Was it worth it? Yes, it was worth it. Because I could not have made a difference kung hindi ako naging aktivista. It was because I wanted to be part of the solution.
Ikaw sa iyo, handang magpakasakin. Kayang tanggapin ang baho at suntungo. Bawat latay na duludurog hindi lang sa katawan.
Ano sa'yo? Tumakbo ka na? Takbo! Hindi sa aking pagkatao.
Takbo! Takbo! Sasunod sa mga kahayok na yan!
Kahayok! Nakatulong kung hindi ako nagsulat ng mga bagay na naisulat ko para ang ating mga kababayan ay mabuksan ang isip. Maraming pa tayong dapat gawin para sa bayan. Ang mamatay ng dahil sa'yo ay karamalan ko.
Okay, I'll dive in. Quiet please! Dito pa sa Alaala, I'll be playing Bonnie Ilagan, an activist during the Marcos time.
He was the head, the chairman of the Kabatang Makabayan in UP Diliman. For the love of his country, he is willing to sacrifice everything he has. Isa sa mga pinakamatinding challenges na dumating sa kanya was when he was caught and got tortured.
Physically, psychologically, emotionally, mentally, mahirap yung role. Sir, how are you sir? Ako po ang gaginap sa my daughter. Aktibo ako sa human rights movement. At mainly, ang aking advocacy ay ginagawa ko sa pamamagitan ng pagsusulat.
Ang mga tema ko ay palaging tungkol sa human rights, tungkol sa kalagayan ng ating mga mamamayan. Medyo unique yung situation. Ito ang situation namin.
Habang nagkikwento si Sir Bonnie, ramdam ko yung bigat na up to this point, binago talaga yung buhay niya. Nung madilim na bahagi na yun ang buhay niya. Parang up to this point, daladala niya. And I can see it in his eyes.
Even when I'm talking to him. Marami kasing third-person account lang ng Marshalong, pero bihira yung it's someone who went through it at yung insights na pinasok niya dun sa paggawa ng material dahil pinagdaanan niya yun. I think importanteng contribution because when people watch it, alam nila na hindi lang siya kinreate to be able to get an emotion, but it's that person's particular experience. The first and only time that I wrote about my experience was when I submitted the affidavit as required by the claims board tungkol sa indemnification and recognition of...
the victims of human rights violations. Pero nung sinusulat ko na, parang nagtuloy-tuloy na parang agos yung pagsusulat ko. Rod, pangalan mo? Bonnie Ilagan.
So I play Sir Pete Lacaba. Isang activist nakasabay ni Sir Bonnie Ilagan. Alam mo, si Pete, high school pa lang ako. So, idolo ko na yan eh.
So totoo lang ha, nagulat ako kasi after the pictorial, sabi ko I have to do my research. And funny enough, pag-google ko sa kanya, his face was really familiar. Turns out, currently, isa siyang editor sa isang media company. Parang suddenly flashes came back.
Like there was an event and this guy came up to me saying, Hey, you know what? I'm your mom's second cousin. So biglang tumakas yung balahibo ko. Wow, coincidence.
Nakakagulat lang. Makes everything more meaningful at mas malalim para sa akin. So kay Lilo, ginawa ko naman.
Bayang ko kapit sa patalim. Sa ngayon, trabaho ko basically anything. Pero mas nagsimula ako as a writer.
Inassign ako nung ano, lalo na nung pumutok na nga yung first quarter storm. E nangyayari, napapalo rin naman kami. Pag nagtakbuhan, napapatakbo rin kami.
Yun, pati yung personal experience namin kasali dun sa reporting. mga kilos protesta, hindi naman bigla nalang sumulpot yung mga kilos protesta na yan. Yung mga kilos protesta na yan, e, bunsod ng lumalalang krisis sa lipunan ng mga panahon ito. Napakababang pasahod, yung sistema ng kawalan ng lupa.
o yung pakikibakan ng mga katutubo. Pag samasamahin natin yung mga ito, ito yung dapat natin makitang larger picture. Dahil sa kaguluhang nangyayari, dineclare niya talaga ang marshalo on the primary excuse na magulo ang bansa. Marcos Tone, it was justified, magdideclare siya ng marshalo, ay nandun na rin yung kanyang ambisyon bilang Pangulo na malatili ang kanyang administrasyon.
