimdi Tabii şunu söyleyebilirsiniz diyebilirsiniz ya bu anlamlı mı Tamam işte mistikler Bundan söz ediyor ama mistikler belki saçmalıyor olabilir yani mistiklerin saçmalamıyor Biliyoruz tabii bu bir zor bir soru ama Eee burada advaita vedanta ki onların kavramına nirgun brahman denir nirgun brahman sıfatsız brahman yani herhangi bir sıfat atf edemiyorsunuz hiçbir Tabii Varlık yokluk sıfat mıdır o tartışılabilir ama sıfat dersek onları da atf edemiyoruz Eee Bu tamamen o zaman saçmalık olmuyor mu nirgun brahman veya işte dediğim gibi Eee apofatik teolojinin Radikal versiyonları Batı felsefesinde işte hak hiçbir şey konuşulamayan bir tanrı saçma olmuyor ki ben böyle anladım zaten Diamond tema dikkat ederseniz orada mistiklerin anlayışı hariç mistisizm hariç gibi bir ifade kullandı sanki zihninde olan Tanrı kavramı mistiklerin Tanrısı gibi insan kavramlarının Çok Ötesinde tabii böyle bir tanrıyla ilgili Eee agnostik Olmak da Çok kolay çok daha kolay Çünkü hakkında konuşamıyorsun konuşamadığın bir şeyin var yok olduğunu söylemek de kolay değildir Tabii mistik deneyimlediği için bu hakikattir diyebilir işte var ifadesini literal manada kullanmıyorum deyip gene tanrıyla ilgili kullanabilir Ama tabii bu garip bir pozisyon garip Tabii mistiklerin yaşadığı tecrübeyi ifade ediyor felsefeci ne diyebilir bu konuda İşin gerçeği şu Tabii ben böyle bir tanrı kavramına inanmıyorum ama yani en azından ben daha pozitif bir takım sıfatlar Tanrıya atf edilebileceğini düşünüyorum Ama bu çok boş bir pozisyon değil saçma Baştan diye bunu dışlamak Bence makul değil Neden böyle bir pozis savunan kişiler şunu diyeceklerdir mantık da insan zihniyle çalışan bir şey ya tanrı tarafından yaratıldı mantık da ya da insan zihninin kategorilerini ifade ediyor Dolayısıyla Tanrı mantığın da ötesinde Tanrı mantığın ötesinde olduğu için Tanrıya 3üncü halin imkansızlığını uygulayamazsınız yani Tanrı Var veya yok olmak zorundadır ikisinden üncü hal imkansızdır diyemezsiniz Çünkü tanrıyla ilgili 3üncü halin imkansızlığı çalışmıyor zaten Tanrıya iyi veya kötü diyemezsiniz özellikle dediğim gibi hinduizmin Ada şey nirgun brahman da böyledir Tanrı bütün ikilemlerin ötesindedir iyi veya kötü diyemezsiniz Tanrıya e çelişki İyi ya da iyi değil diyemiyorsa Tanrıya Ya pardon 3 halin imkansızlığını şey yapıyor Hatta çelişkili bir durum değil mi Tanrıya çelişki yoktur tanrıda da diyemezsiniz çelişki kavramı mantık insan düşünce biçimi ile ilgili bir şey Tanrı yaratmış olabilir Bunu Hatta Dolayısıyla Tanrı mantığın da ötesindedir Tanrı mantığında ötesindedir işte Mesela bunun ilginç bir örneği Abbas var Birmingham Üniversitesi'nde bir felsefeci arkadaşım ya bitirmek üzere ya da doktorasını bitirdi o İslam tanrısının da böyle olduğunu söylüyor Dolayısıyla İslam tanrısına çelişkiler adfed bileceğimiz Ee iddia ediyor Dolayısıyla tanrıyla ilgili bütün itirazların geçersiz olduğunu çünkü tanrının doğası hakkında konuşamayacağım düşünüyor Tabii bu tamamen mantığı atmak anlamına mı geliyor ilk tepki böyle oluyor genelde y işte tutarsızlıklar içerebilir dediğimiz zaman bu mantığı atmamızı gerektirmiyor mu yani bir tane çelişki kabul ettik Mi mantık bitmez mi Celal Şengör Hoca Hatta bir programda öyle göstermişti bunu kabul