Chemizm 偶ycia - wyk艂ad
Wprowadzenie
- Podstawa programowa na biologhel.pl
- Zmiany w podstawie zaznaczone kolorami
- Skupienie si臋 na chemizmie 偶ycia, czyli biochemii
Sk艂adniki nieorganiczne
Makroelementy
- Stanowi膮 ponad 1% suchej masy organizmu
- Dzienne zapotrzebowanie > 100 mg
- Biogenne: w臋giel, wod贸r, tlen, azot, fosfor, siarka (kronim "ons")
- Inne: wap艅, magnez, s贸d, potas, chlor
Znaczenie biologiczne
- Budowa zwi膮zk贸w organicznych: cukry, bia艂ka, t艂uszcze, lipidy, nukleotydy
- Wap艅: budowa ko艣ci, krzepni臋cie, skurcz mi臋艣ni
- Magnez: synteza bia艂ek
- S贸d i potas: polaryzacja b艂on, przewodzenie impuls贸w
- Chlor: sk艂ad soku 偶o艂膮dkowego
Mikroelementy
- Dzienne zapotrzebowanie < 100 mg
- Udzia艂 w suchej masie < 1%
- 呕elazo: transport tlenu (hemoglobina), enzymy 艂a艅cucha oddechowego
- Jod: hormony tarczycy, przeobra偶enie u p艂az贸w
- Fluor: budowa szkliwa z臋bnego
Woda
W艂a艣ciwo艣ci fizyczne i chemiczne
- Dipol, cz膮steczka polarna
- Rozpuszczalnik dla substancji polarnych
- Wysokie napi臋cie powierzchniowe
- Wysokie ciep艂o w艂a艣ciwe
- Wyst臋puje w trzech stanach skupienia
Znaczenie biologiczne
- Udzia艂 w procesach biologicznych jako rozpuszczalnik
- Stabilizacja temperatury organizmu
W臋glowodany
Budowa
- Wi膮zania glikozydowe alfa i beta
- Monosacharydy: glukoza, fruktoza, galaktoza, ryboza, deoksyryboza
- Disacharydy: sacharoza, laktoza, maltoza
- Polisacharydy: skrobia, glikogen, celuloza, chityna
Znaczenie biologiczne
- Glukoza, fruktoza: energia
- Ryboza, deoksyryboza: budowa nukleotyd贸w
- Sacharoza: transport cukru u ro艣lin
- Skrobia, glikogen: materia艂 zapasowy
- Celuloza: budowa 艣cian kom贸rkowych
- Chityna: budowa pancerzyk贸w stawonog贸w
Do艣wiadczenie
- Wykrywanie skrobi: p艂yn Lugola zmienia barw臋 na granatow膮 w obecno艣ci skrobi
Bia艂ka
Budowa
- Aminokwasy po艂膮czone wi膮zaniami peptydowymi
- Bia艂ka proste i z艂o偶one
- Struktura: pierwszo-, drugo-, trzecio-, czwartorz臋dowa
Znaczenie biologiczne
- Keratyna, kolagen, albuminy, globuliny, histony, hemoglobina, mioglobina
Wp艂yw czynnik贸w zewn臋trznych
- Denaturacja: utrata struktur drugorz臋dowych
- Koagulacja: przej艣cie z zolu do 偶elu
Lipidy
Budowa
- Wi膮zanie estrowe
- Proste: tr贸jglicerydy, woski
- Z艂o偶one: fosfolipidy, glikolipidy
Znaczenie biologiczne
- Sk艂adniki b艂on kom贸rkowych
- Materia艂 zapasowy
- Lipidy izoprenowe: cholesterol
Kwas nukleinowy
Sk艂ad chemiczny
- DNA vs. RNA
- Rodzaje wi膮za艅: estrowe, glikozydowe, fosfodiestrowe, wodorowe
Znaczenie
- DNA: materia艂 genetyczny
- mRNA: przeno艣nik informacji genetycznej
- rRNA: budowa rybosom贸w
- tRNA: transport aminokwas贸w
Kom贸rka eukariotyczna
Elementy budowy
- Rozpoznawanie element贸w na preparatach mikroskopowych
- Mikroskopy optyczne i elektronowe
- Rozpoznawanie: mitochondria, aparat Golgiego, rybosomy
Podzia艂y kom贸rkowe
- Etapy mitozy: profaza, metafaza, anafaza, telofaza
- Etapy mejozy: crossing-over, segregacja chromosom贸w
J膮dro kom贸rkowe
- Budowa: otoczka j膮drowa, kariolimfa, chromatyna, j膮derko
- Funkcje: replikacja, transkrypcja
Rybosomy
Budowa i lokalizacja
- Rybosomy 70S i 80S
- Lokalizacja: cytozol, siateczka 艣r贸dplazmatyczna
Funkcja
B艂ony wewn膮trzkom贸rkowe
- Siateczka 艣r贸dplazmatyczna, aparat Golgiego, lizosomy
- Kompartmentacja kom贸rki
Mitochondria i chloroplasty
Budowa
- Dwie b艂ony
- Matrix i stroma
Teoria endosymbiozy
- Dowody: DNA, rybosomy, dwie b艂ony
艢ciana kom贸rkowa
Budowa
- Bakterie: mureina
- Grzyby: chityna
- Ro艣liny: celuloza
Znaczenie
Vakuole
- Przechowywanie wody i substancji
- Udzia艂 w utrzymaniu turgoru
Cytoszkielet
Funkcje
- Ruch kom贸rek, transport wewn膮trzkom贸rkowy, podzia艂y kom贸rkowe, stabilizacja
Kom贸rki prokariotyczne i eukariotyczne
Kom贸rki ro艣linne, zwierz臋ce, grzybowe
- R贸偶nice w budowie: 艣ciana kom贸rkowa, centrosomy, plastydy
Metabolizm
Szlaki i cykle metaboliczne
- Szlaki: glikoliza, reakcja pomostowa
- Cykle: cykl Krepsa, cykl Calvin
Anabolizm vs. Katabolizm
- Anabolizm: reakcje syntezy, wymagaj膮 energii
- Katabolizm: reakcje rozk艂adu, uwalniaj膮 energi臋
ATP
- Budowa i funkcja
- Wi膮zania wysokoenergetyczne
Enzymy
Budowa
- Bia艂ka z centrum aktywnym
Kataliza enzymatyczna
- Swoisto艣膰 substratowa
- Regulacja aktywno艣ci: aktywacja, inhibicja
Fotosynteza
Faza jasna i ciemna
- Fotosystemy, barwniki
- Fosforylacja niecykliczna
Oddychanie kom贸rkowe
Procesy
- Glikoliza, reakcja pomostowa, cykl Krepsa
- Utlenianie ko艅cowe
Fermentacja
Glukoneogeneza i glikogenoliza
- Procesy metaboliczne pozyskiwania energii
Dzi臋ki tym notatkom mo偶esz 艂atwo przegl膮da膰 kluczowe punkty z wyk艂adu o chemizmie 偶ycia. Skup si臋 na r贸偶nicach w budowie i funkcjonowaniu kom贸rek oraz znaczeniu g艂贸wnych proces贸w metabolicznych.