เ [Muziek] Hoi allemaal en welkom bij dit eindexamenspreekur adrijksunde Havo. We beginnen meteen even met een droog feitje. Want wat is volgens jou de grootste woestijn van de wereld? Als je nu dacht de Sahara, dan zit je helaas fout. Want een woestijn hoeft niet per se warm te zijn, maar vooral heel droog. En dan wint Antarctica het toch echt. Dus nou misschien maar wel bijgeleerd voor in de pupquiz. Ehm wie de stof niet droog gaan maken vandaag, dat zijn de twee docenten, supersterren eigenlijk wel hier in de studio. Die ga ik nu aan je voorstellen. [Muziek] Ja, Hidde, welkom terug. Dankjewel. Ik zei al superster, want jij eh bent natuurlijk vast wel bekend bij de leerlingen thuis, hè. Ik doe mijn best, maar mijn collega ook gelukkig. Allebei. Allebei. Heel fijn. Heyé, wat is nou een feitje wat ze over jou wat ze nog niet weten? Wat weten ze nog niet? Ehm dat ik eh alle niveaus wel eens het examen heb begeleid als docent. Ze denken altijd hij doet alleen de Havostam, de VBO stream, maar ik heb é jaar zelfs het VWO examen begeleid, dus allround inzetbaar. Jeetje. En dan heb je ook nog een een soort van spannend persoonlijk feitje. Wat de mensen nog niet van me weten. Nou ja, misschien wat voor mij vooral heel spannend persoonlijk en pijnlijk is, is dat ik voor ADO Den Haag ben. En dat is ook dit seizoen weer een eh een grote kwelling. Dus volgend jaar weer eh in de tweede divisie. Ik zal eh ik zal een beetje mee. Mijn vader is hier ook voor, dus ik ben hier ook mee opgegroeid. Ik zal ik duim voor. Dankjewel. Ga ik naar docent 2 van vandaag. Ik zei al supersterren. Ja, dat ben jij natuurlijk ook. Ja, ik vind het wel eh een beetje heftig klinken. Jij superster. Ik vond het heerlijk. Ja, ik vond het heerlijk zegt hij. Nou, ik vind het ook heerlijk. Welkom welkom. Hoe is het met je? Ja, goed. Ja, eh vannacht goed geslapen. Eh het was 5 uur 's ochtends dat ik wakker werd, dus was prim. Was top. Dat zijn goede nachten. De kleine hè, thuis. Ja, dan krijg je dat. Heyé, wat is een eh feitje over jou wat de leerlingen nog niet weten? Oeh eh ik ben voor Ajax. Scheelt wel een beetje misschien. Dat is pijnlijk dat Nou, het was ook behoorlijk pijnlijk. Ja, nu nu wel. Nee, eh ik eh ben ooit eh op de TL begonnen en uiteindelijk toch eh de universiteit afgerond. Nou, vind ik heel leuk. Streber. Streber. Ja, lekker bezig. En jij gaat hem aftrappen, hè, met hoe het eh examen eruit ziet, want dat willen iedereen graag thuis weten, denk ik. Ehm zet hem op. Dankjewel. Ja, en jullie ook natuurlijk. Zet hem ook op. Eh morgen morgen is het zover het leukste vak. Eh ik hoorde net al of ik zag net al in die chat van joh AK is echt easy easy win. Nou eh hoop ik voor iedereen. Eh hoe het er ongeveer gaat uitzien. Ja, we hebben hem niet bij ons eh Hidde eh en ik. Ja, hij is nog niet beschikbaar natuurlijk, maar in ieder geval belangrijk eh ja, je hebt geen atlas meer. Je hebt een kaartenkatern. Ik hoop dat je dat al een keer gehoord hebt eh ja, van je docent. Eh de soorten vragen. Ja, ik hoop dat je daar ook een beetje op getraind hebt, maar dat zijn in ieder geval de beschrijv klaar in neer en oors gevolg vragen. Als je niet helemaal door hebt hoe je deze moet aanpakken, nou ga daar nog even mee aan de slag. Het opbouw of de opbouw van het examen. Eh ja, de eerste keer eerste paar dingen gaan altijd over wereld eh slash eh globalisering. Daarna krijg je meer aarde die weer verdeeld wordt in zowel fysisch eh dus echt eh de de ondergrond endogene processen zeg maar. Eh en daarna ook nog de de exogene processen die eh meestal even aangetikt worden. Eh Brazilië komt natuurlijk eh voorbij eh en die bestaat ook uit sociaal en fysisch. En dat is eigenlijk een soort van samensmelting van alle ja thema's. Dus eh alle thema's ga je op dat gebied als een als het ware een soort van een beetje toepassen. Dus zorg ook dat je dat kan. En hier en daar wordt ook wel een begripje net even anders hè. Ik heb het over een katinga ofzo of een selva of iets dergelijks. Nou daar komen we misschien zo meteen nog wel even op terug. Ehm snap dat in ieder geval zodat je dat goed leert. Nou thema leefomgeving, dan hebben we natuurlijk het eh het hoofdstukje water en natuurlijk ook het stedelijk eh stellinggebied. Ja. Ehm dit is eigenlijk hoe jouw examen is opgebouwd. En ik denk dat jullie ook wel nieuwsgierig zijn naar ja, hoe hoeveel punten je per vraag kunt verdienen. Dus laten we die ook even erbij pakken. Gaan we natuurlijk even doen. Dit is het scoreoverzicht. Dus hoe nu het examen ja niet exact uitziet, maar wel met eh de punten natuurlijk. Ehm ja, ik laat hem altijd even zien dat je in ieder geval weet van oké waar zit de zwaarte zeg maar. Nou, dat kunnen jullie nu ook zelf aflezen. Ik ga niet alle cijfes opnoemen eh maar weet in ieder geval dat hij zo is opgebouwd. Dus richting Brazilië zie je sowieso wat drietjes zeg maar komen. Leefomgeving. Eh daar zwakt het weer een beetje af met twee en eentjes. Dus zorg echt dat je Brazilië echt even onpoint hebt. Ja, dat was meteen een goede tip. Ja, dus die zeker niet vergeten. Wordt eh komt er nog aan bod in het spreek vandaag? Nou, dat zou zomaar eens kunnen toch? Als de mensen daarop vragen, gaan we dat lekker doen. Ja hoor. Je vraagt: "Wij draaien." Zo gaat het toch hier. Eh Hde. Hoe is het in de chat? In de chat is het eh ja, wel redelijk chaotisch. De welbekende onderwerpen. Roy, het zal je niet verbazen. ITCZ, Passat, Moesons. Dus ook daar gaan we weer proberen aandacht aan te besteden. Maar wel veel inhoudelijke vragen, dus dat is sowieso een goed teken. Dus ze zijn wel serieus met de stof bezig. Daar zijn we altijd blij mee mensen. Ehm volgens mij gaan we voor jou eerst even naar een kijkersvraag van Mohammed. Hi. Kunnen jullie de ITCZ nog eens uitleggen? Ja, je zei het al, hè? ITCZ, hij is eh hij is berucht en eh en terecht, want het is een belangrijk eh onderdeel van eh het hoogste klimaat. Eh wil je dat ik er hier al iets over zeg? Nee, je mag volgens voor mij ook naar de PowerPoint gaan. Ik heb er nog steeds nachtmerries over. 10 jaar later. Oké, ik ga mijn best doen. Ja. Ja, dames en heren, eh nachtmerries eh waarschijnlijk niet de enige in Nederland. Eh voor de ITCZ, dat is de afkorting voor de intertropische convergentiezone. Eh maar je mag hem gewoon afkorten op de toets. Dat scheelt ook weer tijd. En dat is een lage drukgebied die in principe altijd op de evenaar zich bevindt, maar afhankelijk van het seizoen naar het noordelijk halfrond of het zuidelijk halfrond kan bewegen. Ook daarbij een algemene tip. Zeg niet naar boven of naar onder. Het is een aardreiscundeexamen, dus benoem de windrichtingen. Bijvoorbeeld noord, zuid, oost, west, in dit geval noordelijk en zuidelijk halfrond. Ehm het is een lage drukgebied en een lage drukgebied kenmerkt zich door neerslag en bewolking. Dat komt omdat de lucht laag begint. Net als een windrichting noem je of benoem je de lucht naar de plek waar het begint. Het gaat van laag naar hoog. En dat is logisch. Als het van laag naar hoog gaat, dan vormt het een wolk en kan het regenen. Nou, de evenaar dat is altijd een lage drukgebied, maar de ITCZ die beweegt zich tussen de 30° noordenbreedte en de 30° zuiderbreedte. En dat is ook de reden dat bijvoorbeeld in Nederland de zomer wat aangenamer is dan de winter, omdat het hoge drukgebied vanuit de regio van Marokko, Afrika richting Spanje komt en dus ook de Nederlandse zomer wat aangenamer maakt. Ehm en het andere deel van het jaar gaat hij juist naar het zuidelijk halfrond. Dus het is ook belangrijk om te weten dat bijvoorbeeld in Australië eh hebben ze eh andere seizoenen dan in Nederland. Als het hier winter is, is het daar zomer en andersom. Nou, dan nog eh omtrent de ITCZ, het coroles effect. Dat is dat de aarde draait om zijn eigen as. net als een basketballer die hem eh op zijn vinger kan draaien. En daardoor heeft op het noordelijk halfrond de wind een afwijking naar rechts. En op het zuidelijk halfrond, je raad het al, een afwijking naar links. Ehm en de winden die rondom de evenaar waaien, dat zijn de passaten. En die kunnen dus als ze de evenaar oversteken, veranderen van windrichting. Als ze van noordelijk halfrond naar het zuidelijkke halvrond gaan, hebben ze eerst een afwijking naar rechts en die verschuift dan naar links. Dan heb je nog door de ITCZ de Mousson, het regenseizoen. Ehm als wij dus onze zomer hebben, dan beweegt de ITZ zich naar het noorden toe. Dan zijn daar landen met regenseizoen. En als het onze eh zomer of onze winter is, bedoel ik, dan gaat de ITIS Z naar het zuiden toe en dan krijg je daar landen met het regenseizoen. Oftewel het Aklimaat. W staat in dat geval eh voor de droge periode. En je hebt ook het eh tropisch regenwoudklimaat en daar is het hele jaar neerslag. Dat