edersek mantık biter bitmez modern mantıklı bitiyoruz ki biliyoruz ki bitmez Para consistent L tutarlılık ötesi bir mantık var tutarlılık Ötesi mantıkta Biz belirli bir alanda bu insan dili olabilir tanrının doğası olabilir çelişkilere izin verip Diğer alanlarda çelişkilere izin vermeyebilir tutarlık Ötesi mantığı Siz mesela teolojiye uygulayabilirsiniz genelde tutarlık Ötesi mantık prın Dildeki çelişkileri E işte bu cümle yanlıştır gibi Eee çelişkileri aşmak için daha çok kullanılıyor ama teolojide de kullanılabilir mi diyenler var hem Hristiyanlık içerisinde hem de işte Abbas bizim örnek İslam Eee teolojisi içerisinde kelamı içerisinde bu mantığı tutarlık Ötesi mantığı kullanıyor böylesi bir durumda Tabii Eee Diamond TEMA'nın zihnindeki böyle bir şeyse Tabii buna apaçık bir Eee saçmalık diyemeyiz Çünkü bu savunulabilir savunulmuş Hani makuldür kabul ediyorumdur etmiyorum Hayırdır savunulmuş bir pozisyondur Dolayısıyla yüzleşirim gereken bir pozisyondur tabii ama burada şunu sorulabilir Diamond temaya Yani sen teist değilsin bir teolog değilsin neden sadece böyle işte nirgun brahman gibi veya işte apofatik teoloji gibi çok Aşkın Her şeyin ötesinde işte şeylerin yeni platoncular mutlağı gibi bir kavramı sadece tek makul Tanrı biçimi olarak kabul ediyorsun neden başka Tanrı biçimlerini makul kabul etmiyorsun yok onların Makul ve tutarlı olabileceğini düşünüyorsan onlarla ilgili agnostik misin y senin tamam böylesi aşkın bir tanrıyla ilgili agnostik olmanı anlayabiliriz mistik bir tecrübe yaşamadım bunun aleyhinde lehinde argüman getirmek böyle bir tanrının kolay değil Çünkü hakkında konuşamıyoruz mantığın bile ötesinde Tamam bunu da anlıyoruz Dolayısıyla agnostik olmanı burada anlayabiliriz belki ki burada dediğim gibi Diamond temanın mistikler le ilgili çok bir şey söyleyemeyeceği zaman ona çok bir şey söyleyemeyen Eee diğer Tanrı kavramlarıyla ile ilgili agnostik ya da agnostik misin Dolayısıyla burada tartışılması gereken şey eee bu olmalı bu noktada bu birinci Eee ilginç not üstüne düşünmemiz gereken Eee not ikincisi tartışmada mükemmellik bir eksikliktir gibi bir ifade kullanıldı şimdi bu ifade garip Çünkü mükemmellik tanım gereği eksik olmamak demek Dolayısıyla çelişkili bir ifade yani burada time of tema gene çelişkili bir ifade kullanmış gibi e gözüküyor Eee Muhtemelen gene demeye çalıştığı şeyi anlayalım kitabını okumadığım için demeye çalıştığı şeyi yanlış anlıyor olabilirim Tabii ilk başta çelişki saçmalık Diyebiliriz ama demeden işte Acaba bunu anlayabilir miyiz bu ifadede anlamlı bir şey olabilir mi sorusunu e soralım burada Muhtemelen denilmeye çalışılan şey şu mükemmel bir tanrı her şeye kadir her şeyi yapabilir ama böyle bir tanrının yapamayacağı şeyler de var mükemmel bir varlık ne bileyim yalan söyleyemez Mesela diyelim ki yalan Ben yalan söyleyebilirim mükemmel bir tanrı yalan söyleyemiyor benim yapabildiğim bir şeyi yapamıyor dolayısıyla bir eksikliğe sahip bana göre şimdi bu itiraz Tabii Eee her şeye kadir bir tanrı tutarlı mıdır tutarlı değil midir tartışmaların içerisinde karşımıza çıkan ve büyük bir literatürü var Ve tabii bir sürü çözüm önerileri var dediğim gibi tanrının genel örnek bir yaklaşım Eee teolojide tanrının sadece tutarlı şeyleri