Тэрттэрттэрттэрттэ Эрхэн мүндээд үзгэж байдай. Монголын үнцэнний орлон эдэн тэлвийц чингээсэн үнцэнний мүзээг байс эрхэлэн бэлтэг дэг. Монголдээн түүх цаварл нэгтэр үлгэн нэн үдагийн дууарар, Монголдээн эхэдсэн чингээс хан түүний ачхуу батиин дүхээр гэрэлсэн түүхийн хүнээ доктор профессор Байр Сагандтай үзэгш таа үнээд хүлсэн жүнээ.
Монголдээ хүмэн боджи түрсэн эхэдээ их түүхээ шимтэн сонорхоо үзэг чамхаа таа бидний хүд. Нээн сонорхолтай түүхэл 13-горг дууарад зон яг. Энөөд 34 маань төөрөөг тусгар болж, төрөөн төхнөөсөн төдийгүй, төвээд асгаа ч, юураад стэвийгээ хамарсан төөхнөөд төцгэдэж байгаа гэйгүй ихгүрөн болон тэссэнэн монголчоод байдан зүйээ ясны бахаргалтай төөхэл.
Үнгэрсэн үйээн төхэйг аваад өцэмэлтөө нэг бүр нэгүйгүйн гэргшээлтэн ороолж байдаг. Нэг үндэсдэн баслыг гаргаад төөрөг тусгар болжил байдаг. Нэгийн хүчэрхэгжийж байхад нэгүйн солт дараа болж байдаг. Юур нэг хүн үссэн сагасан эхлээд өнөөг... гуртадар 15000 гүнгүүд дай дэлхийдээр дайын дэгдэгж байсан дулаа судлаач байж байж байж байм.
Тэгвэлээ энээхээ дайын датж байм. Олон гармгаа жандждийг төрөөлсөн бол. Хэнэг хэнэг дэлхийн шилдэг жанджнаар тодоруулсан болоо бидар сонорхол өөрийн эхгүй төрөөл. Макетоний хан Александр, Карбагэний Данибал, Ромийн Юлий Цезар, Орсийн Александр Сулору, Францийн Наполеон Бонапартийд, Арваадхан нэр үрсэгч, тэдэн дүнд Арваайхы хан Чингис, Батхан, Субээдээж анжинч баагдсан байдгийм.
Тэхлээр бэд нэр өмнэх туваарууд тар. Монголын эхээд оуд Ялонгуйаа, Албангасны эхээд оуд гүйэг, Монг, нарайн амдарилүүүлээжилгөөний тухуу ярилцэн. Дэхээд заясгүй нэг хам бол бол баянг тэдртээ уилтаж гарч байсан.
Шингээс ханын үүгэн аж бодохоон амдарилүүүлээжилгөөний тухуу ярилцээгээж бол дачи байна. Бат тат тог. Хэддэнг он ий үүд хаар мэндлэсэн бай.
Мэндэлсэн гаадар нь бол Монголуу үүл нь үтэг. 1298-нь Мэндэлсэн гэрдэг. Монголуусын хээд боржийн хүн гэлж байлаа. Тэгээд эхэн олхлээр бүртэй хатны дүү алчийн ойн гэж байсан. Тэр нь хүн.
Тэгэхэлээр 2 томоо Монгол аямгийн дундаас түрсэн хүн олхнээр. Тат. Тэгээд 10-20 насаа хүртлээ аалтага хамтвайсан гэж байж бай. Тээр хүхцандаа хэрээн цэргийг өдөрдөө хэхсээн, жэнжин болх нэгийг чингис ханас тиймахдал сонсаж байсан. Нэгийг хүсэн түүр дундутаа зэдайлсан гэхтээн хамт явсан байнаа?
Тэр нээс өмөн чингис хан татсууг ян зэн зэн ям нь доролтсаж байсан дэгээд өөрөхийг чадал байсан өөрөө өзөлжийг хэмшээг өөрөө. Чингис ханч өөрөөхийг ачнаар иж нь хар багасан авад байсан. Тэгэхээд байхан хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд хэрээд х харилцаан муудсан тухаа гашвум тухийг үзэгч болгнан мэдэг байхай. 1224-нүү зүч ханг насварас нара зүчийн үлсад хааны залхамжлагчийг сонгу хүрлэлдээ болж. Батэг үүг дуугвэй, эргилцэжийн тээнэгэлцэлгүй сонгогисн чингисханай зарилгийг нойд таачнаар ясууар болохчийн.
Дээвч батаа аравийн үсгэн насадай. Сүгчийн үүг нь хүү гэж тул. Удардахчийн хувьдай тээр Чэнжний хувьдаж тэр болонда хүдэн зубшургодаж харахан анжиагууд бол ицгийн үлсэг ахдуу нартаан хуваан гэцэм шүүлэхээр болж.
Аха орд нь зүчийн үлсэг нээдэцэргийн захарихчар төмлөөдэж. Энэ уиды 1224-н үнэд Чингис хан тэнгэрээн хүлтгэй гулсноор батаа қархаруун луу их хүрлдээд ирсэн байд. Хойрдаха их хан үгээдээ батиин тумилгаа дахин бодолгаа жууснасгод нь баруун зүгтэршэй гацар нүүдхийг ваяалтандаа үлхэд тусалхан амалжи. Бодохоон. Өөрөөр хэлэвээл Чингисхан их айн дайнас бус чирсан сагаас хоо шээ үлгөө Монголын төгөөдгөөдгэг тэгээлс.
Тэгээ батаан бол өрөө хэдөө Чингисхан альбанг ясны зан зайшил тэрвийн үлөөмжилар бол үрөөн хан сууг гөнштэй. Тэгээд өөрөө хан сууг гөнштэй байс байс хан сууг бүхээр хэрхэн дайсан. Тээ. 1230 хүндээ үгээдээ хаан алтын үлсээг дайдар мүртэхдэн бааттагалдын ябсан бай. Чухм энэ үйдээ баат, хотсуурин гацарийг бүстэн хааг, талгацар тулалтаг, дайснийсэргийн дауу хүчийг үрчадвара.
