Het laatste kenmerkend aspect van tijdvak 9 gaat over de Duitse bezetting van Nederland. En die heeft allerlei kanten. Politieke, culturele en economische bijvoorbeeld.
En we gaan die Duitse bezetting eerst eens even gewoon op een rijtje zetten. Hij duurde van 1940 tot 1945. En op deze tijdlijn wil ik een aantal gebeurtenissen voorbij laten komen. Om je een beetje een beeld te geven van die verschillende zijden eigenlijk van die Duitse bezetting. En die begint dus in mei 1940. als de Duitsers Nederland binnenvallen op 10 mei 1940. De Nederlandse regering had gekozen voor een positie van neutraliteit toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak in 1939. Maar die neutraliteit wordt dus geschonden. Het Duitse leger is veel sterker dan het Nederlandse leger en na het bombardement op Rotterdam besluit de Nederlandse regering om zich over te geven.
De Nederlandse regering vlucht dan overigens, gaat in ballingschap in Engeland en de Duitsers nemen de macht over. En in eerste instantie nadat de Nederlanders de schrik een beetje te boven zijn gekomen, lijkt het dagelijks leven eigenlijk gewoon zijn normale gang te hernemen, totdat in het najaar van 1940 de remeldingsplicht voor alle Nederlanders wordt ingevoerd. Iedereen die wordt opgeroepen een eventuele familiaire Joodse achtergrond te melden bij de bezetter.
Op die manier konden die Duitse bezetters namelijk systematisch ook maatregelen gaan nemen tegen de Nederlandse Joden. En daarnaast moeten ambtenaren en studenten een zogenaamde arierverklaring tekenen. Een verklaring waarin ze zeggen dat ze arier zijn en dus dat ze niet jood zijn.
En als je voldeed aan die meldingsplicht of als je die arierverklaringen kon invullen en had ingevuld, ja dan kon je dus eigenlijk je gewone leven zoveel mogelijk door laten gaan en werd je nauwelijks lastig gevallen. En dat is een voorbeeld van zogenaamde accommodatie. Dat is een houding die veel Nederlanders tijdens de Duitse bezetting aannamen.
Accommodatie wil zeggen dat je het gewone leven zoveel mogelijk probeert voor te zetten. Na het begin van de Duitse bezetting was bijvoorbeeld de Nederlandse Unie opgericht. Die was er eigenlijk voor bedoeld om zoveel mogelijk samen te werken met de Duitsers, om op die manier ervoor te zorgen dat alles wat Nederlands was zoveel mogelijk door kon gaan.
Accommoderen dus, proberen aan te passen en je gewone leven zoveel mogelijk voortzetten. Maar goed, die meldingsplicht en die ariërverklaringen en dat isoleren van de Joodse bevolkingsgroep en de bezetting natuurlijk sowieso, riep ook andere reacties op. En dat leidde bijvoorbeeld in februari 1941 tot een grote staking in Amsterdam, nadat er een razzia had plaatsgevonden op een grote groep Amsterdamse Joden. En dit was eigenlijk de eerste keer dat er openlijk verzet werd gepleegd door een groep Nederlanders. En verzet wil zeggen dat je in opstand komt tegen die Duitse bezetter.
In december van 1941 worden alle politieke partijen verboden, behalve de Nationaal Socialistische Beweging, de NSB. Dat is nog de enige toegestaande partij. En de NSB was een partij die heel veel zag in de ideeën van Hitler. Ze waren ook nationaal socialistisch en zij zagen die Duitse bezetting als iets goeds.
Daarmee ontstond er eindelijk een nieuw Europa waar plaats was voor die nationaal socialistische idealen, die ideologie. En die NSB is een voorbeeld van collaboratie. Actieve samenwerking met die Duitse bezetter.
En dit zijn eigenlijk de drie verschillende houdingen die je in het algemeen aan zou kunnen nemen tijdens een bezetting. We gaan verder met een aantal gebeurtenissen. In 1942 wordt er een begin gemaakt met die entleuzung, die eindoplossing voor die Joodse kwestie.
Oftewel gewoon de deportatie van de Joden naar de concentratiekampen. Ook in Nederland gebeurde dat. Er was een concentratiekamp in Vught en er was een doorvoerkamp in Westerbork. Vanuit die kampen gingen meer dan 100.000 Nederlandse Joden richting de concentratiekampen in het oosten. Uiteindelijk weten de Galieërden steeds meer terrein te winnen op de Duitsers, zeker nadat D-Day 1944 heeft plaatsgevonden.
Dat zorgde ervoor dat in september 1944 Zuid-Nederland onder de rivieren bevrijd wordt. Het noorden van Nederland en dan met name de Randstad... Heeft heel erg te lijden nog onder de hongerwinter in de winter van 1944-1945.
Maar uiteindelijk zal ook de rest van Nederland bevrijd worden en dat zorgt ervoor dat op 5 mei 1945 de Duitsers zich overgeven in Nederland. Nou wat zijn nu de gevolgen geweest van die Duitse bezetting voor de Nederlandse bevolking en voor de Nederlandse samenleving? We pakken even de verschillende categorieën er weer bij. Op politiek gebied zagen we al dat die Nederlandse regering in ballingschap ging in Engeland. En nadat Duitsland zich heeft overgegeven keert de koningin en de regering weer terug.
Al die tijd hebben ze wel vanuit Engeland via de radio in ieder geval geprobeerd om de Nederlandse bevolking te steunen. Daarnaast zagen we dus ook dat er op een gegeven moment nog maar één partij was toegestaan, namelijk die NSB. En eigenlijk kwam er ook gewoon een einde aan de rechtsstaat in Nederland.
De Duitse wil was wet en als je daar tegenin ging of als je niet in dat nationaal socialistische plaatje paste, dan liep je in gevaar en dan kon je gevangen gezet worden of erger nog. Eigenlijk was Nederland dus ook op weg om een totalitaire samenleving te worden. Op economisch gebied zagen we dat veel Nederlanders gedwongen werden tot dwangarbeid, de zogenaamde arbeidseinsatz.
Nederlanders moesten in Duitse fabrieken gaan werken, die Duitse fabrieken hadden die manschap ook nodig, omdat er door de oorlog... veel mensen dood waren gegaan, of veel mensen in het leger dienden in ieder geval. En Nederland moest ook grondstoffen afstaan, ten gunste van de Duitse economie.
Op cultureel gebied zagen we dat de Duitsers pogingen ondernamen tot een zogenaamde nazificatie van de bevolking. De bevolking moest zoveel mogelijk de nationaal-socialistische ideeën, de nazi-ideeën dus aangaan. En daarvoor gebruikten de Duitsers weer opnieuw propaganda en censuur.