ses birki Birazdan size bir video linki vereceğim telif hakları nedeniyle buradan gösteremiyorum maalesef Daha önce görmüş olsanız bile dikkatle izlemenizi istiyorum videoda iki takım var Beyaz giyenler ve Siyah giyenler beyaz giyen takımın kaç tane pas attığını saymanı istiyorum ama çok dikkat edin tam olarak kaç pas attığını doğru bir şekilde sayabilmek kaçmamalı Anlaştık mı o halde ekrandaki şu QR kodunu kullanarak videoyu izleyin bakalım sonra burada buluşup üzerine tekrar konuşacağız sayabilmek o videoyu ilk kez izlerken ve pasları ilk kez sayarken oyuncuların ortasından geçip giden gorili fark edebildiniz mi Şu gorilden bahsediyorum 1999'da yapılan Bu deneyi günümüze kadar Milyonlarca kişi seyretti ve bunu ilk kez izleyenlerin yaklaşık yarısı o goreli göremedi Neden acaba böylesine bariz bir şeyi göremiyoruz Çünkü o sırada bize bir Görev verildi Bu görev yoğun bir konsantrasyon gerektiriyordu ve orada biz siyahlara değil Sürekli beyazlara odaklanıyor olduk onların elindeki topa bakıyorduk bize verilen bu görevi hakkıyla yaparsak diğer şeyleri görmezden geliyoruz bu bu hem bir zayıflık ve hem de bir güç beynimizin nasıl düşündüğünü anlayabilirsen bu görünmez goril deneyini ilk kez bu kitapta okumuştum thinking Fast and slow kelime sıralamasını özellikle değiştirmeden tercüme edecek olursak düşünmek hızlı ve yavaş yakın zaman önce hayatını kaybeden Nobel ödüllü Daniel tarafından kaleme alınan bir kitap bu ekonomi Finans pazarlama psikoloji gibi çeşitli alanlarda çığır açıcı fikirlerle dolu Eğer okumadıysanız sanırım Türkçeye de çevrildi mutlaka okuyun ama her şeyden önce bu kitap bizim nasıl düşündüğümüzü irdeliyor kararlarımızı nasıl veriyoruz ve Aslında bunun ipucu yine kapakta gizli hızlı ve yavaş kaynan insan beyninin düşünceleri İşte bu iki farklı şekilde oluşturduğunu söylüyor ve bunlara sistem 1 ve sistem 2 adını veriyor sistem 1 hızlı bilinçsizce otomatik gündelik düşünceleri barındırıyor ve hataya açık bir sistem sistem 2 ise daha yavaş bilinçli Efor gerektiren mantıksal ve hesaplama içeren bir takım düşünceler ve bu anlamda Tabii ki daha güvenilir sistem 1 için sezgisel ve iç güdüsel diyebiliriz öte yandan sistem iki ise rasyonel düşünmeyi temsil ediyor Madem goril deneyiyle başladık hayvanlar aleminden devam edelim isterseniz ben bu kitabı ilk okuduğumda aklıma hemen tavşanla kaplumbağa'nın hikayesi geldi Hani yavaş ve hızlıdan dolayı Beynimiz hem bazen tavşan gibi hızlı davranıyor bazen de Kaplumbağa gibi yavaş hareket ediyor işte bunun farkına varıp ne zaman hangisini yarışa sokacağımız bilmek O yüzden önemli gün içerisinde birçok düşünce Bey dönüp duruyor değil mi onları pek de bu şekilde ayırt etme gereği bile duymuyoruz ama etmeliyiz nedenini şimdi anlayacaksınız önce şunu düşünelim sizce hangisi daha sık gerçekleşiyor olabilir sistem 1 mi yoksa sistem 2 mi daha çok tavşan gibi miyiz Yoksa Kaplumbağa gibi mi keman göre kaba bir tahminle sistem 1 % 195 Ken sistem 2 yalnızca % 5 Bana kalırsa sistem 2 için biraz iyimser bir yaklaşım bile olabilir bu beynimizi çoğunlukla otomatik olarak aklımıza gelen sezgisel olan duygusal nedenlerle körüklen miş düşüncelerden oluşturuyoruz bakın hemen kanıtlayabilirim Şimdi size bu durumu Hazır mısınız tavşanlar şu görseldeki okların gövdelerinden Hangisi en uzun hangisi en kısa görünmez goril deneyinde olduğu gibi eğer daha önce bu görselle karşılaşmadı isan ve beyniniz sistem 1 ve sistem 2 arasındaki farkı bilmeden