Ang konsepto ng pagpapasalamat sa lahat ng biyaya na kanilang natanggap sa buong taon. Kung ating babalang kasing, yung ating kasaysayan sa panahon ng pre-colonial, nakikitaan natin na yung mga Pilipino ay may ganyan traditions din. Well, in fact, as part of their ritual, yung pagpapasalamat sa maraming harvest na kanilang nakuha sa kung ano man yung produkto na tinatanim nila o kung ano man yung produkto na kanilang sinasaka.
So ngayon, pagdating na mga Espanyol, nagkaroon na ng merging ng dalawang culture. In anthropology, ang tawag dyan is syncretism. So ito yung term.
So that is in anthropology. So yung dalawa, of course, very powerful yung... Christianity, yung Catholic tradition and culture.
So, dahil sa sobrang powerful niya, naa-apektohan talaga yung ilang mga folk traditions natin. Pero hindi ito nangangahulugang nawala. Yun nga, ang nangihari is, nag-merge yung karamihan sa ating folk traditions doon sa Catholic o sa Christian tradition na siyang nag-anak o siyang nagluwal ng isang panibagong tradition.
o yung sistemang pandipuna na alam natin. So, yun nga, the way how we celebrate fiesta is very different to other Christian countries o Catholic, kumbaga, dominated na countries. Kasi, it has to do with our folk traditions. So now, marami pang pwede natin gawing halimbawa yung pag-sync ng Spanish traditions and culture.
sa folk tradition. Halimbawa, yung konsepto ng anting-anting. Yung konsepto ng anting-anting, kung titignan natin yung ilang mga documentary doon sa kung kung ano yung konsepto ng anting-anting, makikitaan natin na may touch na rin ito ng katolisismo o may touch na rin ito ng Christianity.
Pero yung konsepto ng anting-anting, that is a folk tradition. Ito ay, kumbaga, May ganyan na tayo nung panahon pa lang na hindi tayo nasakop. Pero because of yun nga sa lakas ng kapangyarihan at sa influensya ng mga Espanyol, nagkaroon ng isang panibagong pamamaraan kung paano natin mas palalakasin yung kapangyarihan nung anting-anting. May ibang parts sa Pilipinas, especially yun ang magagamit ko as an example. I mean, then now, some parts of Agusan, kapag Biyernesanto, ang ginagawa nila, nanginiwala sila na yung anting-anting ay mas malaka siya.
Kaya kung nakikita ninyo, may mga video na nagpapataga sila, o kung ano-ano pa man yung ginagawa nila sa kanilang sarili. So, makikitaan natin na yung tradition, which is yung konsepto ng anting-anting, yung Biyernesanto, which is very... Catholic, very Christian.
So, nag-merge siya together, nakipag-create siya ng isang panibagong tradition ng panibagong paniniwa. So, again, magpahanggang sa kasalukuyan, maliban sa usaping reliyon, makikita pa rin talaga natin yung impluensya na kultura na dala ng mga Espanyol nung tayo ay sinakop. So, now, let's focus.
doon sa pagdating ng mga Espanyol sa Pilipinas. Gusto ko nang malaman nyo na yung term ng discovery ay for me medyo problematic. Kasi yung pagdating ng mga Espanyol dito sa Pilipinas ay by accident.
Accidente yun. Hindi yun talaga planado sa totoo lang. Kasi hindi yun yung target na island.
Yung target island ay somewhere in Indonesia. So, yun yung target nila. But unfortunately, yun nga, nagbago sila ng ruta.
So, kung kaya, namali sila ng, mali yung kanilang calculations. So, that's why nakarating sila sa Pilipinas. So, yung pagdating ng mga Espanyol sa Pilipinas, it is by accident.
Yun yung katotohanan doon. So, yung usapin ng discovery, medyo problematic. Kasi in the first place, bakit matatawag na discovery?
na we exist bago pa man dumating yung mga Espanyol. So may Pilipinas na. In fact, mayaman na mayaman na tayo sa usaping pakikipagpalitan ng talakal sa mga kapitbahay nating bansa. Yun nga, dun sa Chaujocua, nabanggit pa, or even sa ilang mga documents sa India, nabanggit yung Philippines.
