Dzień dobry. Temat na dzisiaj to Ład Wersalski, czyli o tym co działo się na Traktacie Wersalskim i po Traktacie Wersalskim w Europie. Oglądamy.
O tym, jakie były skutki I wojny światowej, tudzież Wielkiej Wojny, omówiliśmy sobie w poprzednim rozdziale w temacie klęska państw centralnych. A tu będziemy sobie przechodzili już płynnie właściwie do decyzji, jakie przede wszystkim podjęto podczas Traktatu Wersalskiego, podczas obrad w Wersalu. I zaczniemy sobie od tego pierwszego pełnego Traktatu Wersalskiego, podpisanego 28 czerwca roku 1919. A ustalenia są następujące.
Niemcy straciły na rzecz Francji, Alzacji oraz wschodnią Lotaryngię. To było dla nich dosyć... Mocnym uderzeniem, ponieważ o tę Alzację, Altaregie, to oni ciągle z tymi Francuzami się tłukli na przestrzeni oczywiście wieków. Na rzecz Polski stracili Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie oraz wszystkie kolonie.
Oczywiście kolonie nie na rzecz Polski. Marzenie by to było nasze, ale... Zajdźmy na ziemię.
Kolejnym postanowieniem będzie to, że Gdańsk oraz Kłepeda będą wolnymi miastami, a do tej pory były one w jakiś sposób uzależnione od państwa niemieckiego. Następnie będą przeprowadzone plebiscyty w Europie na... W wybranych terenach, tu będziemy sobie mówili o Górnym Śląsku, Warni, Mazurach oraz Powiślu, czyli to są te plebiscyty, które będą m.in. przeprowadzone pomiędzy Polakami oraz Niemcami. Dalej, ważne jest to, że na granicy z Francją, na tzw.
Nadrenii, czyli ziemiach niemieckich przy Renie, przy rzece Rennes, będzie to pas ciągnący się właściwie wzdłuż granicy belgijskiej i francuskiej, miał być całkowicie zdemilitaryzowany. Czyli nie można było tam posiadać żadnego uzbrojenia, żadnych wojsk itd. Arma niemiecka mogła liczyć maksymalnie 100 tys. żołnierzy.
Niemcy miały wypłacić odszkodowania wojenne państwom zwycięskim. I generalnie te dwa ostatnie podpunkciki, czyli te odszkodowania i zmniejszenie armii, będzie wiązało się przede wszystkim z innymi państwami, z którymi się podpisuje następne traktaty. Idziemy sobie więc dalej do kolejnego traktatu. Tym razem jest to traktat w Saint-Germain, czyli takie coś jak Paris Saint-Germain, czyli coś pod Paryżem dokładnie. Tam się to wówczas mieściło.
Jest to traktat pokojowo podpisany z Austrią. Ale... Austriacy będą mnóstwo rzeczy tracili, ponieważ rozpadła się monarchia ostrowęgierska, więc Austria utraciła przede wszystkim Czechy, Morawy, utraciła Śląsk Opawski, utraciła Galicję, utraciła też Śląsk Cieszyński, Bukowinę, Bośnię Hercegowinę oraz Południowy Tyrol. To są ogromne terytoria, których Austriacy utraty na pewno nie byli zadowoleni.
Zresztą w ogóle te postanowienia tego traktatu nie do końca wszystkim pasowały, o czym na koniec jeszcze sobie będziemy parę słów o tym mówili. Ponadto... Będą oni ograniczeni, jeżeli chodzi o siły zbrojne, o armię, do maksymalnie 30 tys.
żołnierzy. Znowu, trzeba będzie spłacić odszkodowania wojenne. I co jest ważne, otrzymali oni zakaz łączenia się w przyszłości z Niemcami. Jak wiemy, te postanowienie nie zostanie dotrzymane, ponieważ dojdzie do Anschlussu Austrii. Ale to dokładnie nie będzie połączenie, tylko przyłączenie Austrii.
