Deniz Hoca kanalına hoş geldiniz gençler. Selamlar, sevgiler. 46 günde TET Türkçe Kampı'nın 34. gündeyiz.
Ve bugün yazım kurallarında aynı zamanda 3. gündeyiz. Bugün sayfa 73'ü açıyoruz. Burada ayrı ve bitişik yazılan kelimeler ki çok önemli. Buradan iki sorunun gelme ihtimali çok yüksek.
Yani yazım kurallarından iki soru geliyor ama mesela 2023'te olduğu gibi belki de iki soru yine buradan gelecek. Çok önemli. Bu kamp kitabından devam ediyoruz ve sizlere özelim var. Ödevim başta söylüyorum en sonda değil.
DILVİX'i soru bankasında yazım kuralları ile ilgili ilk 20 sorudan sorumlusunuz. Yarınki derste bomba gibi bu soruları birlikte çözeceğiz ve yazım kuralları bilgilerimizi iyice pekiştireceğiz. Öyleyse çayımızı aldıysak, suyumuzu aldıysak, bu sıcak havalarda şöyle iyice serinlediysek hadi gel başlıyoruz. Böyle ekranımız değsin. Hemen ayrı ve bitişik yazılan sözcüklerle başlayalım.
Ama ilk başta artı eksi kuralından bahsetmek istiyorum. Artı eksi kuralı bu ne demek? Bak birazcık yaklaştırıyorum. Şimdi gençler bu kuralı unutmayacaksın. Çoğu zaman bu senin hayatını kurtarır.
Şimdi yer mantarına baktık. Böyle bir isim çıktı karşımıza. Acaba bitişik mi yoksa ayrı mı yazılıyor diye.
Düşündüğümüz zaman şunu yapacağız. İkinci sözcüğe bakacağız, odaklanacağız. Fokusumuz ikinci sözcük. Yani şu mantar sözcüğüne.
Şimdi mantara baktım. Sizce yer mantarı derken mantar gerçekten mantar mıdır? Evet mantardır. O zaman artıyı bırakıyorum tamam mı?
Şimdi birinci sözcük eksi. Bunun bir önemi yok. Önemli olan ikinci sözcük.
Eğer artıysa burada gördüğünüz gibi ayrı yazacağız. Peki hocam keçi boynuzu mesela bitti anlamındaki. Mesela bakıyoruz keçi boynuzu.
Boynuza baktım. Burada da gerçek anlamda mı? Hayır eksi. Eksi ise o zaman bitişik yazılacak. Ya da gerçekten mesela keçi boynuzu olsa.
Mesela kurbanlıkta keçiyi boynuzdan yakaladım. Ya da keçi boynuzunu bağladık falan deseydim. Şimdi keçi boynuzu bak. Şimdi gerçekten boynuz mu?
Evet boynuz. O zaman artı. O zaman ayrı yazılacak. Tamam mı?
Bu taktikimiz bu işe yarıyor. Bu artı. Artı eksi taktığını unutmuyorsun. Aynı şekilde el sabunu.
Bak sabun mudur? Sabundur. O zaman ikincisi artıysa ayrı yazılır. Yalı çapkını.
Şimdi bu bir kuş adıdır tamam mı? Şimdi çapkın gerçek midir? Yani eğer kuş gerçekten yalıda çapkınlık yapmıyorsa bunun gerçek olma ihtimali yok.
Gerçek anlamda. O zaman mecazdan kullanılmış. Ben buna eksi vereceğim.
O zaman nasıl yazılır? Bitişik yazılır. Burada gördüğünüz gibi. İşte artı eksi kuralı tam olarak buydu. Mesela sınavda çıkmış ana deli sorusunu bu artı eksi kuralıyla öğrenciler kolaylıkla yaptılar 2023'te.
2024'te de benzer sorular gelme ihtimali çok yüksek. Bu artı eksi kuralı çoğu zaman işimize yarayacak ama çoğu zaman diyorum neden? Çünkü maalesef bu işin en zor kısmı şu.
İstisnaların gırlı olması. Çokça istisna var. Dolayısıyla bu istisnaları da şimdi aktaracağım. Ama güzel tarafı da şu ki bakın bunu iddia ediyorum.
ÖSM Tdk'nin yazın kılavuzundaki örneklerin dışına çok fazla çıkmıyor. Çıksa da birebir örneklerini veriyor. Dolayısıyla ben de bu kılavuzu baz alarak burada mükemmel bir ders notu hazırladım. Buradan zaten anlatımı yapacağım.
Yani şu ders var ya şu ders sana belki de artı iki net getirecek. O yüzden çok dikkatlice dinle. İşin kolay yönü de bu.
