Magandang araw sa lahat, purihin si Jesus at si Maria. Ngayong araw na to, tatalakayan natin na naman ang isang panibagong aralin, lalong-lalong na patungkol sa wikang pambansa. Ito ay ang kasaysayan ng wikang pambansa sa panahon ng mga pagsasarili hanggang sa kasalukuyan.
Pagkatapos ng lahat ng mga pananakop na dinanas ng Pilipinas, sa loob... sa kamay ng mga mananakop katulad ng mga Japon, Kastila at ng mga Amerikano sa wakas na ibigay na ang kalayaang hinihingi ng mga Pilipino laban sa mga mananakop. Maraming mga pinagdaanan ang ating wikang pambansa.
Isa sa magandang naedulog ng Amerikano sa atin ay nabigyan tayo ng pagkakataon upang piliin at hanapin ang wikang pambansa noong panahon ng 1937. Noong panahon naman ng Japon, ang ibinigay nila sa atin ay ang tinatawag at ginintoang panahon para sa panitikan ng mga Pilipino. Kung saan tayong mga Pilipino ay nabigyan ng pagkakataon upang makapagsulat at makapaglimbag ng mga piling mga panitikan, ng mga natatanging mga panitikan. So, pagkatapos ng pagsakop sa atin ng mga Japon, nagkaroon na tayo ngayon ang tinatawag natin pambansang kalayaan. Dito na natin nakamit ng ating pinakahangad at inahihintay sa lahat at yun ay ang magkaroon tayo ng kasarinlan.
So, ngayong araw na ito, class, tatalakayan natin kung paano natin napuha ang mga wika na inataglay natin ngayon at inatamasa. Okay, tingnan natin mabuti, no? So, ang kasaysayan ng wikang pambansa sa panahon ng pagsasarili.
Dito, makikita natin kung ano ang mga naganap patungkol sa usaping pangwika. Okay, so tingnan natin mabuti. Ito po yung panahon na kung saan ang wikang pambansa ay lumaganap na.
Ngunit sa panahon din na ito ay nagkaroon tayo ng impluensya, lalong-lalong na sa wikang Ingles. Malalaman natin ngayon kung bakit tayo nagkaroon. ng paghahalo ng dalawang wika.
Ito ay ang wikang Pilipino at ang wikang Ingles. So noong Julyo, ika-apat, 1946, ipinahayag na ang wikang opisyal ng Pilipinas ay ang Tagalog batay sa Batas Commonwealth bilang 570. Sa panahon ito, ay nabalam na naman ang pagpapaunlan sa wikang pambansa dahil muling namayagpag ang wikang Ingles bilang medium ng komunikasyon. sa pahayagan at pamahalaan. Ito po ay dahil sa dahilan na tayo po ay bagong laya pa lang muna sa pagkasakop ng mga hapon.
Dahil dito, nandumating ang mga Amerikano kasabay ng pagbigay sa atin ng ating kalayaan, ay nag-aroon din tayo ng dalawang wikang opisyal na ginagamit sa buong bansa. Maliban sa wikang Tagalog, ginagamit din ang wikang Ingles. Sapagkat alam namin natin lahat na nagihirap na gusto ang Pilipinas noong panahon na yan.
At dahil sa kahirapang ito, tinutulungan tayo ng mga Amerikano noong panahon na yun. At para maging mapadali ang pagtulong sa atin, ginamit nila ang Wikang Ingles bilang isa pa sa mga medium. Sa pamamagitan ng proklamasyon bilang labing dalawa na nilagdaan ng Pangulong Ramon Magsaysay noong March... 1926-1951, pinagdiriwang na ngayon ang wikang pambansa bilang linggo ng wika.
Nang panahon na ito, ginagawa natin ang selebrasyon, linggo-linggo. Pero ito po ay nagaganap lamang tuwing Ma, hanggang ika-apat ng Abril, taon-taon. So nung panahon na yan, class, ang unong pagdiriwang ng wikang pambansa ay tinatawag lang nating linggo ng wika. Sa panahon ni Ramon Magsaysay, Marso 29 hanggang Abril 4, taon-taon lamang itong ipinagdiriwa. Nilagdaan na ni Pangulong Ramon Magsaysay ang proklamasyon bilang 186 noong September 23, 1955 na naguutos ang paglilipat ng Petya ng Linggo ng Wika mula sa 13 hanggang 19 ng Agosto.