Ang kanyang administrasyon was supposed to end 72. It's vague how our youth understand what really happened. At to be honest, ako rin. Mara sa akin!
Mara sa akin! But with this story, oh, I'm so glad to hear that. Parang, Hindi ko magawang isulat yung aking karanasan. Kasi yung detalye ng torture, ayoko nang pasukin eh.
In fact, there was one incident ng torture sa akin na may period of denial ako that it happened. Quiet! 5, 4, 3, 2, action! Tama ko si Leroy Victor Dutra!
Sa abo ng lumang lipunan ay ating tatayong bago. Tunay at ganap na pagbabago pa ang lipunan na ating ahad. Hindi reformang lalo lamang. magpapatagal sa nabubulok na sistema.
Pony! Siguro reporter yan? Oo, ano ka ba? Si Yusef Hitlakaba yan. Siya yung writer sa free press.
Mukhang aktibista rin eh. Ewan ko, baka. Ang galing, di ba? Ay, high school pa lang ako.
Binabasa ko na siya. Magaling mag-Ingles. Ang tapang ng atake sa pagsusulat. Nakakabilib.
Pony, makasama. Pakalas mo na ako. Bakit?
Pagkakataon ko sa school. Pasa exam. Marcos Hitler, diktatok! Tuta!
Marcos Hitler, diktatok! Sa inyo, student leader ito. Boni Ilagan.
Chairman ng Kabataang Makabaya ng Diliman. Marcos si derdikador! Maki paga!
Kuya, abang himalat umi ka. Sa lubong. Salamat kuya.
Kamusta kayo rito? Okay naman. Alam ko na. Kaya ka siguro umuwi dito dahil wala ka ng pera.
Bakit? May bibigay ka na? Wala.
Papal eh. Wala si Daddy. Lumawas. Si Mami na mamalengke.
Si Sam. Sanse na riyan? Di na, una na ako! Habay, mala! Yan rin mismo ang sinabi ko, Sanse.
Di mala at umuwi. Andito ang bonifasyo. Walang pera, Sanse. Baka gusto mong bigyan.
Huwag ikaw mag-inatingat sa mga pagrarally mo, ha? Tsaka huwag mong pinag-aalala masyado si Mami at Daddy. Maraming salamat, sensei.
Ingat. Saka pa. Bakit?
Bakit isa pa siya? Kasi pareho na tayo, kuya. Sumali na rin ako sa Kabataang Makabayan. Balitaan ko nga.
Tapos alam mo ba, kuya? Yung teatro namin dito sa UPLB, panday-sining na rin ang pangalan. Tulad nung itinayo mo sa Diliman.
Kaya-gaya ka talaga. Grupo kami nagdesisyon ng pangalan na yun. Ano ito?
Himala? Bakit kayo nagtatawanan? Narinig ko sa radyo, nagkagulo daw sa labas ng American Embassy.
Oo nga po, andal ako. Nakigulo ka? Isa po ako sa mga leader.
Nang nanggugulo? Anak, susmoryo asal. Makundi naman dumating yung mga polis, hindi naman magkakagulong. Hinak, anak, anak, anak. Hindi yun ang sinasabi nila.
Pag nalaman ng tatay mo yan, ewan ko na. Hanak, alalahanin mo. Ang pensyon ng tatay mo sa Amerikano nang gagaling, na ikinabubuhay nating lahat.
Masa Amerika nagsimula ang imperialismo. Nang dahil sa mga kanong yan, kaya naghihirap pa rin tayo mga Pilipino. Anak, ang dami-dami ko ng ismo na nadininig.
Hindi ko na iintindihan yan. Simula nang dumating niyang mga Amerikanong yan dito sa bansa natin, mula noon hanggang ngayon, hawak na nila tayo mga Pilipino sa leeg. Wala ka sa rally, ha?
Nandito ka sa bahay. Wala kang kaaway dito. Anak, may ninerbius ako kung paano ka magsalita. S.K.U.O.! Iwan ka!
Iwan ka! Iwan ka! Iwan ka!
Iwan ka! Iwan ka! Ang dalawang bono yung welga niyo.
Napaghandaan na namin ang pangmatagalang laban namin. Magugutom kayo niyan. Pete, matagal na silang nagugutom.
Kaya nga silang nagwewelga eh. Hindi tama ang pasahod para sa kanila. Umalis na kayo dyan! Ang tinigas na muno nyo! Mga kasama!