düşünüyorsa 95 ihtimalle sistem 1le cevap vermeye çalışıp şu en uzundur diyeceksiniz ya da şu en kısa bu klasik müler lay illüzyonun yenik düşmemek için beynini sistem 2 modunda çalıştır anlarsa gözüne aldanmayıp cevap vermeden önce Tabii ki onu ölçmeye kalkacaktır ve ölçünce de aslında hepsinin aynı uzunlukta olduğunu bul aktır büyük bir şaşkınlıkla sistem biri oluşturan düşünceler genelde işte böyle şeylerden oluşuyor Örneğin dışarıdaki binalara baktığımızda hangisi bana daha uzaktır diye sorsalar buna hemen bir cevap verebilirim İşte şu bana daha uzak hızlı bir cevap bu sezgisel bir cevap çünkü daha önce yaşadığım deneyimler bana öyle olması gerektiğini söylüyor Görünen köy hesabı yani elime şöyle bir cetvel ya da ne bileyim ölçüm yapan bir şey alıp ölçüp bunun trigonometrik filan hesaplarını yaparak bir cevap vermiyorum ben böyle bir soruya ve dolayısıyla her zaman doğru cevaplar da verememiş oluyorum ya da mesela 2 + 2 nedir diye sorsalar Buna hepimiz tak diye cevap veririz değil mi oturup tekrar düşünmeye 1 2 3 4 diye parmakları saymaya gerek yok ya da boş bir yolda araba sürmek bisiklet sürmek filan eğer yıll araba sürsen vitesi ne zaman değiştireceğim pedala nerede basacağım gözümü yoldan ayırmalı mıyım ne yapmalıyım gibi bunların hiçbirini düşünmeyiz işte sistem 1'deki düşünceler bu tür düşüncelerdir ve verdiğim örneklerden de anlayabileceğiniz gibi bazı durumlarda İyi ki de bu sisteme sahibiz diyebiliriz öte yandan 2+ 2 değil de 35 X7 desem değil mi İşte onu oturup böyle hesaplamak gerekir edir bu işte önce 5'le 7'yi çarp sonra şununla şunu filan Hesap yapmak lazım ya da birisine işte kimlik numaranızı söylemek 34'ten sonra 15 mi geliyordu yoksa 16 mı bunlar birçoğumuzun kafasından sıklıkla geçiyor ya da bir markete gittiğinizde iki benzer ürün arasında karar vermeye çalışmak ya Sağdaki daha ucuz ama soldakinin de işte şöyle Bir artısı var o zaman Ben hangisini alsam daha avantajlı Yım işte böyle bir mantık yürütmek gerekiyor şimdi diyeceksiniz ki abi ya market mi kaldı Allah aşkına gözünü seveyim ya Yani artık İnternet diye bir şey var biz her şeyimizi oradan alıyoruz her şeyimizi oradan almakla kalmıyoruz aynı zamanda kendi ürünlerimizi geliştirip yine oradan satıyoruz yani e-ticaret diye bir şey var Ben de diyeceğim ki E sen de haklısın artık teknik bilgiye ihtiyaç duymadan giriyorsun ikasa hemen e-ticaret siteni açıyorsun Burası gayet hızlı ve etkili iyi güzel de peki pazarlama işini nasıl yapıyorsun Sonuçta internette raf filan yok ürünlerini tanıtmak için kampanya tasarlamanın nasıl markette bazı ürünler için böyle özel köşeler yapılıyor ve oradan duyuruları [Müzik] [Müzik] gerçekleştiriliyordu ve bu yenilikçi yaklaşıma da çok güzel bir isim verdi Mars ias müşteri segmentleri oluşturmayı kolaylaştıran ve akıllı iş akışları tasarlamayı mümkün kılan araçlarıyla bütünleşik bir panel sunan Mars e-posta SMS ve popup otomasyonları yla müşteri davranışlarına göre otomatikleştirilmiş kampanyalar geliştirebilir işletme sahipleri Mars'ın hazır şablonları la dakikalar içerisinde çok etkileyici popuplar tasarlayıp bunları özelleştirilmiş e-posta listelerinde kolayca kullanabiliyor KOBİ ve girişimcilerin e-posta ve SMS kampanyalarını özelleştirerek müşteri ilişkiler güçlendirmeler yarayan Mars influencer işbirlikleriyle affiliate pazarlama stratejileri uygulamak isteyen işletme sahiplerine de özel araçlar sunuyor Bu arada ben bunu gezegen ismi olduğu için çok beğenmiştim