BAMUNOS RAPIDO! ABUWALIN ANG DALUWANG IYON! Kaya nating makatakas dito, ginawang Ibara. May naisip akong paraan. Magpalit tayo ng damit.
At bakit naman? Para malito sila. Para pag nakita nila ako, isipin nilang ako si Cruzoso na may Ibara. Baka naman ni Kayo'y mapahamak. Wala na tayong maisip na paraan.
Naubos na ang oras natin. Abulin ang dalawang iyon! Bilisan natin, ginawang Ibara. Ayon, Senyor Ibarra, pabunta ng bangka! Tulok natin to, Ginuang Ibarra.
Sumaki ka na sa bangka, Ginuang Ibarra. Magtago ka sa ilalim nitong palapa para hindi ka nila makita. Teka, paano kay Ilyas?
Huwag mo na akong alalahanin, basta. At kahit anong mangyari, huwag na magkang lalabas. Ilyas, magingat ka.
Oo, ako nang bahala sa sarili ko. Kahit anong mangyari, huwag na magkang lalabas. Vamanos! Rapido!
Puego! Akala mo siguro hindi kami asintado, Senyor Ibarra. Buenos dias a todos estudes, Doña Victorina. Kapitan, kalahati lamang ang takbo ng makina.
Bakit hindi natin bilisan? Kung ating bibilisan ay malalagos tayo sa mga palayan. Mangyayari man ay walang maayos na lawa sa... Ano pa'y ngito? Ang lunas ay napakadali.
Ewan ko ba kung bakit walang sino man ang nakaisip nito? Magbukas ng bagong ilog na gawa sa kanal at sarhan ang dating ilog pasig. Ngunit ginawang si Mon. Saan ka kukuha ng sapat na kondo upang ipambahid sa mga manggagawa? Di na kailangan, don't go studio.
Pangkat na mga bilanggo ang gagawa. Ngunit walang sapat na bilanggo. Kung gayoy, hayaan natin ang mga mamamayang magtrabaho. Bata man o matanda.
Ngunit kaguluhan lamang may dudulot niyan. Mga kaguluhan? O, Basilio. O, Kapitan.
Kamusta nga pala ang binubuon yung Akademya ng Wikang Kastila? Mabuti naman po, Kapitan. Nakahanda na po ang mga buraw at mga paar lang gagamitin. Mukhang hindi matutuloy iyan kasi... Diba tutul si Padre Sibayla?
Ngunit nireguluhan na namin ng dalawang kabayong kastanyo ang general. At nangako siyang tutulungan niya kami. At saan naman kayo kukuha ng pondo? Magkaambag ang bawat isa sa amin. At ang kagamitan ay ibibigay namin sa mayamang simakaraig.
Mabuti naman kung ganoon. Sana maging matagumpay ang inyong mga plano. Paano? Mauna na ako sa itaas at may kailangan pa akong gawin.
Sige, Ramitan. Hahaha! Tila'y nagkakatuwaan kayo dyan. Pwede ba akong sumali?
Ayos lang, Senyor Simon. Ikagagalak pa namin. Bueno, baka gusto nyo saluhan ng serbesa doon?
Tayo yung muno. Maraming salamat, Gino. Subalit, hindi kami umiinom ng alak. Hindi umiinom? Sabi nga ni Padre Camora, masama raw ang puro tubig ang iniinom.
Pabating. mo rin kay Patrick Amora na kung tubig na lang ang iniinom niya kesa sa alap mas ikabubuti pa ng lahat. Alam namin na ang tawag sa aming mga Pilipino ay tubig. At ang mga Kastila naman ay apoy. Alam naman nating lahat na pumapatay sa apoy ay tubig.
Ganun ba? Kailan naman mangyayari ang... Kababalagang ito?
Ito'y hindi kababalagang, Senyor. Ito'y batas ng kalikasan. Bueno, pardona mo.
Parang napakatakot mo ang sumagot kay Senyor Simon. Halos kinakatakutan ko. Parang namumukhaan ko ang taong iyon. Siya ang kayumangging Kardinal. Matalik na kaibigan ng Kapitan General.
Ganun ba? Mawalang galang na po kapitan. Ngunit nalalaman niyo ba kung sa banda ng lawa na matay ang sangkinong nagnangalang Ibarra, Gibarra o Ibarra nga ba iyon? Ibarra. Crisostomo Ibarra.
Siya nga ba? Ngunit asan nga ba si Crisostomo Ibarra? Ayon sa mga kawal. Vamanos! Rapido!