Mga kasama! Huwag na natin ang ating halaw! Sundali! Sundali!
Sundali po! Sundali po! Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw!
Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw!
Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw!
Huwag na natin ang ating halaw! Huwag na natin ang ating halaw! Sundali lang! Sundali lang!
Sa college nga namin, may mga alam kaming intelligence agents pala. Pagmamatsag. Sinisubay ba yan kami?
Magde-deklara ng martial o si Marcos. At sigurado akong arestado lahat ng pumakalabat sa biyerno. At isa ka na doon, kuya. Anong gagawin mo kapag nangyari yun?
Ano ba? Hindi mag-UG? Mag-UG?
Magka-underground pa? Titingnan ka sa pag-aaral mo kuya? Sasama ka nila... Kaya ako umuwi.
Kaya ako umuwi para magpaarap ka ng mami at daddy. Sa inyong lahat. Kaya lang... Kaya lang ikaw na. Dina, ikaw na ang mapaalam sa akin.
Okay na, Mami. Ikaw na ang bahala. Kuya, sigurado ka na ba sa pag-a-underground mo? Saan ka mapupunta?
Hindi ko pa alam. Pero di ba dapat one step ahead tayo sa mga kalapan? Two steps pa ang lay.
Makagayahin mo na naman ako. Hindi nga po yan, mag-iingat ka. Marami pa tayong dapat gawin. Para sa bayan. My belief in democracy is, because if I did not believe in celebrity democracy, it would have been easy for me to prepare, Marcello.
I have the power under the Constitution, and you know it. I have the power to declare, Marcello, because there is existing, not only, and presently, a serious danger to our republic. Benoy Balot! Benoy Balot kayo dyan, oh!
Balot! Kung hindi ka pa winaningan ng inong mga army captain, hindi ka pa mag-use yan, oh. Hindi naman ako high profile. Hindi ako mass leader.
Kaya hindi ko inisip na wanted ako ng military. Mga kasama, dalian nyo na yan. Nagihintay na yung ibang mga kasama natin mag-distribute ng mga... Dapat may pakalat yan agad para malaman ng mga tao kung ano ang tunay na estado ng ating gobyerno ngayon. Sige, dalhin niyo na yan.
Benoy Balot! Benoy Balot? Sa umaga? Bobo?
Wala pa si Abe ah. Ngayon lang siya na-late. Bonnie, alas 10 pa lang.
Relax! Emily, di ba hindi na yan ang pangalan ko? Dapat masanay na tayo sa mga alias natin.
Tandaan, labag sa security rules natin yan. Nakakasama, hindi magiging madali ang sitwasyon natin, lalo na sa queso. Pero may mga regulasyon tayong dapat sundin, kagaya ng pagtawag sa mga alias. Dapat ngayon pa lang sinasanay nyo na yung mga sarili nyo gawin yun. Music Splitin mo, mali yung password mo.
Music Mabuhay. Music Kamusta kayo? Kamusta kayong mga kasama?
Wala ba kayo napapansin ka do'do'do'da? Wala naman. Maayos naman ang lahat.
Meron. May nagtitinda ng balot sa labas. May nabubuntutan sa atin dito.
Sabi ko naman kayo sa inyo, bago kayo pumunta dito, magpagpag muna kayo. At kahit saan mang UG House. Unahin ang mga paso, pati ang mga ayos ng sinampay.
Kapag may nagpago sa posisyon ng mga ito, ibig sabihin, nasa delikadong sitwasyon ng bahay. Huwag nang pasukin. Tapos may mga nilagay kaming mga masking tape sa mga bintana ng bahay na ito. Kapag may natanggal doon, ibig sabihin, hindi naligtas pasukin ang bahay na ito. Kaya, limitan na natin yung gamit sa bahay na to.
Nakakaramdam ako, ahente ng gobyerno yung nagtitinda na yun. Sige. Kuya, kamusta? Nag-aalala sa'yo sila, mami at daddy. Sabi ko sa kanila.
Malaki ka na. Kaya mo na yung sarili mo. Lalo tuloy sila nainis sa akin.
Lina, maraming akong kasama dito sa UG House. Busy lang kami sa pagsusulat tsaka pag-distribute sa mga probinsya kaya hindi ako masyado nakakasulat. Tsaka maingat kami ngayon sa mga kilos namin kasi sinuspindi ni Marcos yung Rito Fabius Corpus. Tsaka Lina, magkano muna masyadong magkwento kay na mamit daddy ha? Dahil ayokong mag-alala sila sa akin.