аргүйханар дараах эргтэм сурол сангаж судлаачад тэнгээлчээ. Мөнгөө алтын үлсэйгөө мөхөөс нөр барааүүн зүгтөө айндаан хэг боломж баадад нэгтсэм байна. Еврэн тухан үйн сурголжуд байштай.
Монгол хэртэд, латиин сурголжуд, тэмийн визааанд грэг, армян, араб, пэрс бүх сурголжуд баадган байдай. Таны тухад зааулаа үлдээ. Тэгээд их сонин сонин чимг нэр үүгдэг.
Яху батуу батуу утгайл нь гээл ян зэн зэн хувилбар байгаа. Гэхдээ нэг хамгийн сайн тухдсон чимг нэр нь сайн хан. Тэг сайн хан баад хэд? Тэг нөгөөх нь ахаа баад гэж. Ахаа баад?
Тэг байгаа тэг. Тэг лээр тэр хоер их үжэртэй болоол тэр сургалжууд тэгээж яваад байгаа. Ялонгүй тэр ахаа гэдэг нэрээг бол биэг бол их чихулчилад.
Тэрч нь ото царшигаа их үгүүлгээд байгаа. Тэгэхэлээр Батхаан ий тухаа үгэлээг бүт хэм сургалж байхгүн байнаа гэдэг бээ өөрөө бахархуурттай өзээд бодоод байгаа. Тэгэхэлээр Батхаан өөрөөн Монголын эдсэнд гүрөнээ анхны төлөөшлөлтийн үйээн хамгийн үголд тоглогч байсан байсан?
Тэгэхэлээр Батхаан бол отоо туган сургалжийн мэдээг чихмүү Монголын туган сутлсан гэнүүгэн сусан харахад бол бол Батхин шиидл бол өөрөөн хувжаа гэн нэлээр үгэлжийсэн. Тиймээ? Ягад ихлээр үнцэн дээ тулууи тал луулсан ий дараанаас бол Ахмад хүүгүйдийн айндаа баатхаан нөлөөд зүйлчихээссэн. Тээ хүүгүйдийн явуулсан жигсан. Орээхэн хүүг Ахмад хэдий болохчийг хоонийн тавж баатийг тавж баа.
Гүйээг баатас 2 ахваагаа. Тээ баатас ахш тэгтээ. Ахмад хүүгүйдийг бол бол баат зайн гэлдэж байд.
Гүйдээ ханг 1235-н дээ неэсэл хархууром ходноо их хүрлтээ хүрлтэй бол ч. Улдигдээл эсэргүй кипчагууд. яаж устаах, Чингис хан ицгэхээн дуудуудургүн өргсөн үлсөн хэрхэн иргшээлдэн өрөөлхдүүхээ гэдэлсээд Багаадз, Европ, Алтын үлсэд, үрөөн зомин цэргэлгээж бата бүрөө, гүйөөг, мүүг тэргүүдэг, олон хүгүүдэг бата ахилт баяхимын үгүүдээ хан зарилэг боло. Баруум зэг түйөө Кепчагийн эсэргөө айндаа нэг батуудар тэж зөвлхөөрөн зубээдээ лаатрыг төмлэжийн. Энгээд Монгол цэргээс.
Хараа ихтэ төгөөн тэхэж. Хар бүхийн арсар бүрсэн, харигы хдүүтэй хэнгэргэй нь дэлдэж, хатм болтаж ядам байрж, халхуу игдэй дээлийн өнсөж, хатхах цэрбтэй сумаан өнэлж, харах өлөн мэрэн өнөж, хамуу алнын цэргэн дагуулыж, хаад мэргэдэй халтан дапталж, хатхалтан байл тар норт лоохимэн. Монголын нодс дапчоонд өгөлчээ. Даширам дурдхад гэж байг гэж гэсэрэг айн дайныг ахмадхгүйгүйдийн айн дайнач байж нэрэлдгийн.
Эн дайнаа алтан өрөгийн 13-13 ахмадхгүйгүйдийн. бүлсөдөө цэргийн жанжады ороолцойчийн. Царгүйрээний хувьда хуризмийн хан тулсийн эсэрэг хэсэн айндаайнааса том, олон үлгсөн дэстэнг хамарсан олон жээл өргэлчийссэн дайанбайлаа.
Энэ айндаайнаа чин бас тулуудгүйтөө явсан айндаайнаа. Ээнд бол баад Сувээдэгээс хослол, хошлол, цаагл явхийсдээ. Тэгээд баадгүйрэхээ цэргийн хамгийн сушилхтай жанджи. Чингсэн хам та цоги явж байгаал бүх хэр гэвчах хэн тал нүдгийн хамгийн сөллсөн үнж нь сөбээдээ баатар байхгүй.
Тэрвийн оросорнон үнөөгийн дэнээпэрэд. Эжилмүрний зобсард Киев, Новогрод, Горхий, Горонийч хотийн Арьонийн хорн олон ван тулсас бүрдэж үмэн таларан кипчаг, бүлгарта, хэлэн горшаж байжи. Батхаан орослүү хүтлэхдөн зэргэн 3 замхобаач нэг ангин эжилмүрний хүгүйлөн Даруу хурн зүгвээсээ суздаалт дүхмүүч бич.
Үмнэд замин цэргээ Эрэзианайг чигилданг бараун замин цэргэн воронийчиг чигилданг хүдэлч бич. Эйн үйдээ Эрэзианайг ван Юрий Гуури бич. Монголдийн цэргээ дөттэлч баймаа мэдээс хамсоод.
