Sevgili arkadaşlar hoş geldiniz. Bugün harfi cerler konusunu işleyeceğiz inşallah. Bismillahirrahmanirrahim. Harfi cer arkadaşlar ne demek?
İsimlerin başına gelir harfi cerler. Ve esre yaparlar. Hangi ismin önüne geldiyse o ismin son harfinin harekesini esre yapar.
En çok kullanılış sırasına göre arkadaşlar harfi cerleri sırasıyla örnekleriyle beraber işleyeceğiz inşallah. Çok güzel. Çok önemli bir konu bu. Birkaç kere dinlemeniz, değişik değişik kitabımızdan da örnekleri, alıştırmaları yapmanız.
Hatta bu tarafı kapatıp burayı söyleyebiliyor muyum? Sol tarafı kapatıp sağı söyleyebiliyor muyum? diye çalışmalar yapmak gerekir. Ve o zaman Allah'ın izniyle hemen yerleşir.
Zaten Kur'an'da da çok geçtiği için hiç artık sorun olmaz. Evet arkadaşlar min harfi ceri. Den, dan manasına gelir. Şimdi bakalım min.
Elbeytü ev demek. Min elbeyti. Şimdi min tabi de buradan geçiş yaparken min elbeyti demiyorlar. İşte bu harfi tarife geçiş yaparken kendinden önce cezim varsa min harfi cilinde min elbeyti diye geçiyor.
Cümlede kullanırsak harac tü min elbeyti. Evden çıktım. Haraç çıktı. Haraç tü neydi? Ben.
Ben çıktım evden. Minnafizetin, nafizetin bir pencere. Burada harfi tarifli marife yani belli bir kelime, belirli bir kelime bu.
Bir pencereden, herhangi bir pencereden yani. Eğer el takısı gelmiyorsa min görüyor musunuz? Cizimli olarak geliyor. El takısına minel diye geçiyor.
Ama nekra teminli bir kelimeye minnafizetin. Ama her halükarda son hareket esra oluyor. Bir pencereden. Nazaral veledü minnafiz edin. Çocuk bir pencereden baktı.
Minel babi, kapıdan. Görüyorsunuz, mesela bunun cümlesi. Men dehale minel babi.
Kapıdan kim girdi? Bu unutulmasın arkadaşlar. Min harfi ceri, el takısına geç işte.
Minel beyti mesela. Minel babi diye geçilir. Fi harfi ceri. Mekan ya da zaman gibi zarfiyet deniliyor. Yani zarf hani zaman ve mekanla ilgili kelimeleri dendiği için.
Evet, mesela fi, de, da, içinde. Yani de, da niye Türkçe'de mesela evde deriz ama okulda deriz. İçinde manasındadır yani.
Fil beyti evde. Celestu fil beyti el yevme. Geçiş yaparsak, Fil beytil yevme, bugün evde oturdum.
Seyyare araba, Fis seyyareti, fi geldi, sonuna esre yaptı. Arabada, El veledül la'ibe, Fis seyyareti, çocuk arabada oynadı. Fil medreseti, medrese okul, fi gelince önüne, isimlerin önüne geliyor yani harfi cerler ve son harfinin harekesine esre yapıyor.
Fil medreseti, okulda. Keteptü derse fil medreseti dersi okulda yazdım. Fis sabahi.
Bak sabahın içinde denmez. Sabahleyin denir Türkçe'de. Sabah da da denmez.
Biz ne deriz? Sabah deriz ya da sabahleyin deriz. Keteptü derse fis sabahi dersi sabah yazdım.
Evet, ila harfi cerine geldik. İla da e-a-y-a manasını verir. İlel medreseti okula. Şimdi ince ses hani uyumu olduğu zaman mesela ilel beyti eve deriz ama ilel medreseti okulla deriz.
Yani Türkçe ile alakalı bu. Nerede e geleceği, nerede a geleceği. Ama mesela çarşı söz konusu olunca es suku çarşı mesela iles suki çarşıya.
Yani ye ya bizdeki duruma göre. Allah tabi Türkçe öğrenende sabır versin. Hani Arapça'da hepsine ila getiriliyor.
Yani her dilin kendine göre zorluk kolaylık olan tarafları var. Evet, örneklere bakın. Mesela ilal medreseti okula. Hadaratil mizu ilal medreseti.
Öğrenci okula geldi. Beyt ev ilal beyti eve. Zeheptu ilal beyti mübekkiran eve.