yapabileceği ve kendi iç Eee sıfatlarıyla tutarlı şeyleri e yapacağı ve bunun mükemmellik olduğu söylenebilir matematikçi birini düşünelim matematikçi bütün sorulara cevap veriyor şimdi Böylesi bir matematikçi e Evet yapamadığı bir şey var soruları cevapsız Bırakamıyor ama soruları cevapsız bırakmamak zaten mükemmellik değil ki Hani bunu yapamıyor diye Aslında bir eksiklik var Bu Matematik içide diyemeyiz Dolayısıyla Tanrı diyelim ki Eee benim gibi yalan söyleyemiyor olsun Eee Tabii bu kudretinde eksiklik var anlamına gelmiyor Çünkü yalan söyle benim kanaatimi söyleyeyim Yalan söyleme diye bir Kudret yok Kendini ifade etme diye bir Kudret var ve tanrının önünde kendini ifade etmeye engel bir şey yok yalan söyleme bir Kudret değildir yalan söylemeyi Biz bir araçla yaparız bu sözlü yazılı olabilir yani ifade ederek kendimizi yaparız tanrının ifade etme kapasitesinde bir eksiklik yok Dolayısıyla tanrının yalan söyleyemiyor oluşu tanrıda bir eksiklik olduğu anlamına gelmiyor Bence Dolayısıyla mükemmel ve Eee tutarlı bir şekilde mükemmelliği ben tanımlayabileceğimiz düşünüyorum zaten bunla ilgili büyük Bir literatür var Dolayısıyla Diamond temanın zihnindeki böyle bir şeyse de bu literatürde aslında buna cevaplar var bu cevapları oturup tartışmak lazım üstünde Eğer ki kastı buysa Tabii gene Diamond tema durumunda Bu cümlenin bir ekstra bir garipliği var çünkü Eğer ki benim yorumladığımız söz ediyorsak zaten dedim Böylesi bir tanrıda çelişkiler de olabilir e Dolayısıyla Böylesi bir tanrının hem mükemmel hem eksik olmayıp mükemmellik eksikliği ifade etse bile dediği gibi orada dedi ya bir paradoksu ifade ediyor işte ilahi TR trede diyorum tanrıda Paradoks olmadığını neye göre söyleyeceğiz Eğer ki Tanrı aklın mantığın ötesindeydi edildiği gibi paradoksal bizim aklımızda çıkıyor tanrıyı anlamaya çalıştığımız için paradokslar giriyoruz Çünkü aklımız tanrıyı anlay ama velev ki Paradoks allık da Tanrıya atf ettik desek Böylesi bir tanrı kavramına sahip biri diyecektir ki problem yok tanrıyı paradoksal gibi buluyorsan da deneyimin tanrının paradoksal İsa da tanrının doğası zaten bizim kavramların ötesinde paradoksal da olabilir Tabii bu ifade bile Garip yani tanrı için paradoksal demek bile şey ama insan anlayışı açısından diyoruz burada bütün kullanacağımız ifadeler Böylesi bir anlayışta anlamsız olacaktır üncü ilginç tartışma ki bu en benim garipsedim oldu aslında yani bir kere Diamond temayı apofatik teoloji üstünden düşünmeye Başladığım zaman özellikle onun Tabii Radikal versiyonları Siz negatif teolojiyi benimseyecek tane pozitif şeyi Tanrıya atf etmeyi mesela Tevhit gibi bir olması gibi vesaire bazı pozitif şeyler atf etmeyi tercih ederler atf ederler ama Tanrı hakkında konuşmamızın çok sınırlı olduğunu işte bir birkaç pozitif şey söyleyip Ondan sonra sadece Değilem le Tanrı hakkında konuşabileceğimizi söylerler onlar da genelde çelişkiye gitmezler yani işte ne bileyim Tanrı İyidir deriz Kötü değildir manasında Ama tabii kategorilerin ötesinde düşünmek isterseniz ki bazı kategorilerin ötesinde düşünmeyi Eee işte pseudo dionysius gibi Hristiyanlık düşüncesinde ya da işte dedim gibi işte advaita vedanta gibi oralarda Tabii mantığın da ötesinde e koyuyorsunuz tanrıyı 3üncü