Więc poniekąd Niemcy absolutnie będą się później wybraniać z tego, że oni żadnych postanowień traktatu wersalskiego przecież nie złamali. O co Wam się rozchodzi? Idziemy do kolejnego trakta. Teraz idziemy sobie do Trianon.
Tutaj był podpisany traktat osobny, zupełnie osobny z Węgrami, które na mocy tych postanowień utraciły praktycznie 2 trzecie swojego przedwojennego terytorium, takiego stricte węgierskiego. I tutaj będziemy mieli utratę głównie to Słowacji, Spiszu, Orawy, Rusi Zakarpackiej, no i sobie wrócimy jeszcze w 1938 roku, oraz Siedmiogrodu. To oczywiście spowodowało, że poza granicami węgierskimi znalazły się miliony Węgrów.
A to będzie z kolei dosyć niekorzystnie wpływało na, znowu, poziom niezadowolenia Węgrów po tym. traktacie wersalskim. Spada odszkodowań wojennych standardowo, no i armia maksymalnie 35 tysięcy żołnierzy. Kolejny traktat będzie podpisany z Bułgarią, która też w sumie do końca trzymała się państw centralnych, więc znalazła się w obozie państw przegranych.
To będzie podpisane w Neuily, czyli NEUILY. Tak się zapisuje tą miejscowość. Jest to oczywiście traktat pokojowy, więc przegrani muszą liczyć się z utratą terytoriów, a Bułgaria utraciła zachodnią trację na rzecz Grecji. Następnie podjął Dobrudże to będzie na rzecz Rumunii, a następnie potracili część Macedonii na rzecz nowego państwa, które się pojawiło, czyli Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców w późniejszej Jugosławii.
Następnie mają spłacić odszkodowania i maksymalna armia to 20 tysięcy żołnierzy. Idziemy do kolejnego traktatu, bo przecież w państwach centralnych była też Turcja. I tutaj jest troszeczkę gorzej, bo w Turcji się dużo dzieje w międzyczasie. Przede wszystkim podpisany jest traktat w Sewr.
To będzie kolejny traktat, w którym No Turcy tracą większość swego terytorium. To było ogromne państwo, więc jakbyśmy sobie wszystko po kolei wypisywali, to szkoda czasu generalnie. Więc po prostu tracą ogromną część swego terytorium, ale armię mogą mieć maksymalnie do 50 tysięcy żołnierzy.
Ale mówiłem, że sporo się działo. A działo się rzeczywiście, ponieważ w trakcie już końcówki wojny w Turcji wybuchło... duże niezadowolenie względem sułtana i wówczas tego sułtana po prostu obalono. Jak się okazuje... Dochodzi do sytuacji, w której władzę przejmuje jeden z generałów, który będzie za sobą swoją armię, to będzie Mustafa Kemal, który będzie nazywany później Atatürkiem, czyli ojcem Turków.
Chodzi o to, że dokonał on wielu reform, na mocy których Turcja bardzo mocno zostanie kopnięta do przodu. Przede wszystkim zostanie przeprowadzona europeizacja, czyli na przykład będzie wprowadzony osobny alfabet łaciński, który będzie dostosowany oczywiście do tureckich potrzeb, no bo inaczej być nie może. No i będzie widoczne też pewne zmiany na przykład kalendarza i tak dalej.
To wszystko będzie tutaj dosyć istotne dla Turków, więc powiedzmy, że będzie on tutaj niezwykle ważną postacią. Ale to będzie już później, po tych wydarzeniach, do których powolutku będziemy sobie zmierzali. W trakcie Wielkiej Wojny dochodzi do jeszcze bardzo nieprzyjemnego wydarzenia, które powiedzmy, że będzie się kończyło już na początku lat dwudziestych. Jest to pierwsze właściwie tak okrutne ludobójstwo, europejskie ludobójstwo w XX wieku. Z inicjatywy władz tureckich, albo za ich cichutkim.