Bilang pagbibigay sa kahalagahan ng kaarawan ng Pangulong Manuel L. Pesod. Oo nga pala, nabaligan natin yung kanina. Bakit daw itong Marso ipinagbiriwang? Ano ba yung dahilan bakit Marso siya pinagbiriwang hanggang Abril? Ito po ay dahil isinunod nila ang unang pagbiriwang ng wikang pambansa sa kaarawan ng Pangulong Manuel L. Pesod.
ni Francisco Balagtas Baltazar. Pero binago rin ito agad at inilipat itong linggo ng wika na ito papunta sa buwan ng Agosto para maitapat doon mismo sa ama ng wikang pambansa. Dapat din natin bigyang pansin na talaga ang ginawang kadakilaan ni Manuel L. Quezon bilang ama ng wikang pambansa kaya marapat lamang na sa buwan ng kanyang kapanganakan ipagdiriwang ito. Nagpanabas si Kalihim na Jose E. Romero ng kagawaran ng edukasyon na naguutos na isasabi ng kagawaran bilang pito noong August 13, 1959 na nagsasaad na kailanman tutukuyin ang wikang pambansa ang salitang Pilipino na ang gagamitin. Ibig sabihin plus, ang wikang pambansa mula sa salitang Tagalog, ginawa ito o pinalitan ito ng katawagan na dapat tawaging Pilipino.
Yun po ay dahil sa ang atira sa Pilipinas ay hindi lamang mga Tagalog, kung hindi mga Pilipino. At ito ay para sa lahat. Higit na binigyang halaga ang paggamit ng wikang Pilipino noong panahon ito. Ito rin siguro yung panahon kung saan yung mga Tagalog na pinanonood ninyo, yung mga Tagalog film, yung mga comedy, katulad ng mga palabas nila, tulad ng mga palabas ni... Nila FPJ, nila Eddie Garcia, nila Dolpy, yung mga salita nila, yung pagpipilipino nila ay masyado malalalim.
Yun ay dahil sa salitang Pilipino. Binigyan ng pansin ang bala nilang Pilipino rin noong time na yan. Lahat ng tanggapan at gusali ay ipinangalan sa wikang Pilipino. Halimbawa, kagawaran ng edukasyon, kagawarang pangkarusugan, yung mga ganun. Ang mga dokumentong panggobyerno tulad ng panunumpa sa trabaho, pasaporte at visa ay nakasaad din sa wikang Pilipino noong panahon na yan.
Ginamit ang wikang Pilipino sa iba't ibang level ng edukasyon sa panahon ito. Ginamit rin ang wikang Pilipino sa mga mass media tulad ng telebisyon, radio, comics, magazine at dyaryo. Dito nyo na makikita yung panahon na kung saan yung mga kengkoy. na comics, ay yung mga radio at iba pa ay puro nakasalita o nakasulat sa wikang Pilipino at gumagamit sila ng wikang Pilipino. Kung sa mga radyo naman, sa television, ang kanilang salita na ginagamit at ang wikang ginagamit ay wikang Pilipino.
Panahon noong Pebrero 1956, nilagdaan naman ni Gregorio Hernandez, director ng Paralang Bayan, ang Circular. Dalawamput isa na nagugutos na ituro at awitin ang pambansang awit sa mga paaralan. Ito yung nakasalin na rin ang wikang pambansa sa wikang Pilipino.
Kasi yung original niya ay hindi po talaga wikang Pilipino. Nilagdaan ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Autos ng Tagapagpaganap bilang siyam naput-anim na nagtatadhana ng pagsasa Pilipino. ng mga paaralan o ng pangalan ng mga gusali, epidisyo at hanggapan ng mga pamalaan noong Oktobre 24, 1967. Noong Marso 27 naman, 1968, inagdaan ni Rafael Salas, kalihim tagapagpaganap, na ang Memorandum Circular bilang 96 na nag-aatas ng paggamit ng wikang Pilipino sa mga opisyal na komunikasyon sa mga transaksyon ng pamahalaan. Ito yung panahon kung saan ang lahat ng transaksyon sa gobyerno, sa mga munisipyo, kailangan gumamit ng wikang Pilipino.
Memorandum Circular bilang 488 naman, noong Julyo, 20 siya, 1772 na humihiling sa lahat ng mga tanggapan ng pamahalaan ang magdaos daw. ng linggo ng wika. Pinaigting ang paggamit at pagdiriwang ng linggo ng wika ng panahon na ito kung saan talagang binibigyan nila ng pansin ang pagdaraos para sa ating linggo ng wika. Sa kabila ng mga pagbabagong ito, hindi pa rin matanggap ng ibang sektorang Pilipino ang wikang pambansa. Yun ay dahil na rin sa katawagan lamang ang salitang wikang Pilipino.
