Aralin 2.1 Tanka at Haiko Ang araling ito ay para sa mga mag-aral sa ikasyam na baitang. Ito ang unang aralin sa Panitikang Asyano, Aralin 2, Module 2. Ang mga akdang pampanitika ng Silangang Asya. Huwag kalimutang isubscribe ang Asignature ng Filipino para sa karagdagang videos. Panimula Ang Japan ang isa sa mga kilala at nangunguna sa larangan ng ekonomiya at teknolohiya hindi lamang sa Asia kundi maging sa buong daiktig.
Bagamat makabago na ang paraan ng pamumuhay ng mga tao roon, napapanatili pa rin nila itong ginagamit at pinagyayaman tulad lamang ng tanka at haiko. Ang aralin 2.1 ay tungkol sa tanka at haiko na mula sa bansang Japan. At bago natin talakayin ang kalagayraang pangkasaysayan ng mga panitikang ito, ay puntahan muna natin ang mga gawain.
Unahin natin ang tuklasin. Makikita ito sa pahina 80 siyam ng inyong panitikang asyano na module. Gawain 1. Ang pamagat ay suriin mo.
Ang panuto. Basahin ang bawat tanka at haiko. Pagkatapos, suriin ito ayon sa paksa at mensaheng na isipabati nito.
Kupyahin ang format sa kabilang pahina sa pagsagot sa sagotang papel Ulitin ko Basahin ang bawat nanka at haiko Pagkatapos, suriin ayon sa paksa at mensaheng na isipabati dito Kupyahin ang format sa kabilang pahina sa pagsagot sa sagotang papel Tanka, katapusan ng aking paglalakbay ni Ushikuchi Mistoni, salin sa Pilipino ni M.O. Hokson. Napakalayo nga panga, wakas ng paglalakbay, sa ilalim ng puno, tag-init noon, gulo ng isip. Tanka, naghihintay ako, ni Prinsesa Nukada, salin ni M.O.
Hoxon. Naghintay ako, oo, nananabik ako sayo. Pikit matanga ako, gulo sa dampi, nitong taglagas. Ngayon ay puntahan natin ang kaligirang pangkasaysayan ng Tanka at Haiko.
Ang tanka at haiko ay ilang-anyo ng tula na pinahalagahan ng panitikang Japon. Ginawa ang tanka noong ikawalong siglo at ang haiko noong ikalabing limang siglo. Sa mga tulang ito, layong pagsamasamahin ang mga ideya at imahe sa pamamagitan ng kakaunting salita lamang.
Ang pinakaunang tanka ay kasama sa kalipunan ng mga tula na tinatawag na manyusyo o collection of 10,000 leaves. Antulohiya ito na naglalaman ng iba't ibang anyo ng tula na karaniwang ipinahayag at inaawit na nakararami. Sa panahong lumabas ang manyusyo, kumawala sa makapangyarihang impluensya ng sinaunang panitikang Chino ang mga manunulat na Japon.
Ang mga unang makatang Japon ay sumusulat sa wikang Chino sapagkat eksklusibo lamang sa wikang Japon. sa pagsasalita at wala pang sistema sa pagsulat. Sa pagitan ng ikalima hanggang ikawalong siglo, isang sistema ng pagsulat ng Japon ang nilinang na mula sa karakter ng pagsulat upang ilarawan ang tunog ng Japon. Tinawag na kana ang punimikong karakter na ito na ibig sabihin ay Hiram na pangalan. Noong panahon na nakompleto na ng Ang Manyusyo, nagsisimulang pahalagahan ng mga makatang hapon ang wika nila sa pamamagitan ng madamdaming pagpapahayag.
Kung historikal ang pagbabatayan, ipinahayag ng mga hapon na Ang Manyusyo ang simula ng panitika nilang nakasulat na matatawag nilang sariling-sarili nila. Maikling awitin ang ibig sabihin ng tanka na puno ng damdamin. Bawat tanka ay nagpapahayag ng emosyon o kaisipan.
Karaniwang paksa naman ang pagbabago, pag-iisa o pag-ibig. Tatlong put-isa ang tiyak na bilang na mga pantig na may limang taludod ang tradisyonal na tanka. Tatlo ang mga... Ang mga taludod ay may tigpitong bilang ng pantig, samantalang tiglimang pantig naman ang dalawang taludod.
Nagiging daan ang tanka upang maipahayag ng damdamin ang isa't isa na nagmamahalan ang lalaki at babae. Ginagamit din sa paglalaro ng aristokrats ang tangka, kung saan nilikha ng tatlong taludod at dudugtungan naman ng ibang tao ang dalawang taludod upang mabuo ang isang tangka. Gaya nga na naipahayag na sa unang bahagi ng tekstong ito, noong ikalabing limang siglo isinilang ang bagong anyo ng pagbuo ng tula ng mga hapon. Ang bagong anyo ng tula ay tinatawag na haiko. Noong panahon ng pananakop ng mga hapon sa Pilipinas, lumaganap ng lubos ang haiko.
Binubuo ng labimpitong pantig na nahati sa tatlong talunturan. Ang pinakamahalaga sa haiko ay ang pagbigkas ng taludod na may wastong antala at paghinto. Kiro ang tawag dito o sa Ingles ay cutting.
