Evet, merhaba arkadaşlar. Ben İsmail Kudracioğlu, öğretim görevlisiyim. Bu dersi, kariyer planlama dersini bu dönem beraber işleyeceğiz. Şimdi kariyer planlama dersinde neler yapacağız?
Öncelikle ondan bir küçük bahsedeyim. Ana işimiz, bir tane web sitemiz var, Yetenek TV diye. Bunun üzerindeki videolardan olacak, o şekilde yapılması istenmiş bizden.
Biz de onu baz alacağız. Yetenek.tv ya yetenek ya... nokta tv adresinden girip üyelik açabilirsiniz buraya. Buraya giriyorsunuz.
Buradan üye oluyorsunuz. Göstereyim adım adım. Öğrenci olarak seçin burada. Bu bilgileri doldurduktan sonra kaydolup giriş yapabilirsiniz. Telefonunuzu doğru girmeye dikkat edin.
Onay geliyor olması lazım. Şöyle giriş yapalım. Şimdi burada en üstte gördüğünüz kariyer planlama dersi diye bir başlığımız var, linkimiz var.
Buraya geldiğimizde ders videoları diye bir seçenek çıkıyor. Etkinlikler şu an boş. Ders videolarında 14 haftalık ders içeriği hazırlanmış.
Bunları izlemenizi istiyoruz. Kısa videolar genel olarak, burada gördüğünüz gibi işte 6 dakikalık, 5-6 dakikalık videolar çoğu. Bunu bittikten sonra...
Bir kariyer planlama dersi eğitim sertifikası diye bir sertifika verilecek. Ancak internette bir araştırdım. Bunu sertifikada problem yaşayan arkadaşlar olmuş. O yüzden sertifika olur mu olmaz mı kısmından tam emin değilim.
Biz olacak gibi düşünüp ona göre izleyelim. Şu işaretle olan, iyi gibi işaretle olan videoları özellikle bitirelim. İleri sarma, geri sarma yaparsanız saymıyormuş. Onu da uyarmış olayım.
Bu şekilde burada içeriklerimiz var. Biz tabii farklı yerden de işleme yapacağız ama daha çok derslerde biraz daha sohbet muhabbet tarzı geçmesini düşünüyorum. Şöyle ki burada genel başlıklara bir bakalım yine de biz. Kariyer yolculuğunun başladığı ilk durak olarak kariyer merkezini tanıtmış ilk hafta için.
İkinci haftada işte bunları biliyor musunuz kısma zeka kişilikten bahsediyor. Üçüncü haftada kişisel özellikler, dördüncü hafta beceriler kısmı. Beşinci haftada da işte kariyer nedirden başlıyor. İlk dört hafta aslında tanımsal olarak gitmekte.
Biz de derste bu kısımla bu şekilde işleyeceğiz. Şöyle açalım. Şimdi ilk bölümümüz bu haftamızın konusu temel kavramlar. Bunlar üzerinde biraz duracağız.
Bunları öğrendikten sonra kendi kariyerimizi bu kavramlar temeline oturtup... Bu şekilde planlamamız bekleniyor. Bu şekilde yapmaya çalışacağız bu yüzden. Şimdi birinci başlığımız bilgi. Bilgi insanın aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü öğrenme, araştırma veya gözlem yoluyla elde edilen gerçek malumat, okuf olarak tanımlanmış.
Burada şundan bahsediyoruz. Aklımızın erebileceği, bizim kendimize kattığımız, öğrendiğimiz her şeyi bilgi olarak... ele alabiliyoruz. Öğrenme, araştırma veya gözlem yoluyla demiş.
Her türlü yolla diyelim biz. Daha genel konuşalım. Bunların hepsine bilgi adı vereceğiz.
Bilgi bir çalışma veya öğrenme alanı ile ilgili gerçeklerin, ilkelerin, teorilerin ve uygulamaların anlaşılmasına içeren kuramsal, olgusal bilgi olarak tanımlanmış. Türkiye'ye yeterlilik çerçevesine göre. Burada da şundan yine bahsetmiş oluyoruz. Çalışma veya öğrenme alanı herhangi bir alan özelinde aldığımız işte o konuda elde ettiğimiz gerçekler, ilkeler, teoriler ve uygulamaların anlaşılması.
