welkom bij de allereerste video van het aller eerste tijdvak de tijd van jagers en boeren en bij dit tijdvak horen drie kenmerkende aspecten en eerste kenmerkend aspect is de levenswijze van jager-verzamelaars dit is de kenmerken de aspect dat een hele lange periode beslaat namelijk de oude steentijd en dat is een periode van ongeveer twee en half miljoen jaar geleden tot zo'n 11 10.000 voor christus dus echt de langste periode die we zullen gaan tegenkomen maar toch weten we maar heel weinig over deze jagen of samen laag en dat komt omdat er heel weinig bronnen uit de tijd zijn overgeleverd en bronnen zijn de bouwstenen we op bij de geschiedenis schrijven nou hier zie je een aantal bronnen uit die tijd van de jacob verzamelaars je ziet bijvoorbeeld links en beeldje van een vruchtbaarheidsgodin tenminste dat denken we weten het eigenlijk niet precies wat het is we zien hun de rotsschilderingen met daarop een of ander jachttafereel en we zien rechts een aantal stenen werktuigen pijlpunten zo te zien nou de kenmerken van deze bronnen en bronnen uit de tijd van de jagen of samen laag sowieso is dat ze om geschreven en primaire fijn om geschreven wil zeggen dat nog geen schrift is gebruikt en dat komt simpelweg omdat de schrift nog niet is uitgevonden de jager-verzamelaars leefde in de prehistorie en historie betekent geschiedenis en pre betekent voor voor de geschiedenis dus eigenlijk en dat klinkt misschien een beetje raar ik bedoel we gaan gewoon kijken naar vroeger dan is toch alles geschiedenis nee de manier waarop wij naar geschiedenis gaan kijken waarop wij de geschiedenis gaan bestuderen heeft vooral te maken met de periode waarin er geschreven bronnen zijn want dan kunnen wij namelijk pas echt er achter komen wat mensen dachten en wat mensen belangrijk vonden wat de jagers-verzamelaars dacht en belangrijk vonden ja dat kunnen we alleen maar gissen op basis van de voorwerpen die we terugvinden maar we hebben geen dagboek van een of andere jager teruggevonden dus ja we weten het eigenlijk niet precies en de bronnen uit de tijd van de jager-verzamelaars uit die prehistorie zijn sowieso altijd primaire bronnen en primaire wil zeggen dat de bronnen uit de tijd zelf komen en dat ze uit de eerste hand fijn dat ze door ooggetuigen gemaakt zijn oftewel door mensen die erbij zijn geweest nou ja en wat vertellen die bronnen ontstaan over de jagers-verzamelaars dat blijft eigenlijk een beetje gissen maar we kunnen wel een aantal belangrijke kenmerken op een rijtje zetten bijvoorbeeld het aller belangrijkste kenmerk wat hun middel van bestaan was een middel van bestaan als namelijk jagen en verzamelen en dat begrip middel van bestaan maar blijf even iets langer bij stilstaan want een middel van bestaan is eigenlijk alles bepalend in de menselijke geschiedenis een middel van bestaan is de manier waarop mensen in leven blijven waarop ze daarvoor zorgen en dat bepaalt eigenlijk hoe mensen ook samen leveren naar het jager-verzamelaars die leek dus van jagen en verzamelen ze jaagden op grote wilde beesten die ze niet alleen gebruikte voor het vlees maar waar ze bijvoorbeeld ook de huid en de botten voor gebruikte om allerlei voorwerpen van te maken van kleding van te maken en ze verzamelden allerlei eetbare planten en gewassen het feit dat de jaren verzamelaars op deze manier leefde betekenen nogal wat want als bijvoorbeeld in een gebied alle eetbare planten op wagen ja dan moest men verder trekken of als alle beesten weg waren of iets dergelijks en een middel van bestaan bepaalde ze ook hoe de rest van de samenleving er eigenlijk uitziet hoe mensen verder leven en het middel van staan bepaalde's ook het samenleving stip en het samenleving 's-type van de jager-verzamelaars was heel simpel gezegd een samenleving van jager-verzamelaars en hier hebben we weer een belangrijk algemeen begrip namelijk samenleving en de samenleving is ook wel de maatschappij wordt hij genoemd de manieren waarop eigenlijk de bevolking en sociaal geheel vormen hoe mensen dus eigenlijk met elkaar samenleven doen ze dat in grote groepen of dus dat juist een kleine groepen is en veel rijkdom wat voor soort middelen van bestaan zijn er ook aan mannen en vrouwen met elkaar om is er in godsdienst is er een bestuur al dat soort zaken spelen een rol en