Жириговийн ван Владимирын Вангуудад илчидига иж хамтарсан хучээр монголчудын юсрэг тэмцэхээр шийдээд вэсэн тул. Батханы илчиг бэржих хороосан хэргэн өөрөн хүн өлсөд мүхэлд дуудасан хэрэг боло. Батханы орсин Вангуудас хангийн хучэрхээ гэгдэж байсан Суздалийн ихван Юрий Весевладович баруун жигуурээс оронгуч түүний циргийг дээд наугаар одолон басгвауин циргтэй нээдэх боломжийг хаач.
Тэмжилтай дабшиха Монгол цирига 1264 зүнээ прэс лавилж жирнаговийг идзилэн авад. Кий ирд тулжачил. Батхан Киевилүү арван хүнтээ илчилгэн Үрдэн нүгэлэн царуулаг боломжолгдог Ван Михаил Мисси Гула Дович басил илчийг нь хуруусандол Монголчоод дахар үснийхэн байлдла.
Киев ходдага гандсахан мүдрэн тодорг юу б 12992-гварасар нь таванд Монголчооддийн тарт хоруулжилээ. Энэндээр болгол Үгэдээ ханыг үгээг Зурчихаань и баатхоорийн хүү баатхоорийн хооронд зурчил үссэнэг хожимын түүгч байсад сүдлэхээд эхээх нь үлгэж абдаг. Эхтээ аил аил талаасан харахийн бол ямар баяр сүүртэй байдаг гэдгийг бол таа басаа үзгэжтээд.
Сонархуу бол. Бид нар түрүүн хэлсэртээ өгөдээ ханы зайлгаар бол баатахлаа дэвч байх. Тэмийн, гүйгүүл... Ахмад өгөдээ айн дайм бол Европ дайдч байх. Гэвчааг нь тал нөтгөөр даймж байх, Европ броорж байхс байхс.
Анх нэг... Том тулхилч. Тэгээд батай хамгийн голон ахилж явч байгаа байгаа бат өөрөө ахилч байнаа өөргөө ойлгээч байнаа.
Гэдэл бүйг өөрөөсөө наахмагаа. Монгол ясан ахдусын юхсар өөрөө гэхэд болдод. Гэдэл байлдан гавиаг тэмдэгээдээд сархад гөртөгтээ батур өөрөөдээд хондаа өөрөөхээд бүрий өөрөө хойр дургууцад.
Бүрий бол чагаад айгуу? Сахалд имгэн иддэргэж, тарамжилсанас болоод энэ хоорийн хооронд хариилцаа бол. Тэндээ сэхлээд нэгийн нэгийн дээ юур нэгийн таагуу андааг. Ялдангүй баат бол тэрийг бол мартааг хүү.
Тэгээд баат тулуун хүүгүүд тээ ойрвайсан? Тулуун хүүгүүд тээ ойрвайсан, сорхохтан бэхийтээ ойрвайсан. Тээ хүй ойрвайсан.
Харин гүйгийн хэм болоод сагаат ахинтай хоор. Тэндээ бүрээ гүйг хоор нэгийн болж байсан. Хоор хоор ороод тэгээд дээ. Гэжээгийн айнааса үгүйдээ ханда илчээр үчэжийн үгүйлэрүү.
Мүнх тэнгэрийн хүчэндээ хан авгайн суд, мэгэд уалахсай гээвдэж, оруусы рэгийнэг дагуулач, арван нэгэн харирэгийнэг нэгэн зүгдаруулач, алтын жолобуу цаан дадач, салалцаха хөрм хөрмлэй хэмээлдэж. Эхэ цацараа босгож хөрмэлхэд. Би ид бүхүүгүйдийн ахмадууолсан болж. Нэг хойр айга сархад өрд үүв хэмээн надута... бурий гуюг хойр муудач.
Хурим үл хурим лан яу. Яухдан бурий бата бэдэн тээ адил бүгүүдэл хэрэхэн үрэдар үхэв үлэгээ. Сахалтэй мэгээд садсохон болаж бай. Усгий гөрөн түлхэж гөлмий гөрөн гэшэгэлэгсэн хэмээв гэжээ.
Батэйн энэ үгэнд үгэдээ хан машихэлгэн сандохаа Кийвэн гэванд туссэгээ эцэдэн Тэрээгээр нь авсанай дараагаар Иханг үгээдээ ханай душаалар гүйүүг мүнхнар өөрэн цэргийн хамтар Монгол нөтэхдаран бодсан гэж өзэдээ. Батхан гэхэлээр манахан өөрөн дахны Их айындаа ньгүй гэлдэгийн. Аланг баяа 1209. 1209. 1209-нгүй хондгарад. Ходоо их дунаа австрийн вэний халах хүртлэл монголчууд хоорцон.
Эн айындаа нь дүхээ. Тээ энэ айндаа чин бас тулуулгүү түй явсан айндаа байнаа. Хамгийн хэцвэн, тэр юу, яхуу Лигнийцийн тулан байгаа, тэмийн Лигнийцийн тулан чин Тевтоний ордрүүд.
Одо нь гүнэг, егөө чиллэй бол Пап Ломийн цэргүүдчдийн ордр гэдэг чин. Тевтон гэдэг чин нэг нь ордр холдоо хэмээ. Тэр Тевтоний ордрийн сан юу хүлээр ялахцажт, ялахцай ивны.
Санджигаа ууахаа, манад Вальштадтийн ахдусгийн нэг хэдэв үүлсөө дээрсэвшээд, Лигнийцийн туланай ойгар Монголд дээрсэй. Тэр Тевтонийн ордрийн нөхтүүдийн үүдмэхэн дээссэн байна. Тэр Тевтонийн ордрийн, Монголчүүд юуруусын, Пап Ламын бүх ордрийн цуг байлдж байсан хамтар дээссэн байна.