Puego! Intro Music At ngayon, labing tatlong taon na ang nakakalipas ng mangyari iyon. Kung gayong kapitan, ang kanyang bangkay ay nakasama sa libing ng kanyang ama.
Bakit isa rin siyang filibustero? Iyan ang tinatawag na murang paglilibing. Tama ba, Padre Camora? Sadyang hindi magkakaroon ng mga marangal na libingan yan. Mga filibustero katulad nila.
Alam mo anak, sa susunod na karoon mo, maaari ka nang magsumat ng saya. Salagang puwi tayo. Telesporo, mabutit nandito ka. Magandang gabi Padre.
Anong maaari kong ipaglingkod sa iyo? Kailangan mo magbayad ng buwis, dalawang daang piso. Sinasabi mo bang magbabayad ako ng renta sa sarili kong lupa?
Sapagkat nagkamali ka. ng pagbayad ng buwis sa nakaraang labing tatlong taon. Ngunit nililimusan ko ang mga pulubi upang maiwasan ang kalinang pamimirwisyo. At ngayong ayoko magbayad.
Abay, mapipilit ba nila ako? Ito ay naiiba dahil sa iyong pagpapabaya. Ibig sabihin lang nito, wala kang karapatan sa iyong lupa Dati malit na halaga lamang yan Ngayon, dalawang daang piso na Abay, napakalaki naman Akin itong lupa Hindi, sa korporasyon Lalaban ako Itay!
Itay! Pulihin ang lalaking iyan at gawin ninyong kawal Oo! 500 piso ang hinihingi ng aming pinuno.
Kung hindi, mamamatay ang iyong kapatid. Matagal na din ang huling punta ko dito. Naalala ko pa rin ng mga pangyayari.
Sariwa pa ang lahat sa aking isip. Parang kailan lang ang sakit na sinapit ko. Gino, maaari ko po ba kayong tulungan? Anong ginagawa mo sa gubat na ito? Kung inyo pong magugunita, nakaraan na po ng labing tatlong taon, dito rin po sa mismong pok na ito, una tayong nagkilala.
At kung hindi po ako nagkakamali, kayo po ang taong nagbigay sa akin ng pakikiraman. At sino ako sa tingin mo? Isang taong ipinalagay kong dakila. Isang taong alam ng lahat maliban sa akin na patay na. Na ang kamatayan ay labis kong dinamdam.
Isang napakalaking lihim ang iyong nalaman. Isang lihim na pwede mong ikapahamak. Hindi mo ba naisip yun?
Sa iyong nalaman, pwede kang masawi sa aking kamay. Totoong naparito ako labing tatlong taon ng nakakaraan. Upang dakilain ang nag-iisa kong kaibigan na nilaan ang kanyang buhay. Upang ipaglaban ang mga Pilipino laban sa mapangapi.
At ngayon ako'y nagbalik upang ipagpatuloy ang kanyang nasimulan. At hindi ko lubusang maisip na ang lasong na iwan... ay lubusan ng kumalat sa lipunan. At ang kabataan, wala nang ginawa kundi sumunod, magpaalipin, at hindi pinapakinggan. Nagkakamali ka, Ginong Simon.
Kung hindi nag-aaral ang mga kabataan ng wikang Kastila, hindi tayo papakinggan ng pamahalaan. Ang wikang ito ang tuluyang magbubuklod sa mga Pilipino. Isang pagkakamali, kailanman hindi magiging isang wikang pambansa.
Aanin natin ang wikang ito. Itatago lamang ng huwad na wikang ito ang pagkatao at ating mga karapatan. Mali ang iyong iniisip, Ginong Simon. Anong mapapala mo kung ikaw ang makakapagtapos? Makikita mo ba na malaya ang iyong bayan?
Hahayaan mo bang mabulok ang bangkay ng iyong ina at kapatid sa ilalim ng lupa? Pero ano bang gusto mong gawin ko? Isa lamang akong hamak na estudyante.
Walang wala sa buhay, hindi ko naman pwedeng hukayan ng aking ina at iharap sa hukuman at magbintang ng konsino-sinong mga kastila. Ngayon, nalaman mo ang isang lihim na kung mabubunyag ay ikakasawi ko. Ngayon, nasa kamay mo ang buong buhay ko, Basilio. Tayo ay nabibilang sa mga taong uhaw sa katwiran.
Tulungan mo kong pabagsakin ang pamahalaan. Pag-iisipan ko muna, Ginong Sinoy. Mamamatay ang mahihina, matitira ang malalakas. Kaunting pagtitiis na lang, malapit na akong magtagumpay.