Yani bunun dışından sormayacak. Bak bu kadar da iddialıyım. Gençler her ne kadar bak şurada diyoruz ki isimler özellikle bitki, hayvan isimleri, hastalık isimleri, alet. Biçim, tarz, motif gibi isimler, yiyecek isimleri, oyun isimleri, renk isimleri, oğlu, kızı gibi sözcükler.
Bu türdeki birleşik sözcüklerde ikinci kelime anlamını kaybettiyse bitişik yazılıyor. Bak, keçi boynuzu, eksiği verdim, bitişik yazdım. Kuş burnu, anlamını kaybetmiş bitki, eksiği verdim, bitişik yazdım.
Dana burnu, böcek, gerçekten burun mudur? Hayır, eksiği verdim, bitişik yazdım. Hastalık ismi, delibaş, eksiği verdim, bitişik yazdım.
Balık gözü, halk anlamında, bir alet anlamında, eksiği verdim, bitişik yazdım. Balık sırtı desen dedim. E gerçekten balık sırtı değil.
Eksi verdim. Bitişik yazdım. Kadın budu köfte dedim. Tavuk göğsü tatlısı dedim.
Dilber dudağı dedim. Bunlar eksidir. Eksi ise bitişik yazılır.
Beş taş, dokuz taş bunlar yani oyun ismi haline dönmüş. Eksi verdim. Bitişik yazdım. Renk isimleri eksi verdim.
Bitişik yazdım gibi gibi gibi gibi. Şimdi bunlar eksi aldıkları için bitişik yazılır. Yani artı eksi kuralına göre ama isnası var. Mesela semizotu dereotu.
Bak semizotu dereotu. Gerçekten ot mudur? Evet ottur.
O zaman artıyı bıraktım. Nasıl yazması gerekiyordu? Ayrı yazması gerekiyordu ama bu bir istisnadır gençler.
Bu bitişik yazılır. Bunu unutmuyorsun. Bu bizim istisnamız olarak karşımıza çıkıyor. Bitki adlarında da zaten tam olarak bunu söylüyoruz. Burada bir de çörek otundan bahsetmek istiyorum.
Şimdi çörek otu aynı mantığa göre nasıl yazılır? Çörek otu şeklinde yazılır. Ancak gençler bunun bir kalıp başmış versiyonu da var. O da çöre otudur. O da bitişik yazılır.
Bu bitişik yazılır. Bu ayrı yazılır. Ama sonuç itibariyle ikisi de kesinlikle... Doğrudur. Tekrar söylüyorum bu iki yazım da doğru.
T'deki ikisini de doğru kabul ediyor. Buraya kadar tamamsak. Hadi şimdi gel. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi anlam değişimine uğruyor.
Ayrı yazılır olan bölüme. Yani bakıyoruz arı kuşu. Gerçekten kuş mudur?
Evet artı. Artı ise o zaman ayrı yazılır. Çalı kuşu bak artı tamam mı?
Bu kitap olan çalı kuş değil. Bu gerçekten kuş ama çalı ismini almış. E kuş mudur? Kuş artı o zaman ayrı yazılır.
Muhabbet kuş bak artı ayrı yazılır. Bitki isimlerine bakalım. Ayrık ötü.
Bak çörek otu az önce söyledim. Yer elması. Gerçekten elma mı?
Elma. Ayrı yazılır. Deve dikeni. Gerçekten diken mi?
Diken. Ayrı yazılır. Kuru fasulye.
Gerçekten fasulye mi? Ayrı yazılır. Kuru incir. Gerçekten incir midir?
Ayrı yazılır. Nesnelere bakalım. Bak çakmak taşı.
Gerçekten taş mıdır? Ayrı yazılır. Kol saati. Saat midir? Gerçekten saattir.
Yani artı. Bak hep eksi artı kuralına göre yapıyorum dikkat ediyorsan. Arap sabunu. Gerçekten sabun mu? Evet sabundur.
Ayrı yazılır. Ve unutma Arap da küçük yazılır. Yani Arap sabunun Araplarla bir alakası yoktur gençler. Varsa da bu kaybolmuştur. Dolayısıyla Arap'ı kesinlikle...
Büyük yazmıyorsun, küçük yazıyorsun. Bunu unutma. Bu da son derece önemliydi. El sabunu az önce söyledim. Artı.
Dolma kalem artı. Yer değirmeni artı. Masa örtüsü artı. Bunlar ayrı yazılacak.
Ve şimdi geliyoruz böyle artık incine boncuna böyle mikroskop tutacağız gençler. Her şeyine bakacağız. Bu kural. Şimdi ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler büyük bir ihtimalle bitişik yazılır. Mesela az önce çörek otunu söylemiştim.
Demiştim ki zamanla söyle işte şöyle bir şey oluşmuş. Çörek otu. Bak ses düşmüş mü? Düşmüş. Düştüğü an bitişik yazılıyor.