is in het kort die ITZ. Ik zag iemand in de chat nog vragen: "Wat voor soort vragen kun je hier nou bij verwachten?" Ja, ook een goed punt. Roy heeft dat eigenlijk al aangekaart dat eh opgave 3 en 4 die gaan altijd over aarde. Eh en wat je vaak ziet is dat ze een klein beetje endogeen, exogeen, het andere gedeelte van aarde mixen met eh vragen over klimaat. Eh dus probeer gewoon in oude eindexamens even nog een vraag over klimaat op te zoeken. Ik ken ze nu even niet uit mijn hoofd. Ik kan dat wel later nog even voor jullie opzoeken. Eh en oefen gewoon met die eh vragen die over klimaat eh gaan. Eh dus zoek gewoon in de vraag naar steekwoorden zoals it z of het systeem van cuppen en dan weet je zeker dat die vragen ook over klimaat gaat. Super. Dankjewel Hidden. Eh jou nog eens opgevallen? Ja joh, er komen zoveel vragen binnen, dus hartstikke goed. Ehm maar ik heb ook even een polletje uitgezet. Eh mensen vragen echt wel veel over Brazilië. Ja. Dus ik denk een stukje klimaat van Brazilië en vooral die eh ja, de vegetatie zeg maar die er plaatsvindt moeten we eventjes behandelen denk ik. Dat is belangrijk om te doen. En gesteente cyclus ook zie ik voorbij komen. Dus Oh, dus die kunnen we straks ook nog wel even aanpakken. Nou, heel graag als jij eh dat wil uitleggen dan eh ga je gang. Eens even kijken. Ja, we hebben ja bij Brazilië eh ik zei het net al eh we hebben het natuurlijk over eh alle thema's bij Brazilië. Nou, dit is eh in ieder geval een stukje eh ja, sociale geografie. Dat kunnen we zooteen nog even doen hoor. Maar de vraag was echt naar de landschapzones. Dus dan gaan we heel even doorklikken. En daar zit hij ergens hier vlakbij, denk ik toch. Lieftallige. Ja, hier iets met fysisch. Nou, fysisch, daar zijn we. We beginnen gewoon even bij begin. Fysisch, hè, geologie heb je dan over. Eh goed om te weten. Aan de oostkant van Brazilië is het allemaal een passieve continent, want daar gebeurt eigenlijk ook niks meer met vulkanen. Alleen aan de westkant van Zuid-Amerika, daar eh gebeurt er nog iets met eh eh ja, met vulkanisme. Maar daar hoef je dan ook niet zoveel over te weten, want jullie moeten op Brazilië natuurlijk focussen. Nou, er komen wat adsen voor enzo. Die kun je hier zien. We gaan even kijken naar eh de invloed van de ITZ. Nou, allereerst zie je een aantal eh gebieden op dit plaatje en je ziet daar al gelijk het klimaatsysteem van cuppen in terugkomen. Ehm want wij zien dame namelijk een tropisch regenwoudklimaat. Overigens even tussendoor moet je je niet gaan verwarren van hé die letters die ervoor staan die zijn ook van het klimaatsysteem van Cuppen. Eh nee, want een F klimaat ja dat kennen wij niet. Dat is gewoon het gebiedje F. Even voor de duidelijkheid, want anders gaat het misschien mis. Ehm nou je ziet het tropisch regenwoudklimaat zie je terug. Dat is bijvoorbeeld heel erg vochtig. Staat heel veel zon op. Eh en zo zie je de safnen, de stepper, de woestijn en het zekermaat ook weer terugkomen. Nou kunnen we zoteen nog wat uitgebreider over over doorgaan. Nu was het voornamelijk deze. Jullie weten als het goed is inmiddels dat bij ieder klimaat ook een soort van ja, bepaald type vegetatie voorkomt. Nou bijvoorbeeld bij het tropisch klimaat hoort een tropisch regenwoud. Dat zie je hier terug. Selva. Eh en ik heb ze even op een rijtje gezet samen met hidden. Hier zie je namelijk eh de verschillende ja eh vegetatietypen hoe ze er ook echt daadwerkelijk uitzien. Nou, de magrov die vinden we terug bij de uitmonding van de rivier. Want wat je al een beetje ziet in dit plaatje ook is dat er ja wortels zichtbaar zijn. Dus dat zegt eigenlijk alleen al dat eh er een mate van app en vloed is. App is laag water natuurlijk. vloed is hoog water. Dus er is een in en uitstroom van de zee, maar ook van meestal de rivieren. En je ziet hier dus ook dat die wortels dan ja, de ene en het stuk is een beetje droog en het andere stuk is mooi groen. Nou, katinga. Katinga is een heel heel droog eh ja droge soort vegetatie. En je ziet het ook wel bij een eh BS, dus bij een eh een stepper klimaat eh oftewel een heel droog klimaat natuurlijk waar tussen de 250mm en 500mm neerslag valt. Nou, dat kan je ook wel zien. Je ziet hier veel rotspartijen. Je ziet hier een klein beetje groen. Maar Katinga staat vooral bekend ja, als een soort van het witte woud wat heel erg stekelig is. Eh en allemaal van die puntjes van die nare doorentjes zeg maar. Eh dat is echt het katinga. Nou, dan heb je nog de Cado natuurlijk en dat staat voor het Savann stuk. Alleen je moet wel even goed kijken ehm de ITZ set die verschuift natuurlijk over Brazilië heen. Dus zodra de ITZ set daar is wordt ja wordt een laag drukgebied zal er zijn komt er meer neerslag en zal ook het meer eh groener worden. Dus in het rechter plaatje zie je daar ook een Crado, maar dat is dan in dit geval ja de groene versie daarvan. En aan de linkerkant zie je dus de gele versie. Een geel ja, dat wordt gras als het eh weinig water krijgt. Dus eh dit zijn even de ja, de de vegetatie eh soorten die je daar in ieder geval in Brazilië terug eh ziet komen. Misschien kunnen we zo meteen nog even het cupsysteem doorlopen, maar eerst was er ook vraag naar eh ja, de gesteentecyclus. Ja, heel fijn. Ehm dus dit moet je wel echt uit je hoofd leren. Dit is toch belangrijk. Ja, want wat ze meestal doen op het examen is dat ze namelijk een klimaatgrafiek geven aan jullie. Eh een plekje op de kaart. eh zo'n plaatje, echt een duidelijk plaatje, negen van de 10 keer. Als het geen duidelijk plaatje is, dan worden Hidden en ik en alle andere docenten ook boos op het CVT. Ehm en die moet je dan aan elkaar weet koppelen. Eh dus eh ja, het helpt ook om een beetje de de grotere steden hè uit je hoofd te kennen. Dan ben je ook niet zo aan het zoeken op je examen met een kaartenkatern, maar dit zag je ook bij het VWO namelijk erin zitten en dat zal ook waarschijnlijk ja, ik ben eh ik heb geen glazen bol bij me, maar misschien ook wel bij jullie in het haven examen zitten. Ja. Nou, is weer een tipje goed meegenomen. Hoe is de hierde? Ja, goed. Wel, ik moet zeggen de chat gaat wel echt harder dan eh ooit tevoren, maar dat dat getuigt ook wel van eh hoe erg de leerlingen wel bezig zijn met het eindexamen. Ik kan me ook voorstellen dat ze een klein beetje uitgeput zijn. Ze hebben heel veel examens al gemaakt, maar AK HVO zit in mijn ervaring wel altijd een beetje aan het einde. Maar goed, pak nog even die energie erbij. Ja. Eh en we gaan je de komende eh ja minuten nog zo goed mogelijk proberen te helpen en blijf vooral je vragen stellen. Maar als een vraag al 26 keer is geweest, Roy en ik hebben het gezien. Het komt eraan. Ja, precies. Dat is heel goed. En sowieso als je, ik zag net nog een keer de vraag ITCZ of we dat nog explicieter kunnen uitleggen, kijk vooral ook even streams van vorige jaren terug, want heel veel dingen zijn ook best wel goed al besproken. Dus als je nog wat extra informatie wil, kan dat ook altijd. Ehm nog even een volgend puntje, want eh Stan die heeft helemaal een DM gestuurd naar Ryan, onze andere presentator, met de vraag of we alsjeblieft deze vraag konden beantwoorden in het spreekuur. Ehm hij vond Slap Pool en Rich Push Push heel eh lastig. Ja. Ehm ik moest even een shoutout naar jou doen ook Stan van Ryan. Hij is hier dus niet, maar ik maar eh Stan bij deze. Dankjewel voor het insturen. Kan jij daar wat mee? Eh we gaan het eh regelen. Zeker voor Stan. Perfect. Perfect. Dankjewel. Ja, dames en heren, natuurlijk ook een hele grote shoutout naar eh eigenlijk de mensen hier die constant de PowerPoints voor ons goed zetten, hè. Want dat scheelt Roy en eh en mijzelf weer enorm veel werk. Dus dank jullie wel daarvoor. Maar naar de orde van de dag, Rich Push en Slapol in mijn ogen best wel makkelijk als je de Engelse taal goed beheerst. Bij Rich Push worden eigenlijk twee platen uit elkaar geduwd. Het vindt dus plaats op een plaatgrens hier bij nummertje twee, alsof twee mannetjes, soms heb je ook die eh afbeeldingen, beide platen, beide kanten op aan het duwen zijn. Dus het de plaat wordt weggeduwd en dat vind je vaak bijvoorbeeld bij een midoceanische rug. Slap pool is alsof een deel van de plaat de aarde in wordt getrokken. Dus ook weer de connectie met het Engels. Pool is trekken in het Nederlands. Ehm en in dat geval gaat de zwaardere oceanische plaat onder de lichtere continentale plaat. Eh en naarmate die verder naar onder wordt getrokken kan daarbij een vulkaan ontstaan. Eh en dat komt dan weer door de convectiestromen die we eh in de aarde hebben. Nou, dit is misschien ook een mooi bruggetje van rich push en slap pool naar de verschillende soorten vulkanen. Dus wellicht dat er nog wat eh verschillende soorten vulkanen op het scherm kunnen komen. Want