ika isang kabanata los bos nangaso ang kapitan heneral sa boso-boso Ngunit wala siyang nahuli Dahil natatakot ang mga hayop sa napakalakas na ingay ng dala niyang musiko ngunit ikinatuwa pa iyon ng Heneral dahil ayaw niyang malaman ang kanyang mga kasamahan na wala siyang alam sa pangangaso Kaya naman umuwi na lamang sila sa bahay ng kapitan heneral pagkatapos sa isang bahay aliwan sa Los Baños ay naglaro ng Baraha si na Padre Irene Padre sibila at ang Kapitan naiinis naman si Padre camora Dahil lagi siyang natatalo hindi nagtagal ay pinalitan siya ni Simon sa paglalaro pumayag si Simon na itaya ang kanyang mga alaha sa kondisyong ipupusta ng mga prile ang pangakong magpapakasama sa loob ng limang araw sa kapitan heneral naman ay Ang pagbibigay ng kapangyarihan kay Simon na magpakulong at magpatalo ng kahit na Sinong kanyang nanaisin dahil sa mga kakaibang kondisyong ito ng pags sugal ay napalapit sina Don custudio Padre Fernandez at ang mataas na kawani ang mataas na kawani ay nagtanong kung ano daw ang mapapala ni Simon sa kanyang mga hiling tinugon ito ni Simon na para daw luminis ang bayan at maalis na lahat ng masasamang damo iniisip ng mga nakarinig na kaya ganoon na lamang ang kaisipan ni Simon ay dahil sa pagkakaharang sa kanya ng mga tulisan Ayon naman kay Simon walang kinuha sa kanya kundi ang dalawa niyang revolver at ang mga bala kinumusta pangaraw ng mga ito ang kapitan heneral at sinabing marami daw baril ang mga tulisan tinugon naman ng Heneral at sinabing ipagbabawal niya ang mga sandata katwiran naman ni Simon ay marangal daw ang mga tulisan sila lamang daw ang tanging marangal Na Kumikita ng ikabubuhay nila dagdag pa ni Simon halimbawa pawawalan ba ninyo ako ng di man lamang kukunin ang aking mga alahas ang kasamaan ay wala sa mga tulisan sa bundok nasa mga tulisan sa bayan at siyudad gaya niyo an ni Padre Sibil ang nakatawa gaya natin ganti ni Simon tayo nga lamang ay mga di hayagang tulisan kalahating oras na lamang at magtatanghalian na kaya itinigil na ng kapitan heneral ang laro isa paay marami pa silang suliraning kailangang pag-usapan isa na rito ang pagbabawal ng Heneral sa mga armas de salon tutol man ang mataas na kawani dito Ngunit wala naman itong nagawa nagbigay pa ng payo si Simon na huwag ipagbawal ang armas de salon sa halip ay magkaroon na lamang ng iisang sukat na kasalukuyang nabibili noon at ito nga ang nasunod sumunod na pinag-usapan ay ang paaralan sa tiani Iminungkahi ni Don custudio na gawing paaralan ng sabungan kahit sa loob ng isang araw sa isang linggo na tinutulan kaagad ng kapitan heneral ang ilang mga pari ay tutol sa pagpapatayo ng akademya dahil sa ito'y makaaapekto sa karapatan isang paghihimagsikan at dapat daw ay hindi nag-aaral ang mga Indo sumangayon dito si Simon at sinabi na ito'y kahinahinala kaya naman pinutol na ng Heneral ang usapin at sinabing pag-iisipan niya ang mga bagay na iyon pamaya-maya paay dumating ang hura ng Los bos na nagsabing Handa na ang pagkain ang kawani naman ay bumulong sa kapitan heneral na si huli ay tatlong araw ng pabalik-balik at nagmamakaawang palayain ang kanyang lolong Walang sala sinangayunan naman ito ni Padre camora Kaya pumayag din ang Heneral ikawang kabanata si placido penitente patungo sa Unibersidad ng Santo Tomas si placido penitente