Тэр Тевтон чууин, Тимплаар чууин, Госпиталээр чууин, бүтээн манамонголчүүд байлдж байсан. хамдар джэсэн тэм түүхүү хан. Тэхтэр тэр тэвтөнний ордарийг хэнг ахал джэсэн байхлээр нөгөөс юу нээ Селезийн Хенрий хан гэдагаа. Тэрчэн полыш үнгээр бүгдэгээл мэд джэсэн тэм хан байхан. Лигнийцэн тулан.
Монголийн байдар хадан орд хэмээхээ хүрвэн жанджыний Хурим мэнгүн цэрэг Полшийн хөөрдүүгөөр Хенриха баньгийн Годулан уидраадсан. Полший гэрманий эвсэлийн 40 мэнгүн цэрэгийг бүтэцэн Годултан хэвэн. Герман-Полшин хэдээсээ холгуу оршихаа Лигнец хоотийн оор оршихаа Лигнецийн талд.
1291 гонг дурудгүйр сарийн юусанд баядр ордуг норийн цэрэг хоорудгууар хээнрэх вонгийн цэрэг тэд үдолдсай. Тулалдааный гулуу зорилгануу Субедай Жэнжийнээ тэргүйссэн Батхааны цэрэгээ өнгэрээн дурбдгүйрээ байлааваангийн цэрэг боло. Австрийнээ Темплерийн ордийний хүчинтээ тулалдсан энэ туланаа гэг легнийцэн туланаагийж дэн дэгэлэн бидсэн байдаг.
Хойрдгүйр Хенрих ван Харинээ 603 чим цэрэгтээ Тууний холнаа дурбул Европ дайр алтартаа байсан Кертоний хүндээ мөррөн цэрэг болох эритсээр өд байлаа. Байдар Жэнжийн өөррөн түмтийг амон эхлэн тулалдан дурсан. Тулалдан юмны дэлэхийнээ цэргийдайны түүхэн данхуудагаан хулус зэгээс өөбөсөө шатан утан хүшэг тавж цэргийн халхалан нөөсэн. Ордуу жэнжийн өөрийн түмтэй гаван нөөцэнд отултанд сооживайлаа. Хойрдогара Хенрих Иванг ихилжийт аярсан бүгэд Тулалдан юмцадо Монголийн талаасаа поож хэлээр өөмөөнөө бодор зүгтар агийч хашхар чуу байсан Тулалдан иг эмийг чигцгүй болгогхгийсэн Монголчуудын байлданы басныг нь арааг зэлвэлээ.
Хойрдгвар Хенрих Вангийн Душаадарай хүйтэлсэн хүндээ мэрэн цэрэг болохоо, эрээ царуудыг Монголын хүнгэн мэрэн цэрэгийг шахаж амжилт болжихээсэн. Монголын хүнгэн мэрэн цэрэгийг ухуурчийц өгтэх таахдаг хэргээснэн эрээ царууд ялахдсан хэмээн арасан совурч нэхийж хүүх явдсан, утоон дуу совурч байсан ордон ойны тумтад хажууд аллаасан бодоо зэхүүсэн. Мохоо хэрдэж нөрн дээр нь асгаах гэсэн байлдааны тактиг байлаан.
Энэ тулалтаанда Монголчууда аямшигтай эхэд өө чимээл өтөө гарагдага нэгэн шин түрлэйн зэбсэг хэргэлэж ялсан гэж зэрм төхэнд тэмдэгээч. Нүйтөө хорсаж холай гашуу эргүйлссан энэ утан зэбсгийг зэрм сутлаа чад тэсэрэг бүнбөгч гэж тэмдэгээч. Хойрыж анжинний циргээ хойрдогуараа хээнэр хэвэнгийн явгүйн боломын мөртөө циргийг гуслан бодоо цогсан. Энэ тулалтаанда евроопчууда 400 000 үшчим циргээн аладаж байхад.
Монголын талаа 4 000 цэргээм алдсан. 2-3 хэнрэхванг алагдсанан Европчудад Томохон хүндэцэн хүрдэлсэн. Энэ тулалтан Европын цэргийн үрлэг байлданий стратег таахдагт Томохон үрчил тулсан. Энэ боло үрэн дурны анхдий том тулан тулалтан ердөн 4-хүн саг үрэнээ чийжээ. Сувэдээдээ хэсэн мухин тулан.
Тал нүүттэг. Тэрний хамгийн хэцэв юм гэхлээр. шайоу гээд голуу байсан. Ганцхан гүүртэй. Тээр бүүрээ нь монголчоо дээрлээгээд нөгөөд бүлч нь бүүрээ шатадсан.
Тэхлээр шүүэдээ ясан тэхлээр тээр моохийн үйвээ ячихаа үйрлтсан байсан байсан дурм саргийч байсан. Тэхлээр нэг дүүрт манах нь үрс нь энжинээрийн юу гэвэг байгаар гүвээр байхар болжилтой. Гэхдээ үйрлтсан байсан учирас яа хоохилдээр тээр таа морсголтог олонээг суваг дахдаад.
Голиин үрсэхэлдийг өөртэй шинавж байж байж байхад. Тэгээд өөрийн байрад ахарсан гэж байхад. Тэрээ бол отоо дэлхийн.
Сувээдээ жанжнынээ хамгийн мандаг уурчадур илээрсэн нэг тулан болсан гэж хаасагуу хэвч байдагаа. Нэг дэлгийн 10 жанжнынээ нэг энэ бичин тэй манахд. Би мухи дачиж байсал.
Тэр тал нүүддөө үйнөө тэй? Тэй, юур нэг сайхан тал нүүддөө. Хоо нүүддөө байгаа явдсан тэй.
Хоо талтог бол... Карпатийн үзүүр. Тэгэхдээ Шайгод одо барг байх.
