Cześć kochani Witam was bardzo serdecznie w pracowni literackiej dzisiaj przygotowałam dla was streszczenie i opracowanie książki Zdążyć przed Panem Bogiem wierzę że ten film się wam przyda Tak samo jak przydaje wam się mój kurs maturalny online w którym coraz więcej osób jest i uczy się ze mną do matury wiem też że korzystacie z notatek dostępnych na notatki do matury kropka.pl więc tam na was czekam jestem też na Instagramie i zapraszam również i tam bo karuzelę z wiedzą jakieś Life by to wszystko się tam dzieje nie przedłużam zaczynajmy na początku dodam że w tym filmie pojawi się trochę powtórzeń to znaczy jakiś cytat albo pojęcie mogą w tym materiale wystąpić kilkukrotnie jest to z mojej strony działanie celowe chciałabym bowiem żeby te treści się wam utrwaliły i zostały z wami na dłużej to co zaczynamy od informacji na temat autorki Słuchajcie Hanna Krall to jest wybitna polska dziennikarka reporterka wielokrotnie nagradzana książka Zdążyć przed Panem Bogiem to jedna z wielu bo poza tym wydała między innymi dowody na istnienie hipnoza wyjątkowo długo długa linia książkę pod tytułem No i pisała między innymi dla polityki oraz życia Warszawy o co chodzi w książce Zdążyć przed Panem Bogiem jest to utwór o powstaniu w getcie warszawskim przedstawiony z perspektywy Marka Edelmana i jednego z jego dowódców członka żydowskiej organizacji bojowej czyli żłobu stanowi też uniwersalną opowieść o walce o każde ludzkie istnienie Edelman po wojnie został wybitnym kardiochirurgiem i dalej prowadził swój wyścig z Bogiem informacje ogólne data wydania książki to 1977 w oczywiście mnie na powstania to Polska mówimy tu o współczesności epice książka to literatura faktu która łączy w sobie elementy wywiadu oraz reportażu jeśli chodzi o genezę to w 1975 roku na łamach miesięcznika literackiego Odra pojawiła się rozmowa nie Hanny Krall z Markiem edelmanem pod tytułem sposób umierania który w czasie II wojny światowej był członkiem sztabu dowodzącego powstaniem w gettcie warszawskim redaktor naczelny pisma namówił potem autorkę do dalszych spotkań z edelmanem oraz za napisanie książki to mam dla was rarytas Zobaczcie Tak wygląda to wydanie miesięcznika Odra mojemu kochanemu mężowi udało się je zdobyć zakupić specjalnie tutaj z myślą o nas i mamy tę rozmowę która była początkiem książki a o tym że właśnie proszono Hanny Krall potem o tej rozmowy można przeczytać między innymi w rozmowie z samą autorką Tak wygląda ta książka więc to są takie ciekawostki na dziś dobra kontynuujemy i mówimy już o tytule tytuł nawiązuje do fragmentu w którym Krall rozmawia z edelmanem po wojnie wybitnym chirurgiem o wyścigu ze śmiercią Pan Bóg już chcę zgasić świeczkę A ja muszę szybko osłonić Płomień wykorzystując jego chwilową nieuwagę niech się pali choć trochę dłużej niż on by sobie życzył to są słowa Edelmana kompozycja i styl bardzo ciekawe książka składa się z rozmów z edelmanem które są wzbogacone o relacje samej autorki fragmenty dokumentów i pracy naukowych wierszy informacji pozyskanych od innych rozmówców porządek chronologiczny jest zaburzony rządzi zasada skojarzeń często następują przeskoki tematyczne i czasowe całość przypomina trochę rozsypane układankę którą czytelnik ci sam złożyć i uporządkować język jest prosty umówiony bardzo plastyczny czasami emocjonalny szczególnie wtedy gdy opowiada Edelman jego styl wypowiedzi kraj tak charakteryzowała w wywiadzie nie krzyczał relacjonował z duszonym głosem bez patosu to zwyczajni największe dramaty w niczym nie przypominało to z mitologii zerwanych wspomnień Kombatantów wojny reporterka uprawiała tak zwanym mały realizm którym bardzo ważne są detale szczegóły autentyczny żywy język świadomie zaczęła utwór od opisu czerwonego swetra Edelmana o ważnych tragicznych wydarzeniach chciała pisać bez popadania w papyrus czas