Yani yapılan uygulamaların neden o şekilde ilerlediğini, nasıl o sonuçları elde ettiğimizi anlamamız olarak karşımıza çıkmakta. İkinci başlığımız, ikinci kavramımız beceri. Beceri de kişinin yatkınlık ve öğrenimine bağlı olarak.
bir işi başarma, bir işleme amacına uygun sonuçlandırma yeteneği olarak tanımlanmış. Burada da bahsettiğimiz kişinin herhangi bir konuya olan yatkınlığı, örnek veriyorum biri resmi güzel çizer, biri müzikte iyidir, biri sporda iyidir, biri matematiksel olarak iyidir. Bunlardan bahsediyoruz. Zihinsel, fiziksel olarak bir şeyi iyi yapabilmek anlamına gelmekteymiş. Bu da bahsettiğimiz şekilde o konuda olan yetisini anlatıyor bize.
Bunlar neden önemli? Bu başlıkların hepsi çünkü Kariyer planı yapılırken, kendi kariyerimizi planlarken standartlardan bir tık uzaklaşmamız gerekiyor ve kendi standartlarımızı bulmamız gerekiyor. Yoksa diğer türlü bakarsak en iyi meslek bir tane olur ve herkes o mesleği yapar, o şekilde başarılı olur.
Ancak baktığınız zaman çevremize bu konuda çok fazla alan var, çok fazla çalışan var ve her alanda da çok iyiler ve çok kötüler de var. Hani orta halli olanlar da var. Bizim amacımız kendimize en uygun kariyeri seçip bu şekilde ilerleyerek hem başarılı olmak, ne olursanız olun o konuda başarılı bir halde olmak. Hem de bunu daha yatkınlığınızla olduğu için daha severek yapmanız, daha iyi sonuçlar alarak elde etmeniz aslında.
Kişilik, kişilik Freudman ve Rosenman. İnsanların stresi yönetim tepkilerine göre insanlar A tipi B tipi olarak ayırmışlar. A tip özellikleri ağır basan insanlar genelde aceleci, başarı odaklı, iktidar sahibi olmak isteyen insanlarmış.
Rekabetten hoşlanan insanlarmış bunlar. Bunlara alfa diyebiliriz kısmen. B tipi özellikleri ağır basan insanlarsa aceleci olmayan, kendilerini baskı altına sokmayan, kolay öfkelenmeyen ve rekabetçi olmayan insanlarmış. Bunlar da aslında beta tipi insanları.
Örnek olabilir. Tabi bu alfabeta olarak sınıflandırmakta biraz daha geniş bir alan var. Burada ikiye ayrılmış o alfabeta sınıflandırmasında 5-6 tane sınıflama çeşidi var. O yüzden bir örnek olarak yakın örnek olarak söylüyorum.
Daha anlaşılır olması adına. Biraz daha A tipinde ne var? Başarıya istek var, rekabet isteği var. B tipi biraz daha rahat. Hani biraz daha keyfine düşkün diyelim hatta.
Bu şekilde olan insanlar. Zeka, zeka insanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamına verilen isimmiş. Ahlak, dirayet, zehirliklik ve feraset anlamına da gelmekteymiş. Zeka konusunda birçok bilim adamını araştırmış. Bunun sonucunda da olarak da zamanla farklı teoriler ortaya çıkmış.
Bunu tahmin ederseniz zeka çok tam olarak anlaşılabilmiş bir şey hala değil. Hala üzerine araştırmalar yapılan bir konu. İnsanın düşünmesi, akıl yürütmesi, kıvrak zekadan bahsediyoruz, yaratıcı zekadan bahsediyoruz, matematiksel zekadan bahsediyoruz.