Yung alimbawa, ang tawag nila dito ay Panyo Payana. So it means, ito yung land surrounded by water. And the way how the...
of how they describe the Philippines. So again, yung usapin ng paano ba dumating yung mga Espanyol dito, it is by an accident. Alright, so let's start.
So of course, bakit ba at paano ba yung mga Espanyol, yung Spaniards and Portuguese came to the Orient. When we say about Orient, ito ay kumbaga the term or the Western term sa... East. Kaya nga, di ba, Orientalism, Occidentalism, di ba, Negros Oriental, Negros Occidental. So, Oriental ay nasa East, na Occidental ay nasa West.
So, kumbaga, yung pagdating, ano, kung paano dumating yung mga Espanyol, yung mga Portuguese sa East, ay, of course, napaka mahabang story ayun. Pero, When you consider na nung 16th century, especially nung 16th to 17th century, grabe yung pagbabago sa Europe when it comes to industry and commerce, when it comes to advances in science, improvement in science of navigation. So grabe yung mga pagbabago.
Mas nag-explore sila sa... karagatan. So, now, nagkakaroon ng iba't-ibang mga ruta.
So, yung unang ruta, yung tinatawag na the Northern, which, of course, ito ay dumadaan sa Central Asia by land, then to the cities of Samarkand and Bukhara, and then around the Caspian Sea and Black Sea. And then, and finally, makakarating na sila sa Constantinople. Kung di ako nagkakamali, yung Constantinopol, yun yung Istanbul ngayon. So correct me kung mali ako. So sa pagkakatanda ko yun yan.
And then hanggang sa makarating sa Mediterranean. Mahalaga kasi yung usapin ng kuruta especially when it comes to pakikipagpalitan ng kalakal kasi yun yung kanilang mga dinadaanan, kung sino yung kanilang mga target na makapagpalitan ng kalakal. At yung second ay yung central, which started from Malacca, the peninsula, and then to the Indian Ocean and the Indian ports, then to the Persian coast and to Baghdad and Constantinople, hanggang sa makarating sila sa Cairo, sa Mediterranean.
Meanwhile, yung third ay yung the southern naman, which also started from Malacca, then to the Indian Ocean. and to the ports of India, then sa Red Sea, then finally to Cairo and Mediterranean. So now, ito yung usapin na kung sino yung makakapag-monopolize sa mga rutang to, malaki yung chance na sila yung mas makapangyarihan kumpara dun sa ibang bansa sa Europe. Kaya ang ginagawa dito, kaya nakakaroon ng maraming kidwaan sa panahon na ito. Kasi kung sino yung...
magmumonopolize kung sino yung magmamayari ng mga butang yun. Halimbawa, kung ilagay natin sa kasalukuyang konteksto, yung usapin ng third world, second world, and first world, of course, ito ay mga tira-tira after ng Cold War. Well, in fact, binago na yung terminology starting noong 1960s to 70s. Hindi na masyadong ginagamit yung third world. Ang ginagamit na term is Global South.
So ngayon nagkakaroon ng problema. Alimbawa ilagay natin sa kalagayan ng Russia and Ukraine. So si Russia of course gusto niya makuha itong si Ukraine kasi malaking tulong o malaking boost nito when it comes to their pag-claim ng landa, when it comes to their power. Pat si US ayaw niya rin bitawan itong Ukraine sa kadahilan ng of course hindi lamang ito usapin ng... economics, ito'y usapin din ng politics.
mas makakapag-establish sila doon sa lugar na yun na kanilang pangyarihan kasi nga meron silang allied forces doon. Kaya yung US and yung NATO hindi binibitawan yung Ukraine. So dati pa lang may mga ganyan na talaga na kung sino yung mananalo doon sa kung sino yung mas pangyarihan, sino yung mas matatag na makapag-monopolize doon sa mga root room yun. Sila yung... mas magiging magpangyarihan kasi naku-control nila yung daloy ng trades.