die ehm vragen kreeg ik ook enorm veel eh op de chat. Je hebt eigenlijk eh verschillende soorten vulkanen. Bij een convergente plaatgrens eh vind je vooral stratovulkanen. Die zijn enorm explosief. Dat kan je met het volgende ezelsbruggetje linken. Eh convergent lijkt op confrontatie en een confrontatie is best wel heftig. Twee platen naar elkaar toe. Enorm grote explosie waarbij er een caldera kan ontstaan. Zeg maar een kegelvormige vulkaan. Dan hebben we de divergente plaatgrens. En ook daar hebben we natuurlijk een ezelsbruggetje voor. Divergent divorce. Ook weer de Engelse taal. Ik hoop dat je het goed beheerst. Die fors uit elkaar. Dus dat zijn twee platen die uit elkaar gaan. Denk aan een mid-oceanische rug. Hierbij ontstaan ook vulkanen, maar dat zijn schildvulkanen en die zijn een stuk minder explosief dan hun broeders van de stratovulkanen. Dan hebben we nog de transformer plaatgens. Eh dat zijn twee platen die langs elkaar bewegen. Heb ik geen ezelsbruggetje voor, maar het is de laatste plaatgrens die over is, dus dan kan je hem ook invullen. En dan hebben we nog hotspot, vulcanisme. En dan praat ik niet over wifi, maar over een vulkaan die ontstaat niet bij een plaatgrens, maar juist midden op een plaat waar de aardkorst relatief dun is, waardoor de magma makkelijk naar boven kan komen. Een voorbeeld, het bekendste voorbeeld van een hotspotvulkaan, dat is bijvoorbeeld Hawaii. En je ziet ook dat die eilanden netjes in een rijtje liggen. Want die hotspot die blijft op dezelfde plek in de mantel. De aardplaat die beweegt eroverheen. Waardoor er steeds nieuwe eilanden zullen ontstaan. Maar ook door erosie en verwering steeds eilanden zullen verdwijnen. Dus bijvoorbeeld nie Ihau, sorry voor mijn uitspraak aan allewaianen. Die is al aan het verdijnen. Die is heel klein. En eh zo zal er in Hawaii in de komende duizenden miljoenen jaren een nieuw eiland of eilanden worden gevormd. Maar er zullen ook eilanden verdwijnen. En dat is in het kort, want we doen ons best voor jullie. We kunnen niet alles vertellen. Hotspotvulkanisme. Duidelijk. Als jij een vulkaan zou zijn hè, wat voor vulkaan zou je dan zijn? Ik ben wel een calderaatje hoor. Dat kan je wel aan mijn klasse vragen. En ik ik ben eigenlijk eh benieuwd wat voor vulkaan rooi. Ja, ik ook. Maar jij bent dus al een keer geëxpodeerd zeg maar dan. Jij explodeert echt in je lokaal. Is dat bedoel? Ja. Ja, meerdere keren per jaar. Vooral als de druk heel hoog wordt eindexamentijd. Dus eh wat voor vulkaan ben jij of wellicht ander natuurfenomeen? slapende. Ik ben echt een slapende politiek correcte antwoorden. Dam slap. Ik kan de slaap ook goed gebruiken trouwens. Dus op zich mooi bruggetje. Ik wou zeggen misschien is dit het ijezelsbruggetje waar iedereen thuis gewoon eh naar op zoek was. Ik hoop het. Link gewoon jullie gezichten eraan en dan kom het allemaal goed man. Ja. Schrijf het niet letterlijk op Roy of Hidden de vulkaan, maar gebruik het in je hoofd als ezelbrugtje. Dan weet je wel even Ik zou het wel leuk vinden om in de DM te zien. Dat zou leuk zijn. Ja. Ja. Hoe is het hier? Ja, gaat goed. Ik heb net een polletje eruit gegooid. Kun ze lekker op eh op stemmen. Eh ik zie ook nog eh en ik hoorde net nog dingen over eh ja, gesteent eh kringloop zeg maar. Kom er komt als het goed is een vraagje op scherm van Mais en Bram. Ja, die zeggen: "Kan de gesteente kringloop worden doorgenomen?" Ja, nou dat kan zeker. En dan kunnen we straks met eh met de pool aan de gang. Ja, staat alvast klaar. Dankjewel. Heel fijn. Ja. Eh gesteente kringloop, dat is nogal wat eh voor de meeste van jullie. Ehm ja, ik eigenlijk zit er altijd wel een vraagje in over gesteentes, want het fysisch gedeelte van aarde ja, dat gaat erover natuurlijk. Ehm een kringloop heet niet voor niets een kringloop, want het loopt zeg maar in een cirkeltje en het eindigt ook weer bij dat startpunt. Nou, als je meekijkt hierzo, dan begint het altijd met magma. En we noemen het natuurlijk magma als het onder het aardoppervlak zit en lava als het op het aardoppervlak zit. Nou, hier zit het er nog onder dan. Als het er eenmaal uitstroomt op wat voor manier dan ook, hier heeft net al een stukje laten weten natuurlijk eh daarover, dan gaat het stollen, want het komt in contact natuurlijk met een koudere omgeving. Stolt het, krijg je stollingsgesteenten. Nou, dat cirkeltje gaat door, er komt eh verwering in erogie, want het is aan het aard op een vlak. Wat gaat er nou gebeuren? Uiteindelijk komen er kleine stukjes materiaal dat loskomt. En dat noem je ook wel sedimentgesteend als het eenmaal op elkaar gestapeld is en de druk zo enorm groot is dat het samengeperst wordt als een steen. Want dat is daarvoor nodig hè. Dus echt grote druk. Dan eh meerdere lagen hè. Dat heb ik net gezegd. De sedimentgeste dan. Ja, een metamorfose eh moet je moet even denken aan een rups die bijvoorbeeld een een vlinder gaat worden. Die gaat ook een soort van gedaante verwisseling door zeg maar. Ehm sedimentgesteen kan dat ook doen. Wat heb je daarvoor nodig? Je hebt daar sowieso hitte voor nodig, maar niet complete smelt. Dus bijvoorbeeld een subductiezone zit in de buurt. Dus magma zit in de buurt, maar het smelt niet. Het wordt niet die subductiezone helemaal ingetrokken en dus ook weer terug het magma in, maar het zit er gewoon dichtbij. Nou, dan wordt het als het ware een soort van gebakken en omgesmolten tot een andere soort van versie van het gesteente. Nou, bijvoorbeeld van sedimentgesteenten. Stel dat je allemaal klei op elkaar gestapeld hebt en dat is eh ja, dus kleisteen, dat kan uiteindelijk leisteen worden. Nou eh bijvoorbeeld eh kalksteen, noem maar even wat. Dat kan bijvoorbeeld marmer worden. Nou, en zo zie je met de metamorgeste dat het dus eh en nog een keer harder wordt, dus harder gebakken en uiteindelijk ook een soort van gedaanteverwisseling doorgaat. En daarna stel dat hij wel ehm eh de subductiezone wordt ingetrokken, dus in in het magma, ja, dan wordt het ook weer magma, want dan smelt hij gewoon. En zo zie je ook nog in dit cirkeltje, want dit is één cirkeltje natuurlijk zo, dat er ook nog een soort van tussenstapjes zijn. Nou eh stel het is eh stingsgesteente geworden, dan kan het ook direct een metamorfose ondergaan. Eh en natuurlijk ook vanuit andere hoeken kan het ook weer anders lopen. Nou eh aantal eh dingetjes. Eh bijvoorbeeld het storingsgeste ziet er zo uit. Jullie kennen dat als het goed is, hopelijk. En zo niet dan eh nou ben je hier aan het goede adres. Eh wij kennen graniiet en wij kennen basalt. Geniet met die spikkeltjes. Eh bezalt echt gewoon eh een zwarte steen. Ehm geniet. Dat heeft is net wat langzamer gestold zeg maar. Dus het zit altijd negen van 10 keer in continentaal in een continentale plaat. Dus dat kan zo zijn dat een ductiezone ehm ja ongeveer hier is. Nou hier eh stoolt het in het eh continentale plaatje en dan wordt het graniet. Stel dat het er nou wel in één keer uitkomt, bijvoorbeeld bij een divergente zone of een hè een een midooseceanische rug ofzo en het komt direct in contact met water of lucht, dan zie je dus dat bazalt ontstaat, want het moet heel snel stollen. Eh en die dichtheid is dus ook enorm hoog en het zijn ook hele zwaarige steentes. Ehm nou, bezalt, jij hebt ze trouwens gezien hè, Hidden, deze hè, die eh bezalt zuilen. Zeker. Ik eh denk dat Roy dat wel kan beamen dat je als AK docent moet je toch op reis blijven gaan, moet je op vakantie blijven gaan om de wereld om je heen te snappen. En deze waren toevallig ook in IJsland te vinden. Eh prachtige eh basaltpilaren. Dus ik kan het iedereen aanraden. Ik heb nog wel een pinnetje in Google Maps. Dan weet je precies waar je moet zijn. Ja. Je zijn een soort Dora the Explorer. Ja. Ja. Ja, ongeveer wel. Ja, het is heel mooi. Het is echt heel tof om te zien. Nou goed, sidestep. Ehm sedimentgesteenten. Ja, we zeiden net dat het eh hè eh stukjes afbrokkelde. Eh bijvoorbeeld eh dit op het strand eh en dus zand. Eh en uiteindelijk zal je zien dat er eh zandsteen bijvoorbeeld ontstaat. Dus zand opgestapeld in laagjes. Je ziet ook echt nog die lagen terug daar zo eh in het plaatje. Daar gaan we weer door. Ook in het kader van tuin. Jullie willen meer horen natuurlijk. Eh bijvoorbeeld de schelpjes. Ja eh hè de e dooie of ja dooie beestjes die laten skeletjes achter. Eh schelpjes is ook eh zijn ook van kalk. Eh en die gaan dus opstapelen lagen. Ook hier zie je die gelaagdheid weer terug. Kalksteen gevormd. En daarna de metamorfose. Bijvoorbeeld kalksteen gaat richting de subductiezone. Hij zit er nog niet in waar het smelt. En dus zie je ook op het plaatje zo'n mooie ik weet niet of jullie het thuis ook hebben, maar een marmeren ja badkamer in dit geval. En lijsten, wat ik net al zei over het kleisteen. En that's