Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Chandra, Ch ...hanan ng higit isang daan at anim na pung milyong tao. Lahat sila nagkakasya sa bansang wala pa sa kalahati ng laki ng Pilipinas. Kaya ito rin ang pinakasiksik na populasyon sa buong mundo. Pero may mga bago pang dumarating. Sa wakas, pagkatapos ng katlong araw ng paghihintay, pinayagan na rin itong mga refugees na makatawid pa.
Pagpapunta sa transit camp. Sa nakalipas ng mga buwan, daang libong mga refugee ang pumapasok ng Bangladesh para takasan ang sigalot sa katabing bansang Myanmar. Pinapa-turn off muna yung kasa. Thank you.
What's wrong with the papers? I don't know. You have to talk to the big boss. Ngunit kahit sa malayong lugar na ito, may mga Pilipinong sumusuong sa matinding panganib. Alcohol brand.
Pagkakata'y binagana isang malaking trap dito. At nagpapamalas ang katatagan at pagmamalasakit. In small ways or kahit na anong bagay, basta na matulong tayo, masaya na tayo. Lahat ito, para lang matulungan, silang kinalimutan. Aran, tuhanan!
Tuhanan! Tuhanan! Tuhanan! Tuhanan!
Tuhanan! Tuhanan! Tuhanan!
Tuhanan! Aran, tuhanan! Tuhanan! Tuhanan! Ito ang Kutopalong Camp sa Cookses Bazar, Bangladesh.
Tahanan ngayon ng higit 400,000 refugees. o yung mga taong lumikas mula sa Singalot o pang-aabuso sa bansang kanilang pinanggalingan. Ganito ang karahasang pinatakasan ng mga Rohingya sa bansang Myanmar. Sinusunog ang kanilang mga tahanan.
Ninanakaw ang mga ari-arian. Sinasaktan maging mga bata. At sistematiko manong pinagsasamantalahan ang mga babae. Marami na rin ang napapatay. Ayon sa mga Rohingya, militar mismo ng Myanmar ang gumagawa nito.
Sa gitna ng kaguluhan, isang lalaki ang hinahanap ni Alvin Gonzalez. Ang kanyang nais makita, kakarating lang ng Bangladesh. At 25 taon nang hindi nakikita ang asawa't mga anak na unang lumikas. Is this the place?
Tubong ilo-ilo at veteranong humanitarian worker si Alvin ng United Nations High Commission for Refugees o UNHCR. Isang ahensyang nangangalaga sa mga refugee. Is it there?
Okay. Now, ubus na ang oras ni Alvin. Aalis na siya sa loob ng ilang araw, pabalik ng head office ng UNHCR sa Geneva, Switzerland. Gamit ang isang letrato sa kanyang cellphone, pursigido siyang matupad ang misyon.
As the mother, the name of the wife of this guy, the second wife, was the patient now. Good morning! Sa daka naman, kabis... ...sera ng Bangladesh. Isang grupo ng overseas Filipino workers sa OFW ang nakatakdang maglakbay para magabot ng tulong sa mga refugee.
Sila ang Filipino Grand Alliance of Bangladesh. At sumama ako sa kanilang lakad. Actually, kung titignan mo itong ginadaanan natin ngayon, hindi siya masyadong nalalayo sa ilang mga pahagi ng Maynigay.
Marami yung traffic. Tapos, medyo sabihin na natin, walang disipina yung mga driver. Kung nakakapanggahan dito, ano yung nangyayari? Wala na. Al, kumata nga sa kanya.
Nakaparada na nga tayo. May tukupo. Mayroon ng alcohol.
Tata! Sigla tayo binagana ng isang malaking truck dito. Alcohol brand po naman. Oo. Bulat po.
Dito natin mga po. Palagay ko hindi tayo safe dito. Pinalan tayo sa bilid.
Inabot ng labing walong oras ang biyahe patungong Kukses Bazar sa katimugang bahagi ng Bangladesh. kung saan matatagpuan ang kampo ng mga refugee. Papasok na tayo doon sa pupuntahan nating refugee camp.
Itong dinadaanan natin ngayon ay local community. So makikita natin na hindi rin ganun ka-developed itong lugar na ito. So sa pagdami ng mga refugees, itong mga tao baka magkataon ng masamang epekto sa kanilang pamubuhay. Nakapila na yung mga refugees dito. Maayos naman yung sistema pero kitang-kita mo na parang walang-wala sila eh.