At the same time, mas mabilis silang makapunta sa kung saan man nila gusto puntahan. So magpahanggang sa ngayon, usapin pa rin ito ng location. Bawa si China, bakit ba sila nagpapalawak yung kanilang... nasa Sakok, sa South China Sea.
Sa kadahilan ng alam din naman nila yung importansya ng location ng iba't ibang mga bansa. Let's say, for example, yung Philippines. So, nasa most strategic location.
Kaya si US ayaw niya rin bitawan to. Kasi sa kadahilan ng kung mabibitawan niya yung mga bansang kaalyado niya dito sa Southeast Asia, mangyayari malaking epekto nun sa kanila kasi hihina. So kaya itong mga, tawag dito, itong mga bansa sa Southeast Asia.
So yun nga, kung magtatanong kayo, sa'yo paano ba natin may iwasan yung hidwaan ng dalawang bansang yun? So sa anthropology subject namin, ang binabanggit ay palakasin yung aliansya o magkaroon ng parang sariling aliansya, yung Southeast Asian countries para isulong ang... iisang interest, laban sa dun sa mga bansang ng AAP. So, para maiwasan din natin kung ano man yung mga personal na conflict ng US at ng China.
So, kaya ngayon, patuloy na pinapalakas yung Southeast Asian relations. So, even before, ganoon din yung nagiging problema. Yung usapin na kung sa ano yung magmumunaw. Now, on 15th century, may important event na nangyari. So in 1453, the Turks captured the Constantinople through which two paths ang kailangan daanan.
Diba dadaan yung dalawang ruta sa Constantinople. So ang ginawa nila, sinarado nila yung northern and central. So ngayon, itong mga taga-Venice, itong mga Venetian, so nagkaroon sila ng kasunduan na gamitin nila yung southern, yung nasa south na tawag dito ruta.
Ang bukod tangin kondisyon ay magbibigay sila ng certain amount bilang kabayaran. So ngayon, nung napagbigyan sila, so minop... monopolize nila yung South. So, ganoon siya ka kagulo nung trim na iyon.
Nung haon, ikatroon na rin ng maraming voyage, maraming mga pagtatangka or attack na i-explore yung Asia. So, of course, isa dito ay yung isang Portuguese na si Prince Henry or also known as The Navigator. So, very famous siya. So, isa siyang Portuguese. And dahil sa kanya, maraming mga sumunod na voyage, may maraming mga sumunod na paglalayag sa tawag dito, karagatan.
So, ang ginawa niyang ruta ay papuntang east. So, So, ang design niya, of course, na makilala yung kapangyarihan ng bansang Portugal. And then, at the same time, makarating siya dun sa Azores, which is magpahanggang sa ngayon ay autonomous region ng Portugal. So, magpahanggang ngayon at upang makarating sa Africa. So, which is...
nagtagumpay siya noong 1421. Alright, so ngayon, yung expedition niya, yun nga ano, naka-quote and quote, di ba? He discovered the islands ng Azores and tawag dito Madeira, which is until now autonomous region ng Portugal. And then gamit yung kanyang instrument for navigation na ito din yung mga ginamit o yung ginamit ng mga susunod na mga...
Kung baga naglayag, yung Astrolabe, Windrose Compass, and the Caravelle, and then it was a kind of ship. So, now, nasundan ito na marami pang explorers na maglayag gamit yung rutang papuntang Silangan. So, noong 1487, si Bartolomeo Dias, so nakarating siya sa Cape of Good Hope, and then hanggang sa India. Si Christopher Columbus naman.
Alam ko medyo familiar kayo sa pangalan niya. So, nakarating siya sa Amerika. Isa siyang Espanyol.
So, ang ginawa niyang ruta, pabaliktad. So, instead na papuntang east, so gumamit siya ng ruta papuntang west. So, si Christopher Columbus nakarating siya sa North America, which is, at that moment, at that time, akala niya na yung North America, yung narating niya na isang malawak na lupo. pa.
Akala niya ay part siya ng Asia. So, akala niya parang isang lugar o party lang ng Asia si Christopher Columbus. So, ngayon, nagtaka yung hari ng Espanya. Gusto niya, kumbaga, nagkaroon ng curiosity, mas naging curious yung hari ng Espanya sa kung ano man yung natagpuan ni Christopher Columbus. So, that's why, pinadala niya si Amerigo Vespucci.