Oo, kuya. Sige. Basta yung promise mo ha?
Mag-iingat ka palagi. Oo, hindi na suspended. Binalik na ni Marcos ang Writ of Javier Scorpius. Pero mas may nakakatakot na info. Reliable.
Martial Law. Nagde-declare na Martial Law si Marcos. At balita ako ang code name nito o plans sa Guitarros. Panigurado maraming magtatrabaho sa underground dahil para hindi sila mahuli.
Mga taong simbahan, media people. Ano, gaya ni Pete Lacaba? Oo, gaya ni Pete. Hindi siya nahuli nung suspension ng RIT.
Pero ibang usapan ni Martial Law. Mga kasama, si Tisha inaresto kanina umaga. Teka, sandali. Hindi siya natulog. Umalis siya ng madaling araw, di ba?
Alas otso siya na umaga na huli. Panigurado na sa tactical interrogation na siya. Delikado na yung panahon ngayon.
Kailangan lahat ng gagawin natin malinis na. Kailangan walang mahanap sa ating mga ebidensya laban sa atin. Sunugin na dito, Wally.
Mati dun, kuha niyo mo yung mga nandun pa. Ano yan? Sulot ng kapatid ko.
Pag hindi mo sinunog yan at nahuli ka nang nasa sayo pa yan, Bonnie, madadamay ang kapatid mo. I, uh, can't remember. As of the 21st of this month, I sign Proclamation No. 1081, placing the entire Philippines under martial law.
Mami? Ano po yung nagawa niyo? Pinililipit ko ito mga gamit mo.
Ito. Ayan, ito. Ito. Puro laban sa gobyernyan. Kapag nirade ang bahay na ito, maraming ededensyang makukuha.
Laban sa'yo. Sabihin mo sa'kin ni Kuya ito. Ayan na yan. Nag-aalala ako sa Kuya mo. Pati na rin sa'yo.
Ligtas naman ako, Ma. Andito ako. At si Kuya naman, alam naman niya kung paano mag-iingat. Susulatan po kami.
Oo, ngayon ligtas kayo. Pero paano bukas? Paano sa susunod na araw? Lina, pangarap namin ng Daddy niyo.
Hindi lamang na magkaroon kayo ng sariling paninindigan, kundi makapagtapos din kayo ng pag-aaral. Lina, walang magulang na gustong mapahamak ang kanilang mga anak. At kapag may nangyari sa'yo at sa kuya mo, hindi ko kakayanin.
Naiintindihan mo? Kamusta Pete? Medyo hindi okay.
Ang hirap iiwan ang pamilya. Pero wala akong ibang pwede gawin kundi ito. Sa'ka ba galing?
Paayo sa'kin. Malipas muna na ilang araw sa iba't ibang lugar bago pumunta dito. Ah, quarantine. Naiintindihan ko naman eh.
Kaya alam mo naman. Kailangan iligaw kung sino man yung sumusubaybay sa'kin. Natutuwa ko kasama kita, Pete. Paborito kitang writer.
Binabasa palang kita, ang dami ko na natutunan sa'yo. Nako. Ganito, ang pagkain ng paksiw na ayung...
punutin ng paligpik. Para sa pusa yan, pati ang mga tinig. Ilapit sa labi ang ulo. at sipsipin ng mga matang dila.
Uy, tama na yan. Bakit na pagbigas mo? Tayo na.
Makakalala na pala kayo. Sino ba naman hindi nakakilala kayo? Ben.
Ako nga pala si Ruben. Donato. Halika na.
Habang naman. Wala, naalala ko lang yung kapatid ko, si ano... Si Lina. College na rin yan. Kasi mahilig siya sa libro.
Madalas pag umaalis ako ng bahay ng matagal, ang hinihingi niya sa akin mga libro. Bilang pasalubong. Ang ending, pati yung mga librong paborito ko, nababasa na rin niya. Sigurado ako susunod yan sa yapak mo.
Idol ka niyan, Selena. Sigurado ako. O ikaw naman, kamusta yung misis mo? Sigurado ako miss na miss ka na nun. Pwede ba silang pumunta dito?
