Magandang araw sa ating lahat. Sa puntong ito, tatalakay natin ang unang aralin ng Filipino sa Pilinglarangan. Okay?
So ayan. So ang pinaka-focus ng ating talakayan sa araw na ito ay tungkol sa akademiko at di-akademikong gawain. So balit bagong lahat, alamin muna natin ang mga layunin na dapat natin matamo sa umagang ito. Unang-una... May paliwanag ang pagkakaiba ng akademiko sa di-akademiko kaugnay ng kahulugan, katangian at mga gawain dito.
Pangalawa't panghuli, malinaw ang kahulugan at katangian ng malikhain at mapanuring pag-iisip. Ngayon, sisimulan natin sa pagpapakahulugan sa mga salita o pinagmulan ng mga salitang akademya at akademiko. Okay?
So, ang academia ay mula sa mga wikang pranses, latin at wikang griyego na kung saan ang academia sa wikang pranses ay academy. Samantala, sa latin naman nagmula sa salitang academia at sa griyego naman, ayan, academia. Now, ano bang ibig sabihin ng salitang academia? Okay, sinasabi na ang academia ay itinuturing na institution. Okay?
Ang tinutukoy niya, institution. Pag sinabi natin institution, lugar. Remember, institution, lugar. Okay.
Kaninong lugar? Sino ang mga tao sa likod ng institution na ito? Okay.
Nandyan ang mga kilala at respetado mga scholar. Sir, anong ibig sabihin ng scholar? Okay. Pag sinabi natin scholar, sila yung mga taong dalubhasa.
Dalubhasa sa ano? Halimbawa, sa edukasyon. Mga eskolar sa larangan ng edukasyon.
Mga eskolar sa larangan ng medesina. Mga eskolar o mga dalubhasa sa larangan ng abugasya. Yan ang ibig sabihin ng mga eskolar.
Okay. Sunod. Mga artista.
Okay. Sino ba itong mga artista? Okay. Siyempre, madali na naman sa atin itong salita na ito.
Pag sinabi natin mga artista, okay, katulad ng mga painter, katulad ng mga mandudula. At tulad ng mga nagtatalong pati, bakit sila tinawag na artista? Sapagkat sila ay nagsasagawa ng sining or in English, arts. At panghuli dito, nandyan ang mga siyentista. Okay?
Kagaya ng sabi ko kanina, hindi lingin sa isipan natin. Pag sinabi natin siyentista, sila yung mga taong nag-aaral ng siyensya or agham. Halimbawa, yung mga biologist, mga nag-aaral sa buhay.
Ayan. Aside from that, yung sinasabi natin mga botanist, nag-aaral ng mga halaman at iba pa. So, yan ang mga siyentista.
Ngayon, ang academia class ay meron siyang layunin. Okay, meron siyang apat na layunin. Ano ba itong mga layunin niya? Okay, unang-una, magsulong, magpaunglad or paunglarin, palalimin at palawakin.
Sa tingin nyo kaya, ano kaya? ang isinusulong, pinapaunlad, pinapailalim at pinapalawap ng akademya. Ano kayo sa tingin ninyo?
Okay. Kung ang sagot ninyo ay kaalaman at kasanayang pangkaisipan, tama ang naiisip ninyo. Okay? So, naiintindihan? Yan ang akademya.
Okay, sunod. Natapos natin ang akademya, punta naman tayo, dumako naman tayo sa akademiko. Okay, pag sinabi natin akademiko, okay, mula sa mga wikang Europeo.
Okay, katulad ng Pranses at Medieval Latin. Okay, ang akademiko ay mula sa salitang Pranses na academic. Samantala, sa Medieval Latin naman, tinatawag itong academicus.
Ngayon, ano ba ang pagpapahulugan sa salitang akademiko? Okay, ayon nga. sa pagpapakahulugan ng Oxford Dictionary, sinasabi ng akademiko ay nauugnay unang-una sa edukasyon, sunod sa scholarship, sunod institusyon, o di kaya sa larangan ng pag-aaral. Now, nakatuon ang akademiko sa tatlo.
Okay, anong-ano ba itong tatlo na ito? Okay, yan. Nakatuon sa pagbasa, pagsulat, at pag-aaral.