Pero kung titignan natin mabuti ang pagkakabuo nito, ito po ay At maraming mga iba pang mga pangkat etniko ng Pilipinas ang tumataliwas patungkol dito. Bakit nga naman sila magsasalitan ng wigang Tagalog gayong hindi naman... sila Tagalog. Maraming mga pagkatalong pangwika ang naganap noong 1972 sa Konbensyong Konstitusyonal. Naging mainit ang mga isyo na isyo ang probinsyong pangwika hanggang sa mga naging resulta ng mga maraming pagkatalo sa pag-aaral ay ang probinsyong Seksyong 3 ng Artikulo 15 sa kasalukuyang Konstitusyon ng Pilipinas.
Samantah lang, ang batasang pambansa ay magsasagawa naman ng mga hakbang tumog sa pagpapaunlad at formal na paggamit ng pambansang wikang Pilipino at hanggang hindi pa binabago ang batas, Ingles daw muna at Pilipino ang mananatiling wikang opisyal ng Pilipinas. Pakatandaan natin, class, na maraming mga pagbabago at tinagdaanan ang ating wikang pambansa. Marami sa mga... ang mga tumataliwas patungkol dito dahil sa pagbabalong ito. Pero mabuti na lamang nasa kasalukuyang konstitusyon, yung tinatawag natin 1987 konstitusyon, na sinasabi na binago nila ang ating katawagan.
Ang wikang pambansa ay hindi na po tinawag na wikang Pilipino kung hindi wikang Pilipino. Na letter F ang pagkakabaybay sapagkat... Ito ay nangangahulugan na ang wikang ito po ay tumatanggap sa lahat ng mga wika sa buong kapuluhan ng Pilipinas. Ang lahat ng mga pangkat etmiko na may kanya-anyang wika ay tinatanggap ng wikang ito. Gayun din naman ang ilan pang mga wika.
Ito rin siguro yung dahilan kung bakit ang wikang Pilipino tinatanggap ang mga ilang saling wika. Katulad na namang ng kulay asun. Ang kulay asul ay hindi po talaga, ang salitang asul ay hindi po naman talaga wikang Pilipino o Pilipino. Ito po ay isang Kastila.
At tunay na kulay nito ay Bughaw o ang tawag dito ay Bughaw. Pero dahil sa wikang Pilipino na tumatanggap ng iba pang mga wika na nanirahan dito sa Pilipinas katulad ng mga Kastila, Amerika at Japon, tinatanggap na ito at tinatangkilik na rin ang salitang asul. Gayun na rin ang iba pang mga katawagan. na ginagamit natin katulad ng mga pagbibilang. Halimbawa, sa halip na isa, dalawa, tatlo, yung iba ay nagbibilang ng uno, dos, tres.
Ito po ay mga Espanyol na salita pero tinatanggap sa wikang Pilipino. Ang ating upuan ay tinatawag din natin minsan Silia na isang salitang Pastila. Minsan, ang sasabihin mo, ang paborito mong kulay ay blue. Ito po ay wikang Ingles pero tinatanggap pa rin ito sa wikang...
Filipino. Yun ang kapangyarihan ng wikang Filipino. At hindi lamang po sa banyagang salita, kung hindi, tinatanggap din ng wikang Filipino ang mga salitang vernacular o salitang mga etniko sa Pilipinas. Halimbawa, ang pagsasalita ng tanan.
Ang tanan ay salitang bisaya na nangangahulugang lahat. Tinatanggap din ito sa wikang Filipino. Nang dahil dito, wala na masyadong naging pusapin tungkol sa wikang pambansa sapagkat ang wikang pambansa ng Pilipinas ay tumatangkilik na sa lahat at ito po ay para sa lahat ng Pilipino. Dapat nating pahalagahan ang wikang pambansang ito sapagkat napakahaba ng pinagdaanan para makamit natin ang pagkakaroon ng sariling wika.
Hindi ba dapat maging proud tayo, maging masaya tayo dahil meron tayo sariling pagkakakilanlan. Hindi dapat natin pagtalunan kung ano ba ang pinakamahusay at pinakadalisay na wika na dapat gamitin sa buong Pilipinas. Dapat magkaisa ang lahat upang makamit natin ang pambansang panungkay.
Yun lamang at maraming maraming salamat. Sana ay maraming kayo natutunan para sa araw na ito.