O naman, di ba sabi ko sa'yo, napag-usapan na natin, napag-usapan na ng grupo, na kapag mayroong mga kamag-anak na gusto bumisita, pwede silang mag-overnight. Walang problema sa'kin yun. Sige, sige.
Sa weekend, papupuntahin ko si misis. Ayos, sige. Salamat. Tulog mo na ako.
Pagkakataon ng mga Wala ka! Wala ka! Saan ka ninyo? Wala ka! Wala ka!
Ako nga! Saan ka ninyo? Chee! Ano mo sabi'y gusap?
Pa'nan yun? Ano? Puto mo! Teka, teka! Ano yung hanap niyo?
Yung tunnel ninyo! Tunnel? Wala siya sabi yung tunnel! Ano wala siya sabi?
Wala, wala! Wala talaga! Ano?
Panapin mo! Chee! Pasok!
Kasama, please! Chee! Kasama! Pasok! Kasama, please!
Oh! Lalo! Ano ka?
Welcome home! Dito na kayong mabubulok sa 5th CSU. Ha?
Masaw. Masaw! Ano? Nasaan yung ibang UOG house oh?
Ha? Bami ka na! Naka!
Liz! Liz! Oye! Bawal may pag-usap!
Ikaw! Sa'yo ba natingin mo ha? Naka pa! Yo! Ngun!
Tapos mo na yan. Anong totoong pangalan nun? Hindi ko alam.
Sasabihin mo hindi mo alam? Magkasama kayo sa isang bahay? Hindi mo alam? Hindi ko alam.
Mga brat! Anong pangalan? Ha?
Binigilan pa ko ba? Sino si Donato Romero? Hindi ko alam.
Ayaw mo sa mga... Huw? Is Donato Romero? Talagang ayaw mo sa mga...
Hindi ko alam! Ano yung ano? Ayaw ka diyan!
Ayok! Ayok! Ayok! Dito ka! Nasaan ang mga kasama mo?
Saan mo katago? Anong mga trabaho mo sa underground? Ano?!
Ayaw mo sumagot? Ha? Ha?
Aaaaah! Aaaaah! Ha? Nangangapin ko! Makainin na lang ako!
Woo! Bagal mo! Tagbo! Bang!
Ano? Ano? Ha?
Ano? Ito. Kasumuko, kayanin natin to.
Alam mo, hanggat may uod sa gobyerno, dito man natapos. Kaya hindi dapat sa ganito magtapos ang pinaglalaban natin. Wala silang mahuhuwa sa amin.
At damihan pa nilang latay sa katawang ko. Hinting hindi bibigay ang prinsipyo ko. Pero ang pinagtatakaw ko na, paano natuntun yung bahay natin? Whoa! Pag may kumuusap dito, upak ako!
Basta ka. Huwag sila sadya. Mapuha nila sa akin yung address na underground house natin. Sorry.
Lagat! Meron bang hindi lumalambot sa PIP CSU? Ubad! Ubad na!
Ubad na! Yung brief pa! Ah! Dito ka! Pupunta natin kung hindi lumabot ito.
Alam mo to? Ano ko yung pak- Kaya rin pa dam, pag ito ipasok sa ari. Sarap? Ah!
Ano? Sarap, no? Ito na yung kinatatakutan ko. Nahuli na ang kuya mo.
Nahuli na ang kuya mo. Ano ngayon masasabi mo? Ha?
Wala po. Tanya, hindi ako iiyak. Hindi ako magiging nagpis. Nangyari na ang nangyari. Naranas na ng kuya mo ngayon ang mga bagay na kinatatakutan ko at naririnig ko lang nung araw.
Di na nga po hindi. Sana nga hindi. Pero paano kung sinasaktan na siya ng mga tao humuli sa kanya?
Paano kung kumakita na lang? Oo. Hindi ah. Hindi akong papayag.
Kailangan meron akong gawin. Hindi akong papayag na may mangyaring masawa sa kuya mo. Gagawa ko ng paraan.
Hindi kayo may ipapadalo ngayon. Sen, meron po akong special permit. Sinong kakilala niyo sa Minister of National Defense?
Kung sino pong nakapirma dyan, yun ang kakilala ko. Hanggang dyan na lang, ha? Kayo.
Bawal kayo lumapit. Hintay ka! Naso ba yan?
Niyan! Tara na. Tama na yan.
Bonnie. Niyan? Bonnie. Bilis!