Шэлэхцэн хэсэн. Тэгэхлээр тийм гууд байсан мүү гэмээр га зар. Мүнэн. Тэрээр хэлөхч байдж байсан махгүй. Тэгэхдээ.
Шаттагаад одо гүй. Бүрээ гарахпалмажгүй болохч байд бэлээ хоол отоо над холд нь 25 мэнгээрээ цар тэгээсэдгийн хангдон байгааш байд. Тэгээд байж элтөө сөбээдээ мааганд нь нь ураад ирсэн.
Нэг шүүнийн доторт гэлдөө дээрсөө нэхээ охуурт баа хэм бэлээ. Мохинг голын тулан баа холбоони циргүүд. Мохин тулалтан болоо Батхан болонг Сувээдээ ватарийн циргийн өнгрийн дурбдгүйр Вээлаавангийн өдрэцэн Хорват өнгрийн 25 000 циргийг бодоцогсан тулалтайм.
Батхан Сувээдээ нарайынг нээрвэсэн тулуулгууний ядагуу хоо тулалтан 1291 гоннай хавар Мохин хүндийг хэдээ гацар. Шайоо голдин хүнэд болоо. Тийсагуулу Сайоо 2 голоороо халхавч байсан Бейлаа Ванг Монголын цирг зөхн хамгалалттай гөрер гарч ирнээ гэж Тодс олж томохн хүчийн тэр зүгд хайж үндсэн голхүйчийн тэрэгээ холпн бэхлэлт байгаулаан хөргөлссэн байж.
Гээбч Монголч бүдөө дөрөгдөөэр сараа нь 11-ний Монголын энжинээрийн цэргүйдийн мүмн нөөцөөр верссэн байсан хиймэлэг үүр болон, толом ашигилан голыг гэгэлэн Белавангийн 45 мэн цэргийг бүслэн арсан байна. Монгол цэргийнээ дөөцөөмнөй эсгэрэг чимийнээрээ цангандар суулаа байна. Мажарууд буслэлтээс гарахгаж тулд шихий хийчийн тулалтаж байсан гэдэг. Тулалтаны ябцад Монгол цэргүйд буслэлтэйн тундуур зориуд зобсар гарагсан.
Мажарууд амид гарагхад сорганц боломч гэмээ наяддан бүгдээ зүгдэгсэнч саанын монголчууд отн зохсаж дарчирсэн бүхнийг хараман буслэлтэгж байлаа. Эн тулалтанаара Мажаруу нь 50 зорган минг бүн цэрэг аймргдсэн. Мажарууд хүн хүч нэхээ найин зорган хувьг алатсан бүхэд Монголин талаас 1040 зорган хувьг хэмээ хохирээ сонгаж зарим сутлаачад тэндэгээлжээ. Хүндээ чулуу хара байгч, дайри хиймээл гүүр зэрэг цэргүй айлданай олонж ухуул архыргсал нэг үүнгэрчүүд олонг тэтний холбодноод энэ тулалтан далах ранг хүүдээ үдсээ. Европчүүд хойрадарийн дуторууд зуу мэнг гарив цэргийн алдаснан маш тум гардас хоохирэл байлаа.
Европын цэргийн даяный онолу, стратег, тактиг, тэрчэгтэн өөрчлөөмдэж. Цэргийн шинжилэг хугаа нээр... үндээ сурийг тамчихч байхад. Тэгэээх соннийн шүүтээ. Атаа энэгээд өөнгөрэйн гацаар нь утугтай байрайс Монголийн эцэндгүйрэн тээ эмөө эсвэл нүүлчлэжтийн түүхэндээ холбогтай дурсал барголдог.
Тэрээг ол тухгүүг яадж таалбаралд гээн байхилээр монголчүүд юрууисуу югууч үлдэгийг байгаа. Тэрээ бөгэн хүгцанд байсан. Тэрээ үрээ хэргэлдийг ямаа хэргэлээл нүүдэг ээ мүшээр байсад ямар нэгийн төрсөөрөн гацаарч байхиш байхилдгийг юу ш байраа гүйгээд. Ултүүл яхуу зэв сон тэмээ.
Тэмээ юм зүйх хоохдаг. 1-2 оршуулаг гарсан байх тэгээд үрээм гарагүй. Тэрээ үлмгэрээ эндэгүү юу...
Тэр нөтийн үлсүү дайж байд монголчүү дээр нэгээд хамаг юмагаад яфсан мэнлдээ. Тэгээд сүүлт нь ахилуухч байд хан юмаг нүүснэн байж болхоо гэж. Тэр байлдан бусан талбар хэрээд холоо гүгж байнаа. Тэгээд тэндээр тэндээ нөтгүйлүү хоо хэггүйлгээд чилч байнаа.
Өөр гаадзар нөгч байд байд нэ талбар байд нь зүхдээд явцан дайж байд тэр арт байнаа тэндээ юмаг нөгхөөгээд бүргээрээд хэрээд хэсэн. Сонинчахин Карпатийн нүрүүнөө сал гандсгай ширхээ зоосл олдсага. Тээ, өөрийн бол ирээс олддага үүгээш. Зоосл дохол болдүү дад хэрээхээд, бат зоосл тэлдүүлээгөө бэлээш байхан. Тээ мүү?
Өөрхээн эрэээрээхээд. Тэлээр энэ хүү их даруу аймдарчихсан гэж эрээд аймдар. Энэ хүү аймдайнаараа оросоо болшоо өнгөр зэрэг үлсэн өтээгээ эзлэн аравж. Нөгийн австар үлсэн хэлдээ тодж байч байч бай.
Гээрчий 1299 үгээдээ хаанг таадалтагасын, бат хаанг аймдайнааг зохсавж. игцэрэг нөтгийн зүг жолоо зальжи. 1292-нда Батхаан ицгийхэн гэзэмшэл нөтэхтэй бодсан гэрж Гаспин Тингсийн хүвэн дөсөөршэн Батсараа хэмэх нэсэлхө тон байгуулжийн.
