Hier zien we een tafereel dat we in de 17e en 18e eeuw heel veel tegen zouden kunnen komen in Frankrijk. Boeren die moeten werken op het land van hun heer. En dat past bij het voortbestaan van het ancien regime. Tegelijkertijd zien we aan de zin van dit kenmerkend aspect ook dat er pogingen zijn om het forstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven en dat we dat verlichte absolutisme noemen.
Eigenlijk bestaat dit kenmerkend aspect uit twee onderdelen. Dat ancien regime en verlichte absolutisme en we gaan eens naar allebei kijken. Eerst beginnen we even met dat Ancien Régime.
Want tot het einde van de 18e eeuw spreekt men in Frankrijk over het oude bestuur of de oude orde, wat dit eigenlijk letterlijk betekent. Het oude bestuur van voor de Franse revolutie die in 1789 begint. Ja, wat zijn daar dan de belangrijkste kenmerken van? Er zijn er eigenlijk twee en het eerste is dat dat Ancien Régime was een zogenaamde standensamenleving.
Dat idee bestaat al veel langer, dat stamt al uit de middeleeuwen, dat zien we hier bijvoorbeeld ook op deze initiaal uit een 13e eeuws boek, daar zie je het al terugkomen. God heeft de bevolking eigenlijk onderverdeeld in drie standen. En de eerste stand, dat is de geestelijkheid, dus de mensen die werken voor de kerk.
De tweede stand, dat zijn de mensen van adel. En de derde stand, dat is de rest van de bevolking, de boeren en de burgers. Die eerste twee standen, die zijn heel erg klein en die derde stand, dat is een behoorlijk grote groep vaak in een land. En dat zag je dus al in de middeleeuwen terugkomen. Iedere stand had zijn eigen taak.
Zij die bidden, zij die vechten en zij die werken. En dat idee is er dus ook nog steeds aan het einde van die 18e eeuw. Want dat zie je bijvoorbeeld op deze print uit 1789. Daar zie je ook weer die drie standen afgebeeld. En dan zie je dat er toch anders wordt afgebeeld.
Want je ziet dat de geestelijke voorop zit. Die paarsblauwe jas die heeft zo'n kruisje om zijn nek hangen. En de edelman met het zwaard en de mooie hoed en kraag. Die zit er achterop.
En die zitten op de rug namelijk van een boer die al het harde werk eigenlijk moet doen en waar het een stuk minder goed mee gaat. Omdat je bijvoorbeeld ook ziet dat daar beesten de oogst aan het opeten zijn. En deze print die geeft eigenlijk weer hoe het vaak zat in die standensamenleving.
Namelijk dat die eerste twee standen die hadden vooral voorrechten. Die mochten bijvoorbeeld mee beslissen over het bestuur. En nou ja die adel die mocht herendiensten uit laten voeren door dus de boeren op hun land. Dus dan zie je meteen dat die derde stand dat die vooral... plichten heeft, die mogen dus vaak niet meebeslissen in het bestuur of advies geven of iets dergelijks en die hebben vooral allerlei plichten die moeten belasting betalen, die moeten die herendiensten doen en in zo'n standensamenleving zijn de rechten en de plichten dus niet gelijk verdeeld over die drie standen.
Nou dat is de eerste kenmerk van het ancien regime, de tweede kenmerk is dat er een absolute vorst aan de macht is. Dus van vorsten die door God is aangewezen dat drood of vij om te regeren en die aan niemand, dus ook niet aan het parlement ofzo, verantwoording hoeft af te leggen. Ja, dat zagen we al in die tijd van Lodewijk XIV. En dat zien we dus aan het eind van die 18e eeuw zien we dat nog steeds met Lodewijk XVI bijvoorbeeld.
Maar toch zijn er tegelijkertijd, en dan komen we meteen ook bij het tweede deel van dit kenmerkend aspect, of het tweede deel van de zin van dit kenmerkend aspect, zijn er ook vorsten die in die 18e eeuw... onder invloed van die verlichting toch gaan proberen om hun bestuur opnieuw vorm te geven. En dat noemen we dan het verlicht absolutisme.