Nung nakita ko yung mga lamog mong kita, bumalik ako sa Camp Aguinaldo. Nilakasan ko ang loob ko. Umiyak ako kay Colonel Santos.
Salamat po, mami. Salamat po. Nanay mo ako eh. Gagawin ko ang lahat para sa'yo. Ano po?
Ang kapatid mo, kasama ko. Amie, baka mamukhaan siya dito. Intelligence yun ito. Ano gusto ka daw niyang makakausap?
Bakit po? Ang sabi niya sa akin, madi-destine na daw siya sa malayong malayo. Sa kanayunan daw, gusto niya magpahalam sa iyo. Saan ka pupunta?
Serge, headed ko lang yung mami ko, Serge. Intro O, release ka na. Pero nabalitan mo ba nangyari sa kapatid mo? Ano?
Oo. Nagtapang-tapang ang kasing kapatid mo sa enkwentro sa Mindanao. Ano nangyari?
Bulagta. Pasalamat ka kay Nick Joaquin para lang tanggapin niya ang pagiging national artist. Kailangan kang palayain.
Lakas mo ah. Pero sayang kapatid mong namatay. Ma, Pony, Pony, anong ginagawa mo dito?
Nadalawin lang sana namin siya ni Mike, Mami eh. I-i. Eh, tinatawag ako sa opisya nila ng CO. Binigyan ako ng release papers niya.
May apat kaming na-release kasama si Pete. Hmm. Eh, asan po si Lina?
Anong sabi ng kapatid mo? Matigas ng ulo. Makita raw kaming dalawa. Nakarelease ko lang, Mami.
Sigurado may mga nakasunod pa sa akin ngayon. Sigurado ako doon. Delikado yun para sa aming dalawa. Anak, pagsabihan mo ang kapatid mo.
Hinahihilay lang siya. Alam mo, matindi ang pinagdaanan ng pamilya natin nung makulong ka. Ayoko nang maulit sa kanya. Alam mo kuya, Dahil sa'yo, namulat ako sa totoong sitwasyon ng Pilipinas. Sa totoong sitwasyon ng mga kababayan natin.
Hindi totoong bumubuti ang kalagayan ng ating bayan. Parang ako na ikaw kung magsalita ka. Ito nga pala, Kuya. Saan mo nakuha? Tama ng baril.
Ha? Eh, naglilinis ng baril yung isa naming kasama. Ayun. May laman pala yung chamber.
Pumuto. Sigurado ka bang sa baril mo talaga nakuha yung tama na yan? Oo, Kuya.
Sidente lang. Stalina, yung pangako mo sa akin, lagi ka mag-iingat, ha? Pangako mo sa akin yan. Pangako?
Ano na bang plano mo? Pag bumalik muna ako sa UP, tuntuloy ko yung pagsusulat at yung teatro natin. Kuya, magkita tayo ulit. Kailangan namin ng tulong na wawala ng iba naming mga kasama. Bonnie, anong nangyari kay Linas?
Nakita kayo? Mami, si Lina. Mami, si Lina.
Hindi na ako siya dumating. Hindi ako siya dumating, mami. Music Dapat, sinama ko na lang siya nung huli kaming nagkita dito.
Sorry, ma'am. Sorry, ma'am. Music Maliban sa gumaghib sa'yo, gumahasan ng pahira.
Balit ko ng hindi bilangin ang mga taong lumipas. Basta't kaarawan mo ay sumasabi at awit sa'yo'y naaal. Anyway, sorry.
You want to take a break? Yeah. It's really not so much my story, it's the story of my sister that gets me. Kami yung magkasunod eh.
Two years lang ang gap namin. I think in a way, she looked up to me. Hindi ko alam kung bakit, pero parang kami yung naging mas malapit in terms of yung interest sa kilusan.
Soft, very soft spoken. Very soft spoken. It came as a surprise to me na siya ay member na rin ng Kabataang Makabayan kasi hindi niya naman sinabi sa akin talaga. Namulat ako tungkol sa pangailangan ng aktibismo nung ako ay nasa UP Diliman.
First quarter storm 1970. After that, si Marcos started issuing out threats already. Na baka... Mapilitan siyang gumawa ng emergency action dahil lagi niyang sinasabing nagde-deteriorate ng sitwasyon at siya ay wala na sa control.