Masda ng kanilang mga mata. Matang hindi pwede magsinungaling. Makikilala natin sila. Ang mga mata ay salami ng ating buhay. At sa kanilang mga titig, masisilit natin kahit bahagya ang mga mapaitilang karanasan.
Ang grupo namin may mga pagsubok din pinagdadaanan. Mahigpit na mahigpit yung mga otoridad dito. Pinagbabawalan muna tayo mag-document.
Mukhang kailangan pa natin kausapin yung mga person in charge. What's wrong with the papers? I don't know.
I'm a big boss. You have to talk to the big boss. Sino mo? Lahat ng mga kailangang permit para makapag-cover tayo dito. So, dala-dala talaga natin ito palagi.
Para kung sakaling may ganitong klaseng sitwasyon na kaya na question yung ating pagkocover, meron tayong ipapakita. Napa-turn off muna yung camera. Dito na lang kami sa police camp.
Parang masyempre. Labay. Asyo, asyo, asyo.
Asyo, asyo. Now, now. Come, come. I think this is the police station.
Maraming kailangan kausapin. Hi! Hi!
Hi! Dahil sa magulo at tensyonadong sitwasyon ngayon, mahigpit sa mga bisita ang mga otoridad, lalo na sa media. Hi!
Salamat sa wakas. Pwede na tayo magpunta dun sa site. Ilang oras din yun. Mga four hours din tayong paikot-ikot. But at least everything worked out.
Ano po ang pakiramdam na nandito kayo ngayon? Mahirap, pero at the same time masaya kasi kahit pa paano. Nakatulong ka ba?
Eh bakit po tayo tumutulong sa kanila? Eh isipin ang iba, mga Pinoy tayo, ano bang kinalaman? manala sa atin. Diba ang Pinoy is, diyan tayo nakikilala bilang sa pagtulong sa kapwa natin.
In small ways or kahit na anong bagay, basta nakatulong tayo, masaya na tayo. Hello! Pagpasok sa refugee camp, actually it's pretty overwhelming.
At ang may isip mo agad, ano mangyayari ngayon? Dumadami pa yung mga refugees dito. Hindi naman sila makauwi.
walang wala rin sila. Sa mga nakaraang buwan, higit kalahating milyong Rohingya na ang nagsilikas dahil sa takot at pangamba. Tinatawid ang mga gubat, bundok, ilog, at dagat. Marating lang ang Bangladesh patungo sa kanilang kaligtasan. Mahirap at mapanganib ang paglalakbay.
Tinutugis ang mga Rohingya lalo't hindi sila itinuturing namamayan ng Myanmar, kahit ilang siglo na silang naninirahan doon. At ayon sa United Nations o UN, ito ay malinaw na halimbawa ng ethnic cleansing, o pananakot at kwersahang pagpapaalis sa kanilang lahi sa lugar na kanilang tinitirhan. Inabuta lang namin itong living na nangyayari dito sa tabi ng kalsada. Hirap siguro nang marayo ka sa tahanan mo sa isang bagong lugar.
Walang kasiguraduhan. Tapos mamatayan pa ng mga mahal sa buhay. Ililibing ka sa lugar na hindi mo naman tahanan.
Brother, and this is? Mother. Mother. Mula sa ilang naintindihan ko dun sa pakikipag-usap sa kanila, mukhang dito talaga nakalibing yung marami sa mga Rohingya na dumarating dito sa Bangladesh. In fact, sa paligid natin ay maraming mga trade site.
Kinabukasan Marabiya Thank you Nandito tayo sa border ng Bangladesh at Myanmar Oops, bawala They are requesting you to stop your cameras. Turn off muna yung mga kamera hanggang dumating daw yung mga refugees. Habang naghihintay ng clearance mula sa border guards, nagkwentuhan kami ni Alvin. Nagsimula siya sa UNHCR noong 1990. At mula noon, napadala na sa iba't ibang krisis sa buong mundo. Ano yung challenge nun?
Lagi kang kailangan nasa ibang lugar, based ka pa sa abroad, pero meron ka rin sariling pamilya. Matawag yung mother ko sa Skype, yes, she's 97 years old. Pero tumatanong, kailan ka uuwi? Part of sacrifice, your life is confined sa environment of emergencies.
Not knowing that life outside what you do goes on. Kapag balik mo doon... They cannot relate in a sense that they are interested what you're saying maybe for 10-15 minutes but the life that they're facing there is much different from yours.
Matapos ang dalawang oras, pinayagan na kaming makapunta sa border. Hopefully, everything goes well. Nakakapangilabot na nandito na tayo sa lugar na ito kahit na papaligiran tayo ng sakahan, napakatahimik. At ito, malapit-malapit na yung kampong ng mga Rohingya.