ama aslında bu kısaltma Marketing Solutions geliyormuş e-ticareti ve pazarlamayı tek bir ekrandan yapmanızı sağlayan bu yenilikçi Araç hakkında ayrıntılı bilgi almak ve denemek için ik.com Mars adresini ziyaret edebilirsiniz Biz de şimdi beyin sistem 1 ve sistem 2 düşünme mekanizmalarını analiz etmek için tekrar o markete dönelim Çünkü arabayı otoparkta bıraktık ya Sağdaki daha ucuz ama soldakinin de işte şöyle Bir artısı var o zaman Ben hangisini alsam daha avantajlı Yım işte böyle bir mantık yürütmek gerekiyor Ya da boş bir yolda araba sürmek yerine Bu sefer böyle akan yoğun bir trafikte arabayı paralel Park etmeye çalışmak sola bak sola bak şöyle gitme oğlum yanaşma yanaşma sağ yanaşma sistem 1 ile sistem 2 arasındaki ayrıma varmak Önemli çünkü bu ayrıma varmak birçok mantıksal hatayı yapmaktan bizi koruyor Üstelik bunları bilmediğiniz de bu hatalardan bazılarını Hayatınız boyunca yapmaya devam ediyorsunuz ya da ediyoruz birisi bize bak hatalısın dese bile bunu kabullenmiyor bunu test etmek için şimdi Basit bir soru soracağım yine ve sizden hızlıca Cevap bekleyeceğim tavşan gibi bir acil doktoru covid zamanı hastanede yatan hastaların çoğunun aşılı işi den oluştuğunu söylüyor bu durumda aşıların etkinliği hakkında ne düşünürsünüz aşılar etkisiz ya da zararlı mı yoksa aşılar Tam aksine etkili olduğu için mi böyle bir durum var bunun cevabını Birazdan vereceğim ama önce başka bir sorum daha var bu oldukça bilindik bir problem literatürde Linda adında genç bekar dobra güçlü duruşu olan zeki bir kadın düşünün aynı zamanda bir felsefe öğrencisi olarak Linda ayrımcılık lardan ve toplumsal Adalet iz liklerden ötürü de son derece endişeli ve aktif olarak nükleer enerji karşıtı eylemlere Katılıyor peki sizce Linda hakkında hangisi daha olası linda'nın bir bankacı olması mı yoksa feminist bir bankacı olması mı bu problemi ortaya atanlardan biri de yine Kemanı bana ilk sorulduğunda hızlıca bir cevap verip feminist bir bankacı olmasının daha olası olduğunu düşünmüştüm Fakat böyle sorularda bir durmamız lazım Kaplumbağa gibi yani sahiden Bir durup düşünmek lazım karmaşık olabilecek bir probleme sistem 1'in hızlı cevap vermesine İzin vermeyin yavaş ve mantıklı davranın sistem 2'yi kullanın sistem 1 daha basit işlevler için 2 kere 2'nin 4 olduğunu hatırlamak için Oysa Bu soruda bize sistem 2 lazım bankacı ve feminist olan birisi aslında daha büyük bir bankacı grubunun alt kümesidir değil mi bankacı grubuna bankacı feministler de dahil bankacı feminist olmayanlarda yani bankacı ve feminist dediğimizde Aslında ihtimalleri azaltmış oluyoruz e Dolayısıyla bankacı olması ihtimali Aslında her zaman daha yüksek daha olası ikna olmadınız mı Hadi linda'nın bankacı olma olasılığı Sadece % 5 ama feminist olma olasılığı da % 195 olsun Hem bankacı hem feminist olma olasılığı bu durumda 0.05 x 0.95 yani % 4.75 olur sadece bankacı olma olasılığı olan % 5'ten yine de daha düşük bir olasılık bu Fakat bu soru bize sorulduğunda çoğumuz hem bankacı hem de feminist olacağını düşünüyoruz buna çakışma yanılgısı adı veriliyor İyi güzel bir isim de neden böyle düşünüyoruz işte kemanın açıklama getirmeye çalıştığı soru bu hepimizin sorması gereken soru neden böyle düşünüyoruz keman sistem 1 ve sistem 2 için şunları söylüyor 1 ve 2'yi aslında bir Metafor olarak kullanıyorum sistem 1'i otomatik düşünceleri tanımlamak için tercih ediyorum sistem 1de düşüncelerinizin aslında bir seyircisinin bir seyirci tam olarak