X'de doğru demiştim. Dolayısıyla ses değişikliğine uğruyorsa, bir düşmesi varsa o bitişik yazılır. Mesela bir biri.
Bak bu aslında biri, biri şeklindedir. Ama iyi düştüğü için nasıl yazılır? Bitişik yazılır. Kayın ana. Bak kayın ana ama birleşmiş ve bitişik yazılıyor.
Sütlaç. Ya bu gerçekten çok ilginç. Her seferinde de şaşırıyorum buna.
Sütlü artı aç sözcükleriyle oluşmuştur. Nasıl? Bak unutma. Ne artı asıl sözcükleriyle oluşmuş.
Ses düşmesi var, bitişik yazılıyor. Bak, ne için sözcükleriyle oluşmuştur, ses düşmesi var, bitişik yazılır. Pazar artı ertesi şeklindedir.
E düşmüş, dikkat ederseniz bitişik yazılıyor. Bunu unutmuyorsunuz. Şimdi geliyoruz tekeceli, Arapça kökenli sözcüklere.
Etmek, eylemek, olmak gibi yardımcı fiiller geldiğinde nasıl yazılır? Ayrımı bitişik mi yazılır? Meselesine.
Çok basit burada bir taktikimiz var. Bu basit taktik bizi çoğu zaman doğruya götürecektir. Neden çoğu zaman?
Çünkü istinalar var onu birazdan deneyeceğim. Şimdi gençler mesela isimlere getirdiğimiz etmek, olmak, kılmak, eylemek gibi yardımcı eylemler var ya. Bunlar bitişik mi yazılır ayrı mı yazılır?
Çok basit. Eğer bunları getirdiğimizde o sözcükte yani o isimde bir ses değişikliği meydana geliyorsa bitişik yazılır. Gelmiyorsa ayrı yazılır. Mesela bak şimdi örneklere şöyle yakından göz atalım.
Bak mesela emretmek böyle yazılır bitişik yazılır ama aslında emir artı etmektir. Emir artı etmek ama iyi düşmüş düştüğü an emret şeklinde bitişik yazılır. Mesela hissetmek normalde his artı etmek sözcükleriyle oluşur. Ama bu sözcüğü kullanırken araya s sesi türer.
Burada bir ünsüz türemesi olur işte o zaman bitişik yazılır. Darp etmek bak darp artı etmek sözcüğünden oluşur. Ama etmeyi aldığı zaman buradaki p yumuşar ve b olur.
E öyle olursa şurada gördüğünüz gibi darp etmek şeklinde bitişik. yazılır ama ses olayı olmuyorsa o zaman ayrı yazılır. Mesela arz etmek ses olayı var mı?
Yok. Ayrı yazılmış. Kabul etmek ses olayı var mı?
Yok. Ama mesela hal olmak bak hal olmak ses olayı var. Ne oldu?
L sesi türledi o zaman bitişik yazılıyor. Ama mesela yardım et deseydim bir ses olayı var mı? Yok. O zaman nasıl yazılacak? Gördüğünüz gibi ayrı yazılacak.
Ancak gençler cem etmek bu sözcüklere dikkat et. Bak çok önemli. Men etmek. Kat etmek, def etmek, vaat etmek gibi sözcükler bitişik yazılı.
Yani normalde baktığımız zaman men etmek, burada sanki ses olayı yokmuş gibi kat etmek, def etmek, vaat etmek, cam etmek. Bunlar da ses olayı yok gibi görünüyor ama bitişik yazılıyor. Çünkü bu sözcüklerin sonunda aslında Arapça mantığa göre bir ses olayı vardır.
Normalde bu sözcüklerin sonunda ayın harfi vardır. Yani Arap alfabesi yazarken ama biz Latin alfabesi yazarken o ayını ne yapıyoruz? Düşünüyoruz. Dolayısıyla aslında bir ses olayı varmış gibi. Kabul gördüğünden bunlar da...
bitişik yazılıyor. Yani son itibariyle cam etmek. Bak bunlar çok önemli unutma.
Karşımıza çıkacak çünkü. Men etmek, kat etmek, def etmek, vaat etmek gibi sözcükler bitişik yazılıyor. Bunu asla ama asla unutmuyorsun. Şimdi geliyoruz kurallı birleşik fiilere. Kurallı birleşik fiiller.
Az önce söyledim. Yardımcı eylemle yapılan birleşik fiillerdi. Yani mesela yardım etmek, hal olmak, hissetmek var ya. Tekrar söylüyorum. Sözcükle yaptığı da anlatmıştım.
Bu yardımcı eylemle yapılan birleşik fiildir. Ama bir de kurallı birleşik fiiller vardır. Yani bir fiile işte e vermek, e bilmek bunların başında tri olacak.
