Temat lekcji ograniczenia przyrodnicze, a działalność gospodarcza. No słuchajcie, niezłą zagł... głostkę, sprawił mi ten temat i tak naprawdę zastanowienie się, co powinnam Wam do matury w kwestii tego tematu opowiedzieć. Na cele naszej lekcji chciałabym, żebyśmy wymienili sobie przyrodnicze ograniczenia w gospodarce.
Przekażę Wam kilka przykładów, jak przełamywane są to ograniczenia i w tym temacie w wymaganiach maturalnych pojawia się nam zagadnienie zrównoważonego rozwoju i Już po raz któryś i Wam przypomnę, jak ten termin rozważać w kontekście dzisiejszego tematu. Czemu taką miałam trudność? Bo gdzieś ten temat pojawia się po raz pierwszy w podręcznikach i w podstawie programowej. I właściwie sprawdźcie sami, jak wpisuje się w internecie przyrodnicze ograniczenia działalności gospodarczej, to prawie, że nic się nie pojawia.
No i musimy tak troszkę sobie podedukować. bo jest to zagadnienie ciekawe, ale jeszcze nie za bardzo opisane. Stwierdziłam, że przypomnę Wam to zagadnienie, kiedy mówiłam Wam o rozmieszczeniu ludzi na świecie, opowiadałam o barierach osadniczych, czyli o barierach, które sprawiają, że nie możemy zamieszkiwać pewnych terenów. I zobaczcie, że jest to sytuacja podobna.
Wiem o tym doskonale, że można gdzieś nie mieszkać i prowadzić działalność gospodarczą i zachwycać. Za chwilę pokażę takie przykłady, ale w kwestii nazywania tych ograniczeń i pewnych sposobów rozwiązywania, które zestawione są w tej tabeli, to właściwie krążymy wokół tego samego. No to tak, czyli mogę mieć barierę wodną i popatrzcie, tak jak w przypadku zamieszkania, tak też w przypadku działalności gospodarczej, no bo ostatnio mówiłam Wam o potrzebach wody do produkcji wszystkiego i nie da się... się nic wyprodukować, jeśli nie mamy wody, więc w gospodarce będzie to też bardzo ważna bariera. Zwracam Wam uwagę na sposoby przełamywania tych barier.
Mowa jest tu o budowaniu studni głębinowych, o zalaniu wody morskiej i o tych sposobach radzenia sobie w tych terenach suchych już też mówiliśmy. Druga bariera grawitacyjna, inaczej powiem wysokościowa i znowu i w mieszkaniu i w działalności gospodarczej ja jak najbardziej ta bariera może się pojawić. Człowiek przystosował się genetycznie do tego, żeby mieszkać na wyższych terenach. Mamy też oczywiście aparaty tlenowe, a za chwilę pokażę Wam przykłady, jak w gospodarce z taką wysokością terenu także mierzymy się. Bariera świetlna i tutaj w tym stwierdzeniu, przypominam, chodzi o noce polarne.
I tak jak występowanie nocy polarnej. przeszkadza ludziom w ich samopoczuciu, tak w gospodarce też będzie ją utrudniać. Sposoby przełamywania, uprawa szklarniowa roślin i stosowanie lamp soluksowych, które będą doświetlać nam rośliny. Bariera termiczna, temperatury za wysokie, za niskie i znowu złe dla ludzi w kwestii, że nie da się mieszkać tam, gdzie za ciepło albo tam, gdzie jest zimno.
tam gdzie za zimno, no i problem w gospodarce. Rozwiązujemy przez uprawy szklarniowe i ciepłochronne technologie budowy domów. No to trochę tak sobie otworzyliśmy głowę na to, jakie te ograniczenia w gospodarce mogą się pojawić.
I teraz chyba najciekawsze w tej lekcji, no zrobiłam sobie taką burzę mózgów i myślę, co Wam pokazać, w jaki sposób człowiek przełamywuje te ograniczenia. I pewne bariery, które stwarzało środowisko przyrodnicze przełamał. I teraz popatrzcie, zrobił człowiek coś, robi dzisiaj, co tysiąc lat temu, pięćset i nawet sto lat temu nie było możliwe, ale wraz z rozwojem technologii jesteśmy w stanie no właśnie te bariery przełamywać.
No to popatrzmy na te ciekawe przykłady, nie zależy mi, żebyście wszystko, co napisałam na tych slajdach przepisywali. Tylko żebyście znali ten przykład, poznali to miejsce, więc krótko sobie tylko wypiszcie i z mojego mówienia tutaj wynotujcie, jaka bariera została właśnie przełamana. Zaczynam od bardzo ciekawego miasta, Norysk, najbardziej wysuniętego na północ miasta Syberii i drugiego na świecie co do wielkości miasta na terenie... koła podbiegunowego. W 2020 roku to miasto liczyło 181 tysięcy mieszkańców, więc tak mogę porównać do mojego miasta Torunia jak najbardziej wielkościowo to miasto.