So that's the reason why bakit naging Amerika yung tawag sa Amerika because of exploration ni Amerigo Vespucci. So nung pagdating ni Amerigo Vespucci doon, doon niya nasabi na hindi, hindi ito part ng Asia. Ito ay isang panibagong lupaginang which is tinawag nilang the New World.
Now, noong 15th century, sinundan ito ni Vicente Pinzon. So, nakarating siya sa Brazil. And then, 1513, nasundan din ito ni Nunez de Balboa. So, ngayon, kumbaga, binaibay niya yung Panama and then narating niya yung Pacific Ocean. Then, I know, 1513. Now, let's talk about the division of the world.
Alam ko, familiar kayo dito sa Treaty of Tordesillas. But before... na nagkaroon ng ganong kasunduan, yung Treaty of Tertius Ilias, nagkaroon din ng, of course, siduaan o hindi pagkakaunawaan itong Espanya o yung Spain at yung bansang Portugal. Kasi, yung Portugal, of course, sila yung unang bansa na nakaset sail o nakapaglayag sa east and then nakapag-establish na kanilang mga colonies doon. And then, gusto nila, of course, na...
tatag na sa amin ito. Ito ay bahagi ng aming teritoryo o ng aming mga nasakop. So meanwhile, yung Espanya naman, sila din yung nakatungtong dun sa Amerika. And then, of course, kiniklaim nila na sa kanila yung area na iyon.
So nagkaroon ng rivalry, tawag ito rivalry yung dalawa. So ngayon, dahil sa sobrang malalang hidwaan, nagkaroon na ng pag- pagka hindi pagkakaintindihan. So that's why kailangan ng mamakita ni Pope Alexander VI para maiwasan yung war and conflict.
So ngayon, ang problema kay Pope Alexander VI, ito siyang Espanyol, Spaniard kasi ito. Ito ay, family name niya ay Borja. So, itawag dito.
Siya ay nasa Spain. So nung May 3, Um... May 3, 1493, nagsagawa siya ng kasunduan o kailangan magkasundo itong Espanya at itong bansang Portugal. Which is gagawa sila ng imaginary line na yung East ay mapupunta sa bansang Portugal. Meanwhile, yung West mapupunta sa bansang Espanya.
Nung May 3, okay na yun, diba? So, yes, nagkasundo sila na okay, sige, para mayuwasan yung hidwaan, hatiin natin yung mundo. Yung East ay sa Portugal, yung West ay sa... Pero dahil nga doon sa usapin na itong si Pope Alexander VI ay isang Espanyol, nagkaroon na naman ng panibagong idwaan sa kadahilan ng napansin ng mga Portugis na parang kanukuhan itong imaginary line na ni-impose na itong si Pope Alexander.
Sa kadahilan ng kapansin-pansin na mas malawak yung nasasakop no imaginary line na iyon ng mga Espanyol. Espanyol, parang mas blind. So that's why nagkaroon na naman ng isang panibagong war or conflict doon sa Espanya at doon sa bansang Portugal. So that's why ginawa na itong malinaw na nakasunduan, signed. kung baga treaty.
So ito na yung the Treaty of Tardisilias noong June 7, 1494. So ngayon, naging malinaw na yung kasunduan yung hindi dapat labagin. At ilan sa mga important provision noong kasunduan ay yun ay una, yung imaginary line was drawn from north to south, and then yung lands na lahat ng lands daw na mag-ediscovered sa east of this line would belong to Portugal. o nakapag-explore ng kalupaan sa Silangan o pasok doon sa imaginary line nila, nasa Silangan bahagi o nasa east.
Yung lupang yun, naka-dre o sila yung nakatita, pigay sa bansang Portugal. The same with Portuguese ships. Let us say, for example, sila naman yung naka- nang ilang kalupaan doon sa West so kailangan nila itong ibigay sa Espanya. And then, hanggat maaari, walang mga kanura, pang West, ganoon din sa bansang Espanya. Hindi rin po pwede na maglayag doon sa bandang Silangat.
