Ściana komórkowa i połączenia międzykomórkowe

Występowanie ściany komórkowej

• Bakterie:
  • Najliczniejszy organizm na Ziemi.
  • Ściana zbudowana z mureiny (peptydoglikan, substancja białkowo-cukrowa).
• Grzyby:
  • Ściana zbudowana z chityny (wielocukier).
• Rośliny i protisty roślinopodobne:
  • Ściana zbudowana z wielocukru, głównie celulozy.

Struktura i funkcja ściany komórkowej

• Główna funkcja: nadawanie komórce wytrzymałości mechanicznej i kształtu.
  • Zapobieganie pękaniu komórek roślinnych podczas pęcznienia.
  • Tworzenie szkieletu całej rośliny.
• Budowa roślinnej ściany komórkowej:
  • Włókna celulozowe: szkielet ściany.
  • Pektyny i hemicelulozy: wypełniacze między włóknami celulozowymi.
  • Mała ilość białek.

Różnice między ścianą pierwotną a wtórną

• Ściana pierwotna:
  • Występuje u młodych komórek.
  • Zawiera 20-30% celulozy, dużo hemiceluloz i pektyn.
  • Struktura nieregularna, cienka i delikatna.
• Ściana wtórna:
  • Występuje u dorosłych komórek.
  • Zawiera 60-90% celulozy, mniej hemiceluloz i pektyn.
  • Struktura regularna, gęsta, wielowarstwowa.

Dodatkowe składniki ściany komórkowej

• Inkrustacje:
  • Lignina: proces drewnienia.
  • Krzemionka: występuje np. u trawiastych i skrzypów.
• Adkrustacje:
  • Kutyna: woskowa warstwa na liściach (kutykula).
  • Suberyna: izolująca warstwa w korze (korek).
  • Śluzy i gumy: np. lateks, śluzy na nasionach lnu.

Połączenia międzykomórkowe

• U roślin:

  • Blaszka środkowa: warstwa pektyn, sklejająca komórki.
  • Plazmodesmy: jamki w ścianie komórkowej, umożliwiające kontakt cytoplazm.

• U zwierząt:

  • Złącza szczelinowe:
    • Tuneliki białkowe (koneksony) umożliwiające przepływ jonów, małych cząsteczek.
    • Występują w mięśniach gładkich, mięśniu sercowym, tkance nerwowej.
  • Desmosomy:
    • Zatrzaski białkowe spinające komórki.
    • Występują w komórkach naskórka, zapewniają wytrzymałość mechaniczną.
  • Połączenia ścisłe (zamykające):
    • Ścisłe przyleganie błon komórkowych, np. w nabłonku jelita cienkiego.
    • Zapobiegają niekontrolowanemu przenikaniu substancji.

Podsumowanie

• Ściana komórkowa pełni kluczową rolę w nadawaniu komórkom roślin mechaniczną wytrzymałość i kształt.
• Różne typy połączeń międzykomórkowych zapewniają zarówno spajanie komórek, jak i wymianę substancji.
• W kolejnych odcinkach omówione będą podziały komórkowe.