the rock cycle. Nou, top. Dankjewel weer. Alsjeblieft. Eh Hden, ik zag ongeveer 88.000 keer in de chat: "Mag ik een rekenmachine mee? Moet ik een rekenmachine mee?" Ja. Oh ja, heel veel namen staan erbij. Nou, je ziet het. Ja. Eh en dit beantwoord ik even onder voorbehoud, maar je mag een rekenmachine mee, maar volgens mij wel alleen een bepaalde editie. Eh dus eh check dat even. Ehm maar je mag hem mee. En veel mensen vragen: "Moet je formules uit je hoofd kennen?" Ja, het kan over eh verhang, verval et cetera gaan. Maar mijn ervaring is dat je niet heel vaak een rekenmachine hoeft te gebruiken, maar het zou zomaar wel in het examen kunnen zitten. Neem voor de zekerheid mee. Je mag hem mee hebben, dus waarom zou je hem eh thuis laten? Ja, precies. Ja. Weet jij dat welke soort eh welke soort je mee mag? Nee, het moet een standaard rekenmachine dan denk ik zijn. En ik ik ben er ook niet zeker van. We ik heb het niet zo vaak gezien. Ik heb het ooit in één examen gezien waar ze inderdaad verval en verhang moesten berekenen. Eh maar ja, we kunnen het nu niet hard op zeggen dat het er niet in zit. Maar in principe het zijn ook geen moeilijke rekens soms als bij wiskunde ofzo. Eh dus eh verval is natuurlijk gewoon eigenlijk ja, je hebt een punt A en een punt B en daartussen is een x aantal meter zeg maar ja, wat het scheelt. Dat is het verval. Nou, het verhang hoef je dan alleen nog maar dat getal te pakken gedeeld door het aantal kilometer wat er tussen punt A en punt B zit. En dan heb je eigenlijk het meters per kilometer wat het eh ja daalt eigenlijk als het ware. En dat noem je ook verhang. Ja. Nou, ben je dus een mokertje slecht in hoofd te rekenen, dan is het wel handig om h mee te nemen. Doe het voor de zekerheid gewoon. Ja. Ja, toch wel handig misschien. Ehm de poll, wat heeft er gewonnen? Nou, het is een duidelijke overwinning. Eh en dat kan ik over ADO en helaas over Ajax dit seizoen niet altijd zeggen, maar het is toch integraal waterbeheer eh geworden. Ja, laten we zorgen dat de leerlingen thuis wel gaan winnen morgen. Zeker. Drie punten in de pot. Oké. Nou, graag. Dank je. Ja, tuurlijk. Ja, dames en heren, ehm integraal waterbeheer, dat valt eigenlijk eh onder het domein van leefomgeving. Die bestaat uit twee onderdelen. De eerste is stedelijke gebieden eh en de ander is eh water in eh in Nederland. Eh en ook daarin zijn er een aantal gebieden belangrijk. Eh namelijk de grote rivieren van Nederland. Vooral de Rijn, eigenlijk de belangrijkste rivier van Nederland. Als je ook kijkt naar de hoeveelheid water die er doorheen stroomt, dan hebben we nog de zuidwestelijke delta bij Zeeland, waar ooit de watersnootramp was. Vandaar dat we daar ook veel eh aan waterbescherming doen. En als laatste eigenlijk als grote belangrijke gebied, het IJselmeergebied wat vroeger de Zuiderzee was, maar we hebben daar land opgepompt, dat is Flevoland. Eh en we hebben daar de Afsluitdijk neergezet waardoor we een hele grote zoet watervoorziening hebben. Ehm nou en wat is dan integraal waterbeheer? Dat is eigenlijk als meerdere actoren met elkaar samenwerken voor de waterveiligheid van de Nederlandse burger. Dus dat zijn bijvoorbeeld de waterschappen hè. Wij zijn uniek in Nederland. Dat we eigenlijk een apart politiek orgaan hebben die alleen maar over water gaat. Eh de waterschappen dus daar kan je ook voor stemmen als je 18 jaar of ouder bent. Ehm en die ontfermen zich over het water, maar ook bijvoorbeeld rijkswaterstaat. Eh dus als je kijkt naar integraal waterbeheer, dan gaat het over al deze actoren die zich bezighouden met het water. Dat zou ook kunnen zijn buurlanden hè, want eh de Rijn stoomt via Duitsland, Nederland binnen. Stel Duitsland zou de Rijn heel erg vervuilen met bijvoorbeeld eh kernafval of eh ze zouden een stuur dan bouwen waardoor wij minder water van de Rijn krijgen. Ja, dat zou niet fijn zijn voor Nederland. Dus we moeten goed overleggen met onze buurlanden via waar de rivier bij ons binnenkomt. Eh en dat gezamenlijk is eigenlijk integraal. waterbeheer met als doel om Nederland veilig te houden. Hè, we hebben vaker teeveel water in Nederland dan te weinig. Woestijnlanden hebben juist te weinig water. Maar wij hebben soms overstromingen. Eh en dat is ook een beleid vanuit de waterschap en de Nederlandse overheid. Namelijk ruimte voor de rivier. Nou, waar geef je die ruimte dan? vooral in gebieden eh waar het mag overstromen. Dus het liefst een gasveldje of eventueel een eh een landbouwarisch gebied. En natuurlijk liever niet in de steden. Denk aan steden zoals Nijmegen en Arnhem die echt aan de rivier liggen. Die wil je juist niet laten overstromen. Dus waar geef je ruimte aan de rivier op de plekken waar dat eh kan wellicht hebben we nog even dan een plaatje van eh Nederland als overzicht. Of ja, dit is ook goed hoor, het eh rivierenlandschap vaak een eh een dwarsdoorsnede. Dus alsof je van de zijkant eh naar de rivier kijkt. Ehm en daar ehm zie je voorbeelden van ruimte bieden aan de rivier. Nou, het zijn er in totaal 16. Zullen ze op een examen alle 16 aan je vragen? Waarschijnlijk niet. We kunnen niks met zekerheid zeggen, bleek al. Maar het is bijvoorbeeld handig om te weten wat een aantal maatregelen zijn om ruimte aan de rivier te bieden eh zodat je die in een examen kan gebruiken. Nou, enkele voor de hand ligggende voorbeelden zijn het ehm bageren of het uitgaven van de rivier zelf. Als je hem dieper maakt kan er meer water in. Je kan ook de dijken verhogen. Hoe hoger de dijk, hoe meer ruimte voor water. Je kan de dijk versterken of hem verplaatsen. Want als je de zomer of de winterdijk naar de zijkanten zet, is er in de breedte weer meer plek voor het water. En bijvoorbeeld obstakelverwijdering, zoals op nummertje eh 11 onder andere eh daar is een fabrieksachtig gebied nu op de dijk gebouwd. Als je die weghaalt, kan daar ook het water weer overstromen. Weet dat in Nederland in principe het water meestal in de eh zomerdijk kan stromen bij extreem hoog water, dan gaat het tot aan de winterdijk. Ehm en het gebied tussen de Zomerdijk en de Winterdijk, dat noem je uiteraard de uiterwaart. Dat was hem alweer voor nu. Was hem alweer. Top. Dankjewel. Dankjewel. Hoe is het hier? Ja, gaat goed. Ik heb een polletje eruit gegooid. Eh iets met BBP. BMP BRP. Eh daar willen ze wat dingetjes over weten. Nou, daar kan ik vrij kort over zijn. enzo. Dus ik doe er gelijk nog wat achteraan, denk ik. En ik zie ook heel veel het systeem van cuppen terugkomen. Eh dus ik denk dat die gelijk eh maar erchteraan eh doen. Ja, dat graag, want dat is best wel een nek nek race ook, hè? Zie ik in de poll. Nou, als jij die twee wil behandelen heel graag. Ja, top. Oké, let's go. En ik ben heel blij met jullie jongens, want ik sta steeds een beetje in het scherm heb ik gehoord. Het spijt me, vergeef me. Eh ik ga nu goed staan. Nou, BBP, bruto binnenlands product. Eigenlijk is dat gewoon het zijn ja, ik snap dat er dat er moeilijkheden mee zijn, maar ehm het is eigenlijk heel simpel. Je hebt het bruto binnenlands product zegt iets over wat er verdiend wordt binnen de landgrenzen van een land. Dus bijvoorbeeld alle mensen die daarin wonen plus alle verdiensten eh jullie worden daarin meegerekend. Dus het is een gemiddeld inkomen van het land wat binnen die landgrenzen eigenlijk plaatsvindt. BRP kunnen we er ook heel kort over zijn. Dat is in een regio van dat land. Dus stel bijvoorbeeld ja, provincie, noem maar even wat, Noord-Holland, waar ik officieel vandaan kom. Ehm Noord-Holland, daar wordt dan gekeken hoeveel mensen wonen er, hoeveel mensen of hoeveel wordt er verdiend? En daar wordt dan ook mee gerekend. Ehm dan nog het BN NP. Zo, kom amper eruit. BNP. Het zal wat slaaptekort zijn ofzo. Ehm dat is het nationaal product. Bruto nationaal product. En nationaal product betekent dat je dus naar de nationaliteit kijkt. Dus alle Nederlanders waar ze ook wonen dan wel in Nederland, dan wel in eh Amerika of ergens anders, die worden dan ook meegere. Dus wat zij verdienen en dan weer gedeeld door elkaar, dat wordt dan uiteindelijk met elkaar meegere. Dus eh dat is eigenlijk het eh BBP, BNP en BRP. En dan het cuppensysteem gaat hij. Wij hebben ehm eh belangrijk hè dat je dit soort grafieken daar iets over kan zeggen. Nou die grafieken ehm wij hebben eh bijvoorbeeld hier hè zie je dat de temperatuurslijn heel hoog is. Je ziet dat er behoorlijk wat neerslag valt en dat er dus een dipje is in dit stukje. Nou daar moet je iets nuttigs over kunnen zeggen. Dit is wat mij opvalt en jij moet er zoteen als je zo'n klimaatgrafietje ziet een lettertje aanhangen. Nou dat gaan we eens even kijken. Het klimaatsysteem van Cuppen. Ho, grapje. Ehm klimaatsysteem van Cuppen eh hangt altijd samen met de klimaatfactoren die overigens hier