Hepsi farklı farklı alanlar ve mesela bir insan birinde çok iyi diğerinde kötü olabiliyor veya hepsinde çok iyi olabiliyor. Bu yüzden zeka kavramı bayağı araştırmaya değer hala net olarak çözülememiş bir kavram. Kısmen sağ taraf, buradaki resimde göründüğü gibi, sağ beynin daha iyi olanlar yaratıcı zekadır, resim, müzik daha iyi yaparlar.
Sol taraftakiler daha matematiksel açıdan güçlü olur vs. deniyor. Ama o giderek artırılan, giderek daha fazla araştırma yapılan bir konu. Bu konuda da şuna yönelmemiz lazım. Bizim kariyer açısından bunu nasıl kullanacağımız kısmında, kariyer seçimini o yönlere yapmamız.
Mesela senin sağ beynin daha iyiyse, Yaratıcı kısımlara yönelmen, sol beynin daha iyisi daha hesaplamalı kısımlara yönelmen daha faydalı olacaktır. Yetenek, yetenek yine beceriyle kısmen benzeşen bir yapı. Bir kimsenin bir şeyi anlama veya yapabilme niteliği olarak elde ediliyor. Bir şeye yatkınlık yine burada bahsedilen.
Yetenek nispeten değişmeyen sabit bireysel özellik olarak da tanımlanabilir. Beceriler... daha geliştirebiliyor, yetenek biraz daha doğuştan geliyor diye kabul ediliyor. Sabit özellik olmasına rağmen ekonomik ve kültürel ortamlar bazı yetenekleri etkilemektedir. Bu da şu manada düşünebilirsiniz.
Bir çocuk düşünün çok iyi piyano çalacak mesela ama piyanoyu hayatı boyunca hiç görmemiş. Kültürel olarak bu konuda şey yok, ekonomik olarak yeterliliği yok. Ondan dolayı ne oluyor? Bu adam bu konuda...
ister istemez geri planda kalıyor ve bu yeteneği ortaya çıkarabilmesi çok büyük zaman alıyor veya hiç ortaya çıkmadan da yaşayabiliyor. Bu gibi şeyler bunun artısı olarak da yaptığımız bazı yani çoğu insanı düşünün yaptığı işi çoğu insan çok da sevmiyor. O konuda yetenekli olmamasına rağmen hani işim bu deyip devam edebiliyorlar. İşte kariyer planlama noktasında bizim yapmaya çalıştığımız bu noktaya düşmeden olabildiğince herkesin kendine uygun, kendine gerçekten Kendini geliştirebileceği, zevk alabileceği, yeteneklerinin, becerilerinin o konuya yatkın olduğu alanları seçebilmek aslında. Duyusal özellikler, ilgi ve tutum.
Bu da işte zevk almakla ilgili olan kısım aslında. Belirli bir olay veya etkinliğe yakınlık duyma, ondan hoşlanma, ona öncelik tanıma olarak tanımlanmaktadır. Yani bir işi iş olarak değil de hobi olarak görmek. gibi düşünebilirsiniz bu farkı.
Hem ilgi hem de tutum arasında farklılık olmadığı için duyuşsal özellikler olarak ifade edilir. İlgi ve tutum birlikte hareket ediyor. Şöyle ki bir konuya ilgi duyarsınız, bir konudan keyif alırsınız.
Tutum da o konuya karşı ön yargınız olup olmamasıyla ilgili biraz daha. Aşağı yukarı aynı şeyler yani. Bu bizim ilgimizi araştırıp Şunu diyebilmemiz lazım.
Ya ben evet bu konuya ilgiliyim, bu konuda çalışsam güzel şeyler ortaya koyabilirim, keyif alabilirim. Bu kısımdan bahsediyoruz özellik olarak. Hedef belirleme kısmımız.
Hedef, bireydeki başarı hissi, birey için anlamlı ve zorlayıcı hedefler belirlenmesi ve gösterdiği çabalar sonucunda belirlenmiş olduğu hedeflere ulaşmasıyla ortaya çıkar. Tek bir hedefimiz olmak zorunda değil. Kariyer hedefinizi bir ya da birden fazla olacak şekilde belirleyin.