Түүний байгуулсан үлсэйг ходжим алтын ордны үлөсгэмэн нэлсэн бүгд. Түүний бүрлтхүнд дунда дазийн хөрээсэн сээр дария мүрний доод өрсгал, иджил мүрний болгар, боловэцвую, депчаакин тал, керийн, өмөрт кавказад орших, үхсээ гаралин хүгүүс хари алагдаж байла. Орсийн ван тусуудын ихинхэсхэн алтын үрдний үлсийн васаал үйг хараат үлсийн байдалтай байж алба датвар түлдэн байж. Батийн байгуулсийн алтын үрдний үлсийн Эзэнд хүрнийхэн бүрлт хүнд гацарноотийн хувьд хамгийн тум хүн амин тогор юуаан үлсэн дараа орж байлаа.
Хамгийн отоо үзгэжтийн нэгээ шондаархаж байхгүй зүйлээ бол баат болон орс. Тээ орсуу нь эдсэн тулсайг хоожим байгуул хүүндсийг батаа нь байгуулсан ордус сөөрийн тавсан гэж. Орсуу нь сургхүйчийг орсуу нь уран зэхэвэл, утааг зэхэвэл дуул монголчүүд монголт... Тарийн байлдан дагуулуул.
Бүр эго гэж байхдан. Турм гээл. Тэгээд одоу гуулуул энээр тумиоо барах эргэлэг тэггүй баса. Харинж алтан орд энэ суснаар олон үйр хорондаа өчерөө олхгүй байсан хайнлэг вайнлэг бод нэг дэж. Ходжимын их хорс хүс байх болох нэг нүүд арманны байх нэг одоо гус азалган жнуул хүүд болсон гэж нэг үүдсэж байна.
Тэлээсээ үрэн дурны соилийн соилтсоны, соил худалдаа нь отоо голбоон, Зангилайх болгсон гэж байж байна. Бас нэгэн ол ол орс-орны уластурийн тогтилцсоны суварийг табсан гэж нэг. Тэгэхээр энэ үгэдэг хэрхэн суулий үрэндийн үрдэм тэд югуудж байж байна. Одоо таа бол сайм идэн мари пайруугийн алтан ордолс ч бүхдээ? Юур нь хол Монгол байгааг бол одоогийн орс байхгүйсэн кэсэн эрээ ордтай.
Орсэг ухууд Монголийн түгх гаржирм бас эрээ ордтай. Тэхлээр Монголчууд яалангүй баатай үйдүүл тэрчэн асарих үгүдэм талих. Эхжээлд оруулч лэшдээ. Орсууды кипчаггүүдас салгсан.
Европыг кипчаггүүдас салгсан. Энэ хэлт хомголи ягд. Хамголи ягд.
Тэй дасан хүлс байгаа гүй мүртлээ хомголи ягд. Орсууды вангүүдэг нэгтэгээ дүгсэн билишдээ. Батчаа өрөө. Тэрээ адоо юуны Новгородын ондаралин бихтээ. Тэмийн Лавриэнсийн олон дараал нь мэчгүйдээ байнаар тачаан батиин үүийн тэр эдэнцэгийн токталцааг болоо хэхгүй гаргсан байна гэж байнаар гэж байнаар нэг цэхүүн цэхүүн үнгүйр хэлж байш байсад.
Заа манам өжээд нэг шин захирэгч тамлигд байнаар батиид баралхар явууаа бодзож ирсэнгүй. Бидээ хэдэв үгэн чухадгай. Тэгээл дарааг ихаагаа сонгтог дарааг ихаагаа явуултог батиин таалуулт нэцэнг.
Тэр хүн захаригч болггүн байд тэмээ. Хойрдгүй хард тэр хүлсүүд ямар хүнээ яуулаад басвас мэдээд исэн байна. Болггүн энэ нөлгөйг захаригч байд тэр хүлсүүд. Болггүн нөхрөө сонгкаж байд яуулаад сайсанар болж байд?
Ли бүр тэр хараад ихгүй ол зургаад. Нөгөө талаас бол Бадуурихийг зумш ишлий нөтгөө айштой тэгээ ихгүй олон харияадудтан чууилсан мааштай тэгээжээснөө гээн цүйлтэг. Ягад хэгээ сөлөөд дэсэн бай гэдэлдэг сөнөн байгаа хүгөө. Тохдуртай болхан хүчэн бэгчэн эж бүстээ шаж бүлдээ? Тэрэн тай адалган орсай вангүүдэг маар галтаваас их санахтаг дэсэн байна.
Тэгээд оуд Александр Невский байлааг. Эхэд өөрөө Невсгий талтай байлдаг, Эхэд Дуу Андрийг нэ тэдэхч байш байна. Тэр хооерийг нээл хүлгүй байс тэгээ.
Гуржийн хооер, Дэвид дүд байна. Нэгэн үүл Эхэд Дэвид нөгөөхөн. Нарин Дэвид гэж хойргой.
Тэр хойрг зэрг тавилч байгаа хүг. Дэхлээр энэ бодлагуул юу гэжийн үхлээр энэ хүн... Зэрг тавил тэр хойр хоорондаал үрсэлтэн? Тэмээ? Баттал тэр хойрг ерхийг мэдээдээн гэсэн үгэсэдээдээ.
Тэр мэдээр энэ гэж яхлээр орсууд монголчуудаса ихийм сурсан гэдээн үнэн. Түр байрих яссайг сурсан. Остарийн тахдалч байгаа?
Тэр нээс үмнэн ол орс унын дээ тахдуртай остарийн тахдалч байгаа. Тэгээд Масквааг байсан гүйждээ. Масквааг эдэгтээ нэг юу үсэн байсан байсан байсан байсан. Тэгээд Масквааг би болгаа гээдсэн.