Malungkot ang kanyang mukha dahil ibig na niyang tumigil sa pag-aaral tulad ng nasabi sa dalawang Sulat niya para sa kanyang ina nasa ikaapat na taon na siya ng pag-aaral kaya pinakiusapan siya ng kanyang inang kahit batsilyer sa artes ay matapos sana niya palaisipan sa mga kababayan ni placido sa Batangas kung bakit nais na niyang tumigil sa pag-aaral siya pa naman ang pinakamatalino sa bantog na paaralan ni Padre valerio doon sa batangas hindi naman siya sugarol walang kasintahang nagyayayang pakasal nilaban sa mga aral ng tandang basong makunat nasa liwasan na ng magalanes si placido nang Tapikin siya sa balikat ni Juanito pelaez ang binatang ito ay may kayabangan isang mayaman may pagkakuba at paborito ng mga guro anak ito ng isang mestisong kastila napag-usapan ng dalawa ang tungkol sa bakasyon ni peles at yan nangharana na daw sila ni Padre camora ng magagandang babae at ipinagyabang na wala raw bahay na hindi nila napan hiikog pa ni peles tanga raw si Basillo sa pagkakaroon ng katipang tulad ni huli dahil susuko rin daw ang dalaga kay Padre camora nagtanong ng leksyon si peles Kay placido Dahil noon lamang siya papasok an ni placido tungkol daw sa salamin ang kanilang leksyon maya-maya'y niyaya siya nitong maglakwatsa bagay na tinutulan naman ni placido natigil lamang ang kanilang pag-uusap ng manghingi ng abuloy si peles para sa Monumento ng isang pareng dominikano nagbigay naman ng abuloy si plaso dahil alam niyang makatutulong ito para sa pagpasa ng kaklase sa Unibersidad ay naroon si isa gani na nakikipagtalo tungkol sa aralin ang ibang estudyante naman ay tinitingnan ang mga magagandang dalagang nagsis ba pinagtitinginan ng mga estudyante ang isang karwaheng parating kung saan lulan ang katipan ni Isagani na si Paulita Gomez Nginitian siya ng tiyahin ni Paulita na si Donya Victorina ang estudyanteng si tadeo na kaya lamang pumasok sa paaralan ay upang alamin kung may pasok at kung mayroon ay aalis na at magdadahilan may sakit ngunit nakapapasa sa anong himala ay napasunod kay Paulita doon sa simbahan nagpasukan na sa paaralan ng mga mag-aaral ngunit may isang estudyante a tumawag kay placido pinalalagpas siya sa kasulatang tutol sa balak na paaralan ni makaraig ano yan ania huwag mo n itanong lumagda ka na walang panahon si placidong basahin ng kasulatan kaya ayaw niya sanang lumagda naaalala rin niya ang kwento sa kanilang bayan tungkol sa isang kabesa de Barangay na lumagda sa kasulatang hindi nauunawaan ang nilalaman iyoy na bilanggo at muntik pang ipatapon ipagpaumanhin mo ako ngunit hindi ako lumalagda sa hindi ko pa Nab basa Huwag kang ganyan nalagdaan na ito ng dalawang karabinero celestiales ang pangalan ng dalawang karabinero celestiales ay nakapagbigay tiwala ito'y banal na samahang itinatag Upang tumulong sa Diyos sa pagbaka sa kasamaan Mamaya na iibig ko munang mabasa may klase ako nagmamadali siyang lumakad Naririnig na niya ang ad Zoom ng mga kaklase nasa letrang o na ang propesor nang siya'y sumungaw sa pinto bagamat huli na ay pumasok pa rin siya pinatunog pa niya ang takong ng kanyang sapatos sa pagbabaka sakaling ang pagkahuli niya ay pagkakakataon na upang siya'y mapuna at makilala ng kanyang guro sapagkat sila'y mahigit 100 at Li sa klase hindi naman siya nagkamali at napansin nga siya ng kanyang guro ngunit