Hani bir yere eklenmesi zorunlu olduğu anlamı çıksın diye. İşte e kalmak. Değil mi?
Ev durmak. Mesela biz bunları bir fiile getirirsek onlar işte birleşik fiil oluyor. Ve biz buna kurallı birleşik fiil diyoruz.
Bunlar da bitişik yazılıyor. Mesela sevebilmek. Bak sev artı ebilmek. Salıvermek. Bak uyuyakalmak.
Çıka gelmek. Düşe yazmak. Bunlar bitişik yazılıyor. Şimdi gelelim ev sövcüğüne. Bu da çok önemli.
Yani yine yanına yıldız bırakıyorum. Unutmayacaksın. Asla.
Ev kelimesi de çok büyük bir ihtimalle bitişik yazılır. Mesela yayın evi bitişik. Gözlem evi bitişik.
Bak. Huzur evi bitişik. Öğretmen evi bitişik, ordu evi bitişik, doğum evi bitişik.
Ama bağ evi, kuş evi, köy evi, aile evi bunlar ayrı. Neden ayrı? Dikkat ederseniz mesela bağ evi dedim, köy evi dedim, işte kuş evi dedim.
Bak bunlar bireysel şeyler. Ama mesela yayın evi toplumu ilgilendiren bir şey. Gözlem evi mesela toplumsal bir şey. Ki anlamında kaybediyor aslında.
Huzur evi bak toplumsal bir şey. Öğretmen evi toplumsal bir şey. Ordu evi toplumsal bir şey. Doğum evi toplumsal.
Yani herkese açık ama... Mesela bağ evi, köy evi herkes açık değil. Burada isim olarak belki aile evi biraz farklı ama aile evi de ayrı yazılıyor. Tekrar söylüyorum köy evi, bağ evi, işte kuş evi, aile evi bunlar şu dördü ayrı yazılıyor. Ancak gençler yayın evi, gözlem evi, doğum evi, polis evi, öğretmen evi, ne bileyim aklınıza ne geliyorsa huzur evi bunların hepsi bitişik yazılıyor asla.
Ama asla bunu da unutmayacaksın. Bu da son derece önemli. Zaten şorç videolarda da bunu detaylıca sizlere bol bol... aktaracağım. Diyorum ve şimdi emir kipiyle oluşan birleşik sözcüklere giriyoruz.
Bak bu da çok ilginç. Gençler iki tane sözcüğün olması lazım ya birleşik kelimelerde. Şimdi bu iki sözcük de eğer emir kipiyle oluştuysa o zaman bitişki hazırlıyor. Mesela çok ilginç.
Herkes şaşırıyor bunu. Paylaştığım zaman da itiraz ediyorlar. Seç al. Şimdi bak seç al.
İkisi de emir kipi mi içeriyor? Evet. İkisi de emir kipi içeriyor.
Seç al. Emir var. Seç al. Ateş kes.
Al beni. Bak emir var. Çek yat. Emir var.
Tut Kal emir var. Yap boz emir var. Kap kaç batçık emir var.
Bunlar da bitişik yazılıyor. Bu da önemli bir kural. Şimdi geliyoruz ÖSM'nin her sene sorduğu, bu senede sorduğu bir kurala gençler. Bu senede bunu sordum.
Neyi sordu söyleyeceğim. İkinci sözcük eğer gençler sıfat ve il ekleri olan işte an, en, ar, mez, mış gibi eklerle oluşuyorsa bu sözcükler bitişik yazılıyor. Nasıl mı? Mesela bak var yemez.
Bak var yemez. Sıfat ve il var. Hacı yatmaz, bak var. Kadir bilmez, kül yutmaz, çok bilmiş, kuş konmaz, gökdelen, et yemez, karınca ezmez, çıktı.
Basınç ölçer, bak basınç ölçer 2023'te çıktı. Bundan önceki senede de karınca ezmez çıkmıştı. Bundan önceki senelerde de çok bilmiş çıkmıştı mesela. Gördüğünüz gibi bak basınç ölçer. Bu kuralı defalarca vurguladım.
Belki de bununla ilgili 4 tane, 5 tane video çektim. Shorts video anlattım. Kuralı anlattım.
Bunu anlattım 4-5 videoda. Bunun tam tersini anlattığım zaman da yine bunu vurguladım. Yani çok önemli bir kural.
Öseme bunu çok önemsiyor. Önemsemeye de devam edecek. Muhtemelen 2024'te de buradan yine soru soracak.
Bunu unutmuyorsun. Bunun bir istinası var. Kuru yemiş. Ben bu kuralı paylaştığım zaman hemen öğrenciler kuru yemiş örneğini veriyorlar. Kuru yemiş de ayrı yazılıyor.
