Lieve mensen, welkom bij de samenvattingsclip voor arm en rijk. En stel, je hebt de volgende keuze. Of je gaat je huiswerk smiddels maken, of je gaat je ouders helpen om geld te verdienen.
Nou, welke zou je dan kiezen? Ik hoop dat jij een keuze hebt, maar in arme landen hebben ze niet altijd een keuze. En waarom is Nederland eigenlijk zo'n rijk land?
Nou, dit en meer ga ik je vertellen in deze samenvattingsclip. Mocht je nou meer willen weten, blijf dan vooral kijken. Ik zou zeggen, laat het niet langer wachten. Let's go! Oké, er zijn rijkere en armere gebieden in de wereld.
En vaak hoor je in het nieuws over gebieden waar armoede, oorlog of hongersnood heerst. Het lijkt allemaal niet echt goed te gaan met de wereld, maar toch is dit niet helemaal waar. Wanneer je kijkt naar de feiten leeft het grootste deel van de wereldbevolking in steeds betere omstandigheden. Jongens en meisjes gaan naar school, er is schoon drinkwater beschikbaar en kinderen worden gevaccineerd. Maar er zijn natuurlijk alsnog hele arme en hele rijke gebieden op de wereld.
Maar hoe bepaal je nou of een land arm is, of rijk is, of ergens dat er zin zit? In de eerste plaats kun je kijken naar de hoogte van de welvaart. De welvaart is de rijkdom van een land op basis van wat er verdiend wordt. Om te bepalen hoeveel een land verdient neem je het bruto binnenlands product per hoofd, ook wel het bbp per hoofd.
Om de hoogte van het bbp per hoofd te bepalen deel je alles wat er in een jaar in een land verdiend wordt door het aantal inwoners in dat land. Op deze wijze krijg je een gemiddeld getal zodat je alle landen met elkaar kunt vergelijken. Zo is het bbp per hoofd van de VS bijvoorbeeld 60.000... en 200 dollar en dat van India 6000 en 100 dollar. De tweede manier om de welvaart van een land vast te stellen is door te kijken naar de verdeling van de beroepsbevolking.
De beroepsbevolking van een land bestaat uit alle mensen die tegen betaling werken plus de werklozen. Dit werk kun je indelen in sectoren zoals te zien is in deze tabel. Dat welvaart en de verdeling van de beroepsbevolking met elkaar te maken hebben zie je in deze kaart. Je ziet hier bijvoorbeeld in Nederland dat er veel mensen in de Tetsjere sector werken Maar ook dat de welvaart dus hoog is.
Je zou kunnen zeggen, hoe meer mensen in de tertiaire sector werken, hoe hoger de welvaart. Maar als je nog eens goed kijkt naar de kaart, zie je ook als het ware verschillende categorieën ontstaan. Dat zijn de volgende. Lage inkomenslanden, ook wel de pedoforie genoemd. Dit zijn de armste landen, waarbij veel mensen in de primaire sector werken en onder de armoedegrens leven.
Lage middeninkomenslanden, ook wel de semi-pedoforie genoemd. Er werken hier veel mensen in de secundaire sector en de rol van deze landen in de wereldeconomie. Neem toe.
Hoge middeninkomenslanden, ook deze worden semi-peripherie genoemd. Maar hier werken niet alleen veel mensen in de secundaire sector, maar ook in de tertiëre sector. Een land als China is zo'n voorbeeld. En als laatste de hoge inkomenslanden, die ook wel centumlanden worden genoemd.
Bijvoorbeeld een land als Nederland waar vrijwel de meeste mensen in de tertiëre sector werken. In dit plaatje zie je hoe de verdeling is van deze categorieën als we kijken naar de wereld. Ieder poppetje staat voor ongeveer 1 miljard mensen. Zo zie je dat de grootste groep mensen in het land in de same periferie leeft.
Maar of mensen een goed leven kunnen leiden is niet alleen afhankelijk van welvaart. Het gaat namelijk ook om levensomstandigheden, bijvoorbeeld of er een arts is als je ziek bent, of dat kinderen naar school toe kunnen. Je spreekt dan over welzijn. Kijk maar eens naar deze kaart. Hier zie je het welzijn gemeten over de hele wereld en kun je zodoende, gemakkelijk, landen met elkaar vergelijken.