Tandaan yan ha. Nakatoon ng akademiko sa pagbasa, pagsulat, at pag-aaral. Okay. So, naintindihan. Ngayon, narito na tayo sa kaibahan o differences ng akademiko at di-akademiko.
Ngayon, sisimula natin siyang i-differentiate o pag-ibahin. Unang-una sa kanyang layunin. Ano bang layunin ng akademiko? Okay, nandyan ang magsagawa ng obserbasyon, pananaliksik, at pag-aaral.
Samantala sa di-akademiko, magbigay ng sariling opinion. Ayan. So, halimbawa, Bibigyan ko kayo ng isang situation. Sa isang classroom, meron kayong kaklaseng malikot ang kamay. O in short, in other terms, ito yung magnanakaw.
Now, dahil akademiko ka mag-isip, unang-unang mong gagawin, observahan mo muna siya. Anong observahan mo? Yung kanyang kilos. Okay, another one. Mananaliksik ka.
Paano mo naman isasagawa yung pananaliksik mo? Usually, ginagawa natin yung pananaliksik natin sa pag-alam sa kanyang family, background, sa kanyang komunidad na pinanggalingan o ang kanyang environment. And of course, magbabasa tayo. Paano yung pagbabasa natin?
Magbabasa tayo ng mga cited literature kung bakit kayo may mga taong magnanako, bakit nila nagagawa yun. So, para pandagdag doon sa naiisip mo yung iyong hypothesis. Now, dito naman sa di-akademiko, dahil di-akademiko ka mag-isip, ang gagawin mo magbigay ka ng sarili mong opinion.
Paano ka magbibigay ng sarili mong opinion? Magbabatay ka lang sa kanyang, usually, sa kanyang kulay ng mata, sa kanyang buhok, sa kanyang pananamit, at sa kanyang mga kilos. Usually, kasi nga, magbe-base tayo kapag di-akademiko. Magbibase tayo sa sariling karanasan.
So, yan ang layunin. So, sunod, paraan o batayan ng datos. Okay. So, ngayon, paano naman ang batayan ng datos kapag ka-akademiko at di-akademiko?
So, sa akademiko, ang ginagawa dyan, magbigay ng ideya at informasyon. So, sir, ano ba itong mga ideya at informasyon? Ang ideya, ang idea at information na dapat dito, it should be based on facts. Again.
batay sa katotohanan. Samantala, sa di-akademiko, magbibigay ng sariling o based sa sariling karanasan, pamilya at komunidad. Now, ano bang situation?
Bibigay ko yun ng isang halimbawa. Katulad halimbawa ng paglaganap ng sakit na COVID, itong pandemic na sinasabi natin. So kapag akademiko ka, halimbawa may nagtanong sa atin, saan nga ba nagsimula ang, o paano ba nagsimula ang coronavirus? Now, sasabihin mo kapag akademiko ka, sasabihin mo ito ay nagmula sa Wuhan, China dahil sa pagkain o sa pinaniniwalaang pagkain ng mga exotic food katulad ng paniki.
Ayan, yan ang ilalahad mo. So, kaya nagkakaroon tayo ng coronavirus dahil sa hindi natin pagsunod sa health protocol, mga ganon, sa pagkikipagkulang sa social distancing. So kung sa de-academic naman, usually ang gagawin natin, bakit tayo nagkakaroon ng...
coronavirus? Marahil ang isasagot mo dyan dahil sa kapabayaan natin, dahil sa kasakiman, dahil sa sobrang ginagawa na ng mga tao sa kapaligiran at iba pa. So, minsan naapektuhan tayo dito ng ating mga paniniwalao, ang ating mga kultura. So, yan ay di-akademiko. Okay.
So, sunod, meron tayong sinasabing audience. Now, audience. So, ang audience naman, sino-sino ba? Audience, ibig sabihin mga tao. Sino ba yung mga taong sangkot dito sa akademiko at di-akademiko?
Okay? So, sa akademiko, nandyan ang mga scholar. Kagaya nang sabi ko sa inyo, yun yung mga dalughasa. Nandyan ang mga mag-aaral. Yung mga mag-aaral, yung mga sa MSU, yung mga mag-aaral ng MSU.
