Intro Music Baka! Baka! Dito mo naging tali!
Mahigit sampung taon na ang nakalilipas mula ng una naming gawa ng dokumentaryo ang pagpag. Itit! Ang sarap! Doon paman, pantawid-gutom na sa ilan nating kababayan ng pagpag.
Ano yan? Ito'ng barbecue. Mga tira-tira at itinapong pagkain pero napakikinabangan pa ng iba. May unayong kumain kasi parang ibang, eh alam ko maramihan, gano'n.
Oo, tapos? Masani na rin kami na kumain. Iba-ibang diskarte para makakuha nito. May ilan ginawa ng hanap buhay ang pagbibenta at pagluluto ng pagpag. Makalipas ang mahabang panahon, akala ko na solusyonan na ang problemang ito.
Pero tila mas lumalala pa. May mga kababayan tayong umaasa at nangangalahin ng basura para lang may mailaman sa kanilang kumakalam na sitmura. Music Naghahanda na si Joy ng pananghalian nilang mag-iina.
Single mother si Joy na may apat na anak. Ano po, lechon po, tapos talong. Ano po, aduguhin ko po. Ang lechon na ito, nakuha niya sa tambakan ng basura malapit sa kanilang bahay.
Hanggang mamayang gabi na po, kasi ititipid. Tatlong beses hinuhugasan ni Joy ang mga nakukuhang pagpag. Pagkatapos, iluluto na niya ito.
Pangangalakal ng basura ang ikinabubuhay ni Joy. Kasama ang kanyang apat na anak, pinagtsatsagaan nila ang maliit na halagang kinikita sa pagbibenta ng mga kalakal para makatipid sa pagpag sila kumakapit. Ano po ang ulam ninyo araw-araw?
Madalas po ulam namin magpagpag. Kasi po malaking tulong na rin po upang may pagpag kami. Kasi nakabawas ng budget. Anong klaseng pagpag po yung kinukuhaan po ninyo? Mga hotdog po.
longganisa, may manok naman po, yung po po mga baboy, isda, kinukuha ko naman po. Pero ito pong mga hotdog, longganisa, baboy, ito po ay luto na? O hindi pa po? galing sa palengke o sa grocery, ganyan. Pero ano yun, kinain na ng mga tao o hindi pa?
Yung iba po. Pinipili na lang namin yung hindi pa na gagalaw nila. Tapos paano niya po niluluto yun? Ugasan na lang din po ulit. Kasi may mga greyhams na po.
Ugasan na lang po namin. Sagay, pipreto na lang po. Ayon sa datos ng United Nations Environment Program noong 2022, isang bilyong tunelada ng pagkain ang nasasayang at itinatapon na lamang.
Mahigit 600 milyong tunelada ang mula sa ating mga bahay o tinatawag na household food waste. Halos 300 milyong tunelada naman ang mula sa food service. At mahigit isang daang milyong tunelada ang food waste sa buong mundo na mula sa retail sector.
Halos walumpong kilo ng pagkain ang nasasayang ng isang individual bawat taon. Ang mga pagkain ito tinatapon sa mga tambakan ng basura tulad ng mga landfill sa Rizal. Yun nga po yung aming mga napag-usapan. Unang-una po, instruction po ni Mayor na talagang huwag po papapasukin yung mga pagpag, yung mga pagkain na lip over. Dahil unang-una, yan po yung nagiging dahilan ng sakit at saka ESF doon sa mga baboy.
Pinagbabawal na sa baboy, ilalo po sa tao. Yun po yung ano, yung po talagang dapat na hindi pinapapasok dito. Marami sa mga nasasayang na pagkain o mga tiratirang pagkain o mga ingredients sa mga fast food at mga hotel ay dinodonate nila sa mga baboyan para ipakain sa mga alagang baboy. Kasi sa totoo lang, di na-discour...
ng mga fast food chains at saka ng mga hotels na yung mga tao ay kainin yung mga tira-tira na pagkain doon sa kanila kasi baka nga makapagdulot ito ng sakit. Pero ang naiyayari ngayon dahil sa kahirapan, may ilang mga pamilya na hindi nangyayari. na hindi na dumidiretso dun sa fast food chain para manguha ng pagpag, dumidiretso na sila sa mga babuyan para doon maghanap ng kakainin ng kanilang mga anak. So ganito usually yung itsura ng mga food waste doon sa mga fast food chains. Dumarating sila na nakasako.
Ideally, itong mga pagkain na ito, yung mga tiratirang pagkain na ito, pinapakain dito sa mga... mga baboy. Pero yun na nga, may mga ibang pamilya na ang pinagtsatsagaan, ang pinipilian nila yung mismo dapat pagkain para sa baboy.