De Verenigde Naties maken elk jaar een ranglijst waarin ze landen en scoren geven op basis van levensomstandigheden. Deze score wordt uitgedrukt in een cijfer. Ook wel de Human Development Index genoemd of Welzijnsindex. Ze kijken bij deze index naar drie onderdelen. Nummer 1 is levensverwachting en je kijkt hierbij naar hoe oud mensen de gemiddeld worden in het land.
Nummer 2 is de alfabetiseringsgraad. Dit is het percentage mensen ouder dan 15 jaar dat kan lezen en schrijven. En als derde de koopkracht.
De koopkracht laat zien hoeveel je kunt kopen van je inkomsten. Daarom geeft de koopkracht ook een beter beeld van de rijkdom van een land dan het bbp per hoofd. Maar wat voor banen hebben mensen dan in de wereld? Er zijn natuurlijk veel banen te noemen, maar eerst moet duidelijk worden dat er mensen zijn die in de formele of de informele sector werken.
Wanneer je werkt in de formele sector, dan is die baan bekend bij de overheid en moet je daarover belasting betalen. Maar wanneer je in de informele sector werkt, is dat de baan niet bekend is bij de overheid en betaal je dus ook geen belasting. Banen zoals straatverkopers, zoals hier in Uganda, is daar een voorbeeld van. Mensen die in de hoge inkomenslanden werken, zitten dus vaak in de formele sector. Veel mensen die in de midden- of de lage inkomenslanden werken zitten voor een groot deel in de informele sector.
Daarom kan het ook zo zijn dat het bbp per hoofd van een land als Oeganda bijvoorbeeld lager uit kan zien. Terwijl er vanwege deze straatverkoper en zijn collega's in de informele sector toch meer verdiend wordt dan het bbp per hoofd aangeeft. Gewoon weg omdat deze cijfers van de mensen die werken in de informele sector niet bekend zijn bij de overheid. Het gevaar is alleen wel dat wanneer ze ziek zijn ze ook geen geld verdienen, dus het is wel riskant. Maar dat risico moeten ze eigenlijk wel nemen omdat er niet genoeg werk is in de formele sector.
Eigenlijk is het wel oneerlijk als je kijkt naar hoe grote kansen zijn voor mensen in Oeganda om formeel werk te vinden. En de kansen om formeel werk te vinden in Nederland. Maar wat nog oneerlijker is, is dat er ook binnen de landen grote ongelijkheden bestaan.
Kijk maar eens naar een land als Nigeria, waar het bbp per hoofd 5000 dollar is. Terwijl ook de rijkste man uit Afrika in Nigeria woont. En doe eens een gokje, hoeveel vermogen heeft deze man nou denk je?
Ruim 10 miljard euro. Oftewel de welvaart tussen mensen kan enorm verschillen en dat noem je ook wel sociale ongelijkheid. In Zuid-Afrika is het ook een groot verschil. Daar verdient de rijkste 10% van de bevolking maar liefst de helft van het hele inkomen van het land.
En waarbij de 10% armste mensen nog ineens 1% van het totale inkomen van het land verdient. Dat betekent ook dat veel mensen in zelfbouwwijken wonen. Dat zijn wijken die illegaal gebouwd worden voor allerlei materialen die de mensen vinden om mee te bouwen en naderhand stukje bij beetje worden opgeknapt.
Maar ook landen als de Verenigde Staten of bijvoorbeeld Mexico zijn grote regionale verschillen in inkomen en kansen tussen mensen. Om die ongelijkheid uit te leggen gebruiken we het BRP, ook wel het Bruto Regionaal Product per Hoofd. Je had namelijk net al geleerd dat het BBP al het inkomen van het land gedeeld door het aantal bewoners is, En het BRP is vrijwel hetzelfde, maar dan bereken je het per regio. En noemen we het dus het BRP. Zo zie je in deze kaart van Mexico dat er grote regionale verschillen zijn.
In het noorden van Mexico wordt er meer verdiend dan in het zuiden van Mexico. Dit komt omdat het noorden aan de Verenigde Staten grenst en dus daar meer kansen zijn om meer te verdienen. De overheid kan hier iets aan doen door bijvoorbeeld de belasting voor de rijkeren te verhogen en juiste steun te geven aan de minder welvarende mensen. Zo kan deze groep bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg en een woning betalen.