Sunod, ang mga guro. Yan, ang mga teachers natin or mga akademikong komunidad. At sa di-akademiko naman, iba't ibang komunidad. Okay, maaaring tinutumbok dito yung mga parlorista, yung mga tamban, yung mga tricycle driver at iba pang mga tao sa komunidad. Okay, so now, organisasyon ng idea.
Paano naman ino-organize ang ideya sa academic at sa de-academico? Now, sa akademiko, unang-una sinasabi dito na ang ideya dito ay planado. Okay, tandaan, planado. Halimbawa, pinasulat kayo ng inyong guro ng sanaysay sa Filipino.
Ayan. So, ang gagawin mo dyan or nagkaroon kayo ng debate, pagpalagay nating debate. Ang topic ay tungkol sa same-sex marriage.
Now, sa debate mo, dapat ang mga ideya mo, pinaplano mo. Kasi nga, para mas maging maganda ang paglalahad natin ng ating mga information sa ating kalaban. And of course, nandyan, may pagkakasunod-sunod ang estruktura ng pahayag. Ayan, yung mga pahayag natin, dapat magkakasunod-sunod.
dapat may coherence Dapat yung ating gagawing mga ideya ay logic. Okay, tandaan yan ha. So, another one, magkakaugnay ang mga ideya.
Paano ba magkakaugnay ang ideya? Dapat sa introduction, sa body at conclusion, magkakaugnay yan. Para mas maging magandang alalabasan ng ating mga ideya. So, next. Sa di-akademiko naman class, kabalik ka rin.
Siyempre, hindi malinaw ang estruktura. Ayan. Kung ano lang yung masasabi natin, usually, napipersonal natin yung mga, halimbawa kapag sa debate, nakakapersonal tayo ng mga kasama natin dahil hindi malinaw ang istruktura natin.
Next, hindi kailangang magkatawag na yung mga ideya. Kung ano lang yung masasabi mo, yun na yun siya. Ayan. So, now, nandito na tayo sa pananaw.
Okay, pag sinabi natin pananaw, ito yung mga perspectives. Pag sinabi natin pananaw sa akademiko, nandyan ang objektibo. Pag sinabi natin objetibo Okay, remember, objective. Hindi yung layunin ha. Another term ng objetivo.
So, ang definition yan siya, yung iyong ideya or hindi ka direktang tumutukoy sa tao at damdamin, kundi sa mga bagay, ideya, or facts. So, ang objective class, based on facts. Halimbawa, sa isang laganap, katulad sabi ko kanina, ng coronavirus. So, bakit nagkakaroon tayo ng coronavirus? So, ang ideya dapat, Based on facts, hindi ka pwede magbigay ng sarili mo lang na opinion.
So next, nasa pangatlong panauhan ang pagkakasulat. Now, ano bang ibig sabihin ng panauhan? Okay, kung ma-re-remember natin yung ating pinag-aralan sa English at saka Filipino, yung pronoun at saka panghalip.
Sige, ganito na lang. Bibigyan ko kayo ng isang example. Meron akong hinandaang PowerPoint dito para dyan.
So ito, yung panghalip. Sabi daw sa academic, nasa ikatlong panauhan. Ayan, kung makikita natin dito, itong ikatlong panauhan, ito yung academic o usually, itong mga makikita natin mga salita. Ito yung mga makikita natin panghalik, pronoun, sa ikatlong panauhan.
Ayan, ano bang halimbawa nitong mga sulatin na nasa ikatlong panauhan? Katulad halimbawa ng mga formal na sulatin, katulad ng mga technical writing. Sir, ano yung technical writing katulad ng pananaliksik?
Yan ay isang halimbawa ng technical writing. So, hindi ka pwedeng gumamit sa tesis o sa pananaliksik, hindi ka pwedeng gumamit ng ako. Bakit? Kasi nasa unang panauhan.
Ang gagamitin natin dito, yung mga siya, sila, nila, kanila. Ito yung mga iilang salita na nasikat ng panauhan. Another term, ito yung mga first person, second person, third person. So, ang gagamitin natin kapag sa akademiko, 3. Person.