Тэгээд Масквааг би болгаа гээдсэн. Үгэдээн залгамжилагчийг сонгүүхээ ихүрүүлтээ 5 жилээр сонжирсэн мүч рас Батхан өөрийн үлэсдан бүр нь түхнэж өөрийн үлэсдээ. Эдээн засгийн хүвдөө ходосуурин гээ шинээр болонгай сэргээн байгуулах. Худуулдаа эдээн сан Алпын татурин токтуулцаа гануу чтээ бүр дуулыг.
Уртуу байгуулач замхарилцааны шинэс өлжийг би болгуулах зэрэг бодлог болобсроголон хэргэж үлжийн. Батхаан үлсээхэн гацарзуун баяр илдэг ашигалан үлсан үрн дурмийн холбасам худлдааныи гол төб болгог бодлогийг барим тассан байна. Энэ тэргүүндээ худлдаачтой гэвээлдэн авч хүхүүл нь дэмжих худлдааный зам маршруудыг сэргээх шинчлэн дахтоох Ялонгүйээ худлдааный замын айуулгуу эдлэг хангач худлдаачтойдаг хүнгэлөл турм шуулуул эдлэвлэн тэтний нэр хүндийг өргөжч адсан ара олонг үлсан худлдаа сэргэн хүгч асарих нэлүү үзвэлч байд.
Түүний байгуулсан нээслэлээ баад сараа нь үрнөн дурны холбусан үлүүстөр, союлүү, эдийн зосог олонгүлсан холдалдаан идүг байсан эгэ түүгээр дарин үнгэрч байсан олонг илч дүлүү лэгч айлэгч нар айны тэндэгдэлдэн дурсан. Сон байдаг. Ялонг баяа отоо таны сутулсанг энэ Армян сургулчид.
Армян болуул яг бат евроох поорийн захагдар холбоос болжийс нүү. Хэдөмтээ ямар харилцаад ясан? Хэдөм хан. Хэдөм үддээ? Хэдөм.
Отоо хэдөмч нь ол Кавказа Армян биш гэлэгийн Армян нэхэл байхгүй. Тэр датал дүндэн тэнгсэн. Тэр хүн бат...
Баруур шигаад. Тэгэлээр элүү тэйм юу талруугаа, ханыштээ дондууд орно талруугаа тэг бараалхж байсан, баттаддаа өөлсөө байсан. Тэр үүийн армян сурвулжууд хүлээр.
Батханг нь гүн тандай сан ханг гэж байд. Тэгээ мүүл? Батханг сан ханг гэж байд.
Тэгээд Батху ханг бараалгсан, батхын нүтгээр явсан, батхад билигс хэлтэй хүсэн. Батханг нь гүн юурээсөө миний мэддэг армян сурвалж бүүгээлсэн хүм бэд маа. Батхын нүтгээр явсан, батхад гэх том хүчэрхээ ханг байнгээд дээл ойлгалд байсан. Байын чинээлэг? Тэгээ.
Батхуул үл гацаарцүүн байрлыг хувьд ихонсулгтой? Би тэгэж болдогийн, ягаа тахилар ихханд явах үүд, орсуу нүүдгээс исламын юуртнэсэрүү орх үүд өрн тэжээ гарах гардс. Бүх юмны яг зангилаан дээр бац сувжийн.
Уньдай гасбийн тэнгээс тэгээд... Гадрдондан тэнгсийн зоо хоор нь тачил отоо амдарил үрэнж байхгүй хэсэд. Тэхэлээр их зүү гадраа, их зүү хүнсөөжээсгүй лаарих.
Том байрлыг. Тэхэлээр баад, би тэрэг югүй шэлгэж байгаа яг таньдаа ядалгаа. Югүй шэлгэж байгаа нь хэлээр тэнд хамад. Хамгийн хүчэрхэг нөлөө бүхийн алтан өргийн яцгүйртэн сөгөртэн үшир ас энэ баясан юуаан үлсэн, олон үлсэн хүчэрхэг доктортай байх болдсан байх байх чууд.
Тэр дайж сандархийн махгүйлгээс. Тээ, өрөн тэг шийн саназаа хүгүйж тээ. Хаа, чэнгээ сан яа үйдээ мөөлөө өгөөдээ үйдээ чин өрөн талд иг саназаа хүжээсэн үсээр ас ахмад хүгүйдээ айн дайна гээлгээж ханг гаралтай байж байна.
Тээ маяж, өөрөө төгөө азад. Дайдар мүртэж байнаа нь гээ олон үрэн талаарсаа болуу санайзоо хүгүй байс болохсан. Батханы орданда зочистанг нь дурбдагар янох кэнтээ ламиин зэрэлгар. Эхэ Монгол үлсэн хан гүйгдээ олцхар явж байсан сануваартан Блану Карпийний үрэн тэндэгэлээлдэн. Энэ баадхимэгчин, гаяхмжигтай баян тансаг соох бүгүүд, олон хараул хаалахч бүгдөшээлэйн дүшмэдүүттэй байхан идзэн ханаасан орцгүй байж байд.
Тэрээрээ хан ширээний аяталды өндөр сувдалд нэг хатны ханаасан. хамтар сух югуд бусуд ахдүү, хүүгүүд, бахч югд нь дараалаж. Арай донд хэрд нь ортой сандайлага дээр бусуд хүмүүснэн тэдний арар гацар.
Тэхдээн эрхтээ чүүд нь баруун гэдгээ дээр, эмэгтээ чүүд нь зүүм гэдгээ дээр суухааджи. Тэдний цацар нь Маай Линг нь гэдээр хэсэн маш том хоймсог. Эрхэм хучыргагаа хэнч вайлаг иссэн. Бат өөрөн гэгвэлэж үлзэх боломж гаргач гөөгүйл бол, гадны хинч өргөнтөн ойртаж өлзөрөхлээ. Энэхүү бата Альбатнар таан эхэлээ энрэнгүй вэдэг боловч, бүгдээ түүнээс эхэ эмээдэг бэлэг өөгсэн бол.