Ama dikkat ederseniz sonunda miş var. Ama muhtemelen buradaki yemiş isim olarak değerlendirildiği için ayrı yazılıyor. Ama sonuç olarak bunu da aklımızdan çıkarmayacağız.
Şimdi peki hocam. İlk sözcük sıfat fiil ekleriyle kurulursa ne olur? İşte o zaman... Ayrı yazılır. Peki her ikisi kurulursa o zaman yine bitişik yazılır.
Ama sadece ilk sözcükte varsa unutma ayrı yazılır. Mesela bakar kör. Bak döner sermaye, yazar kasa, tükenmez kalem, çıkar yol. Bunların hepsi ayrı yazılır.
Dikkat ederseniz ilk sözcükte bu ekler karşımıza çıkıyor. Burada gördüğünüz gibi. Bunun üç istinasını size söyleyebilirim.
Yanar dağı, atar damar, bilir kişi. Bak bilir kişi, atar damar, yanar dağı. Bunlar bitişik yazılıyor. Bu kurala istisna olarak. Yani özetle sıfat fiil eki birinci kelimeye geliyorsa ayrı.
İkinci kelimeye geliyorsa bitişik yazılır. Bu kural yine hayatımızı kurtaracak 2024 TYT Türkçe'de. Şimdi gelelim başka kurala.
İkinci kelimesinde eğer d eki varsa bu sözcüklerde kalıplaşarak bitişik yazılır gençler. Ne demek istiyorum? Bak dikkat et. Gece kondu. Bak gece kondu d var.
Yani d var. O zaman bitişik yazılıyor. İmam bayıldı.
Kül bastı. Miras yedi. Papaz kaçtı.
Şıp sevdi. Serden geçti. Bak hepsinde t var.
Yani ikinci sözcükte d varsa o zaman nasıl yazılıyormuş bu sözcüklerde? Bitişik yazılıyormuş. Bu da önemli. Çıkma ihtimali çok ama çok yüksek.
Peki her iki kelimesinde varsa o zaman yine bitişik yazılıyor. Dedikodu bak ikisinde de var. Kaptı kaçtı. Biçer döver.
Konar göçer. Okur yazar. Uyur gezer. Bak bu sene çıktı. Bunu sordu ÖSYM.
Yanar döner. Bak bu da yine bitişik yazılıyor. Bunu da... Unutmuyorsun. Yani ikincisinde de olsa her ikisinde de olsa yine de bitişik yazılıyor.
Ara yönleri nasıl yazılır? Ara yönleri de bitişik yazılıyor. Mesela hani kuzeydoğu gibi doğunun kuzeyi işte kuzeybatı gibi güneybatı gibi güneydoğu gibi yine bu sözcüklerde bitişik yazılıyor. Ve gençler alt üst sözcüklerine geldik. Şimdi burada yine önemli bir kural var.
Bunu da aklından çıkarmıyorsunuz. Son derece önemli. Eğer alt üst gibi sözcükler somut bir yeri gösteriyorsa ayrı yazılır.
Ama... Soyut bir yeri gösteriyorsa o zaman bitişik yazılır. Mesela gözaltı kremi dedim tamam ya da gözaltın sararmış dedim, kararmış dedim ya da gözaltı bak. Gerçekten gözünün altı mı? Evet.
O zaman ayrı yazacaksın. Ama desem ki polis onu gözaltına aldı. Bak oradaki artık gözaltı denetim anlamındadır.
O bitişik yazılır. Unutmayacaksın. Yine örneklere bakacak olursak bilinçaltı.
Ya gerçekten bilincin altı mıdır? Yani bilinç somut mudur? Hayır soyut bir yerdir. O zaman bitişik yazılır. Gözaltı bak soyut anlamlısa bitişik yazılıyor.
Akşamüstü, ayaküstü. ya da akşam üzeri. Bak gençler akşam üzeri.
Aynı mantık. Tamam mı? Üzeri de bu kurala dahil. Akşam üzeri ya da akşam üstü.
Ayak üstü. Bak önemli. Ayak üstü. Çıktı.
Sordu ÖSM. Ya da öğle üzeri ya da öğle üstü. Unutma.
Sıç üstü. Ayak altı. Bak bunlar hep soyut yeri gösterdiği için nasıl yazılıyor?
Bitişik yazılıyor. Ama mesela yer altı. Yer altı nasıl yazılır?
Ayrı yazılır. Tabii ki gerçekten yerin altını kastediyorsam ama şöyle desem. Yeraltı'nın ünlü ismi deseydim yani mafya anlamında o zaman oradaki yer altı tabii ki nedir?