Kasi yun ay bahagi ng kanilang kasunduan sa Treaty of Tordesillas. Now, dito papasok si Ferdinand Magellan. So Ferdinand Magellan, marami siyang mga war.
Nag-participate siya sa ilang war ng bansang Portugal, lalong-lalong nasa ilang agi ng Afrika. So ngayon, ilang war na yung sinalihan ni Ferdinand Magellan. Pero hindi niya pa rin makuha yung respect na gusto niya doon sa king ng bansang Portugal.
So parang na-bad trip siya doon. Kasi bakit hindi maibigay-bigay sa akin yung respeto na kailangan ko doon sa king mismo ng bansang Portugal. At isa pa sa kanyang ikin na bad trip ay nung siya ay nag-propose.
kanyang gustong paglalayag. At ang ginawa ng bansang Portugal o yung hari ng bansang Portugal, nireject yung proposal na yun. Sabi ni ng King ng Portugal na hindi, hindi, hindi namin susuportahan yung plano na ganyang klase.
So ngayon, dahil sa kanyang, of course, para nga na rin, pumunta siya ngayon sa hari ng Espanya, which is si King Charles I. So para ipropose yung kanyang plano. Itong si King Charles I kasi at that moment, noong 1518, siya isang bagong hari. So batang hari pa, very adventurous.
So mas ganun siya mag-isip, si King Charles I. So ngayon, Nung nakita niya yung proposal ni Magellan, sinuportahan niya yung proposal na iyon. So dito sinabihan niya na iyon, susuportahan niya yung kanyang expedition. So ito ay nangyari noong 1518. Now, yun nga no, gamit yung visual aids maps, pinakita ni Magellan yung kanyang paglalayag. So very ano to, very...
kumbaga parang isang malaking sugal sa bansang Espanya, and then at the same time kay Magellan na rin mismo. Kasi yung gagawin niyang ruta pabaliktad, para manating yung Spice Islands, which is nasa east. Ang gagawin niyang paglalayag ay papuntang west.
At walang tawag dito gumagawa nun. Yun yung pinakita niya. Yun yung dahilan din kung bakit na-reject yun ng hari ng Portugal.
Kasi sabi na, ay parang ano naman yung ginagawa mong plano. Parang isang malaking kalukohan na meron ng isang malinaw na ruta para marating mo to pagkapagagawa ng isang panibagong daan. So, pero si Magellan gusto niyang itry yun. Why not? Gamitin natin to by West.
So, ngayon, okay si ano doon, si... King Charles I. So, kung nakikita ninyo sa mapa, so nandito yung Spain. So, nandito yung Spain.
So, ang gagawin niya ay pagganito, yung kanyang kumbaga, paglalayag. So, ngayon, nagsimula yung kanyang paglalayag noong September 2015. So, binigyan siya ng limang Yung flagship ay yung Trinidad. And then, Concepcion, Victoria, Santiago, and then San Antonio.
So, si Magellan ay kumbaga nasa barkong Trinidad. Anyway, guys, nakakasunod pa ba? Yes, boss.
Good, good. Okay. So, ikukwento ko na lang yung pangyayari. Kano naman yung history.
So, and then Concepcion, Victoria, and then San Antonio. So, almost 200 plus, 260 yung kanyang mga crew doon sa kanyang paglalayad. So, yun nga, umalis sila noong September 20, 1519, and then nakarating sila noong February 1520 sa Rio de Plata noong March. 1520 naman, nakarating sila sa St. Julian, sa southern tip of South America.
Dito, nagkaroon ng problema si Magellan kasi nagkaroon ng mutiny doon sa kanyang expedition. So parang tawag dito, nagkaroon ng hidwaan yung iba't ibang mga sailors doon sa loob ng kanilang mga barko. Kasi unang-una nga sa lahat, Iba din na kasama doon sa paglalayag na iyon ay syempre parang natatakot din sila o nagdududa sila doon sa plano ni Magellan. Kasi parang isang malaking kalokohan yung ganitong klaseng expedition na dadaan tayo sa isang panibagong ruta na hindi man lang o hindi pa nagagawa.