even op een rijtje stonden. Dus weet je de klimaatfactoren niet, dan staan ze hier nog even voor je. We kunnen die ook weer één voor één langslopen, maar dat was de vraag even niet. Dus we gaan nu wel even door. Nou, het klimaatsysteem veruppen. Eh dit is het denk ik een meest voorkomend plaatje wat jullie eh wel eens gezien hebben. Je ziet hier in de legenda zie je de grote letters. Die staan allemaal voor de temperatuur. Dus de A, de B, de C, de D en de E. Die gaan allemaal over de temperatuur. En de kleine letters bij in dit geval A, C en D klimaten. Dat zegt iets over de neerslag. Meneer Kuppen. Ehm zijn voornaam is een beetje ja politiek gevoelig. Het is namelijk Vladimir eh en we kennen ook een eh andere Vladimir geloof ik. Ehm dus bij de B en de E- klimaten, de grote letter, staat ook een grote letter naast. Maar ook die gaat wel over de hoeveelheid neerslag. Nou, waar jij moet eh moet voor eh moet gaan zorgen zoteen morgen is dat je in ieder geval deze lettertjes kent. eh dat je weet waar ze ongeveer liggen en waar ze ook weer voor staan. Ehm net werd er gevraagd ook in de chat van joh eh moet ik dan al die dingen inderdaad helemaal uit mijn hoofd weten? Eh ja, ik zeg altijd ja tegen mijn leerlingen eh want je krijgt misschien wel een kaart erbij, maar dan zie je nog niet precies het verschil ook in de klimaatgrafieken. Ja, hoe dat eh dan waar het verschil dan ook echt daadwerkelijk zit. bijvoorbeeld bij een AS klimaat hè, de Sat voor sommertrokken. Dat is zomers een iets drogere periode. Ook al is het een heel nat gebied, oftewel een A-klimaat. De W staat voor wintertrokken, oftewel 's winters een drogere periode. De F staat voor ja, er veld heel veel neerslag. Eh dat zeg ik altijd, zeg ik ook in de kennisclip namelijk. Dus het hele jaar door is een neerslag en een droge periode die ontbreekt in die eh in die tijd. Dus de A zegt eigenlijk altijd gemiddeld 30° temperatuur, want tropisch. En de kleine letters, ja, daar moet je dus iets mee kunnen doen. Zeker ook de ITCZ koppelen dat wanneer hè de ITC op het zuidelijk halfrond is, dat daar dan veel neerslag valt en in het noordelijk halfrond een stuk minder. Eh in ieder geval bij Brazilië bijvoorbeeld. En bijvoorbeeld eh een B-klimaat waar wel zo'n grote letter dan staat, de S is dan van steppen. Nou, ik zei net al, daar moet je bijvoorbeeld weten dat tussen de 250 en 500 ml eh millm eh water valt. Eh dan moet je wel het verschil kunnen zien met bijvoorbeeld een BW klimaat. En bij een BW klimaat valt er minder dan 250mm neerslag. Ehm bij C. Nou, dat is hetzelfde. Dat is natuurlijk een gematig klimaat, maar de klein letterjes betekenen daar hetzelfde. Wij zijn bijvoorbeeld een CF klimaat als Nederland zijnde, want we hebben de hele tijd hè klimaatfactor ehm invloed van onze zee. In de zomer warmt hij op, dan is hij in de winter nog warm. In de winter koelt hij af, is hij in de zomer koel. Ehm dan bij de D hebben we natuurlijk ook weer kleine letterjes en bij Eal grote letters daarnaast staan. De T staat voor eh tundra. De F staat voor ja, eigenlijk always freezing zeg ik altijd tegen mijn leerlingen en ook in de kennisclip. Dus dat is eigenlijk gewoon eh ja, Antarctica eh maar ook de Noordpol en eh Gletches bijvoorbeeld. Maar wel moet ik erbij zeggen het eh klimaat hooggebergde dat zit natuurlijk echt hoog in de bergen en daar vind je ook weer die gletches. Dus eh eh verwar je daar jezelf niet mee als je het op een plaatje ziet. Bergen zoals hier worden dan ook aangeduid eh onder andere met eh meestal met een eh klimaat. Nou, dat is een beetje het klimaatsysteem van cuppen. En eh wat ze dus eh vaak doen eh bij dit onderdeel op je examen ook is dus dat je of een lege kaart krijgt met allemaal plaatjes erop, een klimaatgrafiek, een fotootje en zeg maar welke klimaatgrafiek waar hoort en natuurlijk ook hangen er een lettertje aan van cuppen. Dat is een beetje wat het is. Cuppensysteem. Ik zag inderdaad al veel vragen van krijg je dan die kaart, krijg je dan die legenda? Maar ja, je moet het dus wel, we kunnen het niet makkelijker maken. Je moet het dus echt uit je hoofd leren. Ik zou het gewoon echt even uit je hoofd leren en het is misschien overbodig, maar better safe and sorry. Zeker, zeker. Eh hd, jou nog eh toevoegingen vanuit de chat hierop altijd. Ja, op zich wel. Eh het het begint een beetje op om te slaan van aardrijskundige vragen naar eh Hidden Gummen. Shoutout. Nou, nieuws bij deze. Maar stel dan ook een inhoudelijke vraag. Dus eh de shoutouts beginnen je al om de oren te vliegen, maar eh ik denk dat er nog wel genoeg ruimte is om bijvoorbeeld iets over de dimensies misschien te vertellen. Ja, want daar gaan we weer. Oh ja, er wordt echt gesmeekt nu. Au. Au. Ik heb alles en gesmeekt. Dan eh dan dan moeten wij daar wel iets Aub met twee be's. Nee, ik ga ik ren zo naar het scherm toe. Alstublieft. Blieft. Ja. Ja. Nou, heel graag als je dat wil doen. Yes, tuurlijk. Ja, dames en heren, eh Roy en ik doen natuurlijk onze uiterste best om alles inhoudelijk met jullie te bespreken, maar het is misschien inderdaad wel goed om even bij de algemene onderdelen van het aardregskunde examen stil te staan, zoals bijvoorbeeld de geografische dimensies. Er kunnen namelijk vragen voorkomen waarin er aan jou wordt gevraagd om vanuit één van de dimensies eh een probleem of een eh een onderwerp te belichten. Nou, we hebben de economische dimensie. Dat heeft vooral te maken met eh de welvaart van een land. is er werkloosheid, et cetera. Dan hebben we de sociaalculturele dimensie. Die gaat over taal en religie. Ehm dus ja, de normen en waarden en tradities van het land of de regio. Dan heb je de politieke dimensie. Eh dat gaat over is er corruptie of niet? Is er good governance? Eh wat voor soort eh politiek is er? Is het een democratie? Is het een dictatuur? Iets daar tussenin. En dan eigenlijk de natuurlijke dimensie, oftewel de fysische. Natuurlijke en fysisch betekent in dit geval hetzelfde. En dat is alles wat met natuur te maken heeft. En dat is eigenlijk het volledige hoofdstuk aarde, namelijk klimaat en eh ehm platentoniek. Ehm er kan dus gevraagd worden, kijk straks maar in oude eindexamens. Er wordt veel ook gevraagd: "Kunnen jullie een oude eindexamen vragen behandelen? Dat duurt een beetje te lang voor de stream, maar ga gewoon van recente jaartallen die examens oefenen en dan vooral de onderwerpen die je moeilijk vindt. Dan ga je vanzelf vragen tegenkomen waarin wordt gezegd: "Beredeneer vanuit de economische dimensie puntje, puntje, puntje." Nou, dan moet je de economische dimensie gebruiken. Soms wordt er ook bijvoorbeeld gezegd: "Geef vanuit twee verschillende dimensies een oorzaak voor nou, noem maar op." Dan mag je zelf kiezen welke dimensie het is. Ehm en wat ook belangrijk is, er staan altijd elke aardrijskunde vraag heeft wel bronnen hè. Het aardrijksunde examen is ook berucht om het feit dat er en een bronnenboekje is en een kaart. Dus die hele tafel ligt vol. Andere kleine tip: mocht er een tafeltje vrij zijn, als het een kleine zitting is, kijk of het van je surveillanten mag om er een tafeltje bij te schuiven. Dan kan je die kaart daar een beetje kwijt. Ehm maar heel veel vragen hebben bronnen en er wordt eigenlijk in het begin van de vraag wordt altijd gezegd: "Bij deze vraag horen bron zes en z dus bij de hele opgave zeg maar. En bij de vraag zelf staat er bijvoorbeeld: "Gebruik bron 6 en het kaartcantern." Dan weet je, ik moet iets van informatie uit bron 6 halen. Bij het kaart wordt helaas vaak niet naar de kaart verwezen. Bijvoorbeeld gebruik de kaart van Brazilië, maar er staat gewoon gebruik het kaart. En dan is het aan jou om met jouw aardrijksundige skills de goede kaart erbij te zoeken. Dus als er naar een bron wordt verwezen in de vraag, gebruik dan ook echt een element uit die bron om je antwoord zeg maar eh kracht bij te zetten. Nou, ik zei net al regio. Wellicht kunnen we nog even naar de eh slide omtrent de schaalniveaus. Volgens mij staat hier ook eh in de buurt. Ja, ik was nu juist weer te vroeg hè. Geef een boomer een eh elektronisch apparaat en het gaat weer helemaal mis. Maar we zijn er. Ehm schaalniveaus. Het grootste schaalniveau is het mondiale schaalniveau. Dat komt van het Franse woord lemonde, de wereld of het Engelse woord global. Nou, de schaal waarop je kijkt als je naar heel de wereld kijkt, bijvoorbeeld armoede eh tussen verschillende landen. Nou, in dit geval gaat om bevolkingsdichtheid. Nederland is een land met een hoog bevolkingsdichtheid. Canada, daar wonen niet zoveel mensen waarschijnlijk vooral omdat het daar koud is en een uitgestrekt landschap. Ehm en dan van groot naar klein, continentaal over de eh werelddelen, nationaal per land, regionaal bijvoorbeeld Zuid-Holland of de provincie van