Ang kiro ay kahawig sa sesora ng ating panulaan. Ang kiri... Meriginaman ang salitang pinaghintuan o cutting word.
Ito ay kadalas ang matatagpuan sa dulo ng isa sa huling tatlong parirala ng bawat verso. Ang kinalalagyan ng salitang pinaghintuan ay maaaring makapag- Pagpahiwating ng saglit na paghinto sa daloy ng kaisipan upang makapagbigay daan na mapag-isipan ang kaugnayan ng naunang verso sa sinundang verso. Mari din namang makapagbigay daan ito sa marangal na pagwawakas. Ang mga salita na ginagamit ay maaring sagisag ng isang kaisipan.
Halimbawa, ang mga salitang kawazo ay palaka na nagpapahihwating ng tagsibol. Ang siguri naman ay unang ulan na ang pagsisimula ng taglamig. Mahalagang maunawaan ng babasa ng haiku at anka, ang kultura at paniniwala ng mga hapon upang lubos na mahalaw ang mensaheng nakapaloob sa tula. Ang estilo ng pagkasulat ng Tanka at Haiko Parehong anyo ng tula ang Tanka at Haiko ng mga Japon.
Maikling awitin ang Tanka na binubuo ng 31 pantig na may limang taludtun. Karaniwang hati sa pantik sa mga taludod ay 77755 or 57577 O maaring magkapalit-palit din ang mga kabuuan ng pantik ay tatlong 21 pantig pa rin. Samantala, ang haiko ay may pinakaiklipa sa tangka o ay may ay mas pinaiklipa sa tangka. May labimbitong bilang ng mga pantig na may tatlong taludod.
Maaring ang hati ng pantig sa mga taludod ay 575 o maaring magkapalit-palit din na ang kabuwan ng pantig ay labimbitong pa rin. Karaniwang paksa ng tanka ay pagbabago, pag-ibig at pag-iisa. Ang paksang ginagamit naman sa haiko ay tungkol sa kalikasan at pag-ibig. Parehong nagpapahayag ng masidhing damdamin ang tanka at haiko.
Narito ang mga halimbawa ng Tanka at Haiko na mula sa wikang Nihongo at isinalin naman sa Ingles at Filipino. Ito ay matatagpuan sa pahina 73 sa inyong Panitikang Asyano na Module. Basahin natin at suriin. Ulitin ko, basahin natin at... Tanka Nikino Tomonori Salin sa Filipino ni Vilma C. Ambat Japon Hizakatano Hikari no Dukiki Harunohiri Shizuku Koko Puro Naku, Hanano Chiruramo Ingles This perfectly still Spring day bath in soft light From the spread out sky Why do the cherry blossoms?
So restlessly scatter down. Filipino. Payapa at tahimik.
Ang araw ng tagsibol. Maaliwalas. Bakit ang cherry blossoms naging mabuhay? Haiko ni Basho. Salin sa Filipino ni Velma C. Ambat.
Japon. Hachu. Siguri, Sarumo kuminuwo, Hushiginari Ingles, An old silent pond, A frog jumps into the pond Splash, silence again Filipino, Matandang sapa, Ang palakay tumalud, Lumalagaslas At ngayon ay puntahan natin ang aralin 2.1 Gawain 1, Kahon ng Kaalaman, Ang Panuto. Itala sa loob ng kahon ang mahalagang impormasyon na nakalap mula sa paksang natalakay.
Sa tanka, panahon kung kailan naisulat, ano ang paksa at tema, at sukat nito. Ganon din sa haiko. Isulat ang panahon kung kailan na isulat, paksa at tema, at sukat nito. Gayahin ang format na nakikita ninyo sa slide.
Ngayon, ipuntahan natin ang gawain 5. Sa antas ng iyong pag-unawa. Ang panuto. Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa inyong sagutang papel.
Unang katanungan. Anong damdamin ang naging ibabaw sa ilang halimbawa ng tanka at haiko na tinalakay? Ganito rin ba ang iyong nararamdaman? Bakit?
Ikalawa, ano ang karaniwang paksa ng tanka at haiko? Ano ang nais ipahihwating ito? Pangatlo, paano nakakatulong ang tanka at haiko sa pagpapakilala ng kultura ng bansang pinagmula nito?
Pangapat, may pagkakaiba ba ang pagbigkas ng tanka at haiko sa paanong paraan ng kaiba? Panglima, kung ikaw ang susulat ng ganitong uri ng tula, ano ang paksang nais mong talakay? At puntahan natin ang karagdagang kaalaman.
Alam mo ba na kung may tankang at haiko ang bansan Japan, tayo naman sa Pilipinas ay may tanaga? Ito ay isang uri ng sinaunang tula ng mga Pilipino na may layong linangin ang lalim ng pagpapahayag ng kaisipan at masini na paggamit ng antas ng wika. Binubuo ito ng tigpipitong pantig sa bawat taludod ng bawat sakno.
At dito nagwawakas ang ating aralin sa Aralin 2.1 Module 2 ng Panitikang Asyano sa Signaturang Filipino. Huwag kalimutang isubscribe ang YouTube channel ng Signaturang Filipino para sa karagdagang kaalaman. Maraming salamat po.