Maar helaas is het nog steeds zo dat de rijkere groep meer profiteert en steeds rijker wordt dan de minder welvarende groep mensen in het land. Maar hoe kan het nou dat de rijkere groep mensen in een land steeds rijker worden? En hoe kan het sowieso dat wij als Nederland gemiddeld steeds rijker worden, terwijl Oeganda of Nigeria relatief arm blijft? Dat heeft alles te maken met globalisering. Dat is wanneer gebieden in een land steeds meer met elkaar verbonden raken en het lijkt alsof de wereld krimpt.
Dus ook de afstand is niet langer een belemmering voor de handel. Hierdoor kunnen landen intensief met elkaar handelen. Dus dan zou je denken, nou dan profiteren toch beide landen ervan. Maar helaas is dat niet zo. De lage inkomenslanden leveren vaak de grondstoffen waarbij de centrumlanden de uiteindelijke producten kunnen verkopen.
Dus nu mag jij raden wie er meer geld verdient in deze handel. Juist ja, de hoge inkomenslanden die de eindproducten verkopen. Maar hoe is globalisering nou eigenlijk ontstaan? Handel is iets wat al heel vroeger bestond. Maar tegenwoordig kunnen multinationale ondernemingen, ook wel M&O's genoemd, zoals Starbucks, overal ter wereld...
vestigingen plaatsen. En dus kunnen ze hun eindproduct, in dit geval koffie, ook overal ter wereld verkopen en heel veel geld verdienen. En ook zij halen de grondstoffen uit heel de wereld. Kijk maar eens naar dit plaatje. Dat doen ze voor een zo laag mogelijke prijs om uiteindelijk zoveel mogelijk winst te maken bij de verkoop van hun koffie.
En je ziet dat de Starbucks vanaf het jaar 1995 alleen maar meer en meer en meer is geworden. Zoals je ziet haalt Starbucks zijn grondstoffen voornamelijk uit lage loonlanden. Dit zijn landen in de semi-peripherie of peripherie Waar de lonen veel lager zijn en daarom dus ook een aantrekkelijke bestemming voor MNO's. Zowel om de grondstoffen vandaan te halen als fabrieken er naartoe te verplaatsen.
Deze verschuiving van de fabrieken vindt vooral plaats bij arbeidsintensieve producten. Dit zijn producten waar een deel van het werk nog niet is overgenomen door machines. Ook zullen de landen in de zeemperiferie of de periferie steeds meer halffabrikaten en eindproducten exporteren. Halffabrikaten zijn dingen die al wel bewerkt zijn, maar nog niet af, zoals de stof voor je broek.
bijvoorbeeld. En dan is het eindproduct natuurlijk de broek zelf. Daarbij heb je voor de stof natuurlijk katoen nodig.
En katoen is dan weer tja, de naam zegt het al, een grondstof. En die grondstoffen zijn dan vaak weer afkomstig uit de arme landen, waarbij de spijkerbroek wordt verkocht in een centerland, zoals Nederland. Maar als Nederland dit dus al een tijdje doet, dan zou je denken dat Nederland toch ook heel rijk is? Nou, laten we eens kijken of dit klopt.
Ja, dit klopt. Nou, dan weet je het ook weer. Tot ziens, hè.
Hoi! Nederland behoort met een BBP per hoofd van €54.200. tot één van de rijkste landen ter wereld.
Maar ook stond Nederland op de achtste plek van de welzijnsindex. Dus dat doen we eigenlijk best goed toch? Vanaf de 17e eeuw heeft Nederland veel geld verdiend aan de handel in Europa, maar ook andere delen van de wereld zoals in de Nederlandse kolonie, zoals Suriname, Indonesië en Curaçao.
In de 20e eeuw vonden we in Nederland een groot gasveld dat zorgde voor veel inkomsten. Dat geld is bijvoorbeeld geïnvesteerd in de infrastructuur van ons land. De goede infrastructuur is één van de redenen dat Nederland aantrekkelijk is voor buitenlandse bedrijven. Andere vestigingsplaatsfactoren dat zijn redenen voor een bedrijf om zich in ons land te vestigen zijn 1. Het is goed bereikbaar en het is lid van de Europese Unie. 2. Nederland is een betrouwbaar en stuubiel land.