een samenleving of de geschiedenis sowieso die kun je dan ook vanuit deze verschillende invalshoeken bestuderen je kunt dus kijken naar de politiek je kunt kijken naar de economie na de sociale verhoudingen of naar de cultuur van een samenleving politiek heeft te maken met het bestuur van een samenleving hoe wordt die samenleving bestuurt economie heeft te maken met de vraag hoe we ons aan en voedsel komen hoe ze aan hun inkomen komen wat dus de middelen van bestaan zijn sociaal heeft niet te maken met of mensen elkaar aardig vinden of sociaal voor elkaar zijn en wie spareribs die verwarring die kom ik in de les nog wel eens tegen nee sociaal heeft vooral te maken met hoe de verhoudingen binnen bevolking binnen samenleving liggen zijn er veel oudere mensen juist voor jongeren en hoe gaan die met elkaar om levende mensen vooral in de stad of op de platteland hoe zijn de verhoudingen tussen mannen en vrouwen dat soort zaken spelen rol bij sociale verhoudingen en cultuur is ook al zo'n lekker vaag begrip maar cultuur heeft te maken met de gedachten en de gevoelens van de mensen en een manier waarop zij deze uiten religie geloof is een heel belangrijk onderdeel van de cultuur maar ook wetenschap heeft daarmee te maken of schilderkunst en allemaal van dat soort zaken en dit zijn eigenlijk de vier bouwstenen van een samenleving en dus ook van de geschiedenis en af nu hebben jager-verzamelaars en kijken dan zul kijken hoe hun samenleving precies is opgebouwd op basis van die weinige bronnen die we ervan hebben die gebrekkige kennis ik heb even het blokje economie bovenaan aangezet om dat dat middel van bestaan eigenlijk alles bepalend is en dat middel van bestaan ik dus te maken met de economie nodig hebben het al over gehad wat was middel van bestaan van de jaren frahm laat dat was jagen en verzamelen hoe werd zo'n samenleving bestuurt nou ja dan moet je weten dat de jager-verzamelaars dat hij eigenlijk maar een hele kleine groepen leefden die nomadisch wagen die trokken dus rond en eigenlijk was er geen sprake van een echt georganiseerd bestuur ten minste niet voor zover wij weten en zal ongetwijfeld een groepsleider zijn geweest of iets dergelijks of een clubje van mensen die af en toe groep aansturen maar echt een georganiseer bestuur met alle instituten wil bij wie hij de samenleving aansturen nee dat was er niet en was het niet nodig want mensen leeft in groepen die nooit eigenlijk groter waren dan naar laten we zeggen dertig mensen of zo dat is dus niet zo heel veel tussen de 10 en de de mensen zo veel mensen ongeveer een vrij en de klas zit daar omheen leefde met een hele leven bij elkaar en dan heb je niet echt bepaalde politiek nodig hoe zijn de sociale verhoudingen bij de jagers-verzamelaars eigenlijk wagen door weinig sociale verschillen en dat heeft ook weer te maken met het feit dat een hele kleine groepen samen leveren er waren dus geen armen en geen rijke in die groep van mijn leeft als een groep bij elkaar en iedereen had dezelfde plichten en zelfde werk te doen en dergelijke wel was bij de jaar of samen 8 een duidelijk onderscheid in de taken tussen mannen en vrouwen er was een strikte rolverdeling de mannen waren vooral verantwoordelijk voor het jagen terwijl de vrouwen zich vooral bezig hielden met het verzamelen van het voedsel en ook voor het zorgen en opvoeding van de kinderen ja en wat weten van een cultuur wat denken en voelen de mensen en uw uit de zij dit daarmee ja in die tijd zijn er dus geen geschreven bronnen nogmaals is prehistorie tussen weet het niet precies en we kunnen alleen maar naar gister maag archeologen hebben wel allerlei zaken teruggevonden en daar op basis daarvan denkt men dat de jaar of samen laat en allerlei magische jacht en vruchtbaarheidsrituelen deden denk terug aan die bronnen die we eerder zagen en ook zijn er heel veel zogenaamde grafgiften teruggevonden en grafgiften zijn voorwerpen zoals sieraden of wapens die in graven van jager-verzamelaars zijn teruggevonden wat men daarmee heeft willen bereiken geen idee maar die grafgiften kunnen er dus op wijzen dat de mensen toe gelooft in een leven na de dood en dat de dode daden grafgiften misschien nodig zou hebben we weten niet precies maar dit is niet alle manieren waarop de eerste moderne mens met elkaar samenleven