Dzień dobry, witam na kolejnej lekcji historii. Dzisiaj podsumujemy sobie wiadomości z działu piątego, pierwsza wojna światowa. Dział piąty składał się z czterech tematów, świat na drodze ku wojnie, na frontach pierwszej wojny światowej, rewolucje w Rosji, sprawa polska podczas pierwszej wojny światowej.
Zaczynamy od świata na drodze ku wojnie. W drugiej połowie XIX wieku nastąpiło zjednoczenie Włoch i Niemiec. Zachwiało to równowagę sił w Europie, która oparta była na zasadach Kongresu Wiedeńskiego.
Nowe państwa dążyły do wzmocnienia swojej pozycji międzynarodowej. Nowymi mocarstwami stały się Niemcy w Europie oraz USA poza Europą. Rosnące znaczenie nowych mocarstw na arenie międzynarodowej prowadziło coraz częściej do konfliktów z dotychczasowymi potęgami. Najbardziej widoczny był konflikt francusko-niemiecki.
Stopniowemu rozkładowi ulegał także blok państw zaborczych. Nacilała się rywalizacja pomiędzy Niemcami i Austro-Węgrami, a Rosją m.in. o wpływy na Bałkanach.
Powstały dwa wrogo do siebie nastawione sojusze wojskowe. Państwa centralne Trójprzymierze, Niemcy, Włochy i Austro-Węgry oraz Ententa Trójporozumienie, Francja, Wielka Brytania i Rosja. Konflikty pomiędzy mocarstwami skoncentrowanymi w dwóch wrogo do siebie nastawionych sojuszach przyczyniły się do szybkiego rozwoju sił zbrojnych. Olbrzymie środki finansowe inwestowano zarówno w przemysł zbrojeniowy, jak i badania nad technologią wojenną. W społeczeństwach rozbudzały się nastroje nacjonalistyczne, piętnowano postawy pacyfistyczne, a więc antywojenne, wzrosło znaczenie armii.
Car Mikołaj II wierząc w przewagę swojego kraju wypowiedział wojnę Japonii. Japonia dysponowała jednak dobrze przygotowaną armią i flotą. Działania wojenne rozpoczęły się w 1904 roku i przyniosły Rosjanom porażki na morzu i lądzie. W maju 1905 roku flota rosyjska poniosła decydującą porażkę w bitwie niedaleko wyspy Tsushima. Oprócz utraty przez Rosję nieposiadłości, skutkiem wojny był również spadek autorytetu cara oraz fala rewolucyjnych wystąpień w Rosji.
Jednym z głównych miejsc, w którym dochodziło do starć wpływów mocarstw europejskich był Półwysep Bałkański. W latach 1877-1878 toczyła się wojna rosyjsko-turecka. W 1912 roku wybuchła I wojna bałkańska. W czerwcu 1913 roku wybuchła II wojna bałkańska.
Te konflikty na Bałkanach miały wymiary zarówno etniczne, jak i religijne. Wspierały się tam... Ścierały, można powiedzieć, się z sobą nie tylko mocarstwo, ale dwa wrogie sojusze.
Każde z państw popierało niejednokrotnie dwie różne strony konfliktu. Stąd też ta napięta sytuacja i rywalizacja mocarstw na Bałkanach spowodowało określenie panującej tam sytuacji jako kocioł bałkański. I przechodzimy do frontu w I wojny światowej.
Wśród przyczyn wybuchu I wojny światowej wymieniamy narastające napięcia pomiędzy mocarstwami i sojuszami, trójporozumieniem i trójprzymierzem, nasilający się nacjonalizm, przekonanie o wyższości narodu, przekonanie społeczeństwa, że tylko wojna może rozwiązać konflikty pomiędzy państwami, przekonanie o wyższości swojego kraju. Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny był zamach na austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga w Sarajewie. 28 czerwca 1914 roku zamachu dokonał serbski nacjonalista.
Serbia otrzymała wówczas od Austro-Węgier ultimatum, którego spełnienie oznaczałoby dla Serbów utratę niepodległości. Serbia zgodziła się spełnić tylko część żądań, a Austro-Węgry uznały tę odpowiedź za niespełnienie żądań i 28 lipca 1914 roku wypowiedziały Serbii wojnę. Wojnę rozpoczął atak Austro-Węgier. jak Austro-Węgier na Serbię, jednak główny front ukształtował się na zachodzie Europy w nocy z 3 na 4 sierpnia 1914 roku. Armia niemiecka przekroczyła granice neutralnej Belgii i z jej terytorium zaatakowała Francję, bowiem w wyniku wzajemnego wypowiadania sobie wojen, co zaczęło się od Serbii, w wojnę zostały zaangażowane obydwa sojusze, a więc wojna stała się tym samym wojną światową.