May makukuha ka pa ba dyan ate? Meron pa. Paano mo malalaman kung alam mo? alin yung pwede pang kainin?
Ito po, ma'am, yung pati. Oo. Pwede pa po, ma'am, pag hindi pa po siya nadudunan. Ano po yan? Parang, ano, ham.
So yan, pwede pa yan kasi parang wala pang kagat. Ganon. Kaso lang, nahalo na po siya sa... Ay, may uod.
Kaso lang, nahalo na po siya dun sa mga kanin na may... na madumi. Paano po yun? Ano na lang po.
Ugasan talaga po ng maayos. Ako, ato, hindi na pwede yan. Nakagatan na yan eh.
Hindi na po. O huwag na yan. Bakit po kayo dito humahanap at hindi po dun sa mga sinasabi niyo mga frozen na pagkain? Pag hindi po namin araw ng kalahid, hindi po kami makakakuha ng pagpag. Pero kung araw naman namin, marami namang makakuha.
Sa gitna ng tambak ng kaning baboy, pinipili ni Joy ang mga maaari pang pakinabangan bilang panglamansyan. Ito po, pwede magtigaan. Linisan lang po nang mabuti. Okay.
Para, ma. Hindi po sumama yung chanong, ma. Hindi po ba magkakasakit yung mga anak ninyo sa ganyan? Hindi naman po, ma.
Pero sana, hindi na lang. Hindi po, ma. Kasi, ganun po yung hanap buhay namin, ma.
Yung kumain ng pagpam. Sako-sakong kinukuleta at dinadala rito ng may-ari ng baboyan ang mga kaning baboy na ito. So yung sampung sako, good for two days na rin?
Yes po. Ilang baboy po yung kakain mo? Bali, mga 30 po lahat. 30? Yes po.
Ah, ang dami pala. Yes po, marami po talaga po yan. Ito po, ang kinakain din po yung... Kasi bontes po ito, ito bagong pangalap. Yan din po, bontes din po.
Ah, so itong mga baboy dito, hindi ko makain at kain ang baboy? Hindi po, kasi ano po ito eh, kinahin. Ah, so mas special sila. Yes. Hindi sila pwedeng kumain ng kaling baboy daling sa fast food?
Pwede naman po siguro, kaso kami talaga feeds po pinapakain sa inahin namin po Kasi po? Mas okay ang feeds Para safe, sa kanila kasi buntis Para ano po? Buntis po Para safe?
Hindi mo rin masabi kasi po minsan di po ba may stick, may buto May stick po ba ng matutpik po, baka hindi man makain nila, delikado po Pero bakit po... Huwag kayo pumatayag na may mga mga tao na pumupunta dito kasi kumakyuhanan. Kasi po, minsan kasi po wala talaga silang pangulam na rin kasi nila daw kasi malinis naman po. Sila po talaga ang nag-aano, mangingi po sila rito, bibigyan din po kasi sayang. Naawada rin kayo.
At saka wala naman kasi pambili. Ilang beses na naming tinalakay ang issue ng pagkain ng pagpag. Hindi ko akalaing darating na sa punto na tila nakikipag-agawan na sa kaning baboy ang ilan nating mga kababayan para lang may mailaman sa tiyan.
Ayon sa sanitation office ng Rodriguez Rizal, hindi nila hinihikayat na kainin ng pagpag. Pero kung minsan, mas malakas ang kalam ng sikmura ng ilan nating kababayan. Maling-mali po na dapat na hindi po kinakain yun, dapat po hindi rin pinapapasok. Unang-una nagiging sakit.
Ang daming po dyan, andyan po yung amiba o ang daming nakukong sakit ng mga kabataan. Pati po yung mga tumatanghiling dyan sa pagpagnayan. Pero yun po, nahaharang naman po yun.
Kanya nakakarang po, wala po kaming nakikita na gano'n. Pero hindi po maiwasan yung nakakapuslit po yung iba. Ang mga nakuhang burger patties pagsasaluhan ngayon ay na Joy at ng apat niyang anak. So ano po yan?
Mainit na tubig po? Hindi po, ma'am. Ah, hindi? Okay.
Tapos ganyan ipiprito na agad yan? Hindi po, gasan ko pa po. Tatlong beses niya itong hinugasan bago iprito. Mga pangyayisa? Oo.
Awakan mo na. King Kong. Awakan mo.
Kumusta naman yung mga anak ninyo kapag kumakain po ng mga pagpag? Okay naman po. Natanong ko naman sila kung masama yung tiyan nila.
Okay naman po. Nagkasakit na ba sila? Hindi pa naman.
