ODRODZENIE (RENESANS)

Waga epoki

• Kultura odrodzenia przyczyniła się do przewagi Europy nad innymi kontynentami.

Ramy czasowe

• Włochy: od końca XIV do początku XVI wieku.
• Europa północna: od końca XV do końca XVI wieku.

Geneza

• Kryzys papiestwa i osłabienie jedności europejskiej.
• Rozwój i potęga miast włoskich.
• Powstawanie zjednoczonych państw i rozwój języków narodowych.
• Rozwój techniki i odkrycia geograficzne.
• Wynalazek druku.
• Odrodzenie i przyswojenie kultury antycznej.

Światopogląd

• Humanizm: Człowiek w centrum zainteresowania, wzorem osobowym człowiek wszechstronnie wykształcony.
• Reformacja: Ruch religijny w XVI wieku, zapoczątkowany przez Marcina Lutra w 1517 roku.

Związki z antykiem

• Czerpanie z myśli filozoficznej antyku, mecenat, wykorzystanie motywów antycznych.

Cechy epoki

• Antropocentryzm, kult wiedzy.
• Nowy stosunek do Boga - przyjaciel człowieka.
• Elitarny charakter kultury odrodzenia.

Francesco Petrarka

• Synonim poezji miłosnej, idealizującej kobietę.
• Sonety do Laury opisują stany duszy.
• Wprowadzenie pojęcia sonetu jako gatunku literackiego.

Giovanni Bocaccio

• "Dekameron" - zbiór 100 nowel, nowela jako gatunek epicki.
• Nowela "Sok" - znana jako pierwowzór nowel z wyraźnym punktem kulminacyjnym.

William Szekspir

• Zerwanie z zasadami trzech jedności, synkretyzm.
• Problemy psychiczne bohaterów, konflikty i emocje w monologach.
• Uniwersalne problemy w dziełach takich jak "Makbet" i "Hamlet".

Makbet

• Walka dobra i zła, konsekwencje fałszywej ambicji.
• Problemy władzy i tyranii.

Hamlet

• Przepaść między myślą a działaniem, hamletyzm.
• Okrucieństwo świata, problem przemijania.

Publicystyka (Modrzewski, Skarga)

Andrzej Frycz Modrzewski

• Demokratyczne postulaty dotyczące szkolnictwa, wojny, kościoła.
• Wizja nowoczesnego państwa prawa.

Piotr Skarga

• "Kazania sejmowe" - tematyka patriotyczna i retoryka.

Literatura piękna

Mikołaj Rej

• "Krótka rozprawa" - satyra społeczna i polityczna.
• "Żywot człowieka poczciwego" - pochwała życia wiejskiego.

Jan Kochanowski

• Fraszki: Różnorodne tematy, problem przemijania.
• Psalterz: Przekład psalmów z ideami renesansowymi.
• Pieśni: Wzorce z Horacego, filozofia stoicka i epikurejska.

Odprawa posłów greckich

• Elementy tradycji antycznej z komentarzem na temat współczesnej polityki.

Treny

• Cykl trenów poświęcony zmarłej córce Urszuli.
• Nowa forma emocjonalnego zaangażowania w poezji żałobnej.

Szymon Szymonowic

• Sielanki: Realistyczne przedstawienie życia wiejskiego.

Mikołaj Sęp-Szarzyński

• Prekursor baroku, poezja filozoficzna.
• Konflikt wartości duchowych i cielesnych, wizja świata jako miejsca walki.

Notatki podsumowują najważniejsze aspekty epoki renesansu, twórczości wybitnych pisarzy i główne tematy literackie związane z tym okresem.