nabastusan ito kay placido at tumingin sa binata ng tila nagsasabing walang galang magbabayad ka rin sa akin ika tatlong kabanata ang klase sa pisika isang mahaba at rectangular na bulwagan ng silid ng klase sa pisika maluluwag ang bintana nito at [Musika] narerehistro lumuti ang dingding ng silid may mga kasangkapan nga sa pisika ngunit ito ay nakasusi sa isang aparador na may salamin at kung gamitin man ay ipinakikita lamang sa klase mula sa malayo tulad ng Santisimo ng pari ang propesor ay isang batang dominikong pari na si Padre milon na napakapopular dahil sa kahusayang magturo at pagganap ng tungkulin ng San Juan de Letran kilala siyang dalubhasa sa pakikipagtalo at mabuting Pilosopo at isa sa may magandang hinaharap sa kanilang pangkat tinawag ng propesor ang antuking estudyante na may buhok na parang eskoba parang ponograpo itong tumugon ng isang isinaulong leksyon na ukol sa salamin bahagi nito kauriang bubog o kalaing sa bawat tanong ng propesor ay bumubulong si piles ng puro kalokohan na siya namang isinasagot ng kaklase pinatigil ng guro ang estudyante at sunod na tinawag si peles bago siya tumayo siniko muna si placido na Waray sinasabing bulungan siya nang hindi na alam ni lais ang sagot sinamantala niya ang pagkakatingin ng propesor sa isang estudyante at tinapakan niya ang paa ni placido Aray napakahayop mo pabiglang sigaw ni placido ikaw magaling na tag bulong sabi ng propesor hindi kita Tinatanong ngunit ibig mong sagipin ang iba ngayo iligtas mo ang iyong sarili nagkaganoon nga't siya ang tinanong ng propesor matapos na siyaay murahin at sabihang Espiritu sastre at pakialamero nagkanda utal si placido sa pagsagot sa mga tanong ng propesor tinawag din siya nitong placidong tagadikta nagbukas ng talaan ng propesor at isa-isang binasa ang mga pangalan ah Palencia palomo Panganiban pedrasa pelada peles penitente Aha placido penitente 15 araw na di pagpasok sa klase lma Padre dahil sa pagtatanong na ito'y muling binuksa ng propesor ang talaan at naglagay ng guhit sa pangalan ng binata ang guhit ay kumakatawan sa bawas na grado sa leksyon ngunit Padre kung lalagyan po ninyo ako ng bawa sa leksyon ay dapat pong alisin ninyo ang di ko pagpasok na inilagay ninyo sa akin hindi sumagot ang pari at inilagay ang mga liban at isinarang muli ang talaan matapos niyang magtanong kung bakit hindi ko po maisip Padre kung paanong ang wala sa klase ay nauunawaan at hindi mo naisip Pilosopo na hindi na pumasok sa klase hindi pa marunong ng leksyon ang hindi pagpasok ay katuturan ng karunungan Anong isasagot mo Pilosopo pastro ang pakutya salitang ito ng propesor ang nagpagalit ng husto kay placido inihagis niya ang hawak na aklat tumayo at hinarap ang propesor tama na Padre Tama na mailalagay po ninyo ang lahat ng guhit na ibig ninyong ilagay Ngunit wala kayong karapatang laitin ako hindi na ako makatitiis sa inyong klase at siya'y umalis ng walang paalam natigilan ang buong klase di nila akalaing magagawa ion ni plaso nagsermon at Nagmura Si Padre milon hanggang sa tumugtog ang campanilla hudyat na Tapos na ang klase ikaapat na kabanata sa bahay ng mga mag-aaral ang tinitirahang bahay ni makaraig ay malaki maluwag ito at puro binata ang mga nakatira na ang nangangasera mayaman si makaraig at kumukuha ng kursong abugasya siya ang pinuno ng