Okay. So, balik tayo doon sa ating PowerPoint. Ayan.
So, nasa ikatlong panauhan ang pagkakasulat. Hindi direct ng tumutugoy sa tao. Damdamin at hindi gumagamit ng pangalawang panauhan.
Ayan. So, tandaan niyo yung mga term na yan ha kapag sinabi kong magsulat kayo ng formal na sanaysay. So, dapat ang isusulat ninyo, dapat nasa third person yan.
Ayan. So, next. The akademiko subjetivo.
Kanina, ang objective based on facts, based on katotohanan. Samantala, ang subjetivo naman, class, remember, yan ay opinion. Nakabatay.
Okay. Sino bang tinutukoy dito? Okay. Sariling opinion.
Pamilya, komunidad, ang pagtukoy. Ayan. So, next.
Tao at damdamin ang tinutukoy. And lastly, nasa una at pangalawang panauhan. Now, balikan naman natin yung ating PowerPoint. Bakit hindi na siya ma...
Eh, wait lang. Ayan. So, ito ang unang panauhan. Ako, kami, natin, akin, amin, ikaw.
So, kapag hindi formal na sulatin ang isusulat natin. So usually itong mga ginagamit nating panahuhan. Itong mga ilang mga salita sa una at ikalawang panauhan.
Itong ako, kami, natin. Itong ikaw, ka, ninyo kapag sa ikalawang panauhan. So, tandaan nyo yan ha. Okay, so, said from that, ayan. So, yun ang kaibahan sa pananaw ng akademiko at di-akademiko.
Natapos nating talakayin ang kaibahan ng akademiko sa di-akademiko. Ngayon naman, alamin naman natin ang mga gawain under dito sa dalawa na ito. Unang-una, sa akademiko, kasali dito ang number one, yung sinasabi nating pagbabasa sa ginagamit o ginamit na teksto sa klase.
Ano bang halimbawa nito? Yun yung mga handouts natin sa Filipino, Science, Mathematics at iba ba? At yung mga module na binibigay sa atin ng ating mga guro.
Kasali pa rin yan sa mga gawain akademiko, yung pagbabasa ng mga module na yun. Okay, next one, yung sinasabi natin yung pagkikinig sa lecturer. Itong ginagawa natin, pinapanoodin nyo ako, pinapakingganin nyo ako, isang halimbawa ng akademiko. So next, panunood ng video o dokumentaryo. So ano ba yung mga halimbawa ng mga video, yung pang-akademikong video o yung dokumentaryong video na nakikita natin sa mga YouTube, sa TV.
So, katulad ng K-Channel, kung natatandaan nyo yan, yung Sineskwela, ayan. Ang Sineskwela kasi about science. Ayan yung Animal Planet, kasali pa rin yan sa panunood sa mga akademiko.
So, aside from that, meron tayong sinasabing pagsasalita, pakikipagdiskurso sa loob ng klase o sa isang simposyong. So, halimbawa sa isang klase sa simposyong, usually may mga activity pinapagawang teacher natin o mga moderator. Ang ginagawa ng mga speaker, ang ginagawa nila sa atin, may isang issue, may isang topic na kung saan nagkakaroon tayo ng collaboration, pagkikipag-usap, pagbibigay ng puro-puro, brainstorming, ang tawag dyan ay gawain akademiko. Now, pagsulat ng sulatin o pananaliksik.
Ano yung mga halimbawa ng mga akademikong sulatin? Halimbawa yung pagsulat pang kalakal, yung mga application letter. Yung ginagawa natin ganyan, isang halimbawa pa rin yan siya ng sulating akademiko.
Yung mga ginagawa nating resolution, yung mga ginagawa nating mga letter para sa isang permission. Halimbawa, gagamit tayo ng isang gamit ng school. Isa pa rin halimbawa ng akademiko yan.
So now, sa di-akademiko naman, meron tayong sinasabing panunood ng video o pelikula upang maaliyo o pang... magpapalipas, magpalipas ng oras. Now, sir, karina may video man dyan sa Akademiko.