akcji narracja przebiega w dwóch planach czasowych w przeszłości przede wszystkim podczas powstania w getcie warszawskim czyli od 13 kwietnia do 8 maja 1943 roku oraz współcześnie czyli Black dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku miejsce akcji to Warszawa przede wszystkim tereny żydowskiego Getta wybrali bohaterowie Zacznijmy od Edelmana na broń jest głównym bohaterem i cóż to o nim należy wiedzieć narrator Zdążyć przed Panem Bogiem jeden z założycieli żydowskiej organizacji bojowej i zarazem przywódców powstania w getcie w czasie wojny był młodym dzielnym skupionym na walce człowiekiem niekiedy bezwzględnym odmówił na przykład kobiecie która błagała go uratowanie córki po wojnie został wybitnym lekarzem opowiadając Hanny Krall o powstaniu konsekwentnie unikał patosu jego relacje z spokojne choć nie pozbawiona emocji rzeczowa pełna różnych szczegółów dotyczących życia codziennego ta deheroizacja przywódców powstania czyli pozbawienie ich cech wzniosłych heroicznych w getcie wywoływała niekiedy oburzenie wśród czytelników którzy twierdzili że Edelman i to cudzysłów o daru wszystko z gości ale właśnie ten język naturalny autentyczny zafascynował autorka Mordechaj anielewicz to był syn handlarki dowódca żłobu przywódca powstania w otoczonym przez Niemców bunkrze popełnił samobójstwo Dlaczego został tym dowódcom sam Edelman powie bo chciał Jurek wilner Przedstawiciel rządu po aryjskiej stronie łącznik z AK poeta dał sygnał do zbiorowego samobójstwa 8 Maja 43 roku chcąc uniknąć śmierci z rąk Niemców Antek zastępca Anielewicza reprezentował Shop po stronie aryjskiej opuścił getto przed wybuchem powstania nie Michał klepfisz jeden z członków wrogów zasłonił własnym ciałem karabin maszynowy dzięki czemu jego grupa mogła przejść dalej pola lifszyc Żydówka którą Edelman wyprowadził z myślach placu gdzie zbierano Żydów do wywózki wróciła jednak i poszła z matką do wagonu coś muza was dobrowolną zgodą na śmierć Teodozja i goliborska lekarka w getcie badała przemiany spoczynkowe u ludzi głodnych po wojnie wyjechała do Australii luba blumowa prowadziła szkoły pielęgniarską w getcie po wojnie prowadziła Dom Dziecka gdzie przywożono żydowskie dzieci ukrywający się przed Niemcami rybka Urban 30-letnia kobieta która z głodu odgryzła kawałek swojego zmarłego dziecka Frania dostała numerek na życie dzięki czemu uniknęła pójścia na umschlagplatz odepchnęła od siebie matkę która nie dostała takiego numeru potem uratowała kilkanaście osób streszczenie ono będzie teraz inne niż zazwyczaj mniej takie linearne bo cała ta rozmowa nie jest linearna tylko swobodnie rozmówcy przenikają przez płaszczyzny czasowe skupiają się co rusza to na detalu atona ogóle więc trudno to w taki klasyczny sposób sformułować więc piłam to na plany czasowy czyli współcześnie W tych czasach kiedy rozmowa przebiegała czyli po wojnie No i wcześniej Powstanie Żydowskie w getcie dobra narrację przebiegała w dwóch planach czasowych współcześnie oraz w czasie II Wojny Światowej głównie podczas powstania żydowskiego w getcie książka składa się z piętnastu fragmentów opowieść zaczyna się od charakterystycznego zdania prosiłeś tego dnia sweter z puszystej wełny współcześnie rozmowa opublikowana na łamach Odry i zatytułowane sposób umierania odbyła się w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych Marek Edelman był wtedy kardiologiem mieszkał w Łodzi był prekursorem jak podkreślała redakcja pionierskich operacji serca które zostały uznane za Ewenement w międzynarodowym świecie lekarskim książka której podstawą był ten wywiad powstała w 1976 roku Edelman zagadnienie to sweter zaczyna swoją opowieść od krótkiego opisu garderoby potem wraca do dnia 9 kwietnia 1943 roku Kiedy wybuchło powstanie w warszawskim getcie używa języka codziennego pozbawionego patosu czasami