And then later, meron niyang sinasabing conspiracy ng left and right against his government. And then 71, dineclare na yung suspension ng privilege of the Ritofabius Corpus. And we thought that was it.
Because if I did not believe in democracy, it would have been... It's a bit easy for me to declare, Marcellus. I have the power under the Constitution, and we know it. I have the power to declare, Marcellus, because there is existing, actually and presently, a serious danger to our republic. There were already many of us who had gone underground.
And when I said, nag-underground, binuunan namin yung network sa cities, tapos eventually sa countryside, sa mga probinsya. Ang unang pagiging delikado yung masasaktan kapag nag-rally. Yun ang unang ikinatakot ng aking mga magulang. Ang pangalawang level ng pagkatakot nila ay yung meron ng mga nadudukot. At wala, hindi alam kung ano nangyayari.
Ang pangatlo yung naaresto at nakukulong. Tingin ko nga, ito yung ginamit precisely ni Marcos para bigyan ng legitimasyon yung kanyang martial law. At syempre, kailangan rin natin banggitin yung nangyaring ang ambush doon kay Juan Ponce Enrile. My name is JC Mijares Garango.
My grandfather is Primitivo Mijares, a very important figure to the Marcos's. Ferdinand Marcos handpicked him to be, well, basically his propaganda man. One of the reasons that FM decided to declare martial law was because allegedly, Juan Ponsenrile was in a car that was ambushed by communists.
But the truth is... Number one, Enrile wasn't even in his car during that time. And number two, the press release that was circulated about that ambush, he wrote it weeks before it even happened.
He already knew it was going to be a lie when it came out. So, he knew that none of it was true. Yung sinasabing deterioration kasi ng peace and order, meron din nagsasabi ng mga ibang so-called intelligence agents ang gumagawa talaga ng gulo, specifically yung mga bombings na nangyari sa Maynila. Madami nagsasabi na it was done by military para ma-justify ang pag-declare ng martial law. Marami rin nagsasabi na inimbento na daw yung condition in order for it to declare martial law.
Ang kanyang pagrepresenta sa Marshall Law ay democratic revolution from the center. Ito ay nasa gitna dahil nasa kaliwa yung mga komunista na gusto pabagsakin yung sistema. Samantalang nasa kanan naman daw yung mga elemen.
elemento na gustong panatilihin yung pagkukontrol ng mga oligarkiya. Pero ang hindi babanggitin ni Marcos ay paraan niya yung batas militar nang sa gayon ay masamsam niya yung yaman ng mga taong ito. Sa isang piyang malang ng isang Pangulo. Nawala ang ating karapatan, hindi nakaangal ang Korte Suprema, nawala ang Kongreso. At sa palahon na yun, pirma lang ng isang tao ang nangyari.
As of the 21st of this month, I sign Proclamation No. 1081 placing the entire Philippines under martial law. Nung panahon ng martial law, ang 5th CSU ang isa sa pinaka-dreaded intelligence units. Kapag kaya daw nakahuli sa'yo, magdasal ka na. Na-realize namin na it was the 5th CSU, talagang ako, kinabahan ako ng matindi.
I braced myself. Gusto nila as soon as possible na magbigay kami ng information. Nang sa ganon, after us, meron na naman silang marerade at mahuhuli. They had to employ torture.
Badaling ma-target yung mga aktivista at alam naman natin na sa kasagsagan nitong Marshal Ongana ito ay dumami ng sobra-sobra yung mga dinukot, mga taong hindi na natin alam kung nasaan. Ultimong mga... Hanggang sa level ng mga senador, sila ay nadadakip. What more para doon sa ordinaryong aktivista na wala namang pangalan? Kaya tinawag na desaparasidos kasi nga yung mga sapilitang iwinala.
Disappearance ay sapilitang pagdukot, pag-aresto, pagditine na isinasagawa ng ahente ng Estado. Actually, meron tayong reparation recognition law sa martial law, human rights. teams. Nagbigay na nga sila ng initial compensation. So ito'y pagkilala na sa kanila.
Pero yung Marco says na talagang mag-apologize. Hindi nila ginagawa. Talagang regular newspaper.
And nag-circulate kami sa mga campuses. Yun yung umpisa. Siyempre, yung dyaryo namin, andun lahat ng pinapadala sa amin na news na hindi lumalabas sa mainstream. And our columnists, if I may say, represented various ideologies, various points of view. Talagang nakabalansa yun.