Böylelikle seçeneklerinizi daha iyi görür. Süreci daha çok kontrolü yürütür. Hedefinize ulaşıp ulaşmadığınızı bilirsiniz. Buradaki olayımız şöyle çıkar karşımıza. Tek bir hedef belirlerseniz bunun için zorunda kalırsınız.
Ve o hedefin bir kıyası olmadığından dolayı doğru yolda mı ilerliyorsun? Bu iş gerçekten iyi ilerliyor mu? İyi gidiyor mu? Yoksa yaptığın işten...
Başarılı olup olmaman da buna dahil. Bunlardan emin olmanız çok zor olabilir. Bunun yerine birkaç hedef belirlediğimizde veya hedefimizi sadece tek bir noktaya değil de adım adım basamak basamak koyduğumuzda o zaman bu sefer şeyi biliriz. Hangi basamaktayım tamam bu seviyeye geldim, bu seviyeye geldim. Bunu kendi kendimize diyebilir daha kontrollü gidebiliriz bu sayede.
Bu yüzden hedef belirleme bu bahsettiğimiz bütün hepsi ilk başkası şeyler bizim kendimize ait olan yeteneklerimiz, durumlarımızdı. Bizim zaten hala hazırda olan kısmımızdı. Hedef belirleme kısmı ise bir rota çizmekten bahsediyoruz. Ve bu kısım şu anda daha doğrusu insanın kendine direkt olarak gelmiş bir şey değil. Sonradan belirlememiz gereken bir durum.
Bunu işte üniversite tercihi yaparken... Bir tık belirlemiş oluyorsunuz. Sonrasında üniversite bittikten sonra ne yapacağınızı düşündüğünüzde bir tık daha belirlemiş oluyorsunuz.
Böyle böyle ilerliyor. Smart hedefler kariyer planlarınızı ilerlemenizi hedeflerinize göre belirlemek ve takip etmek amacıyla kullanılabilecek olan tekniktir. Smart gemisi İngilizce'de akılcı anlamına gelir ve hedeflerin akılcı olması önemlidir. Belirlenen hedefler belirli, ölçülebilir, ulaşılabilir.
İlgili ve süreli olması gerekir. Burada özellikle süreyi doğru planlamak önemli bir etmendir. Burada şundan bahsediyoruz arkadaşlar. 5 adımda ele almışlar.
Bunların işte spesifik dediğimiz hani belirli olması, measurable dediği ölçülebilir olması, işte attentionable dediği ulaşılabilirlik, relevant, ilgili alakalı olmasıyla konumuzda. Time-based dediği de süre, belli bir süre vermemiz lazım. Bu kısımlardan bahsediyoruz.
Şimdi bunlar neden önemli? Adım adım bir bakalım. Şimdi hedefin spesifik olması, belirli bir özellikte olması bize bir anlam ifade ettiği için önemli. Birincisi bu, ikincisi de şudur. Tam olarak neyden bahsediyoruz?
Bu hedefe tam olarak ne zaman ulaşabileceğiz? Yani bir hedef belirledik, tamam güzel. Peki bu hedefi ne zaman tam anlamıyla, hakkıyla diyelim? tamamlamış olabiliriz.
Bu kısımdaki olayımız bu. Ölçülebilirlik kısmı yine aynı şeyden geliyoruz aşağı yukarı. Bir hedef belirledik tamam bunu hani belirledik, spesifik hale getirdik. Peki bunun ölçütleri ne? Yani ne zaman tam olarak başarılı olurum, ne zaman başarısız olduğumu görürüm veya hani başarı yüzdemini nasıl ölçebilirim?
Bu kısımdan bahsediyoruz. Ulaşılabilirlik ise Koyduğunuz hedeflerin imkansız olmamasıyla alakalı. Eğer çok imkansız bir hedef belirlersek bu sadece moralimizi bozacaktır.