Kaunting tiis na lang. Huwag niyong pahintulutan yan, Gobernador General. Ang namumuno sa kanila ay mga binatang.
Radikal ang pananalig. At isa sa mga ito ay ang estudyante ni Padre Fernandez. Si Islagan ay mabuting estudyante.
Sa tingin ko'y dapat pagbigyan ng mga estudyante. Ano sa palagay mo, Simo? Alahan ninyo po, Heneral, na ang wika ay isang makapangyariyang sandata. Pobres estudiantes. Ano ka, Roga?
Kamusta? Senyor Simon, mahirap. Mahirap aking negosyo. Anong mahirap? Iniligtas kita sa maraming opisyal na humingi sa'yo ng pera.
Pinautang ko sila upang hindi ka na maabala. Pero, Senyor Simon, marami rin ang may utang sa akin na hindi ko masingil. Wala din silang ibinigay na resibo para aking masingil. Kung gayoy, ilapit mo sila sa akin. Ah, Kiroga.
May ilan nga pala akong ipapapasok sa iyong kahon ng baril. At itago mo ito sa kamalig. Mahirap at mapanganib iyon, Senyor Simon.
Huwag kang matakot. Akong bahala. Nauunawaan mo ba, Kiroga?
O siya, siya, siya. Ikaw na ang bahala dyan, ha? Basta hindi ako sasabit dyan.
Si Dante, nahuli na naman ang kasawa niya. Hoy! Sa akin ang lupak ito!
Sadyang wala na talagang modo mga kabataan ngayon. Paumanhin, Gino. Di ba't kayo ang dahilan kung bakit nabigo ang plano namin na magtatag ng Akademya ng Wikang Kastila?
Ako nga, kaya dapat ninyo akong pasalamatan. Anong pasalamatan? Balak nyo bang dagdagan ang apatnapung wika sa ating bansa? Lalo nang hindi tayo magkakaintindihan yan. Ngunit ginoo, sa paglaganap ng wikang Kastila, mas lalo tayong mapapalapit sa pamahalaan at mas lalo tayong magkakainit.
kakaintindihan. Dahil sa ginawa mong ito, maudlot ang pag-unlad ng Pilipinas na isang dahang taon. Isang malanging kamaliad. Anong balak niyong gawin? Patayin ang inyong katakuhan?
Ipaubaya ang inyong utak sa ibang pag-iingat? lalo na kayong magiging pilay at pipi. Anong ibig niyong sabihin, Ginoo?
Ang wika ay salamin ng kaluluwa. Kapag inalis iyan ay wala nang katarungan at ang bansa ay pwedeng mamatay. Kung ganyan ang inyong pag-iisip, habang buhay kayong nakagapos sa kapangyarihan ng Espanya na walang kalayaan.
Iyan ang iyong paniniwala, ngunit sa pamamagitan lamang ng pagsasawalang buhay, hindi nyo kami mapipigilan. Bubuhayin namin ang aming mga balak. Nasa amin ang panig ng batas. Kami ang nasa matuwin. O, ginuwang si Mon.
Kamusta na si Kapitan Tiago? Mahina na ang kanyang pulso. Wala na rin ganang kumain.
Tuluyan ang kumakalat ng lasan sa kanyang katawan. Ano bang pakay mo, Dino Simon? Naparito ko para sa dalawang bagay. Ang kamatayan mo o ang kinabukasan mo.
Sa panig ng umaapi o sa panig ng iyong bayan. Sa panig ng umaapi o sa panig ng inaapi. Iyan ang hindi ko alam. Magpasyaka, kailangan mo nang magdesisyon. Sa loob lamang ng isang oras, ay magsisimula ng himagsikan.
At bukas, wala nang universidad. Wala nang mag-aaral, at wala nang magpapahirap. Ngunit ang paghimagsik ay pagpapatiwakal.
Paghimagsik lang ang tangin pag-asa. Nasa karunungan ng pag-asa. Subalit ng karunungan lamang ang siyang walang kamatayan, pananalig sa karunungan at salitang pag-ibig sa bayan ay magkakaroon ng kahulugan.
Nawawalan ka na ng prinsipyo at pansariling katauhan. Nakikita kong hindi ka isang Pilipino, kundi busabos ng Espanya. Iyan ay walang katotohanan.
Sige, alang-alang sa alaala ni Elias. Pamunuan mo ang mukbo. Lusubin mo ang Santa Clara, kunin mo ang isang taong ikaw lang ang nakakakilala, bukod kay Kapitan Tiago.