Францин ван юстуэр луигин душалар явсан, өргөн бүрөг. Би батиин ордны харад эхэдэ сүрддө. Ордны эргэн төөрөн үрөп бүйөө дүрөн мөдгөцөр, хүн мэмтэн дүрөн байх бүгөд.
Анхахархад... том хотушиг нь надам санахад сангаж бидсан байна. Мэгээн төгсөгөл дэвнэзгээ штээд осоноор холтай байж маагаад бүгүү. Батханы үйн алтан горд нь соил үү вудуу айх үлдэж байсарсан орсан нь хүдэгээд.
Ходооорсийн нөгтгээс, эжилийн хүндийгээс олдсан чигмүү Кэримийн сав нөгтгээс, Гасбиийн эргээс олдсан, Хардалтийн тэнгсийн эргээс ойр орчимаас олдсан, Досгүүл хамгийн байлага тансгүйгүүд нөл олд олд. Тэгсэн мөртлөө ууу хүл монголчивуудын эдлэр гэлдээд үстээ, эжилдээс дээ. Ергөн тэгээч хэлдийн билиждээ нархилуугчад орцайг ухуул монголын түүх гарнаа гэж. Тэрч нь югсуугүй хэхэлээр батаан түүхтэн дээвж байнаа хэхэлэх сүүгшлээд тэй алта орд нь түүх.
Нэгээр нэгээр баатчин, төрөөн би төөрээр эсэн, Улстрийн Доктилцогийн сөөрийг тавсан, Газарноотийн сөөрийг тавсан, Цэргэдайний хүч нөлөөг үзүүлсэн, Одоо эрэгээд соил, шинжтухуу хооо нь соилчихог биээ болгож. Тэгээд дээр эсэн, Дэлхийн түүхийн олон сургуулчад тэмдэгэлгээдээж үлтсэн, Баатийн түхүүээ тэмдэгэлгээн гэдэг бай Монголийн түүгийн тэмдэгэлж байг. Тэмээ, тэрээр энэ нэг отоо Монголийн... Қанху Тууний амдрил болоол Монголын түүгэнд, төдээдээ бийн хүндэрлэгтний түүгэнд, дэлхийн түүгэнд Ээ михоо нь омийр орооссон байнаа гэд гэгийг Хоноо өзгэгшдээ сон нь бах. Мэдээж отоо нарийн, нарий бчилсан зүйлүүдэйг олоо яар болд их байлэг.
Харин батийн цахаа болдсан гүй дээ ма? Батийн цахаа хэгэн чулмээр болд байнаа. Батийн үйд олон үлхээр гөчерхэг байсан асгаад нь Яг Монгол ахуу. Монгол байдал араа элв байсан байхан. Баттай нүүтгээс аяргал лавж байсан байхан, илхадууд?
Бэргээс сараагийн хүнди байш гүү бархгүй ахгүй араахгүй. Тээ мүгээд зорс. Отто манай Монгол үлсэн шинжилханай хэгтээ мэн түгэхгүй садны зүй хүрээлэнтэй олон жил ажилж байгаа. Хүрсээ халбай нь олс татарстан археологийн хүрээлэн гэж байна.
Алтан орд нь нь ойд язгүй орд нь хэдэн зүм бүш иджилнийн саван үдгээд байна гэж байна. Гэхдээ маалтсан байхгүй. Сон дүйээм гарчарнийг гэсэн гэхдээ штэнээ?
Ягад маалтага хойрээ шалтгаа. Нэгэн ол алтан гордогийг маалтагаа тэргүйлэг чигэл биш. Тэдний хувьдол?
Тээ, тэргүйлэг чигэл биш. Одоо тэр булгар мулгар эмэлгар эдээ маалтсан илүү. Хойрдгүй артан алтан гордогийг бөж бонггон бол асар бэ төнг.
Хүчгүйрэнг шиарад. Хүргүйдгүй артан ол алтан гордогийг бөж бонггон хулгаад эхээр дэгдэгдсэн гэж. Ол нь тарийг хэчээд нь гэвэд тэр саванггдагдаг.
Оржир суусанг. Тэгээд хаажар агаалг нь ямж байна. Тэгээд тэр нь чинэл одоо нэг кэсгэн алтой орд нь үүсэн дээргээш гэшэгээш нь.
Ягээл одоо баатийн үүйлдээ. Сургал билиж дээрсэн. Тэр болоо...
Монгол байчаг, тэн ямар нэгэн байдалар төгсэн хэргэлэгдэж байсан гэдгийг нотол чадсан. Ээм зүүл байгаа. Нэгээд өзгөжчээл таа үхэндэн байдахуун Монголын төгэн бас тодорхоо байрсүүрээдсэлээч. Урн дурний тухийн судлагаандагар хэхэн нэрийг мөнгөлж бүлдээсэн.
Монголын юцин турний хувьцай яг эргүй лихэд хувьцай яны шийд тэлдээр суу ж байсан. Чингээс хааны оог... хүгүүний хүг, Европын түгэндэрдэг юу Монголын түгэндэр сайн хамын байнар лэгцэн баахтан түхээ тогчууа лохчад омид дээлэг бүрглээ.
Үүрээн үсгэн байгууссан үлсан ханг бадхан 13 жил өдөрдэж. Энэ хүгцанда тэрээрээ Хариад Албатнарайхан хундадагилий хүлээч Сайн ханг хэмэн алдарсан. Энэ хундадагил өргөмжэллөө Стууний Зандчанар Сайн харагадна.
Сайн гэдгэн буйнтаа өөчим сэтгэлтээ шудрога өгөөмөргэссэн үгтэгтай өзэгч таа санал мээлэх бидзээ.