So ngayon nagkaroon ng mutiny, nagkaroon ng hidwaan. Nangyari ito na yung barkong Santiago nawala kasi yun sa... dagat habang binabaybay nila yung papuntang Southern tip of America.
So nawala siya dahil na rin sa harsh na mga bagyo, alon, so hindi siya nakasunod dun sa apat. So nawala siya dun nung papunta sa South America. So isa yun sa dahilan kung bakit yung natirang apat ngayon na na bang So, tuloy nila yung kanilang paglalakbay. So, kung titignan natin yung mapa, nandito sila sa southern tip ng South America. Ngayon, babaybayin na nila itong napakalawak na Pacific Ocean.
So, kanilang nang babaybayin. Hanggang sa, yun, binaybay nila yung Pacific Ocean. So, titignan natin, di ba? So, grabe yung paglalakbay. noong March 15, 21. So, he crossed the Strait of Pacific Ocean or also known as the Magellan Strait.
So by this time, huminto sila sa Ladrones Islands or also known as Islas de Ladrones or the Islands of Thieves. Bakit? Kasi yung ilang mga gamit nila dun sa barto ninakaw.
So ninakaw ng mga tawag dito. Magpahanggang sa ngayon ay... Nasa, pangawag dito, bandang ano siya, ang naninirahan dito yung mga Chamorro people.
So, kumbaga, nasa some part of isang-isang maliit na islands in Pacific Ocean. So, noong March 1715-21, ito na, yung target nila yung Spice Island. which is somewhere in Indonesia. As what I've told you, yung pagdating ng mga Espanyol dito sa Pilipinas ay by an accident.
Accidente lang ito. So yung konsepto ng discovery bed, medyo, of course, medyo taglit tayo dun sa term na yun na matcha lang discover the Philippines because in the first place, we exist. Malinaw na yung ating pakikipagpalitan ng produkto o may connection na tayo sa iba't ibang mga kapitbahay nating bansa dito.
dito sa Asia. So yung pagdating niya pa dito, by an accident. So, binabaybay kasi nila yung Pacific Ocean. Base ito sa journal ni Antonio Pegafetta.
So, Antonio Pegafetta, yun yung kasama ni Magellan. So, siya yung nagtatala doon sa kanyang journal. So, sila ay dito nakaranas ng matinding bagyo. So, namali yung kanilang calculations.
Nung March 17, 1521, nakarating sila sa Samar. So, pagdating nila doon, the next day, si Magellan ordered his men to land at umunhon para makapagpahinga. So now, dumiretso sila ngayon sa Limasawa, which at that time was Rolde Raja Colombo. So, nung March 31, the same year, Magellan ordered a mass to be celebrated on the island.
So si Father Pedro de Valderrama, siya yung namuno, o siya yung nag-lead ng misa doon sa dalampasigan ng Limasa. Actually, nung mga nakaraang taon, nasa ano pa ako noon, Mindanao, 2017-16, nagkaroon ng isang movement yung ilang mga... pari, ilang mga pare from Butuan City na kiniklaim nila na yung first mass ay hindi sa, kumbaga, Limasawa, kung hindi sa Butuan.
Kasi, based dun sa journal ni, ano, journal ni, marag natin dito, Antonio Pigafetta. So, ano, ang nakalagay dun is Masao. Thank you for watching!
So, mahirap o malamig sabihin na ito ay from Butuan. Kasi yung distance, the same time, yung kung pupunta ka ng Cebu. Kaya yun yung isa sa mga dahilan kung bakit na debunk yung... So, winalcom niya yung mga Espanyol and then nagkaroon ng blood compact between him and Magellan.
So, March 15, 1521. Hello guys, I'm sorry na wala ako. Share ko lang ulit yung screen. Anyway, sana tayo. Nasa Cebu na tayo.
Tama ba ako? Tama ba? Nasa Cebu? Yes, sir. So, balik tayo.
1521, I mean April 15. 1521. So, ngayon, nagkaroon ng misa. Si Raho Mabon binigyan ng bagong pangalan. Pangalan ay Carlos in honor kay King Charles of Spain. At yung asawa niya ay binigyan naman ng name na Juana in honor sa King Charles'mother. Okay.