halin imkansızlığını Tanrıya uymadığını söylüyorsunuz bu durumda da mantığın Aslında tanrının doğası için çalışmadığını söylemeniz gerekiyor ve burada bir bir çeşit tutarlık Ötesi mantık Olabilir tabii Başka 3üncü halin imkansızlığını Eee kullanmayan mantıklar da var sezgici mantık gibi vesaire böyle bir mantığı tercih etmeniz gerekiyor şimdi üçüncü İlginç olan ve bu bana apaçık yanlış geldi ve Eee Diamond temayı burada Makul bir şekilde de yorumlayalım açıkçası e öğrenmeden her şeyi bilen bir varlık olamaz bilmek öğrenmeyi gerektirir gibi bir şey söyledi Yani Tanrı hem öğrenmiyor diyoruz çünkü Bilgi eksikliği yok bir taraftan da biliyor diyoruz işte bir varlık öğrenmeden Nasıl Bilebilir bizim bütün gördüğümüz insanlar öğrenerek biliyorlar Tabii burada Fikret Çetin ona da işaret etti yani insan Tabii gene kullandığı terimler Diamond temanın takipçileri tarafından Anlaşıldı mı anlaşılmadı mı tartışılabilir Çünkü terimleri onların anlayabileceği bir dilde Bence ifade etmedi ama şunu söyledi insanla ilgili yaptığımız kanaati Tanrıya ulaştıramayan e deneyimle öğreniyor tanrının deneyimle insana bakıp öğrenemeyeceğiniz şimdi Tabii bu burada bir kere insan da deneyimle mi Sadece öğreniyor bu tartışılabilir yani bu esasında ciddi bir mantıksal pozitivist vari bir pozisyonu gerektirir ki kelamcılar da buna yakındır deneyimsel olduğunu söyleyebiliriz nasıl sıkıntılar var mesela dil deneyimsel midir chomsky içsel olduğuyla ilgili önemli argümanlar sunuyor dili biliyoruz belki grameri Biz deneyimleme biliyoruz grameri bilerek doğuyoruz Belki de keza başka bir takım apriori bilgilerimiz olabilir hatta işte özellikle Antik Yunan hayranıyım gibi geldi bana Diamond tema e Platon'un bilgi teorisini alalım annesiz platon'a göre biz hiçbir şey öğreniyoruz ki hiçbir insan hiçbir şey öğen öğrenmiyor hepimiz her şeyi biliyoruz sadece hatırlıyoruz öğrenme dediğimiz şey hatırlama dolayısıyla bir kişinin İlla bilgisinin öğrenme yoluyla geldiğini söylemek için hiçbir gerekçe yok insanda bile bu tartışm bırakın Tanrıya gitmeden önce insanda bile tartışmalı dahası başlangıç cahil bir başlangıç noktası varsayıyoruz Niye niye böyle bir başlangıç noktasından gitmek zorunda olalım insan için de bu geçerli Belki ileride Biz insanları genetiğine bazı bilgileri kodlayaz ve kişi doğduğu zaman her şeyi bilerek doğacak yani ya da önemli bilgileri bilerek doğacak öğrenme sürecinden geçmeyecek Şimdi bu kişi bilmiyor mu diyeceğiz yani öğrenmenin bilmenin şartı olduğunu insanda bile düşünmek için bir gerekçe yok öğrenme kavramı bilme kavramı Pardon öğrenmeyi gerektirmiyor dahası Allah'ın tanrının neden Eee Her şeyi bildiğini izah da edebiliriz Eğer Eee bütün her bir doğruyu yani bilgi gerekçelendirilmiş doğru inançlara sahip olmak demektir yani doğruları bilirsin doğrularda doğruluğunu doğru yapıcılık lardan alır yani evrenden Alır hakikatlerden alır yaratılmış şeylerden alır E biz Eee dünyanın mesela yuvarlak olduğunu biz öğreniyoruz Peki Tanrı öğrenmeye ihtiyacı var mı dünyayı yaratan tanrıysa zaten dünyanın şekline Tanrı karar vermiş ki doğru yapıcısı yaratmış bilmemesi mümkün değil ki zaten dünya bırakın Aslında evrenin tanrının bilgisini Eee öğrenmeyi gerektirmesi tam tersi bir durum var tanrının