En dat bestaat dus eigenlijk uit twee onderdelen dat begrip. Ten eerste is dat dus de verlichting en ten tweede zien we daar dus het absolutisme terugkomen. Wat is dan verlicht absolutisme?
Verlicht absolutisme wil zoveel zeggen dat een absolute vorst het belang van het volk zoveel mogelijk moest dienen met een zo verstandig mogelijk bestuur. Dat klinkt misschien ook een beetje vaag, maar ik kan dat best met een voorbeeld duidelijk maken. Misschien wel de bekendste verlichte absolute vorst uit die 18e eeuw is Frederik de Grote van Pruissen. Pruissen bestaat nu niet meer, is nu een onderdeel van Duitsland, maar in die hoek moet je dus in ieder geval zoeken.
Het oosten van Duitsland, Polen, daar aan die kant op, dat was Pruissen. En die Frederik de Grote, die zien we hier en die staat bekend eigenlijk om een uitspraak die hij gedaan heeft, die dat verlichte absolutisme heel mooi samenvat. Hij zei namelijk, ik doe alles voor het volk. Maar niet door het volk. Ik doe alles voor het volk.
Ik wil het zo goed mogelijk doen. Dus dat zijn die verlichte ideeën. De belangrijke verlichte denker Voltaire.
Die we hier zien. Dat was een goede vriend van Frederik de Grote. Die gaf hem ook advies.
En dan zie je bijvoorbeeld dat als je nu naar het paleis Sanssouci zou gaan. En net buiten Berlijn. Als je daar zou komen bij het graf van Frederik de Grote. Dan zie je dat er allemaal aardappels bij zijn graf liggen. En waarom is dat?
Nou ja, hij wilde dus... alles voor het volk doen. Hij wilde zorgen dat dat beter ging met zijn bevolking en zo introduceerde hij bijvoorbeeld de aardappel als volksvoedsel voor de bevolking van Fruitsen. Hij verplichte, want niet door het volk, hij verplichte dus dat de boeren aardappels moesten gaan verbouwen. En dat zorgde ervoor dat er minder hongersnood was.
Nou ja, zo was die bijvoorbeeld voor godsdienstige verdraagzaamheid. allerlei dingen die de welvaart en het welzijn van de bevolking beter zouden maken. Maar goed, niet door het volk dus.
Hij besliste, en ja, Voltaire had dat eigenlijk ook al gezegd, die zien we hier aan tafel zitten met Frederik de Grote, met een aantal andere houten met toot ook bij, maar Voltaire die had ook gezegd, ja, de gewone bevolking, die is eigenlijk gewoon nog niet verlicht genoeg om mee te mogen beslissen. Dus daarom moeten we een verstandige vorst hebben, zoals u Frederik die dat dan gaat doen. Alles voor het volk, maar niets door het volk.
Het zou fijn zijn als je ieder kenmerkend aspect in zo'n kleine slogan zou kunnen pakken, maar in dit geval het verlichte absolutisme is dus precies deze zin. Nou, wat is het dan in verband met andere kenmerkende aspecten? Ja, ten eerste is daar natuurlijk het streven van vorsten naar absolute macht. Alleen gingen sommige vorsten, zoals die van Frederik, maar ook een aantal anderen, dus hun absolute macht anders inzetten.
Dat deden ze op basis van ideeën van de verlichting. En uiteindelijk zullen we ook zien, omdat dus in Frankrijk die koningen dus... alleen aan hun absolute macht vast blijven houden en dus niet per se op een verlichte manier gaan regeren, dat er in Frankrijk de Franse revolutie zal uitbreken die ook een einde zal maken aan dat ancien regime.
Oké, wil je iets meer van deze kenmerken en aspecten weten, kijk dan even in de links hier onder de video. Daar vind je ook die goede doelen, steun ze, ik blijf het iedere keer zeggen. En nou ja, hier zie je het volgende kenmerken en aspect, we gaan gewoon lekker verder in tijd, vak 7. Abonneer je even op mijn kanaal en heel veel succes ermee!