Si Maria Clara. Tuloy na kayo Don Simon, sapagkat si Maria Clara ay patay na. Patay?
Paano nangyari ito? Hindi. Namatay siya noong ika-anim ng hapon.
Naparono ko sa konvento upang makabalita ng sabihin sa akin lahat. Pagbalik ko, mayroong liham. Liham na galing kay Padre Salve, na ito namang ipinadala kay Kapitan Chavo.
At ito rin ang dahilan kung bakit nagwala ang kapitan. Hindi. Hindi papatay si Maria Clara.
Ililigtas ko siya. Ililigtas ko si Maria Clara. Ililigtas ko siya ngayon.
Ginong Simon, uminaon kayo. Wala na tayong magagawa kundi tanggapin ang katotohanan. Namatay siya, nang hindi man lamang alam na ako'y nagbalik.
Namatay siya, nang hindi man lamang alam na ako'y buhay. Music Intro Music Thank you for watching! Jesus, ito'y may bar.
Ako nga, labing tatlong taon na akong nabuhay na malayo sa bayan. Labing tatlong taon na akong naghihintay, nag-aalala, umaasa na maiituwid ko ang iyong kamalian. Pinilit mo si Maria Clara na ipakasal sa dayuhan. Wala kang karapatang diktahan ang kanyang buhay. Si...
si... Ang anak ko patay na... Si Maria Clara ay hindi mo anak!
Ano ang ibig mong sabihin? Anak siya ni Padre Damaso. Ginong Simon!
Ginong Simon! O Basilio, anong sadya mo rito? Naging masama akong kapatid at anak. Nakalimutan kong pinaslang ang aking kapatid at pinahirapan ang aking ina.
Pinaparosahan ako ng Diyos. Wala akong ibang nararamdaman, kundi galit at paghihiganti. Sasama na ako sa inyo, Ginong Simon.
Sandali, dinamita ba iyan? Oo, ngunit hindi ito basta dinamita lang. Naglalaman ito ng mga damdaming tinikis, mga kasawiang na iambak at mga mapang-aapi.
Ngayong gabi, mapaparusahan ang mga makasalanan na matagal nang nagtatago sa katotohanan. Anong iyong ibig sabihin? Sa ikalawa ay ikakasal ang anak.
ni Don Pilaes. Magkakaroon ng pista kinagabihan. Ang lamparang ito ay magbibigay ng liwanag. Ngunit pansamantala lang.
Sa oras na ayusin ang mitsa, BOOM! Sasabog ang bomba. Makakarinig ng pagsabog ang Pilipinas. Ano naman ang gagawin ko, Ginong Simon?
Ikaw ang mamumunong sa iba. Dalin mo sila sa bahay ni Quiroga dahil nandoon nakaimbak. Ang mga baril at pulbura, ang pagsabog ay magiging hudyat upang sila'y magtipon-tipon at sumugon.
Ang mga mestizo, indyo, inchik, kastila, lahat sila'y masasawi. Kaya mag-ingat ka, Basilio. Mag-ingat din kayo, Ginong Simon.
En el nombre del Padre y del Hijo del Espiritu Santo. Amen. Paano mo nagawa sa akin to, Paulita? Maal na maal kita. Ginawang si Mon!
Mabuti na lamang at nakarating kayo. Halika't samahan mo kami sa hapagkainan. Salamat sa inyong mainit na pagtanggap, Doña Victoria. Ngunit ako'y hindi na magtatagal pa.
Ano? Hindi ako makapapayag na makaalis kagad. Halika't samahan mo kami. Dala niya ba ang regalo? Opo, dala niya.
Kung gayoy, maghanda na kayo. Huwag kang mag-alala, Basilio. Huwag kang mag-alala. Tiyak na maayos din ang lahat. Oh, Isagani, saan ka pupunta?
Pupuntahan ko si Paulita. Kailangan ko siya makausap ngayon. Sandali, huwag ka nang tumuloy.
Ngunit, baka ito na ang aming uling pag-uusap. Huwag kang pumunta ron. Makinig kang mabuti. May dinamitang sasabog doon Ano mang oras mula ngayon Kaya utang na loob Huwag ka nang tumuloy pa Ngunit iba na siya bukas Isagan eh Binalaan na kita kaibigan Sana ay nakinig ka na lang sa akin Pagpalain ka nawa ng Panginoong May Kapal Magingat ka, kaibigan Ang ganda naman ang lamparang iyan Maraming salamat, Ginong Simon Ngunit, sigurado ko bang ayaw mo munang kumain kahit seglit lang? Salamat sa inyong alok.