Roy. Noord-Holland hoorde ik net. Ja, grote shoutout in mijn geval Zuid-Holland. Hagenezen, ik zie jullie. Regionaal is dus bijvoorbeeld een provincie of zelfs misschien eh een gemeente. En dan lokaal is een heel klein schaalniveau, namelijk de wijk op de stad. Ehm schaalniveaus zitten vooral in vragen verwerkt. Dus dat je de ene vraag moet beantwoorden op een mondiaal schaalniveau. Vaak een vraag die over wereld gaat, logisch, hoofdstuk wereld, opgave 1 en 2. Terwijl bij het eh de vraag over leefomgeving kan het schaalniveau lokaal of regionaal zijn? Denk aan de Nederlandse rivieren of de zuidwestelijke delta. Ik kreeg ook nog wat vragen in de chat over eh stedelijke gebieden. Inderdaad af en toe een wat meer onbelicht onderwerp omdat water bij leefomgeving als wat moeilijker wordt ervaren. Maar omtrent eh steden bestudeer die stof ook. Het gaat over smart cities, sustainable cities bijvoorbeeld. Ehm en ja, als je in Nederland in de buurt van de grote stad woont, dan weet je daar wellicht misschien al iets vanaf. Eh en dit waren eigenlijk een aantal algemene tips die je hopelijk eh wat verder kunnen helpen. En voordat ik het vergeet, herhaal een deel van de vraag in je antwoord. Want dan schrijf je al naar het goede antwoord toe en dan heb je al elementen gebruikt die tot een goed antwoord kunnen leiden. Maar alleen de vraag herhalen is weer niet genoeg, want je moet wel nieuwe informatie toevoegen, zodat wij als nakijker of de tweede corrector inderdaad punten kunnen toekennen. Duidelijk. Ja, dankjewel herde. Jij nog eh aanvullingen vanuit de chat? Nog extra vragen? Ik ik zat nog even te kijken naar ons eh plaatje van schaalniveaus natuurlijk en daar hoort natuurlijk ook het fluviale schaalniveau tussen nog. Dus dat is ook wel even belangrijk om nog even te benoemen. Eh fluviaal schaalniveau is natuurlijk een eh ja een schaalniveau wat speelt bij het hoofdstuk water eh waar we natuurlijk kijken naar de rivier. En de rivier die loopt niet alleen in Nederland, die gaat door heel Europa heen bijvoorbeeld als je de Rink eh bekijkt. Dus ja, die eh moet net boven nationaal zitten en tussen continentaal en eh dus nationaal in. Dus dat hoort er nog bij. Ehm en natuurlijk ook bij de dimensies moeten we natuurlijk niet de demografische dimensie vergeten. Die is in de syllabus sowieso een tipje mijn sites die komt straks ook nog wel. Maar de syllabus die kun je vinden op wwweexamenblad.nl hè gewoon de site die je al kent. En de syllabus daar staan ook een aantal dingen in gearceerd die veranderd zijn ten opzichte van voorgaande jaren. Onder andere de demografische dimensie. En de demografische dimensie is dat je kijkt dus naar de bevolkingsgroepen hoe oud ze zijn, welk geslacht ze hebben enzovoort. Eh en die eh ja is dus ook belangrijk, want soms wordt er dus gevraagd aan je: "Ja, noem een demografische reden over dit." Dus eh ook even belangrijke aanvulling, denk ik. Duidelijk. Ehm ga jij met de poll aan de slag? Nog nog één aanvulling. Deze deze die We hebben nu wel iets op de op de slide staan. Eh dat is handig om sowieso even te laten zien. Inderdaad. En dan eh ga ik door naar eh drietrapstrategie en de biet en regim. Perfect. Dankjewel. Oh, oké. Hij mag nog één keer terug naar het plaatje van net en daarna mag je deze kant op. Eh want ik wil deze even goed laten zien in het vorige plaatje. Eh dus eh eventjes de vorige dia. Ja, deze inderdaad. En dan ga ik er niet voorstaan. Dit moet je gewoon even een keer gezien hebben namelijk. En die hebben er expres ingestopt in de PowerPoint. Eh omdat je dan gelijk een beetje eh ja, een soort van begrippen zeg maar achter de dimensie ziet staan. Dus dan kan je ook een beetje begrijpen waar een mogelijke examenvraag zeg maar over gaat. Dus zorg dat je dit een keer gezien hebt. Zet hem na de stream een keer op pauze. Check dat nog eens een keer. En sowieso als je aan het leren bent, lieve mensen, zorg dan dat je in ieder geval hem eh in een dimensie al aan een dimensie koppelt als je een begrip tegenkomt. Dat is ook even belangrijk. Eh en hier zie je dus ook het demografisch met een uitroeptekentje erbij staan dat hij echt ja, nieuw erbij is. Dus eh weet dat. Dan mag je nu door naar drietapstategie. Ja, hier zijn we. Ehm ja, er werd al wat over gevraagd. Het het heet niet voor niets een strategie. We hebben het al over waterbeer eh gehad. Nou, in Nederland moeten wij gewoon heel slim omgaan met water. Want zowel door de rivieren als door de zeeën, wij zitten gevangen ja, tussen het water eigenlijk als het ware. Dus rijkswaterstaat is er heel druk mee, de waterschappen zijn er heel druk mee. Eh natuurlijk andere private partijen die alle werkzaamheden uitvoeren. Dan wel het aanpassen van eh ja hè leefgebieden eh door bouwbedrijven bijvoorbeeld. staan er ook hartstikke druk mee. Nou, wij hebben ook samen hebben wij eh ja, een een strategie bepaald eh hoe we dan met dit water omgaan. Nou, ehm allereerst heb je eh stap één, oftewel trap één eh vasthouden. Daarna krijg je bergen, daarna krijg je afvoeren. En deze strategie passen we nog steeds toe op diverse dingen zoals de plaatjes eromheen. Nou, laten we eens even kijken bij vasthouden. Bij vasthouden zie je daar een eh ja, een soort van appartementencomplex. met bomen erop. Ehm en die bomen ja, waarom houden die nou juist eh dat dat vast? Ze zuigen natuurlijk het water op. En wanneer zij er klaar mee zijn of het overtollige water dat wordt heel rustig afgestroomd. Waarom is dat dan goed in de drietrapstrategie? Het gaat allemaal over dat we geen waterlast wateroverlast ervaren in de gebieden waar het niet kan. Dus vasthouden in een stad is best wel gunstig. Eh want in een stad heb je heel veel steen. Eh buiten dat het lekker verkoelend werkt is het ook handig als dat water niet meteen op de stenen komt, direct het riool in, direct naar de rivier gaat en dus mogelijke overstromingen krijgt. Dat willen we niet hebben. Dus dit is niet alleen goed voor het klimaat en voor de stad, maar het is ook gewoon handig voor het water eh dat we geen overlast ervan krijgen. Dan zie je hier, het lijkt een doodnormaal plein. Nou is het ook, maar het heeft ook een bergend vermogen. Want je ziet niet voor niets eh mensen op een tribunetje zitten en er is een lager gedeelte in het midden. En dat zorgt dus ook dat er een een bak met water kan ontstaan en dat er dus eh ja, daar tijdelijk eventjes wat water kan eh opgeslagen worden om daarna het rustig af te voeren eh richting ja, daar waar het heen gaat, bijvoorbeeld de rivier. Ehm soms zie je dat ook dat het eh die die bak eigenlijk onder het plein zit als een soort van opvangbak. Dat is ook wel een eh een leuk dingetje. Eh dit zie je misschien zelf wel in je woonwijk. Ja, ik weet niet waar jullie allemaal wonen. Gaan we ook niet in de chat lopen eh delen, want dan hebben we heel veel dingen tegelijk. Maar misschien herken je dit wel. Eh dat is een soort van lager gedeelte in de woonwijk. hetzelfde als wat daar is. En daar zie je dus een eh ja, kun je dus ook gewoon water opvangen. Dus even tijdelijk bergen. Ehm dan gaan we naar afvoeren en je ziet daar al het plaatje van ruimte voor de rivier hè, dus obstakels verwijderen of in ieder geval smaller maken of eh dan wel daadwerkelijk die hele brug verwijderen. Eh dat zorgt er allemaal voor dat in dit geval het water zo snel mogelijk richting zijn eindbestemming kan. En dat is in dit geval de uitmonding van de rivier en dus in de zee. Nou, wij moeten hier dus over nadenken hè over deze strategie. Eh waterbergend vermogen verhogen, stimuleren, eh zo snel mogelijk afvoeren daar waar het nodig is. Dus je kan ook nadenken, hè, als we even op fluviaal schaalniveau gaan nadenken. Dus je hebt de bovenloop, nou van de Rijn hè, ligt hij richting Oostenrijk. In ieder geval het Alpengebied, laten we daarop houden. Eh het het is ja, misschien wel de plek om wat meer vast te houden dan als je in de middenloop terecht komt, laten we zeggen Duitsland, dat is misschien wat meer de plek om te bergen. En bij ons in Nederland willen we het zo snel mogelijk afvoeren. Nou, jullie krijgen bijvoorbeeld op het examen op misschien wel het fluviaal schaalniveau, misschien wel op nationaal schaalniveau een bepaalde casus, dus een plaatje waar bepaalde aanpassingen zijn gedaan. En daar moet je iets nuttigs over zeggen. Bijvoorbeeld met de drietrapstategie. Welke aanpassing is hier geweest? Obstakelverwijdering bijvoorbeeld? Eh en waar is dit goed voor? Waar sluit dit aan? Bij bijvoorbeeld het trapje vanuit de drietrapstrategie. Nou, kan vasthouden bergen of afvoerder zijn en daar moet je een keuze in maken. Nou, dat is eigenlijk een beetje wat ehm eh wat het is. Ja, dankjewel. Eh wat zijn nou fouten die bij dit onderdeel veel worden gemaakt door leerlingen? Nou, dat leerlingen