Eve erken gittim. Mübekkiran erken. İlesuki çarşıya demek cümlede kullanalım. Zehebet Zeyneb'ü İlesuki Zeynep çarşıya gitti.
Zeynep olduğu için bakın burası zehebet oldu. El takısına geçiş olmadığı için böyle cezim geldi. Ama çocuk çarşıya gitti deseydik mesela. Zehebetil bintü kız çocuğu için, şey kız için diyelim. Zehebetil bintü İlesuki derdik ama Zeynep Dolayısıyla zehebet zeynebu ile suki yani cezmin bozulmasına gerek kalmadı.
Zeyneb çarşıya gitti. Ala harfi ceri alada e, a, y, ya üzerine üstünde bizdeki Türkçe karşılığı alel ma'i. Bakın suyun üzerinde suyun üzerine örnek olarak sebehal kalemu kalem yüzdü alel ma'i suyun üzerinde. Görüyorsunuz burası sebeha, yüzdü, mazi fiil. El kalemu fail, fail olduğu için ötre.
Ala harfi cer, el ma'i mecru isim, esreli isim demek. Mecrur, esreli demek. Alel ma'i, suyun üzerinde kalem yüzdü. Alel ardı, ard, yeryüzü.
Ala girince ne oldu? Son harfi esre oldu. Sakatal veledü, alel ardı. Çocuk yere düştü. E-A.
Bakın suya oldu. Yere oldu. Türkçeden kaynaklanıyor yani. Alel kürsiyi. Kürsiyi sandalye demek.
Ala girince sonuna esre yapıyor. Alel kürsiyi sandalye üzerine. Sandalye üzerinde.
Sandalyeye. Celestü alel kürsiyi. Sandalyeye oturdum.
Celeste oturdu. Celeste olunca ben oturdum. Bi ile demek bil kalemi kalem ile.
Kalemle. Ha bu negra da gelebilir arkadaşlar. O zaman bi kalemin olur. Yani el takısı almazsa son malum tenvinli olur.
Yani isim dediğimiz şey ya el takılıdır ya da sonunda tenvin vardır. Evet. Keteptüt derse bil kalemi dersi kalemle yazdım. Esikini bıçak demek. Biz sikini bıçakla.
Kaşertül fakihete biz sikini meyveyi bıçakla soydum. Bil hafile. Hafile otobüs sonunu ne yapıyor? Bir geldiği için esre yapıyor.
Tabi bu tek harf olduğu için hemen bitişik geliyor. Böyle birleşerek. Bil hafileti otobüsle. Herhangi bir otobüste deseydi bi hafiletin derdik.
Yani burada esre temin olurdu. Gene birleşik yazılırdı. Tek harfler birleşiyor çünkü.
Hani Bismillahirrahmanirrahim derken de öyle bi var. Zeheptü, gittim ilel medreseti, okula bil hafileti, otobüsle, okula otobüsle gittim. Evet, bir de mea var, zarf kabul etmiş alimler onu.
Beraber, ile, beraber aynı ama cansız eşya ile genellikle tabii bu her zaman olmayabilir, ona da hazırlıklı olun. Yani cansız eşya ile bi. Kullanılır hani bil hafiyeti otobüsle.
Ama insan söz konusu olunca mea yani ile beraber. Mesela örneklere bakalım. Zaheptüm mea halidin.
Mea halidin. Halid ile beraber. Halitle gittim.
Nereye? İlel medreseti okula. Okula halitle beraber ya da halitle gittim.
Şerif teşşaye mea sadikin. Şerip de şeribe içti. Şerip de sen içtin. Şerip de şayı, çayı içtin. Me asadikin, bir arkadaş, herhangi bir arkadaş, bir arkadaşla beraber çay içtin.
Çayı içtin de diyebiliriz, çay içtin de diyebiliriz. An harficerine geldi. An, den, dan ve hakkında manasını verir Türkçe'de. An muallimin, bakın ne krebi kelime, bir öğretmenden ya da bir öğretmen hakkında. Mesela öğretmenden deriz ama mesela tıfıl, çocuk.
O zaman çocuktan demiş oluruz. Yani bu den, dan, ten, tan tamamen Türkçe ile alakalı. Şimdi nekra geldi mesela burada. Onun için an muallimin, cezimli hani burada. Ama el takılı bir kelimeye geçiş.