So, now, ito yung kay Lapulapo sa Battle of Mactan. Yung Mactan, guys, kung titignan ninyo sa mapa, nakabukod siya dun sa mainland ng Cebu. Ito ay nasa ilang, kabilang dito yung ilang city ng halimbawa, Cordoba, hindi ako nagkakamali. Ito yung malaking what if. What if si Magellan dumerecho kay Lapu-Lapu?
Magkaroon ba ng battle? Nagkaroon ng battle between Magellan and Lapu-Lapu. Ito ay dahil kay Rahasula.
So, si Rahasula isa rin siyang dato dun sa makamagpapasok. So ito si Rahasula, ang ginawa niya lumapit siya kay Magellan. Humingi siya ng tulong na talunin yung kanyang kalaban o kanyang rival na si Rahasila Colapu.
So ngayon magkalaban sila. Ang ginawa naman ni Magellan, guys gaya ng sabi ko sa inyo, hindi dapat mamamatay si Magellan. Namatay siya sa kadahilan ng bida-bida siya.
Ang Jalibisya at that moment. So hindi siya mamamatay kung hindi siya nagbida-bida. So eh nagbida-bida.
Ayun, patay. Pat siya namatay sir dahil sa kanyang pagiging bida-bida. So lumapit si Rahasula sa kanyang para humingi ng tulong para talunin si Rahasula Pulap.
Pwede na siyang hindi na pumunta o sumama. Ang gagawin niya lang ay tumulong lang siya sa pagpaplano ng pag-atake dun sa Mak. Pwede na siya hindi sumama sa kadahilan ng ang daming sundalo ni Raja Sula, the same with ilang sundalo ni Raja Humabon, na sasama doon sa battle na yun.
So kung tutusin, pwede na siya hindi na sumama or kahit hindi na bumaba doon sa parko. So siya na lang yung magdidikta ng laban. Pero ang ginawa ni Magellan, tinanggap niya yung invitation.
Well, in fact, gusto niya na siya mismo yung mahuna doon sa siya mismo yung mahuna doon sa pag-atake doon sa Luton. Para ipikita kung gaano pa talaga siya klakas, gaano siya kagaling. So, yun yung purpose nun. Eh, nalaman niyo ni Raja si Lapu-Lapu na okay, nakipagtulungan ka pala kay Raja Sula. Ngayon, kalaban na rin kita.
Sa kadahilan ng kakampikaan ng kalaban ko. So, ngayon, Paano ba namatay si Magellan based dun sa journal? Namatay si Magellan.
Nung time kasi na yun, nung pumunta sila sa... I sort of told you low tide yun eh. So dahil low tide, hindi makadaong yung barko nila.
Masama niya yung 60. So 60 na natitira dun sa kanyang mga kuhan. Tawag dito, kasama niya para lusubin yung makitan. So dahil, ano nga, dahil tawag dito low tide, so kailangan pa nilang bumaba dun sa kanilang barko. at maglakad papunta doon sa dalampasigan, di nila alam na nakapaganda na si Rasil kulit. So pagbabat-pagbaba nila, so tinambangan sila.
So hindi ako nagkakamali na matay siya dahil kawad dito sa pamamagitan ng matulis na parang pangtaw. So ito ay tinusok doon sa kanyang dihe. Nang isa sa mga sundalo o sa mga yun nga sundalo ni Rasil Apulapo. Hindi si Lapulapo talaga. Yung tawag dito, pumatay.
So, yun, nasa siya sa leeg. Kaya siya namatay ngayon. So, ngayon, sir, ano po yung nangyari sa ilang mga miyembro niyang natitira, yung mga survivors. So, ngayon, yung mga survivors, sumakay sila sa kanilang, tawag dito, bangka, o kanilang ship, which is yung Victoria na lang yung natitira, yung Trinidad na dali rin.
kung saan nakasakay si Magellan, so yung Victoria na lang. So hindi sila agad na umuwi sa Spain. Ang ginawa nila ay pumunta muna sila sa Cebu. Marami sa kanila doon muna nag-stay. Unfortunately, dahil sa sobrang sama ng ugali nila, nagkaroon kasi ng ilang mga kaso doon na, halimbawa, nire-rape nila yung ilang mga Cebuana.