Miasto zbudowane w latach 30 XX wieku i teraz uwaga, ciekawostka, przez więźniów. W czasach ZSRR to był rejon łagrów, o którym zapewne uczyliście się na języku polskim i historii. Mesto uzyskało prawa miejskie, więźniowie, którzy byli tutaj właściwie siłą roboczą, byli tutaj wykorzystywani, bo rejon jest ośrodkiem hutnictwa i górnictwa i głównym surowcem, który jest tutaj wydobywany to jest nikiel, ale też kobalt, platyna i węgiel kamienny.
No więc zamknęli tak tych ludzi, w ogóle to miasto jest miastem zamkniętym, on ma połączenie tylko... tylko drogą powietrzną i wodną po rzece Jenisej z resztą kraju i będzie takim ewidentnym miastem przemysłowym. Z takich ciekawostek doczytałam się jeszcze statystyki, że z powodu zanieczyszczeń przemysłowych, które są na tym terenie, średnia długość życia ludzi w tym mieście jest o 8 lat krótsza niż średnia długość życia mieszkańców Rosji. No to... No to tak, człowiek przełamał tutaj barierę różną, przede wszystkim barierę termiczną, budując miasto za kołem podbiegunowym.
No i na koniec też będziemy się zastanawiać na temat zrównoważonego rozwoju, czy oby taka decyzja jest zgodna z tą zasadą, ale o tym za chwilę. Drugi przykład ciekawy i znowu w totalnie innym klimacie to są Wyspy Palmowe. Zespół... Trzech największych sztucznych wysp na świecie, usytuowanych w Dubaju, w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Zaczęto budowę w 2002 roku i obecnie prace są ukończone w 90%. No wyspa ma na celu cele wypoczynkowe spełniać, czyli tutaj są obiekty rekreacyjno-turystyczne, noclegowe dla turystów. Zwróćcie uwagę na to zdjęcie u góry przybliżenia. W każdym takiej sztucznie zbudowanej gałęzi palmem widzę ewidentnie kontury domków.
No i teraz jaka tu jest bariera przełamana? Mamy powiększony na wodzie teren lądowy, czyli przełamaną barierę wodną właściwie i osadnictwa. Niedawno jak nagrywałam ten film...
Liczba ludności świata przekroczyła 8 miliardów i zobaczcie, może tego typu przełamywanie bariery będzie kiedyś pod kątem rosnącej liczby ludności w krajach, które mają dużą gęstość zaludnienia takim właśnie rozwiązaniem. Przykład trzeci i jak patrzę na to zdjęcie na dole, to od razu widzę, że przełamana jest tutaj bariera ukształtowania terenu, bo gdyby zobaczyć ten teren przed wybudowaniem, tych tarasów ryżowych, to zapewne byśmy stwierdzili, że jest to teren nierolniczy i nie sprzyja gospodarczo czegokolwiek. A dawny już pomysł i stosowanie tarasowania zboczy do uprawy właśnie ryżu przyczyniło się do utworzenia takich największych tarasów rolnych.
Popatrzcie ile one liczą lat i jest to niesamowite, że zakupy są bardzo duże. Zakłada się, że były prawdopodobnie stworzone dzięki pracy rąk. Wysokość tutaj tych tarasów to jest 1500 metrów nad poziomem morza i one mają powierzchnię 10 tysięcy kilometrów kwadratowych. Nic więc dziwnego, uważane są przez Filipińczyków za ósmy cud świata i zostały wpisane na listę UNESCO w 1995 roku.
Hmm... Te rasy podlegają erozji, są niszczone, więc też spore tutaj zabiegi dzisiaj Filipińczyków do tego, żeby na tej liście UNESCO mimo zagrożenia pozostały i były zarówno terenem rolniczym, jak i dużą atrakcją turystyczną. Przykład czwarty, najgłębsza kopalnia na świecie, kopalnia Złota w RPA.
Podróż na dno tej kopalni, co widzimy na dolnym zdjęciu, trwa ponad godzinę, żeby zejść tam do najniższego punktu. No i jak to jest w przypadku kopalń głównych? głębinowych.
Ten czas będzie się wydłużał, bo surowiec leży coraz niżej i też przypominam Wam, że w takiej sytuacji zwiększa to koszty wydobycia takiego surowca. Na dnie kopalni panuje ten... Temperatura 66 stopni Celsjusza i to jest ta bariera, która musiała być tutaj przełamana.
