Pangkalahatang-ideya ng Sistemang Pang-ekonomiya

Pangunahing Suliraning Pang-ekonomiya

• Lahat ng lipunan ay humaharap sa kakapusan ng yaman.
• Katanungan:
  1. Anong produkto ang gagawin?
  2. Paano gagawin?
  3. Para kanino?
  4. Gaano karami?
• Ang mga katanungang ito ay sinasagot ng iba't ibang sistemang pang-ekonomiya.

Mga Uri ng Sistemang Pang-ekonomiya

1. Traditional Economy

• Batay sa tradisyon, kultura, at paniniwala.
• Mga pangunahing pangangailangan: damit, pagkain, tirahan.
• Produkto ay nilikha batay sa mga sinaunang pamamaraan.
• Halimbawa: mga Inuit, Aboriginal Australians, Bushmen.

2. Command Economy

• Kontrolado ng pamahalaan.
• Central planning agencies ang nag-uutos at nagtatakda ng mga alituntunin.
• Tinatakda ng pamahalaan ang mga pasahod at halaga ng produksyon.
• Mga halimbawa: dating Soviet Union, Cuba, North Korea.

3. Market Economy

• Nakabatay sa malayang pamilihan.
• Layunin ng bawat kalahok ay makakuha ng benepisyo.
• Presyo ang nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin at malilikha.
• Hindi direktang nakikialam ang pamahalaan.
• Walang purong market economy sa anumang bansa.

4. Mixed Economy

• Paghahalo ng market at command economy.
• Walang iisang depinisyon dahil iba't ibang antas ng paghahalo.
• Pinahihintulutan ang malayang pakikilahok ngunit may kontrol ang pamahalaan.
• Halimbawa ng bansa: Estados Unidos, Australia, Pransya, South Korea, Pilipinas.

Layunin ng Sistemang Pang-ekonomiya

• Maayos na pamamahagi ng limitadong yaman.
• Epektibong paggamit ng pinagkukunang yaman.
• Tumugon sa mga suliranin ng kakapusan at kumpetisyon.