So nagkaroon ng massacre doon sa Cebu. So pinatay yung ilang mga members. nung crew na yun. So hanggang sa nakapag-decision sila na bumalik na lang sa Espanya. So from 230 plus na kanyang crew, ang bukod-tanging nakasurvive ay 18 survivor at isa doon si Antonio Pegafetta.
So kung hindi siya nakasurvive, of course, walang makakapag-pwento kung walang survivor. Because of his journal, alam natin itong information na ito. So, Ngayon, pagdating ni Antonio Pegafetta sa Espanya, mas pinalawak na ngayon o mas lumawak na ngayon yung sakit ng maps. I just want you to know that na yung mapa ay nakakalungkot yung kasaysayan kung bakit nabuo yung mapa. Nagkaroon lang naman ng mapa sa kadahilan ng, of course, maliban sa trait, karamihan sa dahilan kung bakit.
Nabuo yung mapa na alam natin dahil sa pananakop. So, nasakop sila yung lugar na ito. So, ngayon, ito ngayon sa kanilang ginagawa o sa kanilang binubukong map.
So, ngayon, nakabalik na si Antonio Pegaveta sa Espanya. Binigay niya yung report niya sa hari ng Espanya. And then, sumunod o nagkaroon na ng mga susunod na ekspedisyon papuntang bansang Pilipinas.
That's all. Do you have any other questions or clarifications, guys? Guys, Magellan T. Sir, for me po.
Yes. Sir, for me po, wala naman. Naunawaan ba yung pagkakasunod-sunod nung nangyari?
Yes po, sir. So... Hanggang doon lang muna sa susunod, i-discuss na natin yung mga susunod na expedition. So yung dating aksidente lang, ngayon naging part na talaga ng bansang gustong puntahan at sakupin ng Espanya. So actually hindi lang Espanya, marami pang simakot sa atin.
So nag-attempt din yung bansang Portugal, nasa kupin tayo, pero mas nawalan sila ng interest doon. Ginave up na nila yun, nag-focus sila sa ilang parts ng Southeast Asia. So, even sa mga taga-tawag dito, great-greating, so they try it.
But, of course, natalo sila. And then, ididiscuss natin yun sa 17th century kung bakit natalo yung mga ibang sumakop sa atin na bansa. At bakit Spain? yung nanatili for almost 300 plus years ng kanilang pananak.
So now, attendance tayo. Nangunawaan ba? May mga tanong? Okay.
Thank you. So, say present. Name is Colt.
September 26. September 26. Ano ba ako? Present po. Abig.
Ebid. President. Ablaza.
Present po. Aqab. Present po. Nur Solo. Nur Solo.
Narin si Ang. Present po. Okay.
Armia. Present po. Pakalso?
Pakalso? Wala. Triones?
Triones? Wala rin. Kaalim?
Present po. Skymall? Present po.
Maramat? Present po. Carmelo?
Present po. Chu? Present po. Bueno?
Present po. Pedralin? Present po. Evite?
Present po. Gallardo? Gallardo?
Wala. Garcia? Present po, sir. Guerrero?
Guerrero? Wala si Guerrero? Grafa?
Present po, sir. Naroko? Present po, sir.
Dorico? Present po, sir. Mamagat?
Present po. Mangahas? Present po, sir.
Iblehas? Present po. Mohay?
Present po. Pau? Present po. Payumo?
Present po. Pico? Present po, sir.
O sa Dino? O sa Dino, wala. Sa Liganan? Present po, sir.
Sorilia? Present po, sir. Rosa?
Present po. Suelto? Suelto?
Jongson? Present po. Sumimbang? Present po.
Okay. So, sino yung nag-raisehan dito? Si Amor Solo and Vakayus. Okay. So, I think that's all for today.
Kung wala na kayong mga tanong, pass this me. See you next week. We were going to discuss the next...
kumbaga expeditions. Royal Lopez de Villalobos legacity expeditions. Anyway, so that's all.