So, dito kasi sa The Akademiko, may mga pelikula o video tayong napapanood. So, sa pelikula katulad ng mga video o pelikula ni Viceganda, ng Kathniel at iba pa. So, ayan.
Kung sa TV pa yan, sa TV shows pa yan, yun yung mga pinapanood nating showtime. Ayan, kasi nakapagbibigay sa atin ng value. So, consider dyan as Di-akademiko. Now, sunod, meron tayong pagkikipag-usap sa sino man uko sa paksang.
Di-akademiko. Now, kapag nagkikipag-usap tayo sa ating mga kaibigan about sa ating mga crushes, sa pagkikipag-usap natin sa ating mga kaibigan tungkol sa panlilibat natin. So, yan ay isang halimbawa ng di-akademiko.
Ayan, yung mga kapitbahay natin, pinag-usapan nila yung buhay ng may buhay. Ayan, gawain di-akademiko pa rin yan. Okay, another one.
Okay, same lang. Okay, pagsulat sa isang kaibigan. Yung mga ginagawa nating liham para sa ating mga kaibigan, isang halimbawa rin yan ng di-akademiko. Halimbawa, nagsulat tayo ng love letter. Nagsulat tayo ng liham para sa ating kaibigan dahil miss na miss na natin sila.
Ayan, isa pa rin halimbawa ng di-akademiko. So, now. Pakikinig sa radyo. Sir, may mga radyo naman na pang-academic.
So ang tinutukoy kasi dito, yun yung mga pakikinig natin ng mga tungkol sa kwentong pag-ibig. Ayan, sa radyo. Yung mga, hindi, hindi commercial.
Yung mga pinapakinggan nating mga shoutouts na ginagawa ng mga DJ. Ayan, so pagbasa ng mga comics. Ayan, magazine.
o diaryo. Sir, may diaryo naman ng mga pang-academic. Ang tinutukoy natin dyan, yung mga diaryo na kinapapaloba ng mga, nandyan yung mga artistang favorite natin, yung kanilang mga tungkol sa kanilang mga excess, yung mga break-ups nila. Ayan. So, yung mga babasahin na yan ay napapabilang.
O yung mga gawa ay pakikinig sa, o pagbabasa sa radyo, sa comics. Ayan. Ang tawag dyan ay di-academiko. Now, Punta naman tayo dito sa teoryang pangkomunikasyon ayon kami sa 1979. So meron tayong dalawang teorya. Teoryang pangkomunikasyon.
Sa akademiko, meron tayong sinasabing cognitive academic language proficiency o mas kilala sa taong na kaw. Now, sinasabi dito na kapag ang pinag-uusapan natin dito ay tungkol sa mga pang-eskwelahan, tungkol sa pangkulehyo, akademiko yan. Under yan siya sa kaw. Okay?
So, another one. Kapag ang pinag-uusapan naman natin ay tungkol sa formalidad. Tungkol sa intelektual na usapin. So, kasali pa rin yan sa calc. Akademiko pa rin yan.
Ano ba yung mga formal na pagkikipag-usap? Yung pagkikipag-usap natin sa ating mga guro. Pagkikipag-usap natin sa mga nakatatanda sa atin.
Dapat formal. Okay. Yung mga intelektual naman na usapin.
Paano ba yun siya? Halimbawa sa issue nangyayari sa Pilipinas, sa buong mundo itong COVID-19. So pag pinag-uusapan natin ng mga issue ganito, akademiko, pang-intellectual pa rin yan na usapin.
So ayan. Another one, kapag dito naman sa de-academic, ang tawag dito kung kanina calc, dito naman vics. Ayan, tandaan ha, calc, vics. Again, calc, vics.
So basic interpersonal skills. So kapag ang pinag-uusapan daw dito, ang mga content ng pinag-uusapan natin dito, Outro ay tungkol sa pang-ordinaryo, pang-araw-araw. Ayan. Ang tawag dyan ay VIX.
So, di-academic yan. So, next. Ang pinag-uusapan dito, class, tandaan, about practical, personal.