bu yüzden şunu tavsiye ediyorum hızlı yanıt vermeyi gerektiren önemsiz sorular için sistem 1'e başvurabiliriz Bu bize zaman kazandırır Ama dikkat gerektiren önem arz eden bir şey varsa sistem 2'ye başvurmalıyız ne zaman önemli ve karmaşık bir soruya hızlıca cevap vermek istiyorsanız Şunu bilin ki bir şeylerin yanlış gidiyor olması çok olasıdır daima Bunun tetiğe olup kendimizi kontrol etmemiz gerek sistem 2'yi daha dikkatli düşünmeyi ifade etmek için kullanıyorum Sistem 2'de kendi eylemlerimin bir aktörü gibiyim sistem 1'e göre kontrol daha çok bende Hım Bu kez bir aktör oldum Böyle bakınca sistem 2'yi tercih etmemek için bir neden yok gibi Fakat aynı zamanda bu kadar mantıklı İsta ikel düşünmekte zorlanıyoruz gibi duruyor bunun nedenlerinden biri olarak herois tik ya da sezgisel teori Yani bir karar verdiğimiz sırada kullandığımız Mental kısa yolları sebep gösteriyor bize yazar kanban diğer sebeplerden biri ise ön yargılarımız işte Linda probleminde olan da biraz bu hızlı cevap veriyoruz Mental kısa yolları hemen devreye sokuyoruz ön yargılarımız tarafından yönetiliyoruz kendi fikirlerimizin seyircisi Eğer daha önce feministleri Sadece böyle aktif eylemlerde filan gördüysek eylemlerle feministleri ilişkilendiriyor Dolayısıyla Kafamızda feministler bir stereotip oluşturuyor bankacı grubu aslında daha büyük olsa da olasılığa tamamen aykırı olan bu düşünce bize daha doğru gibi geliyor Tıpkı başta gösterdiğim o oklardan birinin diğerinden daha uzun ya da daha kısa olduğu yanılgısına düşmemiz gibi ne kadar kusurlu değil mi İşte sistem 1 ve sistem 2nin ayrımına varabilmek Bu yüzden önemli gün içerisinde birisinin fikrine tepki verirken durup düşünebilmek bu yüzden önemli Bizler yalnızca içgüdüleriyle hareket eden hayvanlar değiliz Bizler hem tavşan gibiyiz hem de Kaplumbağa gibi düşünebiliyor düşünmeliyiz sadece tavşan gibi olursak girdiğimiz her yarışı kazanacağımız emin olarak yola çıkıp ama yine de kaybedebiliriz O yüzden zaman zaman böyle Kaplumbağa gibi yavaşlamaya ihtiyacımız var stratejik düşünmenin ve davranmanın yolu bu tecrübeli bir karar verici vaktinden önce karar verme sürecini daraltması gerektiğini bilir benim yegane tavsiyem kararları tıpkı bir kurumda belli adımlarla üretilen ürünler gibi görmektir onu bir ürün olarak gördüğünüzde Üretim sürecini de sorgulamak istersiniz kaynamanın bu son tavsiyesi çok önemli bizi içgüdülerimiz esaretinden kurtaracak bir anahtara durup kendimizi sorgulamaya teşvik ediyor Fakat bunun için kendi düşüncelerimizi kendi düşüncemiz olmaktan çıkarmak onu bir ürün olarak görmek gerek eğer fikrimizi bu kadar sahiplenmez Seek onu kendimizden alıp çıkarırsak onu objektif olarak değerlendirmemiz de kolaylaşır ne kadar zeki ne kadar farkındalık sahibi olursak olalım bu Mental tuzaklar beynimizin her köşesine kurulu durumda Bun lardan kurtulmanın yolu da onlara karşı gözümüzü daima açık tutmak O yüzden kemanın fikirlerini bile hemen böyle yalayıp yutmamak kabullenmemek lazım Onları bile aynı bu şekilde tartmıyor çalışmanın yeniden test edilmesine ve bilinen şeylerin değişmesine neden oldu Tabii bu replikasyon krizi aynı zamanda bizim Kemanı da biraz Vurdu yani Vakti zamanında yapılan bazı araştırmaları araştırmacılar tekrar yapmaya çalıştıklarında aynı sonuçları elde edemediler kitaptaki bir bölüm bu durumdan mağdur olunca da kahneman şöyle bir açıklama yapmak zorunda kaldı temeli olmayan bu çalışmalara fazla güvendim ya bir şekilde keman