przyzwoleniem dojdzie do pastwienia się nad Ormianami. W wyniku tych rzezi ludobójstwa zginie prawie półtorej miliona Ormian. Ale do dzisiaj jest to wcale nie takie pewne ile tych ludzi zginęło, ponieważ spory o to czy doszło do większej ilości morders czy też do mniejszej, toczą się do dzisiaj. Turcy oczywiście zaniżają mówiąc, że nie ma tutaj mowy o jakimkolwiek ludobójstwie, jest to wszystko wymysłem, ale są jakieś dowody, które tutaj widzimy, zresztą zdjęcia robione przez turystów głównie, gdzie te, powiedzmy, marsze śmierci wśród Ormian obowiązywały. Były one tak długie, tak wykańczające, że ludzie po prostu padali z wycieńczenia, z głodu, no i umierali.
Oczywiście dochodziło też do masowych egzekucji. Także sytuacja jest naprawdę mało ciekawa. Ale po wojnie, kiedy władzę przejmuje ten Mustafa Kemal, dochodzi do sytuacji, w której, no, poprzez utratę terytorium, o których powiedziałem przed chwileczką, tych dużej ilości terytoriów, Turcy byli niezwykle niezadowoleni.
Więc doszło do wojny. W wojnie kolejnej wojny. Właściwie po I wojnie światowej, gdzie będzie tutaj właściwie wojna Turków z Entendą i jak się okazuje słusznie powalczyli o swoje, ponieważ ostatecznie pokój zostanie podpisany w Lozannie w 1923 roku i tutaj będziemy mieli już mniejsze utraty terytorialne, no ale dojdzie też do takiego czegoś, znowu pierwszy raz w XX wieku, do masowych przesiedleń Greków i Turków.
Chodziło o zmianę granic, więc trzeba było ich sobie do swoich państw po prostu poprzenosić. Przy okazji tematu, ta klęska państw centralnych przywołana na początku elekcji. Mówiliśmy o powstaniu wielu różnych państw. One powstają w wyniku rozpadu monarchii austro-węgierskiej oraz monarchii rosyjskiej. Bardzo duża ilość państw wtedy albo stała się niepodległa, odzyskując niepodległość, jak np.
Polska, albo powstanie ona zupełnie jako nowe państwo, jak np. SHS. Poza Polską będziemy mieli Czechosłowację, Litwę, Łotwę, Estonię, Finlandię, później będziemy mieli królestwo właśnie Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Pojawiła się również niepodległa Irlandia, która początkowo startowana była przez Brytyjczyków jako ich dominium. Później Londyn stracił realny wpływ na jakiekolwiek rządy w Dubinie, w związku z tym Irlandia stała się właściwie to niepodległa.
Tam dochodziło do wielu różnych przepychanek, ale jest to temat mocno szczegółowy, w który tutaj wchodzić na tym temacie po prostu nie będziemy. Zawsze można sobie doczytać, jeśli chcecie, ale tylko jeśli chcecie. A my idziemy sobie dalej, ponieważ tak jak powiedziałem na początku, traktaty, które były podpisywane w wyniku I wojny światowej, zmiany granic w wyniku I wojny światowej, powstanie nowych państw spowodowało bardzo duże niezadowolenie i bardzo duże...
kontrowersje. To doprowadziło do tego, że wielu polityków już w 1919 albo nieco później mówiło o tym, że ten podział jest zupełnie niesprawiedliwy i on doprowadzi do wybuchu wojny. Prędzej czy później. I takim jasnowidzem wróżbitą Ferdynand był Ferdynand Foch.