Stąd też po części. Nazwa tego konfliktu. Niemcy realizowali tzw.
plan wojny błyskawicznej i liczyli na szybkie pokonanie Francji i skierowanie wojsk przeciwko Rosji. Francuzi i Belgowie wspierani byli przez Brytyjczyków. Stawiali jednak zacięty opór, ostatecznie więc niemieckie natarcie na Paryż zostało zatrzymane w bitwie nad Rzeką Marną we wrześniu 1914 roku, a plan wojny błyskawicznej nie został zrealizowany. Front Zachodni ustabilizował się pod koniec 1914 roku, walki przybrały charakter wojny pozycyjnej, czyli takiej, gdzie wojska dwóch stron konfliktu okopują się w jednej pozycji, umacniają swoje pozycje. Poprzez bunkry, poprzez zasieki, poprzez różnego rodzaju rozstawiane działa, bronie.
I pomiędzy tymi dwoma umocnieniami jest tak zwana ziemia niczyja, której sforsowanie wiąże się z poniesieniem dużych strat. Jedną z najkrwawszych i największych bitew I wojny światowej była rozegrana w 1916 roku bitwa pod Verdę. W 1914 roku Niemcy działając zgodnie z planem wojny błyskawicznej zostawili na froncie wschodnim nieliczne jednostki. Atak Rosji zmusił Niemców do przerzucenia części wojsk na wschód, co utrudniło im prowadzenie wojny, bowiem z tym samym musiały prowadzić działania na dwóch frontach.
Na południu wojska austro-węgierskie ponosiły dotkliwe porażki. Dopiero po wsparciu niemieckim udało im się zwyciężyć w 1915 roku w bitwie pod Gorlicami. Działania wojenne na froncie wschodnim przybrały charakter wojny manewrowej, a więc takiej, w której wojska zamiast prowadzić działania wojenne zmieniają pozycję, a więc prowadzą manewry. Niemcy rozpoczęli budowę floty podwodnej. Ataki podwodnych u botów zaczęły przynosić duże straty cywilnej flocie Ententy.
W maju 1915 roku przez niemiecki okręt podwodny zatopiony został brytyjski liniowiec RMS Lusitania. na którego to pokładzie znajdowali się także obywatele Stanów Zjednoczonych. W lutym 1917 roku Niemcy ogłosili nieograniczoną wojnę podwodną.
UBOT-y miały atakować wszystkie jednostki pływające po morzach. Było to jednym z głównych powodów przystąpienia do wojny USA. Działania wojny na Bałkanach rozpoczęły się najszybciej. Austro-Węgry zajęły Serbię dopiero w 1915 roku po dołączeniu Bułgarii do konfliktu po stronie państw centralnych. W 1915 roku do Trójprzymierza dołączyła także Turcja.
W tym samym roku Włochy opuściły państwa centralne dołączając do Ententy. Działania wojenne przyniosły straty w ludziach oraz kryzys gospodarczy. W kwietniu 1917 roku Stany Zjednoczone przystępują do wojny po stronie państw Ententy.
Po rewolucji październikowej w 1917 roku nowe władze rosyjskie zawarły 3 marca 1918 roku Traktat w Brześciu, tzw. Traktat Brzeski, który ustanawiał pokój pomiędzy Rosją a państwami centralnymi. Pokój poprawiał chwilowo sytuację państw centralnych. Trudna sytuacja gospodarcza państw centralnych doprowadziła do protestów społecznych i rewolucji. Na początku listopada 1918 roku ostatni władca Austro-Węgier, Karol I Habsburg, zrzekł się władzy, a państwo zaczęło się rozpadać.
Austro-Węgry skabitulowały. W Niemczech abdykował cesarz Wilhelm II. 11 listopada 1918 roku podpisano rozejm w Kampię kończący I wojnę światową. Rewolucje w Rosji.
Po wybuchu wojny w Rosji narastał kryzys społeczny, gospodarczy i polityczny. Na przełomie 1916-1917 roku w zakładach pracy w Piotrogrodzie zaczęły wybuchać strajki i protesty. W fabrykach tworzono Radę Delegatów Robotniczych, które na początku 1917 roku organizowały demonstracje.
8 marca 1917 roku, a 23 lutego według kalendarza juliańskiego doszło do protestu kobiet, które przez kilka godzin bezskutecznie próbowały zdobyć chleb. Dołączyli do nich także robotnicy, doszło do stać z carskimi żołnierzami. Żołnierze oraz Duma Państwowa dołączyli do strajkujących, a car tym samym został zmuszony do abdykacji. 15 marca 1917 roku powstał tymczasowy rząd, który ogłosił obalenie caratu i przejął rządy w Rosji. Największymi wpływami cieszyły się partie socjalistyczne.
Z czasem dominację uzyskali radykalni socjaliści bolszewicy z Włodzimierzem Leninem na czele. W kwietniu 1917 roku Lenin ogłosił tzw. tezy kwietniowe, w których przedstawił swój program społeczno-polityczny, m.in.
jak najszybsze wyprowadzenie Rosji z wojny. Jesienią 1917 roku przywódcy partii bolszewickiej podjęli decyzję o siłowym przejęciu władzy w nocy z 24 na 25 października 1917 roku, a z 6 na 7 listopada według kalendarza juliańskiego rozpoczęto akcję zbrojną. Car Mikołaj II i jego najbliższa rodzina zostali zamordowani w lipcu 1918 roku z okazji władz sowieckich.