Hindi pa naman po, ma'am. Okay naman po. Kasi alam naman po siguro na ganito po ang buhay namin.
In order na makin-kompleto yung meal ng isang tao, would be have 50% of the food that you eat as vegetables and fruits. And then half of it, yung kabilang side naman, would be that of the other nutrient foods. Mahalaga ang paghahain ng tama at sapat na pagkain.
Pero sa Pilipinas, 50 milyon ang food insecure o walang akses sa sapat na pagkain noong 2022. Pinakamatas ito sa buong Timog Silangang Asya. Bakit ba may pagpag? Una-unahin.
Hindi na nila kasi afford. So yung afford nila, itong pagpag na magkano lang to? 5 piso?
10 piso? Free? Again, poverty, inflation, education. Konektado po kasi lahat yan. Even environmental effects niyan.
Sana sama-sama tayo, tulong-tulong tayo para ma-eliminate. Gawin na natin a thing of the past. Yung pagpag na yan, yan po yung goal natin. Talay kod ka.
Samantala, inilapit namin sa Municipal Health Office ang sitwasyon ni Joy. May ubo din. Sige, patingin. Halap ka dito sa akin.
Exhale. Naihirapan ka huminga? Minsan po, ma'am.
Minsan? Nagsusugat na siya. Nagkaroon sila ng bakuna lahat. Binigyan ng gamot ang mag-iina para sa kanilang ubo at sipon.
Ayon sa rural health doctor na tumingin kina Joy, maliit para sa kanilang edad ang mga bata. Kaya nararapat na mabigyan sila ng tama at sapat na pagkain. Nagbigay ng tulong ang Municipal Social Welfare and Development, Kinajoy. So ang laman po niyan ay meron pong bigas, may mga delata, gaya ng sardinas, kantula, corned beef, saka beefloaf.
Meron din po yung asukal sa kape. Salamat talaga. Kabilang na ngayon si Najoy sa mga pamilyang imumonitor ng ahensya para sa kanilang mga pangangailangan.
Malaking tulong man ng ayuda na iniabot sa pamilya ni Joy, batid nilang Hindi ito pang matagalang solusyon sa problema ng kanilang komunidad. Isa nga po sa mga ipinapatupad ng DSWD that combats malnutrition and hunger ay yung Walang Gutom 2027 o yung Food Stamp Program. At sa pamamagitan po nito, tayo ay mamamahagi ng P3,000 monthly na food credits para sa ating mga identified beneficiaries.
Sa pamamagitan ng food credits na binabahagi natin sa kanila at yung impormasyon na ating pong... binabahagi through the nutritional education sessions, natuturuan ang mga beneficiaries natin na mag-prepare ng mura, masustansya, at masasarap na pagkain. In addition to that, meron din tayong mga iba pang mga problema kaya nung supplementary feeding program na kung saan yung mga kabataan na nag-aaral sa mga child development centers at ang edad ay 3 to 5 years old ay nasusupplement natin yung kanilang pagkain.
We're making progress. Last Last year, we started with the pilot implementation of the Walang Gutom wherein nasa mahigit 1,300 lamang po yung ating beneficiaries na nakapag-register na tayo ng more than 150,000 households as of September 30, 2024. Right now, we are already considering na nga rin yung Walang Gutom Kitchen na marami na rin tayo matutulungan ng mga pamilya at individual na nasa mga lansangan na walang makain but now, mabibigyan na po natin sila ng pagkakataon. na makakain ng masarap, mura at masustansya. Actually marami namang programa ang government. Sana maging push pa natin, maging consistent pa tayo, mas targeted pa, kailangan may focus lang talaga.
So may programa ang government pero konting is implementation lang po. Sa ngayon tila sumasapat kina Joy ang pagkain ng pagpag. Sinisiguro niyang ang mga pagpag na mahukuha ay mga selyado at maaari.
maayos pa ang pakete. Pero bilang ina, may mga pagkakataong tila dinudurong ang kanyang puso na makitang hindi makakain ng tama at sapat ang kanyang mga anak. Sana daw, makakain din daw sila ng hindi pagpago. Kayaan mo na na kapag magkapera tayo, bibili tayo ng ulan na masarap. Pangmatagalan at konkretong solusyon sa siguridad sa pagkain ang kailangan para maibsa ng problema sa guto.
Huwag na sana itong umabot sa pangunguhan ng tiratirang pagkain sa mga kaning baboy na hindi ligtas kainin ang tao. Sana dumating ang araw na ang mga tulad ni Joy hindi na maging isang kalahig, isang tuka. Ako po si Cara David at ito ang CaraDocs, ang kwento sa bawat numero.