Ngunit may mahalaga talaga akong gagawin ngayon na hindi maaaring ipagpaliban. Pasensya na. Sige, mauunan ako. Salamat, dinoong Simon. O, Senyor Simon, bakit ka nagmamadali?
Huwag ngayon, Kiroga. Ako'y nagmamadali. Ang ganda ng lamparang nanggaling kay... Ay, sandali at namatay ang sinde. Huwag kang mag-alala.
Madaling lamang yan ayusin. Ah, sandali. Ano ito?
Mane teselfares. Juan Crisostomo Ibarra. Masamang biro iyan. Ano ba kayo? Huwag kayong mabahala dahil hindi naman siguro totoo iyan.
Ngunit ito'y nanggaling sa isang taong matagal nang patay. Tunay nga masamang biro ito. Ngunit ito ay sulat ni Crisostomo Ibarra. Hindi kaya gusto niya tayong patayin? Huwag niyo nang alalahanin iyan.
Ituloy ang kasiyahan. Ah, pa-dry rin. Pakitaas naman ng mitsa nung lampara.
Sige, saglit lamang. Isagan. Hoy!
Magnanakaw! Ayan na ang hudyat! Sugod!
Ang lamparang iyon ay isang dinamita? Buhay si Crisostomo Ibarra. Marahil pinagmamasdan niya na tayo.
Marahil ay gano'n na nga. Ito ay bahagi ng kanyang plano. Ngunit, paano siyang nabuhay? At anong ugnayan ni Simon na nagbigay ng lamparang iyon? Alam ko na.
Si Simon ay si Crisostomo Ibarra. Simon? Isang taksil!
Hanapin at hulihin ang Simon na yan! Fuego! Si Kapital! Senyor Simon, masamang balita.
Hindi natuloy ang pagsabog. Bakit? Si Sagani, tinapon niyo yung lampara sa ilog.
Sige na, tumakbo ka na. Pero? Sigtas mo ngayon sarili.
Bilis! Kasabayan! Bakit ako nabigo? Bakit ako pinaparusahan ng ganito?
Tapos na ang aking misyon. Senyor Simon! Diyos ko! Sandali!
At ako'y tatawag ng doktor! Huwag na kayong mag-alala, Padre. Nangyari na ang nangyari. Gumagabi na. Nais ko sanang sabihin sa inyo ang aking lihim.
Handa akong makinig, Senyor Simon. Totoo naman, hubang may Diyos na gumagabay sa atin, hindi ba? Oo, Senyor Simon. At ang Diyos ang tumutulong sa atin kapag wala tayong mapuntahan. Padre, tulungan niyo po ako.
Ayokong mamatay na may dalang kasamaan. Nais kong, nais kong sanang mamampisal sa inyo. Handa akong makinig, Senyor Simon.
Linanong ko po ang lahat ng ito. Dahil galit na galit ako sa mundo noon, humalik ako upang magiganti, magiganti sa mga tao na umampis sa akin. Diyos ko, patawarin ka ng Panginoon. Anak.
Palagi mong tatandaan na ang buhay ay hindi lang puro masaya. Minsan, kailangan din natin makaranas ng sakit upang tayo'y matuto. Tandaan mo na walang maidudulot na bagada ang paghihiganti.
At magdudulot lang yun ang panibagong kasamaan. Hindi ko lang maintindihan. Bakit ako ang pinaparusahan?
Hindi ka niya pinaparusahan, anak. Iyan ay isang pagsubok lamang na kailangan mong lagpasan. Hindi ka niya bibigyan na isang pagsubok na hindi mo kayang napaglabanan. Naiintinda ng Diyos na ikaw ay naipit lang sa isang puot at galit sa iyong puso kung bakit mo nagawa ang ganitong mga bagay.
Palagi mo matatandaan, palagi kami matutunan sa buhay at ang pangyayari sa mga plano mo. Ginusto ni Diyos na hindi niya ito isakatuparan dahil alam niyang ito yung mali. Maraming salamat, ngayon ang kayamanan ang siyang nagiging lason sa lahat ng tao.
Ito ang nagpapabulag at naguudyok na gumawa sila ng kasalanan. Kung may taong nangangailangan ng mas malinis na hangarin, ay pahintulad ng Diyos na ikay matagpuan. Samantala, dyan ka muna sa ilalim ng dagat, kung saan hindi makakapalugid ang kasamaan.