çalışmalarında ele aldığı karar verme süreçlerinde Kendisi de benzer bir hata yapmış Belki de fikirleriyle örtüşen bu çalışmaları görünce fikrinin doğruluğuna olan ön yargısından ötürü o çalışmaları pek de sorgulamam e keman gibi Nobel ödüllü bir yazar bile bunları yaptıysa biz nasıl yapmayalım değil mi şimdi daha önce sorduğum acil servis sorusuna dönelim ne demiştik covid döneminde acil doktorları covid nedeniyle yatan hastaların çoğunun aşılı olduğunu söylüyor bu durumda aşıların etkinliği hakkında hangisini düşünürsünüz a aşılar yeterince korumuyor ya da zararlı B aşılar koruyor tam olarak bu yüzden aşılı hasta sayısı fazla sezgisel olarak bakıp da konuyu hiç bilmediğimizde e son derece mantıklı gelen cevap Aslında hemen A seçeneği gibi duruyor Çünkü aşılı hasta sayısı daha fazla kestirme yol bakın aşılı daha çok hastaysa aşıda bir problem olmalı diyor Direkt zihnimiz bize Fakat bu Mental tuzaklara düşmemek önemli şimdi şu basit akıl yürütmesini yapalım Eğer toplumun tamamı aşılı olsaydı ve aşılar acile düşme ihtimalini % 199 azalsaydı bu durumda ne olurdu % Birlik kısım acillik olacağı ve bunların hepsi de aşılı olacağı için hastaneye gidenlerin de dolayısıyla hepsi aşılı olurdu öte yandan toplumun sadece yarısı aşı olsaydı ve aşı olmayanların onu acillik olsaydı tablo çok daha farklı olurdu fakat aşılı oranı arttıkça doğal olarak acildeki aşılı oranı da artıyor Halbuki bu başta sezgilere ne kadar da aykırı geliyor bu olasılık hesaplarının ne kadar Sezgi dışı olabileceğini daha önce bas teorisi videosunda ayrıntılı bir şekilde anlatmıştım izlemediyseniz o videoya da bir göz atmanızı mutlaka tavsiye ederim Eğer aşılara karşı bir ön yargıya sahipsek hemen ilk seçeneği aşıların Etkin olmadığı ya da zararlı olduğunu seçmeye daha yatkın oluyoruz Bakın ben bunu böyle aşıları gözü kapalı desteklediğim için filan söylemiyorum Çünkü aynısı onun için de geçerli eğer aynı şekilde bilimde otorite olan figürlere karşı büyük bir Güven içerisindeyken B seçeneğini seçmeye yatkın oluyoruz Az önce kanneman güvendiğimiz gibi ya da tıpkı politikada olduğu gibi tarafımızdaki düşünceleri tartmak gibi kötü bir huyumuz var Aslında her iki cevabı seçerken de aynı önyargı Me mekanizması tarafından hızlıca verilmiş kararlara başvuruyoruz Oysa soru bize yeterli çıkarım yapacak bir hesaplama yapacak veri sunmuyor taraf seçerken birinden birinde şans eseri doğruyu bulmuş oluyoruz Türkiye felsefe kurumu başkanı kuçuradi Hoca bir konuşmasında bunu bakın nasıl ifade ediyor şöyle bir fikir var zıt görüşleri takıştır Sak hakikat ortaya çıkar hayır çıkmaz her zaman çıkmaz Çünkü ikisi de ezbere olabiliyor Çünkü ikisi de ezbere olabiliyor sistem 1 ve sistem 2 bilinci sayesinde tavşan ve Kaplumbağa arasındaki dengeyi yakalayabiliriz bazen hızlı ve Çevik davranmalı bazen de yavaş ve temkinli olmalıyız ancak o zaman kendimizi tuzaklara düşmekten kurtarabiliriz Eğer sadece tavşan gibi olursak içimizden geçen bazı gorilleri göremeyebilir hayatın bize sunduğu bir takım sürprizlere hazır olamayabilir ama kaplumbağa inadıyla ilerler çevremizdeki detayları da kaçırmamaya Özen gösterirsek hayatın bize sunduğu fırsatları çok daha iyi değerlendirebiliriz İşte bu dengeyi bulmak Bence en büyük kazancımız olacak hayatın sunduğu ikilemler karşısında sezgilerimizi ve mantığımızı ustaca kullanmayı öğrendiğimizde doğru kararlar vermemiz kolaylaşacak tavşan hızımla ilerlerken kaplumbağa sabrımız bizi gerçeğe yakınlaştıracak an