Mesela el muallimi olsaydı anil muallimi bu da önemli. Andan bu tarafa geçiş esreyle. Bunlar yapa yapa alışılıyor.
Hiç endişe etmeye gerek yok. Öğrenmenin tek şartı bol bol tekrar. Bol bol tekrar arkadaşlar. Çeşit çeşit cümlelerle tekrar etmek.
Alıştırmaları yazarak yapmak. Kur'an'da ne diyordu? Alleme bil kalemi.
Hani Allah için kalemle öğretti diyordu. Biz de demek ki kalemle yazarak öğreneceğiz. Baka baka.
Evet, semia işitti. Semiatul haberi işittim. An muallimin bir öğretmenden. Eğer marife olsaydı anil muallimi olurdu. O zaman temmin olmazdı.
Sadece esra hareketi olurdu. Çünkü el takısı getirdik. Yani bir kelime ya marifedir ya da nekredir.
Anit tıfli, çocuktan, çocuk hakkında. Vehebel havfu, anit tıfli, korku. çocuktan gitti veya çocuktan korku gitti. Hepsi de olur.
Anit telamizi. Telamiz öğrenciler demek. Çoğul bir kelime. Hani el takısına geçiş nasıl yapıyoruz?
Esreyle. Anit telamizi öğrencilerden, öğrenciler hakkında. Se'el el müdiri.
Anit telamizi, müdür, öğrenciler hakkında sordu. Öğrencilerden sordu. Li için. Bakın lillahi çok duyarız bu kelimeyi lillahi Allah için demek.
Allah kelimesine li tek harf olduğu için hemen birleşik yazılıyor. Lillahi sallaytu namaz kıldım. Lillahi teala yüce Allah için Allah teala için namaz kıldım.
Lihalidin. Lihalidin. Bakın halid. sonunu esre yaptı. Li geldiği için.
Halid için demek. Zaheptu ile suki li halidin. Çarşıya Halid için gittim.
Dirase eğitim demek. Li diraseti. Eğitim için. Cümlesine bakalım.
Zaheptu ile'l medraseti li diraseti. Okula. Yukarıda görmüştük bu ilahi ea manası veriyordu. Li de için manası veriyor. Hep böyle isimlerin önüne geliyor arkadaşlar.
okula eğitim için gittim. Evet bu harfi cer el ile marif olan bir ismin başına geldiğinde harfi tarifin elifi hasfedilir. Hasfedilir ne demek? Kaldırılır atılır.
Yani nasıl? Şimdi el beytü kelimesi mesela el beytü ev demek ama ev için diyeceğiz. Yani başına li getireceğiz. Buraya li getirdiğimiz zaman arkadaşlar bakın Şuraya li getiriyoruz. Şöyle yapalım.
Kutucuklar içinde bunlar da. Evet şu aradaki el gidiyor arkadaşlar. Evet. Bu sayfada kutucuklar içinde bunlar da tek tek. Şuradan bakın hazır.
Yani şu. Bir dakika. Sildik.
Bu ikisinin arası da birleşiyor. Yani aradaki elif kalkıyor. Böylece arkadaşlar bakın lil beyti oldu.
Burada da hazır yazılmış hali var. Şimdi et talibu öğrenci. Lit talibi öğrenci için. Yani şu aradaki elif harfi tarifin e'si gidiyor. Böylece hani kalabalık etmemesi için gidiyor.
Lit talibi öğrenci için olmuş oluyor. Ke bu da öyle tek harf gibi demek. El ardu kel küreti.
Yeryüzü yani dünya. Kel küreti. Top gibidir. Şuradaki gibiyi ke harfi cili veriyor.
Ahmet'ü kel esedi. Ahmet aslan gibi. Aslan gibidir. Bakın şu ke. Tek böyle hemen el takısına birleşiyor.
Ama nekre olsaydı ke esedin olurdu. Ke esedin olurdu. Şunu kaldırırız. El kalkınca bu sefer Burası arkadaşlar tenvin olmuş olur. İkisi de olur.
Herhangi bir arslan gibidir demiş oluyoruz. Yani aslan gibidir gene tabi tercümede. Hatta e kadar, c'ye kadar. Nasıl yani?
Ta ki hatta. Mesela haddel mevti. Ölüme kadar, ölünceye kadar. Ta ki ölene kadar, ölüme kadar.
Mesela abede ibadet etti. Abet-tullâhe, Allah'a ibadet ettim. Hattel mevtî, ölene kadar, ölüme kadar.