Mecazdır yani soyut bir yeri gösterir. Dolayısıyla o bitişik yazılır. Yani yer altı mafyası bu bitişik ama yerin altı dersen bu ayrı yazılır.
Böbrek üstü bezi bak böbrek üstü bezi. Gerçekten böbreğin üstü mü? Evet.
Nasıl yazılıyor? Ayrı yazılıyor gördüğün gibi. Deniz altı.
Bak suyun dibi anlamında ise mesela yazın deniz altında işte video çekim yaptım. Bak bu ayrı ama şöyle desem deniz altımız yine göreve çıktı. Buradaki denizaltı artık farklı bir anlama geliyor. Dolayısıyla nasıl yazılacak?
Bitişik yazılacak ancak. Ancak, ancak, ancak. Birkaç yıldız bırakıyorum.
Şuraya 3 yıldız ekledim. Somut yer bildirmesine rağmen sırt üstü, yüz üstü sözcükleri bitişik yazılıyor. Ramazan'ın sırt üstü gerçekten somut bir yeri gösteriyor. İşte yüz üstü yüzümü gösteriyor. Ama bunlar da yine bitişik yazılıyor.
Bu işin istinası bu gençler. Bunu aklımızdan çıkarmıyoruz. Yani bu kurala istisnadır, aykırıdır diyebiliriz. Şimdi başsözcüğüne bakalım. Başsözcüğüyle oluşturan sıfat damlaları da bitişik yazılır.
Mesela başkent, başhekim bak unutma. Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk. Başöğretmen yine Atatürk. Başsavcı, başyazar, başrol.
Bak bunların hepsi bitişik yazılıyor. Ve de yine aynı şekilde başsözcüğü bir topluluğun yöneticisi anlamında kullanırsa da bitişik yazılıyor. Mesela diyoruz ki aşçı başı, bin başı, on başı, ele başı.
Usta başı, yüzbaşı. Bak bunlar bir toplumun lideri anlamına geliyor. İşte o.
Yine nasıl yazılıyor? Bitişik yazılıyor. Bunu unutmuyorsun, unutmuyorsun.
Diğer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak sözcükleri de ayrı yazılır. Mesela doğu Anadolu. Bak unutma.
Orta Asya, orta doğu, yakın doğu, uzak doğu. Bunu ÖSM yine geçmiş yıllarda sordu. Önemli bir nokta.
Sorma ihtimali çok yüksek yine. Orta Doğu, Uzak Asya, Orta Asya, Yakın Doğu bunların hepsi nasıl yazılıyormuş? Ayrı yazılıyormuş.
Unutmuyorsun. Yıldızımı bıraktım. Bunun dışında şunların zaten bitişik yazıldığını bilmemiz lazım.
Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi bir, hiçbir, hiçbiri. Bunların hepsi nasıl yazılıyor? Bitişik yazılıyor. Ama burada bir istinad size söyleyeyim.
Mesela birçok böyle yazılmasına rağmen pek çok ayrı yazılır. Bunu da unutmayalım. Birçok bitişik ama pek çok...
Ayrı yazılır. Bununla birlikte hane, name, zade ile kurulan birleşik sözcüklerde bir çift yazılır. Kahve hane, seyahatname, amcazade, yazı hane, ders hane. Yine bunu da ÖSME sordu bu sene.
Mesela gençler yazı hane, ders hane. Burada şöyle bir kural var aslında. Yani çoğu zaman uyuyor. Mesela ders hane bak.
S'den sonra yani eğer ünsü bir haftadan sonra gelirse hane kendisini koruyor. Ama mesela hastane deseydim. Hastane deseydim.
Bak o zaman hanenin hansı düşüyor. Ya da posta ne diyorum bak. Postane. Ha yine ne yapmış düşmüş.
Bunun isnası var. O da yazıhanedir. Mesela kahvehanedir. Bunlar bir isna olarak karşımıza çıkar.
Tabi birkaç tane de var ama en bariz olanlar bunlardır. Kahvehane, yazıhane. Ama çayhane deseydim. Çay hane.
Bak ünsüzle başlıyor ya. Dolayısıyla hane kendisini koruyacaktır. Dershane örneğinde de, hastane örneğinde de, postane örneğinde de biz bunu görüyoruz.
Ya da pastane örneğinde de yine görüyoruz. ZD ile kurulan birleşik sözcüklerle birçok yazılır. Mesela deprem ZD maalesef çok kötü bir durum.
Selze'de, Kazaza'da bunlar da bitişik yazılıyor. Gençler ve Farsça, Arapça kuralına göre oluşturulan tamlama sözcüklerine geliyoruz. Bunlar da bitişik yazılır.
Mesela bak bu konuda bence birçoğumuzun kafası yine karışık. Mesela... Kuvayi milliye, misaki milli ya da başka bir örnek vereyim.