stwierdza że pewne fakty Nie mają znaczenia czasami się irytuje przedstawia bohaterów jako czas całkiem zwyczajnych ludzi ze swoimi słabościami na przykład anielewicz czyli przywódca powstania malował skrzela nie świeżych ryb na czerwono które sprzedawała na targu jego matka czy robił to po to żeby te ryby wydawały się świeże żeby ludzie kupowali czy był i był to rodzaj takiego małego oszustwa ja to komentuje teraz dla dla was czyli Zakładano by że jeżeli ktoś opowiadał takim wzniosłym wydarzeniu heroicznym jak powstanie w getcie to pominie tego typu szczegóły bo one odbierają autorytet odbierają heroizm przywódcy żłobu a Edelman o tym opowiada bo to jest fragment tamtej rzeczywistości no i w związku z tym też pojawiały się liczne głosy urządzenia po pozdrowieniu takich szczegółów niekiedy zauważa że jego rozmówczyni lubi plastyczne szczegóły Ja wiem że ty lubisz takie kawałki czy bardziej niezwykłe sploty wydarzeń chciałabyś żebym tak powiedział prawda to by zabrzmiało dobrze ale wcale tak nie było germanowe zależy na tym aby jego wspomnienia nie zmieniały się w patriotyczną martyrologiczna literaturę woli suche mniej atrakcyjne fakty ten specyficzny sposób wypowiadania się byłego komendanta że okazał się bardzo ważny dla czytelników rozmowie opublikowanej w Odrze i potem przetłumaczone na wiele języków Oburzył niektórych z nich zarzut był następujący Edelman otarł wszystko z wielkości Edelman wspomina pewną sytuację w trzy dni po wyjściu z getta składał sprawozdanie o powstaniu przedstawicielom partii politycznych dowiedział się wtedy że nie mówił tak jak należy mówić błędna tego wątku brzmi ironii nieco jest też charakterystyczne dla stylu Edelmana i to cytat należy mówić z nienawiścią patosem krzycząc nie ma innych sposobów wyrażania tego wszystkiego niż krzyk więc on się od razu nie nadawał do mówienia bo nie umiał krzyczeć nie nadawał się też na bohatera bo nie było w nim patosu cóż to za prawdziwy pech ten jedyny który przeżył nie nadawał się na bohatera zrozumiawszy to taktownie zamilkł milczał długo bo przez 30 lat przemówił wreszcie to zaraz stało się jasne że byłoby lepiej dla wszystkich gdyby nie przerywał milczenia opowiadając o studiach medycznych Edelman zaznacza że zapisała go Ala żona a sam początkowo się nimi nie interesował któregoś razu pod wpływem jednego z profesorów pomyślał że choroba człowieka jest rozsypane łamigłówkę i jak się ją dobrze złoży to się wie co jest człowieku w środku Zaczął ją traktować poważnie dopiero później potraktował bycie lekarzem jako misji ratowania człowieka przed śmiercią jako przedłużenie swojej działalności do powstania w getcie gdy reporterka zauważa że w swojej lekarskiej służbie ożywia się wtedy kiedy zaczyna się wyścig ze śmiercią odpowiada w bardzo obrazowy sposób Pan Bóg już chcę zgasić świeczkę A ja muszę szybko osłonić Płomień wykorzystując jego chwilową nieuwagę niech się pali choć trochę dłużej niż on by sobie tego życzył do tego właśnie fragmentów nawiązuje tytuł książki przy okazji dodaje że Bóg nie jest za bardzo sprawiedliwy kiedy rozmowa dobiegła końca Edelman oznajmia że trzeba jeszcze coś dopisać chodzi mu o to dlaczego żyje przedstawia sceny z której wynika że życie zawdzięcza przypadkowi esesman oddał w jego stronę kilkanaście strzałów i mimo tego nie trafił kraju komentuje to tak jakby była trochę rozczarowana banalność ściągania wniosku wyciągniętego z tej historii i to wszystko Pytam to że Niemiec nie nosił właściwych szkieł przez całą książkę przewija się wątek działań związanych z pionierskimi operacjami sercem mowa tu min innymi o profesorze ja nie molu wybitnym kardiochirurgu który bardzo się bał oskarżenia eksperymenty na ludziach Edelman namawiał go do przeprowadzenia operacji uchodzących za niemożliwe z tych różnych opowieści wyłania się portret odważnego i