niet altijd eh alle eh dingen van de ruimte voor de rivier weten, zeg maar. Eh en het heel simpel, het gaat altijd om de het waterbergend vermogen te bevorderen of ja, te bevorderen, dus te te verbeteren eh of zo snel mogelijk te kunnen afvoeren. Bijvoorbeeld kripverlaging hè, dus die kribben die steken normaal gesproken boven het water, maar als je die verlaagt verlaagt, kan het water ook gewoon over die kribben heen stromen. Dan wordt het niet eerst opgestuurd tegen die krip waardoor je weer meer kans krijgt op overstromingen. Of in ieder geval neemt het ruimte in in die rivier. En dat is niet goed. En zo zijn er dus heel veel dingen eh die we aanpassen. Eh en dat zijn ook wel veelgemaakte fouten dat ze niet alle aanpassingen precies weten. Ja. Dus vaak ook bij mijn leerling is eh het stukje water en het stukje leefomgeving als er leerlingen zitten kijken dat is gelijk eh even een dingetje om nog een keer te bekijken. Ehm dat ze dat ze dat een soort van oh ja, ik weet het allemaal wel. Maar dat is meestal een beetje een fout, een veelgemaakte fout. Ga echt op de feiten zitten en zorg dat je die nog even goed erbij pakt. Ja, dus ook weer een beetje stampen eigenlijk. Ja, eigenlijk wel. Ja. Oké. Nou, fijn. Dankjewel. Hallo Hidde. Hi. Hoe gaat het? Het gaat goed. Ik merk dat ik een beetje meega in het stramien van de chat en ook eh mezelf af en toe laat afleiden. Ja, je bent het vooral gezellig aan het hebben volgens mij. Nou, ik merk dat je echt een band kan opbouwen met eh met de chat en eh ze willen best wel wat onderwerpen weten en ik heb nu wat beloftes gedaan dat ik iets ga vertellen over woningtype ook en smart city. Dames en heren, mocht ik dat vergeten, stuur me gewoon een dmetmetje, dan eh zorg ik dat ik het alsnog persoonlijk aan je uitleg. Ja, dat is een belofte die ik maak. Oké, heel goed. Eh ja, want we gaan nog even iets op het scherm toveren. Puck en Lin die vragen: "Kan je demografisch transitiemodel bespreken?" Als het en Puck en Lyn zijn die dat willen, dan eh gaan we dat wederom weer even doen. Democratietje hier hè. Ja, graag. Dankjewel. Yes. Ja, dames en heren, eh het beruchte toch wel demografische transitiemodel. Hij ziet er moeilijker uit dan die eigenlijk is. Laat me jullie kort er in meenemen. Eh je hebt vijf fases. Eh en de fase bepaalt eigenlijk waar je als land in zit. Armere landen met minder welvaart zitten in een eerdere fase 1 2. Meer welvarende landen zitten in latere fases zoals 4 en 5. En je kan de het demografisch transitiemodel koppelen aan bevolkingsdiagrammen. Eh vroeger ook wel bevolkingspiramides genoemd. Waarom? Toen zag de bevolking er vaak zo uit. Met een brede onderkant. veel geboorte, maar ook veel sterftes. Nou, laten we naar fase é kijken. Dat zijn in de wereld eigenlijk alleen nog maar gebieden waar echt eh van die afgelegen stammen leven, zoals op Sentinel Island. Eh een afgelegen eiland in de buurt van India of bijvoorbeeld in het regenwoud van Brazilië waarbij heel veel ziektes nog zijn. Eh omdat zij niet meedoen aan de maatschappij die wij hebben. Zij weten niet wat een eh telefoon is of eh wat TikTok is. Misschien maar beter ook. Ehm en daar betekent dat dat er veel sterftes, maar ook veel geboortes zijn. Gezinnen zijn groot, maar door een hoge kindersterfte komen er ook eh veel kinderen te overlijden. Nou, in fase 2 daar zitten de armste landen van de van de wereld. Die hebben nog wel een hoog geboortecijfer. Dat komt voornamelijk omdat ze weinig geboortebeperkende middelen hebben, maar ook weinig informatie of scholing over dat het wellicht ook handig is om een klein gezin te krijgen of een kleiner gezin. Eh maar je ziet wel dat het sterftecijfer al begint te dalen in fase 2 omdat de gezondheidsvoorzieningen iets beter worden. Betere ziekenhuizen, gezonder eten, voldoende drinkwater waardoor mensen iets ouder kunnen worden. Nou, in fase drie begint ook het geboortecijfer zeg maar te dalen. Ook dat komt door betere gezondheidsvoorzieningen, geboortebeperkende middelen, maar ook bijvoorbeeld politieke plannen waarin ehm ouders wordt aangemoedigd om minder kinderen te krijgen. Een extreem voorbeeld op de wereld was de kindindpitiek in China waarin je per gezin maar één kind mocht inschrijven. Eh in fase 4 zie je dat aan het einde de geboorte eh eigenlijk sterfte inhaalt. Dus dat betekent dat er dan zelfs meer sterftes zijn dan geboortes. Nou, dat noem je eh extreme vergrijzing. En Nederland zit eigenlijk een beetje op dat knooppunt. Een land zoals Duitsland, daar zijn al meer sterftes dan eh geboortes. En wat zegt het demografisch transitiemodel nou eigenlijk? Nou, dat zegt iets over de combinatie van welvaart en bevolkingsgroei. Waarbij je de regel kan nemen dat bij een lage welvaart veel geboortes, veel sterftes. Eh en bij een hoge welvaart weinig geboortes, weinig gesterftes. Dus wanneer groeit de bevolking nou het snelst? Eh nou, waar is de achtbaan met de grootste eh helling? Dat is in dit geval eh in fase 2 en fase 3 waarin er dus de meeste kinderen worden geboren maar niet meer op een vroege leeftijd sterven waardoor ze ja ehm de bevolking van het land groter wordt. En eh dit zijn de verschillende diagrammen die hebben een vorm. Dit is een piramide. En in Nederland spreken ze in het eh aardrijksunde boek meer van de earn n of de uivorm. Ik gebruik zelf liever eh de dunner vorm alsof het een dunner kebab is die je in de vitrine ziet staan. Smalle bovenkant, brede middenkant en een smalle onderkant. Eh maar dames en heren, onthoud we zitten in die bulkfase, dus niet teveel cheat meals. Dat terzijde wil ik het nog even hebben over de stedelijke gebieden. Eh vraag Ja, excuus. Nee, geef niet hoor. Ik zag dat heel veel mensen in de chat nog vroegen van hoe ziet zo'n examenvraag er dan uit? Krijg je bijvoorbeeld demografisch transitiemodel erbij of of hoe ziet dat eruit? Hij zou zeker in een bron eh erbij kunnen zitten of eh het wordt meer als voorkennis aangenomen en je moet iets eh het kan bijvoorbeeld over een land in Afrika gaan. waar bijvoorbeeld nog veer veel eh sterftegevallen zijn. Eh dat je bijvoorbeeld iets moet zeggen over ehm hoe komt het dat in ehm dat in Congo nog steeds veel kinderen op jonge leeftijd komen te overlijden. En dat dan moet je dus meer iets zeggen over eh de ziekenhuizen zijn nog niet goed. Ze hebben weinig toegang tot schoon drinkwater. Meestal eh geeft de bron je wel iets van informatie en het kan dat het eh model gewoon onderdeel van de bron is. Dus dat je dat je letterlijk dit in de bron krijgt te zien zeg maar. Ja. moet toepassen. Ja. Ja. Maar ook daarin weet je Ja, dat kunnen we niet helemaal voorspellen. Nee, dat is het lastige ook voor eh voor Roy en eh en ikzelf vandaag. We weten het nooit precies en eigenlijk wat er ja, het is niet om om de mensen nu bang te maken, maar je leert ze dit in 2 jaar. Vier en vif havo en dit is wat er op het examen komt, maar je weet nooit precies wat het zal zijn. En vaak ehm zeg ik ook een bron kan zomaar over een land gaan of een gebied waar je nog nooit van hebt gehoord. Micronesiaë, Vanuatu, noem maar op. En dan moet je op dat moment gewoon rustig blijven die bron lezen. Want als het over een land of gebied gaat die je nog niet goed kent, dan gaat de bron jou genoeg informatie geven om eh om daar antwoord over te geven. Duidelijk. Ja. Ja. Kon ik nog kort eventjes over stedelijke gebieden Ja. Oh, super. Oké. Ehm ja. Ja. Ja. Kort eh mand. Oké. Eh even kijken. Nou, dan moet ik moet denk ik heel ver door, dus wellicht dat dat we even richting stedelijke gebieden in Nederland kunnen gaan. Eh als daar een eh Ja, super. Dit is al top. Oké. Eh in de chat werd gevraagd: "Wat zijn smart cities?" Smart cities die eh dat zijn steden die gebruiken eh maken van de technologie die we nu hebben, ook van AI bijvoorbeeld, maar denk ook aan slimme stoplichten. Stoplichten die alleen maar om op groen gaan als er een fiets of een auto in de buurt staat. Een voorbeeld van een smart city is bijvoorbeeld eh Eindhoven eh die eh ook een eh grote technische universiteit heeft en daarmee goed hun technologie ehm in de stad kan toepassen. Dus een smart city die gebruikt technologie ehm ook met slimme afvalbakken die bijvoorbeeld uit zichzelf al het afval kunnen eh sorteren, zodat jij dat als burger eh of als vuilnisman niet meer hoeft te doen. Dan heb je nog de sustainable cities. sustainable van het woord duurzaam in het Engels. En dat zijn steden die zich vooral met duurzaamheid bezig houden. Denk aan steden die veel eh fietsroutes aanleggen, eh zonnepanelen, ehm goed geïsoleerde woningen waardoor er weinig eh warmte verdwijnt. Dus dat zijn de twee belangrijkste vormen van steden die je eventueel moet kunnen toepassen. Nou, we zien hier een plaatje van eh van herstructurering en eh dat heeft te