Çünkü o hedefe asla ulaşamayacak durumda oluruz. Ancak... Eğer adım adım ilerleterek, yine imkansız olabilir görev o sıkıntı değil ama adımlarını yapabiliyorsak yine başarmış oluruz.
Her adım farklı hedefler olarak karşımıza çıktığı için yine sıkıntı olmaz. İlgililik kısmı bunun size olan ilgisi, sizin o konuya olan ilginizle ana hedeflerinize olan ilgisi ne durumda? Yani çok çok alakasız bir şeyle.
Çok çok alakasız bir hedef koyup normal kariyerinize, normal hayat görüşünüze bunu başarmanızın çok bir manası olmayabilir. Tabi bu tabii ki değişken bir şey. Konudan konuya çok değişir.
Ancak şöyle düşünelim. Mesela şimdi siz müzik bölümünde okuyorsunuz. Sizin hedef koyarken ben işte milli sporcu da olacağım demeniz çok alakasız bir şey çıkar karşınıza.
Tamam güzel bir hedeftir, yapmanız için iyidir. Hayat... Geneline baktığınızda güzel bir hedef olur.
Ancak konuyla alakasız olduğu için hem müzikte ilerleyip hem sporda ilerlemeye kalktığınızda siz yorulursunuz. Ve hepsine yetişememeye başlarsınız. Birbirini destekleyen hedefler koymak bu yüzden değerli.
Süreli olması da her hedefiniz için belli bir süre bırakmanız gerekiyor. Bu sizin başarılı başarısız olduğunuzu görmeniz açısından önemli. Tabi bu süreler yine ütopik olmayacak. Çok iyimser olmayacak, çok karamsar da olmayacak. Mesela okul diyelim ki 4 yıl, bu 4 yılı ben işte 2 yılda bitireyim demeye kalktığınızda bunu yapamayacağınız çok aşikar.
Ancak evet 4'te 4'te bitireyim ya da en kötü işte bir dönem uzatayım gibi düşünürseniz bunlar gayet olağan, gayet güzel hedefler olarak karşınıza çıkmaktadır. Bu tarz planlar yapılabilir mesela. SWOT ve SCOT analizi. Bireysel veya kurumsal olarak karar verme süreçlerinde kullanılan durumlara çok yönlü bakılmasını sağlayan bir araçtır. Bu aracı bireyler kendi başlarına, bir iş arkadaşıyla, bir grup meslektaşıyla veya kariyer danışmanları birlikte çalışabilir.
Bireysel performans analizi yapılırken güçlü ve zayıf yönler, Scott analizindeki zorluklar, fırsatlar ve tehditleri belirlemek gerekir. Şimdi bu SWOT ve Scott standart bir analiz şekli. Bunun detayına gireriz ama ileride gireriz şu an gerek yok.
Bu analizle kişinin performansını analiz edeceğiz. Bunda da güçlü yönleri nedir, zayıf yönleri nedir, yetenekleri, becerileri, bilgi birikimi vs. Bunlardan yola çıkarak kişinin belli bir konuya olan performansı ölçülüyor. Buna göre de fırsat ve tehditler.
Bu yolda ilerlenirse ne gibi iyi sonuçlar gelir, ne gibi problemler yaşanabilir bunları belirlemek lazım. Çünkü eğer ki bunları belirlemezsek fırsatlar ve tehditleri bu süreç zarfında, bu gelişme süreci zarfında elim önümüze çıkabilecek bazı fırsatları tepebiliriz ya da hiç beklemediğimiz sorunlarla karşılaşabiliriz. Bu yüzden biz bu sorunlara da hazır olmamız lazım.
Evet fırsatlara da hazır olmamız lazım. Mantığımız buradan. yola çıkıyor. Grove modeli de kariyer hedefleri ile ilgili bireye özgü, kişisel, spesifik bir çözüme götüren ve yansıtıcı bir araştırma olan Grove modeli, kariyer planları yaparken bireylerin kendilerine doğru soruları yöneltmesine olanak sağlar.