3. Nederland is niet groot, maar daarom wel erg gericht op het buitenland. 4. De Nederlandse bevolking is hoog opgeleid. 5. Nederland kent nu nog voordelige belastingen voor bedrijven. En dit alles zorgt ervoor dat het aantrekkelijk is voor bedrijven om zich in Nederland te vestigen. Voor veel bedrijven is het handig om zich dicht bij de haven van Rotterdam te vestigen.
Daar komen namelijk veel goederen met schepen binnen vanuit de hele wereld. Kijk maar eens naar deze afbeelding. Hierin zie je dat wij de grootste haven van Europa zijn en hoeveel er eigenlijk vervoerd wordt. Zo'n belangrijk punt in de internationale handel noemen we ook wel een mainport. En stel je voor dat je met je boot bij de Rotterdamse haven aankomt, kun je zo over onze rivieren door richting de rest van West-Europa.
Dit noem je ook wel het achterland en is afhankelijk van deze handelstroom van goederen. Zoals je begrijpt is dit een hele klus om in dit geval al die containers van de boot naar de juiste plek te krijgen, maar gelukkig zijn we daar als Nederland in gespecialiseerd en gaat deze logistieke klus ons goed af. Dat deze handel ons veel geld oplevert, dat staat vast, maar is dan ook echt... iedereen superrijk? Nee, er is nog steeds veel ongelijkheid in Nederland.
Hier zie je dat in delen van de Randstad het gemiddelde inkomen hoger is dan in de rest van het land. Dat heeft onder andere te maken dat er veel meer werk te vinden is in de Randstad, die zoals je misschien wel weet bestaat uit het gebied waar Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Den Haag in liggen. Maar zelfs in zo'n rijk land als Nederland kunnen bepaalde gezinnen dus niet rondkomen.
Maar liefst één op de vijf gezinnen heeft schulden en dat zou kunnen betekenen dat ze bijvoorbeeld geen nieuwe winterjaars kunnen kopen. of nog erger, eten. We noemen dit ook wel relatieve armoede.
Dat betekent dat iemand op de rand leeft van het minimale wat hij of zij nodig heeft om te kunnen rondkomen. Voedselbanken, zoals deze, kunnen dan een uitkomst bieden als je even geen geld hebt om eten te kopen. Er zijn een aantal factoren die bepalen of mensen in relatieve armoede leven of juist horen tot de rijke groep Nederlanders.
En dat zijn 1. Inkomen, opleiding en beroep. Mensen met een vaste baan hebben een hoger inkomen dan mensen met onzeker werk en werklozen. Werkloosheid zorgt voor een lagere welvaart.
Ook je opleidingsniveau, de scholing die je hebt gevolgd, zegt iets over je kansen op goed betaald werk. En nummer 2, gezondheid. Welvaartziektes komen steeds vaker voor.
Dat zijn ziektes die ontstaan door onze moderne, zittende levensstijl. Ook daarin zie je verschillen in opleidingsniveau. Kijk maar eens naar dit plaatje. Hier zie je toch best wel veel verschil tussen hoog en laag opgeleide. Nummer 3, sociale netwerken.
En nummer 4, taal en communicatie. Dat is eigenlijk of je je goed kunt uitdrukken om te bereiken wat je wilt. Nou, het is dus belangrijk om gezond te leven en vooral je best te doen op school. Nou, volgens mij ben jij dat aan het doen door het kijken van deze video.
Dus ik ben in ieder geval hartstikke trots op je. Voor nu hebben we genoeg besproken en gaan we snel terug naar mijn studio. Dus, arm en rijk. Als het goed is snap je nu ook begrippen zoals globalisering of bbp per hoofd. Mocht je dat nou nog niet helemaal begrijpen, laat het vooral even hierachter.
Even je vraag gewoon in de comments droppen. Dan kom ik daar zo snel mogelijk op terug. En natuurlijk zie ik je graag terug bij een volgende soundfansclip en wens ik je heel veel succes bij de komende toetsen lieve mensen. Ik zeg alleen nog maar, bye bye, zwaai zwaai.