Mesela Servetifonun. Servetifonunu genelde ayrı yazıyorsunuz ama hatalıdır gençler. Çünkü eski dilde bu şekilde ayrı yazılan her sözcük artık TDK'nin kurallara göre bitişik yazılır olmuştur. Kuvayi milli eskiden ayrıken şimdi bitişik.
Misaki milli, gayrimenkul. Bak aleyküm selam, selamun aleyküm. Bunlar da yine aynı mantıkla bitişik yazılacak.
Unutmuyorsun. Bu hiçbir zaman aklından çıkmaması gereken günlük yaşamda bolca kullandığımız. Örnekler.
Şimdi bir de kanunda geçen bazı birleşik sözcüklere bakacağız. Mesela normalde iç işleri nasıl yazılır? Ayrı yazılırdı ama kanunda geçtiği için artık biz bunu bitişik yazıyoruz. Dış işleri. Bak genel kurmayan çünkü içi dışı gibi sözcükler genelde ayrı yazılır.
Mesela burada da bunu ifade edeceğim. Ancak kanunda geçtiği için bunları bitişik yazıyoruz. Aynı mantıkla genel kurmay, yüksek öğretim, açık öğretim bunlar da bitişik yazılıyor unutmuyorsun. Ve şimdi gelelim dış iç sıra sözcüklerine. Bunlar gençler ayrı yazılıyor.
Din dışı, ahlak dışı, olağan dışı, hafta içi, yurt içi, yanı sıra, peşi sıra bunlar ayrı yazılıyor. Hocam ama yurt içi kargo var, bitişik yazmış. O bir kurum olduğu için öyle bir tercih de bulunmuş.
Ama normalde yurt içi de. Yurt dışı da nasıl yazılır? Ayrı yazılır.
Bak burada olağan dışı ayrı yazılmış ya. Ama olağan üstü deseydim işte o zaman o nasıl yazılacaktı? Bitişik yazılacaktı. Çünkü üstü sövücü somut bir yer değil de soyut bir yer gösteriyorsa bitişik yazılırdı. Yani olağan üstü bitişik ama olağan dışı.
Ayrı yazılıyor. Aferin sana. Aferin.
Şimdi gelelim yol sözcüğüne. Yol sözcüğü de gençler ayrı yazılır. Mesela çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, ana yol, köprü yol. Tamam mı? Bunların hepsi ayrı yazılıyor.
Ancak bunun bir istinası var. O da otoyoldur. Neden? Çünkü otoyol paralı ve çok pahalı ya.
Çok pahalı olduğu için onun bir farkı olsun dedik. Ve onu bitişik yazdık. Tamam mı?
Aklından çıkmasın. Yani tüm yollar, sana çıkan tüm yollar ayrı. Ama pahalı olduğu için...
Çok pahalı olduğu için otoyollar nasıl yazılır? Bitişik yazılır. Bunu da unutmayacağız.
Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift gibi sözleri başa gelirse onlar ayrı yazılıyor. Mesela alt yazı ayrı yazılıyor. Bak alt yazı ayrı yazılıyor.
Ama düz yazı dersem düz yazı bitişik yazılıyor. Unutma. Ön söz ayrı.
Ön yargı ayrı. Bak önlerle ilgili bir islam var. Ön görü, ön ayak.
Ve ön sözü dışında tekrar söylüyorum. Öngörü, ön ayak, ön sözü dışındaki tüm önler ayrı yazılıyor. Bu da aklımızdan çıkmasın.
Arka plan, orta kulak, orta oyunu, sağ açık sol bek hepsi ayrı yazılıyor. Şimdi oğlu kızı sözcüklerine bakalım. Bunlar da gençler eğer gerçekten akrabalık bildirmiyorsa ayrı yazılır.
Mesela çapan oğlu, işte ne deriz ya işte el oğlu ya ya da ya işte el kızı ne yaparsın ki dersin. Ya da hin oğlu hin dersin. Bak bunlar bitişik yazılıyor.
Tamam bunu unutma. Bunlar bitişik. Yanına yıldız bıraktık.
Ama akrabalık bildiriyorsa ayrı yazılıyor. Mesela teyze oğlu, amca kızı, hala oğlu bunların hepsi ayrı yazılıyor. Bunu da unutmuyorsun.
Şimdi gelelim bir başka önemli kural olan renk adlarıyla kurulan bitki isimlerine. Ya da hayvan isimlerine. Gençler bunlar da bitişik yazılıyor.
Mesela normalde şunu desem. Sivri biber. Bak ayrı yazıyorum. Mesela dolma biber.
Bak ayrı yazıyorum. Ancak bu biber renk alıyorsa o zaman bitişik yazılıyor. Mesela nasıl?