kilusan para sa akademya ng wikang kastila ang mga estudyante sa bahay ay madalas na maglaro ng sipa nagsasanay ng palakasan nagsasagot kalawit at silo sila ay nagbibiruan lamang at hindi naman nagkakasakitan kadalasan ang kanilang mga gamit ay tumatama sa likod ng chinong s quiroga na nagtitinda sa hagdan ng kung ano anuanong kakaning mahirap matunaw madalas ding nakapaligid sa Chino ang mga batang lalaki may bumabatak sa kanyang likod may umaagaw sa kanyang paninda may bumabara at nagbibiro sa kanya ng kung ano-anong biro na ikinagagalit naman nito nagmumura siya at nanlalait ng kung ano-anong salitang pautal na binibigkas kapag sa likod niya dumadapo ang mga palo ng mga batang naglalaro ay hindi niya pinapansin pero kapag ang mga paninda niya sa bilao ang tinatamaan ay nagmumura siya hwak laro wak laro ang iba pang estudyante sa bahay ay may kanya-kanyang ginagawa ang iba a naglalaro May nagbabasa na nagsusulat sa mga papel na rosas ng liham para sa kanilang mga nobya at iba pa ang ingay sa bahay ay unti-unting napawi sa pagdating ng mga bisita ni makaraig naroon sina Isagani Sandoval pcon at peles pinapunta sila roon upang magbigay ulat tungkol sa akademya ng wikang kastila si Isagani sandobal ay naniniwalang maaaprubahan ng pagbukas ng paaralan Samantalang si pcon ay nag-aalinlangan nagkaroon sila ng debate sa maaaring maging aksyon sa kanilang paaralan isang magandang balita ang ibinahagi ni makaraig Si Padre Irene umano ang nagtatanggol sa kanila laban sa mga sumalungat sa kanilang adika dagdag pa niya kailangan ng kanilang grupo ang pagpanig ni Don custudio na isa sa mga kataas-taasang lipon ng paaralan sa kanilang panig Paano naman natin makuku kang pagsangayon niya Ah alam ko na bulalas ni Pon si pepay si pepay ay isang mapagmalaking babaeng kaibigan ni don custudio sa kanya lumalapit ang mga kontratista mga kawani at mga mapaglalang kung may nasang humiling sa bantog na konsehal si peles ay kaibigan din ng mananayaw at nagsabing siya ang lalakad ng usapin ngunit si Isagani nagsabing sapat na ang pagkalapit kay Padre Irene tingnan natin ang isa pang paraan ang paglapit kay ginoong pasta abogadong sanggunian at hinahangaan ni Don custudio mabuti yan sabi ni isa gani si ginoong pasta ay isang Pilipino at naging ka mag-aral ng aking amain paano ang ating gagawin upang makuha siya Ian ang suliranin sagot ni makaraig na tinititigan si Isagani si ginoong pasta ay may isang mananayaw may isang mananahi Ang ibig kong sabihin umiiling si Isagani Huwag kayong Pihikan anni peles ang layunin a m makapagbibigay daan sa mga kaparaanan kilala ko ang bordadora si matea na may patahian na pinapasukan ng maraming dalaga huwag mga ginoo putol ni Isagani gumamit tayo ng mabuting paraan ako ang pupunta at kakausap kay ginoong pasta at kapag tumanggi siya saka pa lamang natin lapitan ang mananayaw at mananahi sumang-ayon sila sa nais na mangyari ni Isagani napagkasunduang sa araw na iyo'y makikipag-usap si Isagani kay ginoong pasta at sa kinahapunan ipaaalam sa mga kasama ang nangyari ika kabanata si ginoong [Musika] pasta nagsadya si Isagani sa bahay ng isa sa mga abogado sa Maynila na Sanggunian ng mga prile naghintay siya ng matagal-tagal dahil sa dami ng mga kliyente nito nang tawagin siya ng sekretarya at pinatuloy sa abogado ay nakatungo ito