pewnego siebie lekarza książka kończy się nawiązaniem do trudnych operacji wydaje się że wszystko jest już dobrze że serce przystosuje się do sztukowane kawałków żył do nowych tętnic i do lekarstw ale wtedy lekarz obszyta mnie sobie jaka jest proporcja 1-4 100.000 140 tysięcy po prostu śmieszne ostatnie słowa książki Bardzo symboliczne ale Każde życie stanowi dla każdego całe 100% więc może ma to jakiś sens kolejne część streszczenie Powstanie Żydowskie w getcie fragment pierwszy Demon opowiadał dniu poprzedzającym wybuch powstania w getcie czyli 18 kwietnia 1943 roku celowo uważam żebyście sobie zapamiętali sztab z obu podzielił się poszczególnymi częściami Getta dodaje że anielewicz został komendantem dlatego że bardzo tego chciał wspomina też o tym że przed wojną jego matka sprzedawała ryby tym które się nie sprzedały musiał malować skrzela na czerwono następnego dnia Edelmana obudziły strzały gdy razem z kolegami rozwiązali się po okolicy spotkali paru Niemców nie zabij ich nie mieli jeszcze wtedy w tym tym wprawy dopiero następnego dnia zaczęli walczyć w jego narracji następuje przeskok w czasie wspomina o samobójstwach Żydów dokonanej w maju 1943 roku Miały to być symboliczne śmierć Edelman przyznali że jest czasami bywał twardy potrafiłem sam dać w mordę jak ktoś zaczynał mi histeryzować a niekiedy bezwzględny jakaś kobieta błagała żebym wyprowadził A4 nastoletnią córkę ale ja mogłem zabrać tylko jedną osobę więc zabrałem z 8 która była naszą najlepszą łącznie TVP1 cofa się również w czasie do czasu trwania akcji likwidacyjnej Getta Która trwała od lipca do września 1942 roku był wtedy gońcem w szpitalu Miał stać przy bramie i wyprowadzać chory mówi przy tej okazji o numerkach życia a także o tym że ludzie cierpiący głód za kawałek chleba zgadzali się pojechać do treblinki niedowierzanie że czeka ich śmierć w obozie zagłady podkreśla że w trakcie powstania chodziło tylko o wybór umierania czyli wiedzieli że umrą chodziło o to w jaki sposób fragment czwarty mowa jest tutaj o głodzie panującym w getcie zostają przytoczonym makabryczny przypadki między innymi rybki Urban która odgryzła kawałek swojego dziecka Berka Urbana lat 12 zmarłego z głodu poprzedniego dnia lekarze w getcie prowadzili badania naukowe nad głodem bowiem mechanizm śmierci był wtedy dla medycyny niejasny i należało wykorzystać nadarzającej się okazji się skończyły gdy zaczęła się likwidacja Getta i zginęli badacze poza doktor to dozą goliborska która po wojnie wyjechała do Australii autorka Cytuję fragmenty pracy naukowej poświęconej chorobie płodowej fragment piąty mowa tu o profesorze ja nie molu który w czasie wojny jak sam stwierdza miał wczesną i bogatą praktykę do tego szpitala Świętego Kazimierza w Radomiu codzienne nie przywożono rannych Partyzantów i czekał partyzanci mieli przeważnie przestrzelone brzuchy tych spostrzegłem w głowę trudno było dowiedzieć do szpitala operował język żołądki śledziony pęcherze i jelita grubego 30 40 brzuchów potrafił zoperować w ciągu jednego dnia pojawił się to wątek pionierskich operacji serc fragment szósty następuje nawiązanie do 400 tysięcy Żydów którzy na umschlagplatz szli posłusznie do wagonów zmierzających do treblinki Edelman emocjonalnie reaguje na opinię pewne amerykańskiego profesora który powiedział mu szliście jak barany na rzeź zwraca się do swojej rozmówczyni wymownym słowach moje dziecko mówi Musisz to wreszcie zrozumieć ci ludzie szli spokojnie i godnie to jest straszna rzecz kiedy się idzie tak spokojny śmierć to jest znacznie trudniejsze od strzelania przecież o wiele łatwiej się umiera strzelając o wiele łatwiej byłoby umierać nam niż człowiekowi który idzie do wagonu a potem jedzie wagonem a potem kopie sobie dół a potem rozbiera się do naga już to rozumiesz pyta fragment siódmy siedem On opowiada o scenie