Udało się to poprzez trochę fizyki, uwaga, wysokowydajny system klimatyzacji oparty o lód szlamowy i on będzie ochładzał nam dno tej kopalni i tam panuje temperatura 30 stopni Celsjusza, która i tak jest dla pracujących ludzi bardzo wysoką temperaturą. Efekt. Efekt jest surowiec wydobyty, bariera przełamana. Przykład z Europy tym razem.
Najdłuższy tunel kolejowy, tunel Gotarda w Alpach. No i ciekawy w ogóle pomysł na powstanie. Jestem w Szwajcarii, w kraju, który...
który bardzo szanuje decyzję swoich obywateli i przed budową tego tunelu zrobiono referendum. 63% mieszkańców opowiedziało się, że tak, robimy tą inwestycję i inwestycja zaczęła się. Zaczęła się w 1993 roku. Tutaj przełamanie tej bariery górskiej daje bardzo duże zyski właśnie dla gospodarki.
Skrócenie czasu i teraz przeczytam Wam ile. Więc między Curychem a Mediolanem z 4 godzin 10 minut do 2 godzin 35 minut skrócił się czas przejazdu. ciężarówek ma być przewożonych w specjalnie przystosowanych do tego pociągach.
No i teraz tutaj pod kątem zrównoważonego rozwoju, popatrzcie, mam bardzo dużą korzyść gospodarczą, ale tunel też pozwolił uchronić unikatowy alpejski ekosystem przed degradującym wpływem spalin, bo gdyby budować go na powierzchni, to te zniszczenia w przyrodzie były byłyby faktycznie dużo większe. Całkiem inny przykład. Platforma wiertnicza wydobywająca ropę naftową zbudowana na Morzu Ochockim, która jest uznawana za najbardziej wytrzymałą spośród istniejących platform wiertniczych na świecie.
Widzimy jej parametry. Może działać przy 18-metrowych falach, przy grubości kry do 22 metrów. i temperatury minus 44 stopni Celsjusza. Znowu powiem, popatrzcie ile barier przyrodniczych ta platforma przełamała.
Może wydobywać 4,5 miliona ton ropy naftowej rocznie. Arabia Saudyjska, która doskonale sobie radzi z tym, że położona jest w suchym klimacie i zaczęła zakupywać... zakładać pola uprawne, mimo tego, że w większości położona jest na terenie pustynnym.
Jak to się odbywa? Za pomocą wody pompowanej z podziemnych warstw wodonośnych rozprowadzona jest wokół punktu środkowego. Tam się porusza taki wysięgnik, który krążąc naokoło, dokładnie w zasięgu tego...
nawadniania, mam idealne kółeczko i z góry wygląda to, jak widzimy, bardzo spektakularnie i możliwe są tam oprawy. Porównajmy zdjęcie rok 1991 i 2012, czyli też zwróćmy uwagę, w jakim tempie narasta ilość w ten sposób nawadnianych pól. No i tutaj znowu w zrównoważonym rozwoju mam pewne zastrzeżenia, bo oczywiście ta woda musi skądś... się brać i jeśli jestem w terenie suchym i korzystam w tym momencie z wód podziemnych, to one też mogą się w pewnym momencie skończyć.
I teraz przez te lata, odkąd trwa to nawadnianie, wykorzystano 8% podziemnych zasobów wody no i wyliczono, że właściwie jest to takie rozwiązanie na kolejnych 50 lat i koniec. Więc nie do końca. Dla środowiska jest to dobra inwestycja. No i kolejny przykład przełamania bariery górskiej, wysokościowej, budowa linii kolejowej tybetańskiej na poziomie... powyżej 4000 metrów nad poziomem morza przebiega 80% trasy.
Problem tutaj leży taki, że część tej trasy ponad 500 kilometrów leży w strefie wiecznej zmarzliny. wieloletniej zmarzliny, no przez to też mamy problem osiadania gruntu i całej konstrukcji. I teraz, żeby zapobiec topnieniu tej wieloletniej zmarzliny, wymaga to izolacji zmarzliny od dopływu ciepła. Żeby to zrobić, usypywane były nasypy, w większości z kamieni, tam było uwięzione w środku powietrze i to powietrze było właśnie izolatorem, tak? Tak zresztą piszą też, ta metoda stosowana jest w ogóle w Tybecie podczas budowania domów.
Podczas powstawania tej trasy broniono się oczywiście, że pamięta się o ekologii jak najbardziej, że zbudowano przejścia dla zwierząt o łącznej szerokości 46 km, więc starano się o środowisko zadbać, chociaż oczywiście jest to ewidentne. ewidentna ingerencja właśnie w środowisko. No i teraz jeszcze uzupełniając ten temat, muszę powiedzieć tak.
Mamy na Ziemi ograniczone ilości zasobów, surowców i akurat tą barierę jest ciężko przełamać. To przypomnę Wam wyliczenia, które są. Ropa naftowa skończy się za 30 lat, gaz za 40 lat, a węgiel za 70 lat.