At nakikita mo na yung mga bahay nila, gawa lang sa tarpaulin, pinagtagpitagpe. So sa likod nito, bangled, ano na, Myanmar na. Ito yung ilang araw na nating tinatrabaho na mapuntahan yung kampo ng mga Rohingya dito sa pagitan ng Bangladesh at ng Myanmar.
Ito actually ang nagihiwalay sa dalawang bansa at kaya dito tumatawid yung mga Rohingya dahil mababaw na bahagi ito ng ilog. Mga ilan ang estimate nyo dito, sir? Mga 800 siguro. 800? Pero kitang-kita nga yung kalagayan nila.
Maraming... Kita mo ba lang, malang shed. Ito, napaka-init ang panakip lang nila.
Kumot, hindi bubong, parang just one side. At least ngayon dito sila medyo prepared sila na magdala ng mga plastic sheets. Ang earlier Alive-ers wala yan.
Maya-maya, pinayagan ng makapasok sa Bangladesh ang mga refugee. Music Sa daan-daang refugees na naglalakad sa mga oras na iyon, tawag pansin sumahamat na bitbit sa basket ang dalawang maliit na anak. How are you feeling? Very hungry, very thirsty, and pain, body pain.
Especially back bone is paining due to heavy load. I can only imagine how that feels like. Alam mo yun, parang napaka-desperado na kanilang sitwasyon. Napipiliin pa nila ang ganitong klaseng buhay kesa yung kanilang pinagmulan. Nandito na tayo sa transit center.
Medyo maabang lakaran din, lalo na kung bit-bit mo yung mga anak mo. Hirap na hirap na nga si tatay eh. Pero alam mo naman eh, paggawin ang lahat para sa mga anak tsaka sa pamilya.
Bagsak si Muhammad. Pungha po, pero ligtas sa ngayon. Ayon sa International Organization for Migration o IOM, ang nangyayari ngayon sa Myanmar at Bangladesh, ang pinakamalaking humanitarian disaster sa mundo. Bukod sa pang-aabusong nararanasan, hindi kinikilala ng Myanmar ang mga Rohingya bilang mamamayan.
Kaya bukod sa pagiging refugees, itinuturing ding stateless ang kanilang lahi. Ang pamahalaan ng Bangladesh, Anumang oras, pwede silang ipa-deport o pabalikin kung saan sila nagmula. So yung pupuntahan natin, isa siyang lugar kung saan dumarating pa yung mga refugees. Habang bumabiyahe, halos walang tigil ang pag-ring ng telepono ni Alvin. The story goes like this.
Hinahanap pa rin niya ang isang refugee sa Kutapalong Camp. The wife and two children escaped to Bangladesh. And they have lost contact. When you get it, give me a call.
This is a smaller group of refugees. Pareho yung sitwasyon, hindi sila pwedeng umalis dito hanggang bigyan sila ng clearance ng border guard. Wala kang makikita ang rohingya na maayos ang pangangatawan. Marami sa kanila talagang bagsak na yung pangangatawan.
mukhang hindi nakakakain na maayos. And I think that malnutrition is also a big issue na sinusubukang i-address ng mga humanitarian workers. Kita mo, payat na payat. Si Mahmuda, naghahanda ng makakain ng kanyang pamilya. Isang pirasong isda at konting gulay na nabili sa kaperanggot na pera ang naipuslit mula Myanmar.
You have a doctor here? No, no. Ang asawa ni Mahmuda may iniindang karamdaman. Kwento niya, pinipigilan silang magtrabaho o maghanap man lang ng makakain sa Myanmar. So how are they able to find something to eat?
And how many people will be sharing this meal? Mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga mga m in Myanmar and also her family. How about her father, her grandfather?
She really identifies as Myanmar, Burmese. The displacement of population is always an effect of bad governance in a country of origin. Kung mayroong persecution, may displacement.
Sometimes persecution resulting to a conflict, or conflict resulting to a persecution. Until such time na walang institution, walang proper governance, walang human rights, respect of human rights, then displacement could happen. Sa kampo na ito merong more than 400,000 people.
Paano natin siya hanapin? May records kami at saka may address din sa records. Guaranteed pero baka sakali.
