Ito ang tinaguriang greatest unsolved mystery sa ating kasaysayan. Ang pagkakapaslang sa Supremo ng Katipunan, si Andres Bonifacio. Bakit pinatay ang ama ng Katipunan?
May kinalaman nga ba rito si Emilio Aguinaldo? Ano ang mga itinatagong lihim ng taong 1897? Ngayong gabi, muli po natin balikan ang mga tanong ng nakaraan.
Ako po si Cara David para sa Case. Ayon sa isang kwento ng isang magsasakang nakasaksi ng mga pangyayari, ganito raw ang naging wakas ni Andres Bonifacio, ang supremo ng KKK o kataas-taasang kagalang-galangang katipunan ng mga anak ng bayan. Pinagtataga ng armas na ginamit din niya para ipaglaban ang ating kalayaan.
Pero sa salaysay naman ni General Lazaro Macapagal, pinagtotaril daw si Andres Bonifacio dahil sa pagtangkanitong tumakas mula sa hatol ng kamatayan. Mahigit isang siglo na ang nakaraan, pero hanggang ngayon, hindi pa rin malinaw kung paano nga ba talaga namatay si Bonifacio. Lingit sa kalaman ng karamihan, hindi lumaking dukha si Andres Bonifacio. Ang nani niya ay supervisor sa isang cigarette factory. Umabot siya hanggang parang second year high school.
Panganay sa anim na magkakapatid si Andres Bonifacio. Nang mamatay ang kanyang mga magulang, siya nang tumayong ama at ina sa kanyang mga kapatid. Pinukuyento niya na ang lolo Bulipas ako, pinangat niya ang mga kapatid niya sa pagtatrabaho niya sa abaniko, sa bastong, magmagawa ng salakot dahil mahirap lang sila eh.
Hindi rin nakapagtapos ng pag-aaral si Aguinaldo. Meron silang mga pataniman at yung kanyang ama ay nangangalakal bukod sa magkasaka. Nag-aaral siya sa Maynila.
Nakapag-aaral siya ng third year ng bachelerato sa San Juan de Letran. Ang karahasang sinapit ng mga Filipino sa ilalim ng mga Kastila ang pumukaw sa damdamin ni Bonifacio, kaya siya sumali sa Laliga, Filipina. Dito, nakilala niya si Jose Rizal, Juan Luna at Marcelo H. Del Pilar.
Isa na siya dun sa parang key personalities dun sa Liga Filipina. Kasama siya dun sa pagkatatag ng Liga Filipina. Hindi naglaon, bumagsak ang La Liga Filipina at ipinatapon sa dapitan si Rizal.
Tapos nung nag-fail yung Liga Filipina, dun na nakaisip si Bonifacio at ang kanyang mga... kasama na magtatag na ng ibang asosyasyon na mas mataas na yung antas. At dito ay pinanganak ang katipunan.
Doon na sila nagumpisang mag-elect ng mga leaders. Tapos yung idea yata ng Supremo parang lumabas niya nung pumutok. na yung revolusyon.
Sa paglago ng katipunan, lumalakas din ang politikal na kapangyarihan ni Aguinaldo. Naging kapitan munisipal siya ng Cavite El Viejo na Kawit-Kavite. ngayon. Kapitan Myong ang bansag sa kanya ng mga kababayan niya. At sa mismong gabi ng kanyang pagkakahalal noong 1895, naging kasapid na rin ng Katipunan si Aguinaldo.
Ang araw na naging kapitan municipal siya, sumali siya sa Masoneria. Tapos noon sa maghahapon at magagabi, tumulak siya sa Maynila at sumali sa Katipunan. Sa bahay ni Bonifacio isinagawa ang panunumpa ni Aguinaldo. Kasabay nito, umusbong din ang pagkakaibigan ni Aguinaldo at Bonifacio.
Mismong si Bonifacio na inisip sa kanya at marahil unang-unang yumakap kay Emilio na kapatid. Kasama ka lang. Sa pagkakapasok ni Aguinaldo sa Katipunan, lalong lumakas ang rebeliyon laban sa mga Kastila.