w której dwóch niemieckich oficerów postawiło starego Żyda na beczkę i śmiejąc się obcinamy po kawałeczku jego brodę Wtedy zrozumiałem mówi redaktor cerze Najważniejsze że wszystkie ze wszystkiego jest nie dać się wepchnąć na beczkę nigdy przez nikogo rozumiesz to chodzi o ten brak szacunku o to że nie możemy sami o sobie decydować próbuje wyjaśnić dlaczego nie uciekł z Polski na początku wojny tak jak jego koledzy twierdzi że przed wojną mówił swoim rodakom że Polska jest ich miejsce i to powinni zostać więc kiedy zostali zaczęła się wojna i zaczęło się dziać to co działo się w tej wojnie z Żydami czy miałem stąd wyjechać wyjaśnia Krall na pytanie dlaczego nie został Paryskiej stronie mógł wychodzić na przepustki z getta oznajmia że nie wie Dzisiaj się już nie wie takich rzeczy dlaczego ze mną wraca wspomnieniami do dramatycznych wydarzeń na umschlagplatz wspomina o gwałcie na Młodej dziewczynie dokonanym przez kilku Ukraińców on sam nie zareagował wtedy na to mówiło powoli lifszyc Która mimo że dostała numerek życia poszła z matką do wagonu o pielęgniarce która dusiła nowonarodzony dzieci oczywiście po to żeby uratować od strasznej straszliwszej śmierci którą Niemcy by im zgotowali opowiada także o dniu kiedy po raz pierwszy zaczęli mówić o walce Broni było to drugiego dnia akcji likwidacyjnej czyli 23 lipca 1942 roku fragment dziesiąty Edelman opowiada o zabiciu zastępcy komendanta uszu szlak placu zastrzelili go ponieważ nie chciał im dać dziesięciu albo 20.000 potrzebnych na broń wspomina także o rozmowie z jego córką do której doszło po wojnie powiedział jej że jest mu przykro z powodu śmierci ojca denman wraca do początku wrzo buko akcji likwidacyjnej w getcie zostało 60 tysięcy Żydów ci co zostali teraz zrozumieli już wszystko co znaczy wysiedlenie i że nie wolno czekać postanowiliśmy stworzyć jedną organizację wojskową dla całego Getta odpowiada utworzyliśmy rząd dalej Edelman rozwija wspomnienia dotyczące likwidacji Getta oraz powstania zbrojnego wyznaje że bardzo mu ciążyło iż coraz więcej osób czekało na jego rozkaz nie wiedział co robić czuł się sam a pod koniec tego w fragmentów zmian kuje o śmierci samobójczej Anielewicza który przed śmiercią zabił Mirek swoją dziewczynę fragment 13 autorka postanawia wprowadzić trochę porządku chronologicznego do narracji i wymienia najważniejsze momenty powstanie w getcie 19 kwietnia o 4 rano wkraczają Niemcy 20 kwietnia Niemcy próbują wejść do fabryki szczotek wybucha mina wycofują się wdzierają się na strych Michał klepfisz zasłania sobą niemieckie automat grupa Żydów przechodzi dalej powstańcy strzelają do Niemców z białą flagą ale nie trafiają żadnego Kiedy Niemcy parlamentariusze rozchodzą się Żydzi schodzą do piwnic w nocy wybucha panika wróg pod palagetto giną chłopcy trwa walka w tym momencie narracji zaburza się znowu chronologię redaktorka wymieniac to po kolei ginie No i to jest właśnie chronologia wydarzeń pisze porządek historyczny okazuje się tylko porządkiem umierania mimo wszystko autorka rekonstruuje dalsze wydarzenia kolejne odsłony walk niej uwagę w pewnym momencie skupia się na biurku w inne rzeczy członku rogu który działa Paryskiej stronie to pamiętam kalcytu jego wierszem odważny człowiek przynosi z getta informacje które są przekazywane do Londynu to on dał sygnał do samobójstwa 8 maja 1943 roku czyli Tydzień przed końcem powstania motywy literackie Holokaust był to proces prześladowania i mordowania Żydów przez hitlerowskie Niemcy i ich współpracowników Edelman podkreślał że ten kto tego nie przeżył na własnej skórze nie jest w stanie pojąć całości zjawiska czasami w trakcie rozmowy trochę się irytował słuchaj moje dziecko mówią na przykład do Hanny Krall Czy ty wiesz czym jest chleby w getcie bo jak nie wiesz nigdy nie zrozumiesz Dlaczego Tysiące ludzi mogły