Wspominam Wam ten bardzo ważny bilans energetyczny, że energia z tych surowców musi się skończyć. I teraz człowiek nie jest w stanie odnowić tych surowców, ale w pewien sposób też przełamuje tą barierę, radzi sobie z tym. I oczywiście zawsze rozwiązaniem na kończące się surowce są odnawialne źródła energii. I bardzo ciekawe zestawienie, które znalazłam dla naszego kraju.
Popatrzcie, kiedy widzi się... Takie słupki rosnącej ilości produkcji energii odnawialnych, no to znaczy, że Ziemia ma jakąś szansę faktycznie i chociaż tu te słupki wyglądają imponująco, no to niestety jak cofnę do tego wykresu i popatrzymy sobie na wodę i inne odnawialne surowce, kreskę błękitną, to już w skali świata wcale nie wygląda to tak fantastycznie. No główny problem jest taki, że oczywiście mogę mówić...
że powstaje mnóstwo farm wiatrakowych i kolektorów słonecznych, ale one dają zdecydowanie mniej energii niż jedna elektrownia ciepla i w tym jest problem. No, starałam się Wam dużo mówić w tej lekcji o zrównoważonym rozwoju oraz jeszcze dobitnie chcę Wam przypomnieć to zestawienie, dobrze, żebyście o tym kółeczku też pamiętali. Zrównoważony rozwój napisała... Chciałam tak Wam od siebie, że potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokajane bez umniejszania szans przyszłych pokoleń. I w każdej z tych inwestycji, o których Wam dzisiaj opowiadałam, w każdym tym przełamywaniu barier trzeba by się zastanowić, czy robiąc niby coś dobrego przy okazji nie szkodzę środowisku.
I patrząc na to kółeczko, w zrównoważonym rozwoju zobaczcie, powinno być tak. Napisy by Jacek Makarewicz Kiedy myślę o rozwoju gospodarki, to patrzę, czy to nie szkodzi społeczeństwu i czy to nie szkodzi środowisku. I dopiero kiedy taka inwestycja wręcz wspomaga te wszystkie trzy części, mogę mówić, że jest zachowany, zrównoważony rozwój. I żeby lepiej to zapamiętać, chcę Wam podać dwa przykłady bardzo podobne, dotyczące się problemu wody, w jaki sposób można go rozwiązywać. Zobaczcie.
zachowując zrównoważony rozwój, więc napisałam po stronie plusów, że jest to inwestycja, która myśli o zrównoważonym rozwoju lub inwestycja, która nie zachowuje tego zrównoważonego rozwoju. No i na plus budowa studni w rejonie Sahelu. Myślę o różnych częściach, myślę o tym, że tak, łagodzi konflikty o wodę taka inwestycja, poprawia zdrowie i higienę mieszkańców, wydłuża ich życie.
Odciąża kobiety, które... Musiały chodzić i nosić tą wodę na głowie, myślę, że nieraz to widzieliście. I poprawia się uprawa roślin, które mogę dzięki dostarczeniu tej wody wykonywać. Wracam do tego kółka.
mam zysk dla środowiska, dla roślin, dla ludzi, dla kobiet i dla gospodarki. A drugi przykład rzeczy, która faktycznie miała miejsce, to są plantacje awokado w Chile. które są bardzo kontrowersyjną sprawą, bo Chile w produkcji awokado bardzo poszło do góry właśnie stosując sztuczne nawadnianie i zwiększyło to bardzo zyski tego kraju z eksportu awokado.
No i teraz jaka była tego konsekwencja? Jak pobór wody zwiększył się na plantację awokado, to zabrakło wody mieszkańcom i rolnikom, zauważono, że wysychają rzeki i był to źródło konfliktu. o wodę w tym regionie. No wręcz wymieniłam więcej ujemnych stron i na pewno znowu patrząc na to kółko zrównoważonego rozwoju, nie mogę powiedzieć, że ta decyzja była spójna dla wszystkich tych części. Patrząc na maturalny zapis wymagań maturalnych co do tego tematu, ciężko mi jest powiedzieć, czego macie się spodziewać, bo uczeń prezentuje przykłady sposobów pokonowania przyrodniczych ograniczeń działalności.
W działalności gospodarczej człowieka. Dużo starałam się różnych przykładów Wam podać, jak najbardziej możecie wymyślać swoje i teraz uwaga, za każdym razem zastanowić się, czy są one zgodne z zasadami. zrównoważonego rozwoju, a bardziej też na maturze przy jakimś przykładzie potrafić powiedzieć, czy to jest zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Jeśli w głowie będzie to kółko i zastanowisz się, czy ta inwestycja była dobra dla ludzi, środowiska i gospodarki i do tego się odniesiesz, na pewno sobie poradzisz.
Dziękuję.