Evet, artık sona geliyoruz. Rubbe olur ki manasında. Belki bazı, nice manalarına geliyor. Rubbe talibin, nice öğrenci.
Rubbe muallimin, nice öğretmen. Buradaki cümle, Ruh ve Talib'in ma-ke-te-bet derse. Nice öğrenci vardır. Ma-ke-te-bet derse, dersi yazmadı.
Yani dersi yazmayan nice öğrenci vardır. Müs veya münzü, her ikisi de kullanılır. Demberi demek. Münzü de olabilir.
Demberi, damberi, den itibaren. Mesela vecebeti, salatü, namaz. Vacip oldu, gerekli oldu.
Münzül buluğu. Buluğdan itibaren. Buluğdan itibaren.
Evet, şurada bir şey var arkadaşlar. Şimdi normalde Arapçada cümle kurmak için ne yaparız? Önce fiil gelir.
Arkadan fail gelir. Sonra mehvulün bih gelir. Harekesi üstündür.
Ondan sonra da harfi celli kelime gelir sırada. Şimdi fiil, fail. Meful, eğer böyle harficersiz gelmişse ona mefulun bir sarih deniliyor. Eğer harficerle gelmişse, harficer tabii sonunu üstün yapıyor.
Böyle harficer almış kelimeye de burada gördüğümüz gibi mefulun bir gayri sarih. Sarih yani böylece meful ama mefulun herkesi üstündür aslında. Ama harficer gelince açıkça onun üstünü göremiyoruz manasına geliyor.
Burada değişik cümle örnekleri var. Mesela soru ile alakalı. Hel zehepti ilel medreseti?
Okula gittin mi? Ne'am. Evet.
Zehepti ilel medreseti? Evet, okula gittim. Buradan bakalım. Zehepti ilel medreseti lil imtihani. Okula imtihan için gittim.
Zehepti ilel beyti lil istirahati. Evet, istirahat için, dinlenmek için gittim. Zahabdü ilel mescidi li salati.
Mescide namaz için gittim. Evet, bu şekilde arkadaşlar cümle örnekleri var. Şuradan bir tane daha yapalım. Mesela nazara tilmizetü ile surati.
Nazara baktı demek. Ama kız öğrenci demek bu. Yani sonundaki böyle kapalı t almış kelime.
Mühennes dediğimiz kız. öğrenci. Et dilimiz olsaydı erkek öğrenci.
Onun konusu gelecek ayrıca. Ona takılmayalım. Kız öğrenci olduğu için nazara değil nazarat geldi. Ama el takısına geçiş esreyle olduğu için nazaratit dil mizetü ile surati. Evet burada sabahal veledü fihazı şatı sabaha yüzdü.
Sabahal veledü fihazı şatı Haza bu demek arkadaşlar. Böyle ismin önüne gelir ve hep böyle eee Haza olarak, burada dipnotta da görebilirsiniz bununla ilgili açıklamayı. Bu manasında.
Daha kendi konusu ileride gelecek ama hiçbir zaman, yani bu haza. Başka türlü hareket olmaz. Müzekker kelime için, eril kelime için yani haza. Fihaz-ı şatı'ı bu kıyıda, bu sahilde, çocuk yüzde. Amile halidun-i şaye.
Bak halidun. Tabi pratikte Amile Halid diyebiliriz ama şimdi biz Kur'an'ı okuyacağımız için geçiş nasıl yapılıyordu terminden el takısına? Sanki burada hani Kur'an-ı Kerim'de ne vardı? Ni diye yazardı.
Halid-u Nişşaye. Hani geçiş Kur'an'da böyle ni olur. Harekesi alınır, termini ni diye geçilir.
Ne dedi? Halid çayı mutfakta yaptı veya Halid mutfakta çay yaptı gibi. Evet. Tamam arkadaşlar işte böyle örnekler var.
Alıştırmaları da yapabiliriz aynı şekilde. Bugünlük dersimiz burada sona eriyor. Bu harfi cel konusu son derece önemli. Sizden ricamız bunları tekrar tekrar okumamız.
Ve başka arkadaşlara da abone yapıp onların da Kur'an'ı öğrenmek için bu gramer kaydelerini öğrenmesini sağlamamız. Hayırlı hayırlı. vesile olan hayrı yapan gibidir.
Allah'a emanetsiniz. Hoşçakalın efendim.