Now there's a picture of him, just one photo, na kinuna ng isa sa mga Himanitalian workers dito. And ginagamit natin yung litrato na yun para hanapin siya. May mga sinusundan tayong bago, tinuturo niya doon daw, mukhang kakilala niya, sana ito na. Wala sa bahay ang lalaking hinahanap namin, kaya kailangan muna naming maghintay. Maraming pamilyang Rohingya ang nagkakawatak-watak dahil sa gulo sa Myanmar.
Meeting with BDRC. Kwento ni Hamida, isang araw, hindi nalang umuwi ang kanyang asawa matapos ipatawag sa meeting ng mga militar. Meeting of 9th, meeting of Madam Military Freya.
Military, sorry, I give you a meeting. Cut off meaning killed. Yeah, killed. Isang gabi, sinunog ang mga bahay malapit kina Hamida. Sa takot at pagmamadali, kahit damit para sa mga bata, Kaya nang magtuto na, pwede nang magtuto.
Ang araw na sa isa, ito na na dahil. Si Hamida, isa sa mga tumakas mula sa Myanmar, at tumatak lang sa akin yung isa na yung sinabi sa wika nila, na literally, kung tatagalogin natin, parang abot kamay na nila yung langit. Sa ganitong kondisyon, nasasabi niya yun, dahil anything is better than living in fear, na anytime pwede silang kunin, pwede silang saktan.
Yes ma'am, this is Andover. This is for me, sir. He'll see us soon.
Oh, he's there. I'd ask him if he's the one who is looking for his wife and two children, over. As soon as he... Nahalap na natin yung tatay na nahiwalay sa kanyang unang pamilya. Pupuntahan natin ngayon sa kanyang bahay at kakausapin muna natin.
Pero hindi pala ganun kasimple ang kwentong ito. Can you tell us, Sir Alvin, ano yung nangyari with this man? What happened is that we tried to locate the person.
So we found him, he was here. But then he mentioned that he was not asking for that anymore. In real life, hindi naman ganun ang nangyayari. Ito ang consequence ng conflict, ito ang consequence ng gera, ito ang consequence ng persecution.
May mga pamilyang na pag-ihiwalay at minsan di na talaga sila nagtatagpumuli. At minsan pinipili nila na ipagpatuloy na lang ang kanilang buhay kahit na hindi na sila magkakasama. Si Alvin ay napaka pambihirang individual. Parang walang kapaguran, parang laging may sagot sa mga problema. Very disciplined, but at the same time, sa mga kwento niya sa akin, si Alvin ay isang normal na tao lang din.
Napapagod din pala, nalulungkot din, namimiss din ang pamilya. Ang pinakamasakit na larawan sa akin na sa akin palagay is pre-humbling. At the time, magkita niyong dalawang bata.
Umiinom sa puddle ng tubig. Kasi walang naiinom. Sa experience ko sa ganitong trabaho, wala pa akong nakita ganong kahirap ng tao umiinom ng tubig na unan sa public.
Kailangan dito malakas ka. Kasi malakas ang loob mo kasi... Araw-araw, kung nasa emergency ka nito, marami kang makikitang kahirapan.
Why should we care? Bakit kailangan tayong makialam o makinigman lang sa ganitong klase mga kwento na hindi nangyayari sa Pilipinas? Kasi kung tayo rin kayo pangilangan ng tulong, sila din ang... Maraming bansa din na tumutulong sa atin. Ang level ng sibilisasyon ng tao, binimesure kung ano siya mag-respond sa mas mahirap sa kanya.
Madali lang magabot ng tulong sa mga refugee. Tubig, pagkain, gamot. Pero hindi lang ito ang handog nila Alvin at ang iba pang nagmamalasakit.
Higit sa lahat, hatid nila ay pag-asa na kahit kaano kadilimang daang lalakbayin, may mga ilaw na gagabay. Magandang gabi. Mula rito sa Bangladesh, ako si Atom Maraulio. At ito ang Eyewitness.
So nakahanap tayo ng camera shop dito sa Cox's Bazaar. Gusto ko lang bigyan sila ng konting alaala ng kanilang buhay dito, ng bahag nito ng kanilang buhay. I see one.
Mga bata yung masarap kuna ng litrato. This is for you. kasi unang-una they're very eager to see their photos and andun yung inyocence pa rin eh. Tsaka yung ang dali nilang ngumiti na masarap din punan ng litrato.
Hopefully itong... Yung mga to, one day pag medyo malaki na sila, meron na silang record ng kanilang panahon dito. In just one picture, parang you know how difficult life is.
Maybe she won't appreciate this picture right now. mahirap pa ang sitwasyon but again, many years from now when they're back on their feet, I hope that this will be a good record.