August 31, 1896, naganap ang agaw-arma sa Cavite, isa ito sa pinakamatanggol. ...pagkikipaglaban ni Aguinaldo. Si Bonifacio naman, sunod-sunod ang pagkatalo. Una-una wala siya ng pananood ng labanan.
Simula sa libu-libong mga tauhan niya, ilang daan na lang matira sa kanya. O kaya... Mas malig pa yata sa sandaan.
At nang matalo ni Aguinaldo ang tanyag na general na si Ernesto de Aguirre noong September 3, 1896, naging matunog ang pangalan niya sa buong KKK. Natalo't na paatras ni Aguinaldo. Kapitan Aguinaldo noon ang mga Kastila at nakuha nila ilang kanyon at mga armas.
Kaya mula noon, hindi na kapitan ang tawag sa kanya. General talaga. At naging marami siyang sumalis sa kanya.
At hindi na sila katipunero, hindi na sila dumaan sa blood compact. Mga revolusyonaryo na sila. Dahil sa maraming pagkatalo ni Bonifacio at pagkapanalo naman ni Aguinaldo sa mga laban, unti-unting nagbago ang pagtingin ng mga katipunero, lalo na ng mga kavitenyo sa kakayahan ng Supremo. kay Bonifacio, mahihihati siya sa mga napanalunan sana ng mga kabitenyo.
Nagsimula sa maliliit na alitan, nauwi sa malaking away ng grupo nila Bonifacio at Aguinaldo. Nang minsang maipit sa isang labanan ng kapatid ni Aguinaldo na si Cris Pulo, humingi ito ng saklolo kay Bonifacio. Pero hindi raw nagpadala ng anumang tulong ang Supremo.
Pero para kay Prof. Danilo Aragon ng UP, estado ng pamumuhay daw ang isa sa mga naging dahilan ng alitan ni Naaginaldo at Bonifacio. Na asama-sama nila, syempre maging big landlord, maging big asendero. nagkakuha yung lupa ng mga praile.
Sila bonifasyo dahil karamihan yung mga mahirap. Ang unang-unang na sa isip niya, pagkapanalo natin, ipapamahagi natin yung mga lupa na yan sa mga kasama natin mahirap. At kinatunayan ng kasaysayan niyan, pagkapanalo nila Ginaldo, sinuuan nila yung mga lupa ng mga praile para sa sarili niya.
Patuloy pang lumaki ang hidwaan ng dalawang grupo. Umabot pa raw ito sa isang duwelo sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo. Ang nakataya, ang pamumuno sa Cavite. Kailangan ka bang mamuno rito?
Ano ang clout mo rito sa atin? At sa pangambang patuloy na bumagsakang imagsikan laban sa mga Kastila, nagpatawag ng kulong si Aguinaldo noong December 1896 para resolbahin ang hidwaan sa dalawang grupo. Pareho sila ng chapter presidents lang, hindi naman sila magkakaisa. Kailangan din ng isang mas mataas na opisyal.
So tinatawag yung last day bonifacio para mag-preside ng meeting. Ay isa yung problema. Pero pagdating ni Bonifacio sa pulong, binago raw ni Aguinaldo ang takbo ng usapan.
Dito nabuksan ang usaping buwagin ang katipunan at magtayo ng isang revolutionary government. Ang agenda ay, hindi, mas mahalaga pag-usapan kung dapat magtayo na tayong revolutionary government. Alisin lang natin ang katipunan. Para kay Professor Aragon, dito unang nakita ang tunay na mithi ni Aguinaldo, ang mawala sa pwesto si Bonifacio. Yun ang isang masasabi mong maniobra para matanggal na si Bonifacio Supuesto.
Paano? Habang ando ng katipunan, hindi siya matatanggal. So, pinalitan nila ang agenda.
Dahil sa kaguluhan, nagsimula ang Tejeros Convention, kung saan isinagawa ang isang mahalagang eleksyon. Eleksyong naging simula ng katapusan ng pamumunok ng Supremo. Intro