To jest ten, o którym mówiłem przy okazji bitwy pod Marną, gdzie dowodził wojskami francuskimi. To jest ten, który został marszałkiem Polski honorowo w 1923 roku, ale on powiedział tak, że pokój maksymalnie przetrwa 20 lat. Dosłownie.
bo powiedział to w 1919 roku, więc będziemy w tym momencie mieli, tak na dobrą sprawę, pokój, który trwa do 1939. Inny pan, John Keynes, to był ekonomista, który zauważył, że warunki pokojów, narzucone głównie Niemcom, bardzo ciężkie odszkodowania, reparacje wojenne, były tak duże, że Niemcy nie będą chcieli ich spłacać, będą czuli się bardzo mocno poszkodowani i będą czuli chęć odwetu. I jak się okazuje, to też się później sprawdziło. Przed chwilą mówiłem o tym, Wiem, że te decyzje budziły kontrowersje, no ale kto te decyzje podejmował, należy wiedzieć.
To byli przedstawiciele czterech zwycięskich państw, czyli tak zwana Wielka Czwórka. I tak, będziemy mieli pod jedynką człowieka, który jest premierem Wielkiej Brytanii, to jest David Lloyd George. Lloyd jak ten z Ninjago, zapamiętacie.
Później takim gościem, który pokazuje mu tam palcem, to jest człowiek, który jest premierem Włoch i to jest Vittorio Orlando. Zresztą dosyć ciekawa sytuacja z tymi Włochami na tej konferencji, gdzie oni tak naprawdę byli niezadowoleni, bo decyzje tam podjęte były dla nich niekorzystne. gdzie oni stanowili 1,4 ludzi, którzy poddająwali wtedy decyzję, więc taka tam przewrotność. Dalej pośrodku, taki na baczność praktycznie stoi, to jest premier Francji, to jest George Clemenceau, no i po prawej stronie widzimy gościa, którego już poznaliśmy na lekcjach poprzednich, to jest prezydent Stanów Zjednoczonych, czyli Thomas Woodrow Wilson.
Także to jest wielka czwórka, to ona podjęła te kontrowersyjne decyzje. Ale sam Wilson przecież mówił w swoich 14 punktach, które mają zagwarantować pokój na świecie, że należy powołać coś, co będzie... jakąś organizację, która będzie wspierać utrzymanie pokoju na świecie i wszelkiego rodzaju takie, powiedzmy, konflikty mają być zapobiegane pokojowo.
I tym czymś powstanie to oczywiście w 1920 i tym czymś będzie Ligi Narodów. No dobra, pomysł szedł od Stanów Zjednoczonych, od samego... Wilson, natomiast Stany Zjednoczone nie wchodziły w skład Ligi Narodów.
Oni dalej wrócili do swojego izolacjonizmu, do tej polityki, która była jeszcze przed I wojną światową obecna. Natomiast co do Ligi Narodów, jej siedzibą była przede wszystkim Genewa i na czele stał sekretarz generalny. Jak wiemy, sytuacja, która będzie się rozgrywać później na świecie, w późniejszych latach oczywiście nie będzie za bardzo dawać możliwości, aby powiedzieć, że Ligi Narodów to się jednak sprawdziła.
Nie, nie sprawdziła się. Dlaczego? Dlatego, że już się...
W późniejszych latach dochodzi do pewnych kontrowersji, jeżeli chodzi o przyjęcie w poczet Ligi Narodów innych państw. I tak, w 1926 roku do Ligi Narodów dołączają Niemcy. Jeszcze wtedy nic dziwnego, nawet się to odbiło dosyć pozytywnym echem na świecie. Ale kiedy już w 1934 roku dołącza Związek Sowiecki, no, ludzie zaczęli kręcić nosem.
Generalnie widać było to wszystko w latach 30., kiedy ta Ligi Narodów tak naprawdę przestała mieć jakiekolwiek znaczenie, ponieważ wszędzie upadały demokracje, a dyktatury przejmowały właśnie. właściwie władzę. Między innymi w Polsce, przecież Piłsudski przejmuje władzę w formie właściwie to dyktatury, ale autorytarnej. Następnie będziemy mieli ekspansję terytorialną Japończyków, Niemców, Włochów, więc Ligi Narodów się po prostu nie sprawdziła jeszcze przed wybuchem II Wojny Światowej, chociaż formalnie obowiązywała i istniała do 1946 roku.