dobrowolnie przyjść i jechać do treblinki ich przecież tego dotychczas nie zrozumiał powstanie w getcie warszawskim i w ogóle powstanie zbrojne wystąpienie żydowskich formacji konspiracyjnych na terenie Getta Warszawskiego trwało od 19 kwietnia 43 do 16 maja 43 Edelman opowiada o nim w sposób szczegółowy nie chronologiczny bez patosu bunt większość członków żłobu była za powstaniem opowiadał Edelman chodziło przecież o to żeby się nie dać zarżnąć kiedy po nas z kolei przychodzili tam buntownicza postawy wobec śmierci z rąk wroga charakteryzowała Edelmana także po wojnie wtedy próbował ocalić tych których Bóg chciał powołać do siebie bóg Edelman mówił autorce reportażu że jako kardiolog ściga się z Bogiem walce o ludzkie życie a zatem jego relacja ze stwórcą jest ciekawa i złożona buntuje się przeciwko jego wyrokom śmierć w przeszłości opowiadał Edelman redaktor większość jego pacjentów była skazana na śmierć w związku z tym jego zadanie polegało na tym żeby zapewnić im komfortowo śmierć żeby nie wiedzieli nie cierpieli nie bali się kiedy mówił o tym dodawał że to jest takie samo zadanie jak to które musiał wykonać w czasie wojny na umschlagplatz czyli na miejscu wywózki do obozu zagłady jeszcze dodam że oczywiście ten wątek śmierci można przedstawić też zupełnie inaczej można powiedzieć o czym pełniej bo tutaj motyw jest szeroki Czyli można powiedzieć o tym że ludzie sami chcieli zdecydować o tym jak umierają można powiedzieć o samobójstwie które było to formą wolności i możliwości jakby samostanowienia o śmierci takiej bez heroizmu o śmierci zbiorowej i tak dalej i tak dalej bohaterstwo w odpowiedziach Edelmana bohaterowie powstania w getcie mimo że postępowali odważnie waleczni byli też zwyczajnymi ludźmi na przykład ten wspomniany już anielewicz sprzedawał razem z matką śnięte ryby imponowało mu władza więc sam chciał zostać przywódcą powstania to nie są bohaterskie motywacje później lekarz kardiolog Medycyna dla Edelmana praca lekarza jest przedłużeniem walki o ludzkie istnienia którą zaczął w czasie powstania w getcie oczywiście wyjaśnił król Każde życie kończy się tym samym ale chodzi o odroczenie wyroku o 8 10 15 lat To wcale nie jest mało moralność czas wojny to czas kiedy normalne kryteria moralności zostają zawieszone w tradycyjnym sugeruje Edelman opowiadając przerażającej poruszające historię unikał oceniania zachowań ludzkich w stanie zagrożenia w czasie akcji likwidacyjnej w getcie pielęgniarka pod nadzorem lekarza zabijała nowonarodzone dzieci robiła to w dobrej wierze ułożyła je w poduszce przykryła drugą poduszkę dziecko po chwili ło chwili ucichło odpowiadał Edelman pielęgniarka miała 19 lat lekarz nie powiedział i nic ani słowa I ta dziewczyna sama wiedziała co ma zrobić Edelman nie potępiał tego dodawał tylko że ta pielęgniarka została potem wybitnym pediatrom pamięć pewnym momencie rozmowy z edelmanem Krall stwierdzam przecież nie piszemy o historii piszemy o pamiętaniu chodzi o to że Zdążyć przed Panem Bogiem to świadectwo indywidualnej pamięci wizji przyszłości konkretnej osoby Te relacje mogą zawierać pewne nieścisłości ale główną wartością jest to że są owocem autentycznych doświadczeń są przeżyte więc są prawdziwe kochani wierzę że ten materiał się wam przyda gdybyście mieli jakieś pytania merytoryczne gdybyście coś zauważyli w filmiku chcieli uszczegółowić to dajcie znać w komentarzach jestem dla was tak aż nawet ciężko mi teraz prezentować filmik Tak jak zwykle bo tematyka tej książki jest bardzo trudna ale dobrze Słuchajcie Czekam na was na Instagramie mamy pomagam i wspieram wspieram i pomagam w kursie bo on po to powstał żeby móc się z wami kontaktować bezpośrednio i też działam na notatki do matury kropka.pl więc materiały do lektur znajdziecie tam buziaki wszystkiego dobrego wiele ciepła i dobra i spokoju pa pa