Ayan yung mga sabi ko sa inyo kanina. Yung mga practical, yung mga personal. Halimbawa, ng mga personal na mga usapin, yung mga tungkol sa buhay natin, paano mabuhay, paano kaya, panukaya lalagwang buhay natin, mga ganyang usapin at informal na mga gawain. So, yan ay di-akademiko.
Okay, nakuha? At tapos natin talagayin ang teoryang pangkomunikasyon ayon kay Cummins. Okay, ngayon, balikan lang natin. Ano ngayong dalawang teorya niya? Unang-una?
Okay, kung nasa isip ninyo ay cognitive academic language proficiency, tama yung nasa isipan. Pangalawa? Okay.
Basic interpersonal communication skills. Now, pag sinabi kong ordinario pang araw-araw ang pinag-uusapan. Anong tawag dyan? Okay, BICS, tama.
Sunod, pag sinabi ko namang formal o pang intelektual ang usapin. Okay, kung kalp ang nasa isipan ninyo, tama. Okay, ngayon dumako na tayo ngayon sa pagpapakahulugan sa salitang mapanuri at malikhaing pag-iisip.
Ngayon pag sinabi natin mapanuri, hindi ito lingit sa ating kaalaman mula sa salitang suri. Ibig sabihin, analyze. Okay, samantalang malikhaing mula sa salitang likha. Ibig sabihin, to create.
Now, kung identify natin, pag sinabi natin mapanuri, ito ay paggamit ng ating, okay, unang-una, kaalaman, kakayahan. pagpapahalaga at talino. So, ibig sabihin, in short, kapag mapanuri ka, marunong kang magpatimbang-timbang ng mga bagay-bagay.
In short, hindi ka one-sided. Like, for example, kapag ka sa isyong sinasabi ng mga media, sinasabi sa mga headlines that Muslims are terrorists. Now, dahil mapanuri ang pag-iisip mo, hindi ka maniniwala doon.
Kasi nga, nabasa mo that Muslims ay naniniwala sa pananampalatayang Islam at ang Islam ay isang reliyon ng kapayapaan. So yun, sinusuri mong mga bagay-bagay. Next one, yung sinasabi nating issue tungkol sa death penalty, sa pagpapatupad muli ng death penalty.
Now, dahil mapanuro yung pag-iisip mo, pag titimbang-timbangin mo muna, aalamin mo yung mga positive at negatibong side nito. Kasi kung mas maraming negative, bakit natin ipapatupad yun? Kung mas maraming pasitib Why not na hindi ipapatupad yun? So, yun dapat.
Ginagamit natin yung mapagtimbang tayo sa isang idea, sa isang sitwasyon. Okay. So, natapos natin ang mapanulong pag-iisip.
Ngayon, alamin naman natin ang ibig sabihin. Okay. Nandito na tayo sa malingkain pag-iisip. Kaya nga nung sabi ko yun, inang lumikha, makalikha. Ayan.
Makabuo ng sariling gawa o kaisipan. So, halimbawa, kung sa pagsusulat pa yun natin yan ng tula. Okay.
Kung may tulang sinulat si Jose Corazon de Jesus. Ngayon, sinabi ng guru na gumawa ng sariling tula batay sa temang namumutawi sa tula ni Jose de la Cruz. So ikaw, kung may marihay kang pag-iisip, makabubuo ka ng sarili mong tula. Ang tawag dyan ay pagkamalikhaan.
Now, kung sa idea naman, sa idea ang pag-uusapan natin tungkol sa issue ng kahirapan sa Pilipinas, now, bilang isang tao, okay, kung may malikhaan kang pag-iisip, alam mo kung papaano. Halimbawa, meron kang solusyon, meron kang pwedeng re-resolva, na pwedeng remedy para maibsan itong kahirapan sa Pilipinas. So tinatawag pa rin yung malikhaing pag-iisip.
So hanggang dyan lang, tandaan natin ha, ang mapanuring pag-iisip, ginagamitan ng mapagtimbang ka dyan. So hindi ka one-sided. Malikhaing naman, ito yung kaya mong bumuo ng sarili mong gawa o kaisipan. So naintindihan? So that's all for today.
Sana naintindihan ninyo ang leksyon natin sa araw na ito. Maraming salamat sa pakikinig. At yun lamang.