Buradaki olay, demin bahsettiğimiz şuradaki fırsatlar, tehditler veya kişi performans analizi yaparkenkiğinden şöyle farklı diyeyim. Burada daha kişiye özel ele alıyoruz ve kendinize hangi soruları sormanız lazım? Ya ben ne yapmak istiyorum? İşte iyi bir işe girmek istiyorum.
Bu bu kadar da bitmez. O işin özellikleri ne? Sen ne yapmak istiyorsun?
Ne kadar maaş istiyorsun mesela? Veya herkes çok mu maaş ister mesela? Peki bunun karşılığında atıyorum hafta sonu full çalışır mısın? Yoksa bu daha mı önemli senin için? Mesela hafta sonunu komple bırakmak.
Veya evde çalışmak, home office çalışmak daha mı önemli? Bu seçimleri aslında yapmamız lazım. BoxGrow modelinde daha gerçekçi bir yaklaşımla yaklaşıyor ve daha kişiye özgü bir yaklaşımla yaklaşmaya çalışıyor. Seçenekleri ve bireyler için nelerin mümkün olacağı konusunda net olmaya yardımcı oluyor.
En püf noktası bu. Hangi seçeneklerden ilerlenebilir ve bu kişiye özel düşünürsek bu kişi neleri gerçek anlamda başarabilir, neleri yapabilir yapamaz bunlardan. sonuç almaya çalışıyoruz. Sonrasında bireyler neyi, neden, ne için, nerede, nasıl, ne zaman yapacaklarına kendileri karar verebiliyorlar.
Burası da yine yönlendirme için mesela bir proje yapmayı düşünüyorsun ancak bu proje tek kişinin yapabileceği bir proje değil. O zaman senin nasıl birine ihtiyacın var? Şimdi müzik grubundan bahsederek gidelim.
Şimdi sen çok iyi bir gitarcısın. Yanında bir arkadaşın var. Onunla çalışmak istiyorum ama o da çok iyi bir gitarcı sadece.
O zaman ikiniz birden gitarçı olarak grup kurmanız çok makul olmuyor. Size ne lazım? Örnek veriyorum davulcu lazım, örnek veriyorum solist lazım. Bunları karar vererek bunların arayışına girmenize, bu şekilde ilerlemenize bir yol gösteriyor.
Yetkinlik kısmı da bilgi vecelilerin bir çalışma veya öğrenme ortamında sorumluluk alarak özel çalışma göstererek kullanılması. Yani senin bilgi becerilerini çıkardık ortaya. Şurada göründüğünden baz alarak gidelim. İşte herhangi bir konuda işte biri 5 yıldızlı biri 4 yıldızlı.
Hatta senin yeteneklerini de böyle listelediğimizi düşünelim. Bazı yeteneklerini evet 5 üzerinden 5 alıyor. Bazıları 5 üzerinden 1 alıyor. Zayıf yönlerinde var neticede.
Bunları belirleyerek bunları karşılamamız nasıl yükseltebiliriz? Nasıl güçlü olduğumuz noktada daha güçlü hale getirebiliriz? Veya eksiklerimizi nasıl kapatabiliriz?
Bunlardan. bahseden yetkinlik kısmı, öğrenme gereksinimlerinin belirlenmesi, karşılanması, toplumsal ve etik meselelerin sorumluluklarının dikkate alınması olarak tanımlanmış. Toplumsal ve etik meseleler kısmında da işte daha içinde bulunduğumuz topluma olan bir sorumluluğumuz var, bir borcumuz var gibi düşünün.
Veya bu toplumu ileriye götürmek seni de ileriye götüren bir durum. Mesela Amerikan vatandaşı olmak değerli bir şey. Neden? Çünkü Amerika'nın güçlü.
Bu gücü nereden alıyor? Halkından alıyor aslında. Sadece yönetimden şundan bundan değil.
Biz bu kısmı da ele alarak kendimizi ve çevremizi de geliştirmeye çalışıyoruz. Çalışacağız. Niyetimiz bu yönde ilerleyecek.