Czasy saskie i reformy sąsiadów Polski w XVIII wieku

Kontekst historyczny

• Początek XVIII wieku: Polska wojenna i gospodarcza stagnacja.
• Kraje sąsiadujące (Rosja, Austria, Prusy) intensywnie się reformują w duchu Oświecenia.

Rosja

• Reformy Piotra I:
  • Administracyjne podziały na gubernie
  • Likwidacja Dumy, powołanie Senatu rządzącego
  • Rozbudowa armii, floty, rozwój gospodarki
  • Sprowadzenie zagranicznych specjalistów
• Katarzyna II:
  • Polityka podbojów, m.in. kosztem Turcji i Polski
  • Przymusowa służba wojskowa dla chłopów, tłumienie buntów
  • Utrzymanie absolutnej władzy
  • Armia: 300,000 żołnierzy

Prusy

• Reformy Fryderyka I, Fryderyka Wilhelma I:
  • Utworzenie Królestwa Pruskiego
  • Rozbudowa armii, centralnej administracji
  • Armia: 100,000 żołnierzy (pruski dryl)
  • Podboje, m.in. Śląsk od Austrii, ziemie Polski
• Fryderyk II:
  • Zakaz tortur, powszechna edukacja, tolerancja religijna
  • Ograniczenie wpływów kleru

Austria

• Rządy Marii Teresy i Józefa II:
  • Państwo policyjne, kontrola nad społeczeństwem
  • Reformy ekonomiczne: obciążenie szlachty, duchowieństwa
  • Zniesienie poddaństwa chłopów, pańszczyzny, ograniczenie wpływów kościoła
  • Armia: 150,000-200,000 żołnierzy

Polska

• Kryzys gospodarczy i polityczny po wojnach XVIII wieku
• Śmierć Jana III Sobieskiego, podwójna elekcja (1696):
  • Kandydaci: francuski i saski
  • August II Mocny król Polski (do 1706, ponownie 1709)
• Wojna północna (1700-1721):
  • Konflikty zbrojne z udziałem Szwecji, Rosji, Prus
  • Chaos w Polsce, podziały szlacheckie (konfederacje)
• Sejm niemowy (1717):
  • Reforma armii (24,000 żołnierzy)
  • Zatwierdzenie funkcjonowania unii polsko-saskiej
• Ingerencja obcych państw w sprawy polskie
  • Nieobecność Polski w negocjacjach pokojowych (np. pokój w Nystad 1721)

Polityka wewnętrzna w Polsce

• Rządy Augusta III Sasa (1734-1763):
  • Dwa ugrupowania polityczne: Familia (za reformami i współpracą z Rosją) i Republikanie (za współpracą z Francją i Prusami)
  • Brak reform, zrywanie sejmów
  • Rozwój gospodarczy dzięki neutralności w konfliktach zewnętrznych
• Propozycje reform:
  • Zniesienie liberum veto, głosowanie większościowe
  • Ograniczenie władzy szlachty gołoty
  • Zwiększenie liczebności armii
  • Rozwój gospodarczy i wolność osobista chłopów
• Edukacja:
  • 1740: Stanisław Konarski zakłada Collegium Nobilium

Wnioski

• Polska w XVIII wieku jest osłabiona politycznie i gospodarczo, pod silnym wpływem obcych mocarstw.
• Brak skutecznych reform wewnętrznych prowadzi do dalszego osłabienia i w końcu do rozbiorów.

Zakończenie

• Zapowiedź dalszych lekcji na temat rozbiorów Polski i ich przyczyn.