Władza bolszewików, nazywana również władzą radziecką lub sowiecką, nie była zaakceptowana w państwie. Wrogiem bolszewików stali się ich polityczni przeciwnicy, żołnierze wierni carowi, zwolennicy rządu tymczasowego, anarchiści i ludność chłopska. Dawni carscy generałowie, którzy dysponowali znacznymi siłami, stworzyli tzw.
Białą Gwardię, która kontrolowała znaczne obszary w kraju. Rządy bolszewików nie uznały także państwa Ententy, które również przeprowadziły w Rosji interwencję zbrojną. Bolszewicy utworzyli swoją siłę militarną, tzw. Armię Czerwoną, na czele której stanął Lew Trocki.
W grudniu 1922 roku ogłoszono powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich ZSRR. Bolszewicy znieśli większość swobód obywatelskich, legalnie mogła istnieć i działać tylko partia bolszewicka. Powołano ogólnorosyjską nadzwyczajną komisję do walki z kontrrewolucją i sabotażem Czeka, z Feliksem Dzierżyńskim na czele, która miała walczyć z wrogami nowego ustroju.
Główną metodą działania był terror. Sprawa Polska podczas I wojny światowej. Kiedy wybuchła I wojna światowa, Polacy przyjęli tę wiadomość z pewnym entuzjazmem.
Zrealizował się bowiem scenariusz skłócenia ze sobą zaborców. Niemcy i Austro-Węgry walczyły przeciwko Rosji. Istniały dwie główne koncepcje odzyskania podległości. Józef Piłsudski zakładał współpracę z państwami centralnymi.
Roman Dmowski upatrywał nadziei u boku cara. Polacy jako obywatele państw zaborczych zobowiązani byli do służby wojskowej, stąd niejednokrotnie walczyli przeciwko sobie. Józef Piłsudski u boku Austro-Węgier utworzył Polską Kompanię Kadrową. Pod koniec 1914 roku rozpoczęto formowanie Legionów Polskich, które swoją nazwą celowo nawiązywały do formacji utworzonej przez Jana Henryka Dąbrowskiego.
W 1917 roku niepowodzenia państw centralnych skłoniły Piłsudskiego do zmiany koncepcji politycznej. Uznał, że walka przeciwko państwom Ententy nie służy polskim interesom. W lipcu 1917 roku Piłsudski wraz z legionistami odmówi złożenia przysięgi wierności. Został oskarżony o bunt i osadzony w więzieniu w Magdeburgu.
Zwolennicy orientacji prorosyjskiej założyli w 1914 roku w Warszawie Komitet Narodowy Polski. Celem komitetu było sformowanie oddziałów polskich walczących z państwami centralnymi. Organizacja popierana była przez Francję i Wielką Brytanię.
W 1917 roku Komitet Narodowy Polski przez Dmowskiego został założony w Szwajcarii. Zajmował się on głównie działalnością dyplomatyczną. Obok Rosji sformowano tzw. Legion Puławski.
Po obaleniu cara powstał I Korpus Polski. W skład II Korpusu weszła dawna II Brygada Legionów Polskich dowodzona przez Józefa Hallera. Pod koniec wojny Haller wraz ze swoimi oddziałami przedostał się do Francji. gdzie Armia Polska od koloru mądrów nazywana była Błękitną Armią.
5 listopada 1916 roku niemieckie i austriackie władze okupacyjne wydały w Warszawie manifest podpisany przez cesarzy Niemiec i Austro-Węgier. W dokumencie gwarantowano utworzenie Królestwa Polskiego jako dziedziczną monarchię konstytucyjną. Była to próba pozyskania Polaków do wojny, do udziału w I wojnie światowej po stronie państw centralnych oczywiście.
W grudniu 1916 roku z podobną inicjatywą wyszedł car Mikołaj II. Zapowiedział on utworzenie niepodległego państwa polskiego z ziemi trzech zaborów. W styczniu 1917 roku to oświadczenie zostało poparte przez Francję i Wielką Brytanię.
Ogromne znaczenie dla sprawy polskiej miał orędzie prezydenta USA Woodrowa Wilsona wygłoszone w kongresie 8 stycznia 1918 roku. Prezydent przedstawił 14 punktów programu pokojowego. Punkt 13 dotyczył utworzenia niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza.
Było to konsekwencją działalności w USA Ignacego Jana Paderewskiego. Polska była jednym z 27 państw, które w latach 1919-1920 uczestniczyły w konferencji pokojowej w Paryżu. To, co przedstawiłem, to były tylko najważniejsze informacje z działu poświęconego I wojnie światowej. Zapraszam do obejrzenia każdego z tematów osobno, aby poznać więcej szczegółów.
Dziękuję za uwagę.