bilgisinden sonucu olarak oluşuyor Evren Çünkü doğru yapıcıları Tanrı üretmiş Dolayısıyla tanrının bilmediği bir şey olduğunu e varsaymak için yani öğrenmeyi gerektirecek bir şey varsaymak için bir gerekçem yok Artı nasıl bildiğini de anlayabiliyoruz burada bir Gizem de yok yani Tanrı evreni yaratmış Eee Dolayısıyla kendi y neye göre sadece iradesine göre mi yarattı İşte diğer sıfatlarından bir şeyler katıldı mı tartışabiliriz ama sonuç itibariyle Tanrı yaratmış ve yarattığını Tabii bilmesi normal gayet doğal dolayısıyla nasıl bildiğini de biliyoruz bu noktada bizi şaşırtan bir durum yok ha şu notu da düşeyim bir teist Yani benim pozisyonum değil ama tanrıyı zamanın içine sokan bir teist tanrının öğrendiğini de söyleyebilir değişen olaylar karşısında Mesela açık teist lin bir kısmı öyledir İslam geleneğinde belki mutezilenin bazı görüşleri buraya yorulabilir belki ama Hristiyanlıkta açık teist de bu vardır onlar tanrının insanlara özgür irade verdiğini ve ne yapacaklarını önceden bilmediğini ne inanıyorlar ve biz bir şey yaptığımızda da tanrı öğreniyor Evet ne yaptığımı öğreniyor yani görüyor Ve bu Tanrı zamanın içinde ve bu mükemmelliğine engel bir şey değil onların gelişmiş gayet Bu konuda bir teolojisi var hani Tanrı hala her şeyi biliyor orada ama bilgisi artıyor her şeyi bilmek demek Tabii bütün doğru önermeleri biliyorsun gelecekle ilgili orada doğru önermeler yok Dolayısıyla tanrının bilgisi geleceği kapsamıyor işte Abdülaziz Bayındır Hoca İslam düşüncesinde Çağdaş bunun bir örneği olarak verilebilir Dolayısıyla Tanrı öğrenmez diye bir şeyi de bir teist kabul etmek zorunda değil Dolayısıyla burada Diamond temanın E tabii gene kitabını okumadığımız için varmaya çalıştığı yeri çok iyi sezem ama Eee bilmek öğrenmeyi gerektirir Eee Dolayısıyla her şeyi bilen bir varlık öğrenmek zorundadır Tanrı öğrenmiyor ama her şeyi bilen bir varlık diyoruz burada bir çelişki var bir tutarsızlık var demek E tabii garip dediğim gibi burada Tabii gene Eee aşkın bu kadar çok aşkın bir Tanrıdan söz ediyorsak tabii onun olayları bilip bilmediği genellikle Eee Aşkın Tanrı kavramlarında tanrının olan olayları da böyle nokta e bilip bilmediği ile ilgili bir şüphe vardır yani Tanrı ın bilinci bilinç de atf etmiyorsunuz Çünkü Tanrıya zat da atf etmiyorsunuz Eee Dolayısıyla öyle bir tanrı kavramıyla bu cümleleri nasıl anlayacağınız bile çok garip ve şüpheli ama Eee Bence bu cümle bu argüman bariz bir şekilde hatalı hem bilmenin doğasıyla ilgili hatalı bir e varsayım var hem öğrenmenin Eee doğasında insanla ilgili bile çalışıp çalışmadığı belli değil Tanrı zaten uygulanıp tanrının Niye bildiğini de anlayabiliyoruz dolayısıyla Bence Diamond temanın o tartışmada apaçık Hatalı olduğu nokta burasıydı buranın üstüne Eee gidildi Zaten yeterince tartışmada Diğer ikisi konusunda dediğim gibi mükemmellik eksikliktir ve tanrının varlığın ve yokluğun ötesindedir ifadelerini daha da deşmek gerekiyordu ne demek istediğini E benim bu tartışmada ilginç üstüne düşünmeye değer bulduğum noktalar bunlarda bir iki daha teknik nokta var ama onları da konuş Maya çalışırsam tartışma kadar uzun bir video olacak o yüzden onlara değinmeye e zamanınızı ayırıp bu videoyu dinlediğiniz için de çok çok teşekkür ederim