Później zostanie zastąpiona przez inną organizację, która dba o dzisiaj, o pokój na świecie i jak wiemy znowu się nie udaje, ale to już jest kwestia zupełnie inna. Jak pewnie zauważyliście, kiedy mówiłem o Lidze Narodów, widzimy taką charakterystyczną grafikę, jakie decyzje tam były podejmowane. Ja nikt nie będę omawiał, one są nudne, więc po prostu jeżeli musicie coś tego wyuczyć na pamięć i to wystarczy.
A ja idę dalej. Idziemy sobie do tego, jak wyglądała oczywiście Europa później, co się tam działo i dlaczego było tak kiepsko. Po pierwsze, w trakcie konferencji paryskiej państwa, które powstały jako nowe albo miały nowe granice, musiały podpisać tzw.
mały traktat wersalski. Tu chodziło o to, żeby zapobiec konferencji. narodowościowym oraz religijnym na terenie wszystkich państw europejskich.
Chodziło o to, że przesuwano granice, tak jak powiedziałem, i przy okazji Węgier, to było chyba najbardziej widoczne, miliony Węgrów były poza granicami, stanowiły mniejszości w innych państwach, więc jeżeli nie udało się ich do Węgier ściolnąć, to tam stanowili mniejszość. I u nas w naszym państwie też będziemy mieli przecież bardzo dużo mniejszości, o czym będziemy mówili już przy okazji tematów dotyczących II Rzeczpospolitej. Przez kolejne lata, lata 20, lata 30, będzie widać na świecie, w Europie, dwie...
tendencje. Pierwsza to będzie to, żeby w jakiś sposób dołączyć Stany do tego, żeby się podpisały pod Ligi Narodów i żeby zobowiązały się do wyrzeczenia się wojen na przyszłość. Oczywiście to będzie dosyć trudne, ale pakt, który został podpisany w 1928 roku, pakt paryski, albo inaczej, traktat Briandaa Kelloga, rzeczywiście w jakiś sposób Stany przyłączył do tego, że one wraz z Francją, bo Aristide Brianda, który podpisuje ten traktat, ten pakt, jest ministrem spraw zagranicznych we Francji, A z kolei sekretarzem Stanów Zjednoczonych jest właśnie Frank Kelloga. I oni podpisują takie zobowiązanie do tego, że wyrzekną się wojny jako instrumentu polityki zagranicznej, polityki narodowej.
To będzie dosyć istotnym punktem, ponieważ, jak się okazuje, później, w następnych latach do porozumienia przystąpiło prawie 70 państw. Więc można powiedzieć, że wszyscy chcieli pokoju, ale nigdy jakby tego za bardzo nie respektował. Pokój chcemy, ale żeby go posprzątać, to już rączki mamy lewe, więc tak to mniej więcej wyglądało.
Drugą tendencją, która się pojawiła w latach 20. i później w latach 30. będzie w jakiś sposób torpedowana, to będzie tak zwana idea pan-Europy. Czy takiego czegoś jak Zjednoczone Europy? Coś mniej więcej na pokroju Unii Europy. Chodziło o to, żeby powstały Stany Zjednoczone Europy, na przykładzie Stanów Zjednoczonych.
Oczywiście głównym celem było zbliżenie ekonomiczne tych państw, co mogłoby pozwolić, aby w przyszłości, jak to miało miejsce po II wojnie, zobowiązać się w taki sposób gospodarczo, wobec siebie, żeby wojna po prostu była nieopłacalna. A to będziemy widzieli w wyniku polityki Roberta Schumana po II wojnie i ona też będzie wychodziła jako instrument francuski, tak na marginesie. Ale w latach 30-tych, jak powiedziałem, było to storpedowane dosyć mocno, ponieważ pomysły popadały, kiedy takie tendencje raczej nacjonalistyczne będą w Europie brały górę. I to by było wszystko.
Dziękuję i do widzenia.