maken met de verschillende buurten en wijken die je in Nederland eigenlijk eh eigenlijk hebt. Ehm en ehm dat kan leiden in dit geval eh tot verschillende eh ehm ja, eigenlijk buurtprofielen. Dus je hebt de centrale binnenstad, denk aan het centrum van Amsterdam, dat zijn hele oude gebouwen die ze het liefst in stand willen houden. Daar wonen ook nog steeds veel mensen, maar daar is ook bijvoorbeeld veel horeca. Als je dan naar de buitenwijken van de stad eh toe gaat, dan zie je dat de woningen verander veranderen. Bijvoorbeeld eh als je in Amsterdam woont, de Jordaan of de Pijp, eh meer arbeiderswoningen. Als je nog verder naar de rand van de stad gaat, dan krijg je echt de de flats. Denk bijvoorbeeld aan eh Amsterdam Zuidoost, Amsterdam Nieuwwest, maar ook in andere steden heb je genoeg voorbeelden. Eh dat die buitenste ring, dat zijn meer de naoorlogse woningen vaak in de hoogte gebouwd. En dan helemaal aan de rand van de stad De Fexwijk. Eh en dat zijn juist weer ehm wat meer vrijstaande woningen ehm die meer ruimte en vooral groen hebben. En daar willen graag gezinnen en juppen wonen om ehm hun kinderen te laten spelen. Ehm een voorbeeld wat ook terug kan komen is herstructurering. Dat betekent dat je een eh een woonwijk of een oud fabrieksterrein eigenlijk een nieuwe functie geeft. Eh want veel fabrieken zijn in Nederland gesloten. Veel fabrieken zijn naar Zuidoost-Azië of Oost-Europa gegaan. En dan maak je bijvoorbeeld van een oude fabriek maak je een kantoorpand of een nachtclub. ehm of een eh een bar of een restaurant. En dat valt eigenlijk allemaal onder herstructurering. Ik wil weer een voorbeeld geven, maar dat gaat dan weer over Amsterdam en dat is eh niet helemaal de bedoeling. Eh maar je hebt meerdere buurten en of industrieterreinen in Nederland die eh ja, eigenlijk door herstructurering een nieuwe functie hebben gekregen waardoor het geen verloederd gebied meer is, waar veel criminaliteit is, maar juist een gebied met veel horeca en dus levendigheid en waar ook nog eh geld verdiend kan worden en waar je misschien een havercappuccino kan bestellen. Havercap tot zover. Yes. Eh ja, sneltrein vaart. Lekker. Dankjewel, hde. Ehm jij gaat ook nog even iets in sneltrein vaart doen. Ja, ik ga het proberen. Chemische en eh mechanische verwering volgens mij zag ik heel erg voorbij komen, dus eh ja, Mel. Ja, kijk. Ja, moet je agaan, joh. Ja, let's go. Let's go. De hele chat heeft de hele chat. We kunnen er niet omheen. Nee, de chat schreeuwt hierom. Ja. Ehm nou kijk eh verwering eh dat is eh eigenlijk eh bestaat het uit twee dingen. Eh mechanisch en eh en chemisch. En eh mechanisch ja, de meest ehm voor meest voorkomende vorm is eigenlijk het verschil tussen warm en koud. Dus bijvoorbeeld een woestijn is het overdag hè gemiddeld ongeveer 40°, noem maar even wat. En in de in de avond is het 6°. Dat is een redelijk groot verschil in temperatuur. Dus die steen die gaat zich uitzetten overdag en dan moet hij weer krimpen richting de avond. En dan moet hij zich uitzetten en weer krimpen. Nou, dat is niet heel lekker voor een steen. En op een gegeven moment zegt hij: "Ja, tallas, ik ga breken." En dan scheurt hij en dan brokkelt hij dus af. Dus dat is dan ook wel verweringsmateriaal wat je noemt. Nou, zo kennen wij ook nog de biologische verwering onder andere. Eh daar groeit dan gewoon ja een een een boom die wurmt zich in een in een in een spleet van een steen en die drukt hem uit elkaar als het ware. Eh dan hebben we ook nog het stukje van eh vorstverwering waarbij eh water heel erg eh ja een grote rol speelt. En we zijn nog steeds gewoon bij mechanische verwering. Water speelt daar een rol. Wat doet hij? Water gaat in displate van de steen zitten. Hij bevriest en hij zet uit. Hij smelt weer overdag. Hij bevriest en hij zet weer uit. Want ijs dat zet zich uit nou net zolang tot hij helemaal afbreekt. Mechanische verwering is dus eigenlijk op deze drie manieren uit te leggen. En wat ik er ook bij heb geschreven hè, het type verwering is afhankelijk van het klimaat. Dat is natuurlijk ook dat je dat kan koppelen aan het klimaat. Waar vindt er nou veel verwering plaats? Waar vindt er veel eh chemische verwering plaats? Nou, chemische verwering. Eh ik doe meestal het proefje bij mij in de klas eh met een eh een Snicker. Eh die houden de leerlingen dan gewoon in een mondmoos niet op kouwen. Het is echt super ranzig en vinden ze zelf natuurlijk ook. Maar wat er dan gebeurt is dat er dan vocht zorgt dat het in ieder geval een natte omgeving is. Dus koppel dit even aan een eh klimaat. Dan zou je bijvoorbeeld de tropen zeggen. Ehm daarnaast heb je ook bepaalde zuren. Het is niet helemaal waar hoor wat ik nu zeg zur maar we houden het even bij zuur. Zo vertel ik het ook altijd in de klas om het makkelijk te kunnen onthouden. Zuren in de mond zitten die de boel afbreken en natuurlijk je mond is ook warm. Dus je hebt eigenlijk drie soorten dingen die in je mond aanwezig zijn die eigenlijk ook in de natuur aanwezig zijn. En dan langzaam als je dus niet koud op die snikker dan ja smelt dat. En eh voel eerst dat chocola, blijft in je mond hangen, dan die die toffachtige toffe ding. Eh en dan daarna de pinda natuurlijk die als laatste overblijft. En dat is ook zo in de natuur. Dus in de natuur is kalksteen bijvoorbeeld heel erg gevoelig eh voor een chemische reactie. Want eh water en zeker met die zuren die de bomen bijvoorbeeld afgeven en dan ook nog die hitte. Ja, dan lost het dus als het ware op. Nou, kijk even wat hier gebeurt. Dan kunnen er gigantische eh grottstelsels ontstaan. En dat is eigenlijk dan ook gelijk het ja, het verschil tussen mechanische en chemische verwering. Eh de ene heb je dus eh temperatuur die ze in en uitzet of iets ertussen wurmt en hier lost het gesteente echt op. Eh dus het moet ook een heel ja, we noemen dat een poreus zacht gesteente zijn. Wil het kunnen oplossen. Bijvoorbeeld kalksteen. Duidelijk. Nou, we hebben jullie nog even een extra onderwerpje gegund. Hopelijk eh helpt dat een beetje morgen. Dankjewel Roy. Ehm Hidde, we gaan hem afsluiten. Eh mensen haalden vorig jaar op dit examen een 6,3. Wat is nou de ultieme tip? Even los van de inhoud om dat cijfer nog een beetje omhoog te helpen. Ja, eh goede vraag. We hebben al wat algemene tips kunnen geven, maar eentje die voor mij altijd eh belangrijk blijft is dat je echt de tijd in de gaten moet eh houden. Want mijn ervaring is dat leerlingen best wel goed hebben gestudeerd, maar dat ze wellicht door de stress die logisch is hoor, maar eh of ja, door toch te lange antwoorden op te schrijven op een gegeven moment in tijdsnoten komen. En als je dan echt veel opgaven of vragen niet hebt kunnen maken, dan zijn dat automatisch punten die je niet krijgt. Dus kijk toch af en toe even naar die klok en wees ook streng voor jezelf van als je opgave 3 over klimaat er niet uitkomt, ga dan wel even door dat je op tijd klaar bent en het liefst nog op het einde dan terug kan naar opgave drie. Dus mijn algemene tip is let gewoon op de tijd dat je in elk geval overal iets hebt ingevuld en dan zeker de vragen die drie punten waard zijn. Want als je die laat liggen loop je automatisch drie punten mis. Dat is zonde. Ja, heel erg bedankt weer voor dit uur. Dankjewel meester dames en heren. Ehm ga ik nog even naar Roy voor de allerlaatste ultieme tip. Ja, de allerlaatste ultieme tip. Nou, ik zeg altijd gewoon vertrouwen op jezelf, jongens. Kijk, jullie zijn 5 jaar bezig geweest om hier te komen waar je nu bent. 5 jaar heb je het echt supergoed gedaan. Je bent er nu. Ga gewoon het examen maken. En belangrijk goed slapen. Ga niet als een gek nu nog lopen blokken tot eh 12 uur eh 's nachts. Echt rust is nog belangrijker dan dat blokken wat je dan gaat doen. En dan nog allerlaatste tip. Als je dan nu nog dingen wil doen, want je zit nu op 7:30, dan zou je nu moeten gaan beginnen met bijvoorbeeld heel veel examenvragen oefenen, je vraag checken: "Heb ik het goed gedaan?" Zo niet, maak je opnieuw een vraag over het onderwerp en zo ga je door. Gewoon trial and error en je gaat uiteindelijk ga je die vraag wel goed maken en heb je wat geleerd. Dus eh ik zeg eh heel veel succes en je kan altijd nog een kennisclipje gebruiken natuurlijk. Precies. Klein beetje zelfpromotie. Tuurlijk. Hartstikke goed. Hartstikke goed. Jij ook heel erg bedankt, Roy. Super fijn. Jullie ook bedankt in de chat en jullie ook natuurlijk. Ja, helemaal goed. Nou jongens, dat was hem weer. Eh dit was ook meteen mijn laatste havostam. Dus heel erg dank jullie wel voor het kijken. Misschien heb je nog scheikunde met Ryan morgen, maar ehm nou ja, anders hopelijk niet. Tot volgend jaar. Ehm wij geloven in jullie. Zet hem op morgen. Knallen en eh ga die voldoende halen. Doei. [Muziek] [Muziek]