at nagsusulat nang matapos ito a itinaas ang ulo at nang makilala ang binata ay ngumiti at Malugod siyang kinamay Y ah Ikaw pala binata maupo ka at pagpaumanhinan ninyo ako sapagkat hindi ko kayo napansin kaagad Kumusta ang iyong amain sumigla ang binata sa kanyang narinig at inakalang hindi mabibigo sa kanyang pakay inilahad niya ang mga nangyari at habang nagsasalita ay pinapakiramdaman niya ang magiging reaksyon ng kaharap na abogado sa pasimula tila hindi natitinag si ginoong pasta Nalalaman na niya ang nilalakad ng mga estudyante ngunit nagkukunwari siyang walang nalalaman ngunit nang marinig ang pagtukoy sa Vice rector ang mga pray kapitan heneral panukala at iba pa ay untiunting nagdilim ang kanyang mukha at pagkatapos ay pabul na sinabi Ito'y isang bayan ng mga panukala magpatuloy kayo magpatuloy kayo hindi pa rin nawalan ng pag-asa si Isagani ibinalita niya ang kapasyahang ibibigay at nagwakas sa pagpapahayag ng kanilang pagtitiwala kay ginoong pasta upang mamagitan sakaling sumangguni sa kanya si Don C studio na inaas as Ahan ng lahat Handa na ang kalooban at kapasyahan ni ginoong pasta sa usapin Alam niya ang lahat ng nangyari sa Los banos batid niyang may dalawang pangkat at hindi lamang Si Padre Irene ang tanging bayaning nasa panig ng mga mag-aaral ni hindi siya ang nagmungkahi ng pagdaan ng kasulatan sa Lupin ng paaralang orim Maria kundi ang kabaligtaran pa nga si Padre Irene Padre Fernandez ang kondesa isang mangangalakal na makapagbibigay magtatag na sana nang ipaalala ni Padre sibila ang kataas-taasang lupon Ang Lahat ng ito'y nagbalik sa ala-ala ng abogado kaya't nang makatapos makapagsalita si Isagani tinangka nitong lituhin ng binata sa pamamagitan ng pagpapaliwanag Oo winika nito at kinamot ang ulo walang mangunguna sa akin sa pag-ibig sa bayan at paghahangad ng pagbabago hindi basta-basta na lamang susuong sa isang usapin hindi ko batid kung nalalaman ninyo ang aking kalagayan na lubhang maselan marami akong ari-arian kailangan kong kumilos ng maingat magiging isang pagsuong kong Ngunit sinabi ni Isagani na hindi nila balak ang ilagay sa kapahamakan ng abogado nagpaliwanag ang abogado at sinubukan pang lituhin ang binata sa pagtukoy sa mga batas at dahil sa napakarami ng sinabi ay siya ang nalito at hindi ang binata nagkaroon sila ng mahabang pagtatalo hanggang sa sabihin niya sa binata ang maipapayo ko'y hayaang pamahalaan ng gumawa huwag ninyong pakialaman ngunit sinalungat iyon ni Isagani sa bandang huli sinabi ng abogado bibigyan kita ng napakainam na payo Sapagkat ikaw ay matalino Estudyante ka ng medisina kung ika'y lisensyado na ay mag-asawa ka ng isang mayaman at masambahin dalaga harapin mo ang panggagamot at huwag kang makialam sa bayan Magsimba ka mangumpisal at makinabang kailan man ay alalahanin m ang kawang gawa ay nagsisimula sa sarili Walang dapat hanapin ang tao sa daigdig kundi ang kaligayahan ng kanyang sarili Kung Ako po'y magkakaroon na ng ubang katulad niyan sagot ni Isagani at kapag inilingon ko ang aking paningin sa nakaraan at nakita kong wala akong nagawa kundi ang para sa sarili lamang at hindi para sa bayang nagkaloob sa akin ng lahat ng bagay ang bawat uban ay magiging isang tinik at hindi ko ipagkakapuri bagkos ay kahihiya Pagkasabi niya noon ay yumukod ng buong galang at saka umalis