Kırmızı biber gibi. Yeşil biber gibi. Bak bunlar bitişik yazılıyor.
Yeşil soğan. Mesela taze soğan dersem ya da kuru soğan dersem ayrı yazılıyor. Ama yeşil soğan dersem bitişik yazılıyor. Unutma.
Alabalık bitişik yazılıyor. Unutma. Yeşil zeytin bozayı bitişik yazılıyor.
Neden? Çünkü dikkat edersen renk var tamam mı? Bozayı.
Ama peki kutup ayı istersem? Kutup ayısı ayrı. Neden? Çünkü renk ifade etmiyor.
Tekrar yazayım. Kutup ayısı ayrı. Neden? Çünkü renk bildirmiyor.
Ama renk bildirdiği için bozayı bitişik yazılıyor. Bunu da unutma. Yine geliyoruz renk adlarına.
Gençler renk adları da bitişik yazılıyor. Yani hani rengin kendisi değil tamam mı? Bak unutma rengin kendisi değil. Sadece şöyle deriz.
Mesela gül kurusu. Şimdi gül kurusu bir renk adı olmuş ya o da bitişik yazılıyor. Kavun içi de.
Mesela tavşan kanı. Bu da bitişik yazılıyor. Ama mesela tavşan kanı rengi dersem rengi ayrı yazılıyor.
Yavru ağzı bak bitişik ama rengi ayrı yazılıyor. Vişne çürüğü bitişik ama sonra rengi eklersem rengi ayrı yazılıyor. Bunu unutma.
Yani renk adları ayrı yazılır. Mesela bak gümüş rengi. Şimdi mesela gül kurusu dedim, kavun içi dedim, tavşan kanadı dedim bunlar bitişik yazılıyordu ya. Ama içinde renk sözcüğü geçiyorsa o zaman kesinlikle nasıl yazılıyor?
Ayrı yazılıyor. Mesela gümüş rengi diye bir renk var. Saman rengi, ateş kırmızısı, limon sarısı, gece mavisi, petrol mavisi. Bak renk geçiyorsa içinde nasıl yazılıyormuş?
Ayrı yazılıyormuş. Ama bunun tek sınavı var. O da nedir gençler?
Tabii ki kahve rengi. İçinde renk geçmesine rağmen nasıl yazılıyor? Bitişik yazılıyor.
Bu da aklımdan çıkmasın diyorum. Ve böylelikle... Yazım kurallarının sonuna geldik gençler. Yazım kurallarını 3 videoda bitirmiş olduk. Tamamen tüm kuralları, tüm ayrıntıları sana burada aktardım.
Bundan sonra sana düşen şey şu. Oturup da bu kurallarla ilgili sorular çözmek. Sorular çözmezsen, tekrar etmezsen unutursun ki yazım kurallarının çok önemli olduğunu. Sınavda iki soruyla karşı vazifesi çıktığını tekrar hatırlatmak isterim. Bu kitabımızda sayfa 17 idi.
Tekrar teyit edelim yanlış olmasın. Evet sayfa 17 yazım kurallarla ilgili soru var. Bir testte 14 tane soru var.
Sen bu 14 tane soruyu çözüyorsun. İkinci teste geçiyorsun oradaki 6 tane soruyu çözüyorsun. Yani toplamda 20 tane soruyu çözüyorsun yarınki dersimizde. Yani 35. günde sizlerle birlikte bu soruları tek tek tek tek çözeceğiz gençler. Ve artık yazım kurallarını zihnimize iyice yerleştireceğiz.
Eğer siz de yazım kurallarını halletmek istiyorsanız mutlaka bu dediğimi yapıyorsunuz. Ve videoyu bitirmeden önce sizlerden ufak bir isteğim var. O da bu videoyu beğenmeniz, kanalıma abone olmanız ve düşüncelerinizi yorum olarak paylaşmanız. Her türlü olumlu ya da olumlusu fark etmez.
Düşüncelerinizi paylaşmak benim için son derece önemli. Çok önemsiyorum sizlerden gelen düşünceleri. Benim için çok kıymetlisiniz çünkü. Her türlü fikir de gerçekten kıymetli.
Ancak bunun yanında sizlerden en çok beklediğim şey ise bu videonun şöyle beğen butonuna basmanız. Bunu yapmanız gençler gerçekten bizi desteklemeniz anlamına gelir. O zaman daha fazla kişiye ulaşabilir.
Daha kıymetli, daha başarılı çalışmalarla karşınıza çıkabilirim diyorum. Ve çok terledim. Havada çok sıcak.
Böyle yazın en sıcak günlerini yaşıyoruz neredeyse. Öyleyse artık veda etme zamanı geldi. Şimdilik kendinize iyi bakın.
Sorularda görüşürüz.