Bakit kami sinara? We were already coming out with a series of Northern Luzon, Bad Guerrillas of Northern Luzon. E nandun yung fake medal si Marcos. Isa yun, no? For us to be able to print the truth and let people judge, tatanggapin ba nila ito o ang will they swallow what mainstream newspaper is dishing out.
One of the main things that he drives home in his book is that it is a conjugal dictatorship. Marcos had a lot of power, but Imelda had a lot of ambition. One of the things he exposed was that Imelda would actually ask Ferdinand Marcos for money and would ask for it from out of the national budget. For example, for the Miss Universe pageant.
that was held here at the time. Ako, I, Marcos. When Marshall was declared, after all the tumult that happened, there was a confidence now in the business sector.
Dahil tahimik, it was a... effective. Even the opposition at that time was surprised that no one reacted.
The economy went up and lasted only for six months to the first two years of Marshall Law. After those six months or two years of development, reports of corruption and communism started coming out. Change, yes! Not the status quo, but revolutionary change!
Nung maupo si Cory, I was appointed Consul General. So, pinuntahan ko lahat yung mga properties na di umanay kay Marcos. Nakakuha kami ng isang envelope.
Envelope ni Fe Jimenez. Ito yung sekretarya nila sa New York na di umanay humahawak ng pera nila. When I saw the contents of that notebook, sinasabi ko sa inyo, ako ay namang...
Ha, sa laki ng ninakaw ng mga Marcoses. Pero ako ay nag-galit nung makita ko kung paano nila ginastos. Mag-wi-withdraw ng pera sa umaga, 10,000 US dollars, para ano, para pagawa mga kwintas ni Imelda. Pagkatapos sa hapon, wi-withdraw na naman ng 10,000. Bakit?
Mamimili ng mga paintings. They have supporters who say they were never found guilty of ill-gotten wealth. That is not true. The Philippine Supreme Court found them guilty of ill-gotten wealth in 2003 and in fact forfeited their Swiss deposits. PCJG estimates that they were able to plunder $10 billion from the Philippines.
So this is just a portion of what was plundered. Yung pupunta siya sa New York, papasara niya lahat ng mga department stores, tapos magsha-shopping siya, yung amounts that she would spend for one shopping trip would be enough to feed hungry children, pero wala sa kanya yun. Wala talagang controls kasi.
There was no one to check them. There was no one to say no to them. So they behave as if they own the entire Philippines.
Pagpagsak na ekonomi natin, paglobo ng utang natin. Yung mga monopolyo na tinayo, na sila lang nakikinabang, napakasama ng panahon. Napakasama ng panahon na yun, economically. Hindi naman si Marcos ang unang-unang tiwaling presidente ng Pilipinas. Hindi rin maganda ang track record.
Nung mga naunang presidente, bago siya. Pero, kumbaga, ibang level. Iba yung antas na nadala ni Marcos nung siya ay presidente.
Pag nating doon sa... Pagbabaon sa Pilipinas, sa utang, paglalagay ng pera ng bayan, sa mga proyekto na hindi naman mapapakinabangan ng mga ordinaryong tao. I mean, ano magkakaroon ng economic development sa panahon na yun na ninalakawan ka ng sarili mong presidente? Merong mga monopolyo na siya ang nakikinabag, kanyang mga cronies. Uliwala kang kwannon, wala kang choices.
Ang mga generasyon na magiging magiging sa pagkakataon sa mga dekada Kasama sa araw na ito, tuloyin ang ating kasaysayan! Ay hindi magaganap! Yan ay sumpa ng aking henerasyon na sinasalo ng henerasyon ng mga kapataan ngayon!
And that's the reason why even now, ipinapagpatuloy namin ang aming ginagawa dahil sa aming palagay, hindi na dapat maulit yung mga nangyari noon. And we're doing this sa ngalan ng marami, hindi sa ngalan ng mangilang-ngilan. Was it worth it?
Yes, it was worth it. Because I could not have made a difference kung hindi ako naging aktivista. Kung maraming dahilan kung bakit narito pa ako sa kilusan na ito, isa sa dahilan ng aking kapatid.
Hindi ko pwedeng tanggapin na kakalimutan ko siya in terms of pagsisikap na ipagpatuloy ang kanyang simulain. If only for my sister, I would still be doing what I'm doing now. Intro Music Intro Music Intro Music