5. Potop Szwedzki - Notatki

1. Sytuacja wewnętrzna

Szwecja w połowie XVII w.

• Na tronie Szwecji zasiadł Karol X Gustaw po abdykacji królowej Krystyny Wazy.
• Brak środków na pokrycie wydatków z wojny trzydziestoletniej.

Rzeczpospolita w połowie XVII w.

• Na tronie zasiada Jan Kazimierz Waza, dążył do umocnienia władzy królewskiej.
• Osłabienie państwa przez rozdawnictwo urzędów w celu budowy stronnictwa.
• Silna opozycja antykrólewska, magnaci pomijani przy nadawaniu urzędów.
• Zdrajcy wśród polskiej magnaterii sprzyjający Szwedom: Hieronim Radziejowski, Janusz Radziwiłł.

2. Przyczyny potopu szwedzkiego (1655 - 1660)

• Szwecja pragnęła podporządkować sobie Rzeczpospolitą, rozszerzyć terytorium i zamknąć Bałtyk w swoich granicach.
• Obawy Szwecji przed wzrostem potęgi rosyjskiej.
• Potrzeba łupów wojennych, aby uzupełnić niedobory w skarbcu.
• Opozycyjni magnaci w Rzeczpospolitej liczyli na odzyskanie ziem przy pomocy Szwecji.

3. Przebieg i skutki potopu szwedzkiego (1655 - 1660)

1655

• Szwedzi wkroczyli na ziemie RP z Pomorza Szczecińskiego i Inflant.
• Hetman litewski Janusz Radziwiłł podpisał układ ze Szwedami.
• Król wycofał się na Śląsk, co spowodowało kapitulację kolejnych miast.
• Masowy opór szlachty polskiej, oddziały partyzanckie.
• Niderlandy przystąpiły do wojny po stronie Rzeczpospolitej.

1656

• Prusy Książęce i Warmia stały się lennem Szwecji.
• Jan Kazimierz Waza organizował nową armię, wojna podjazdowa przez Stefana Czarnieckiego.
• Szwedom nie udało się zdobyć Zamościa ani Przemyśla.
• Król złożył śluby lwowskie.
• Rosja wypowiedziała Szwecji wojnę.
• Bitwa pod Prostkami, zwycięstwo wojsk polsko-tatarskich.

1657

• Klęska koalicji z Radnot.
• Traktaty welawsko-bydgoskie, Prusy uzyskały suwerenność.

1658-1659

• Wojna przeniosła się na terytorium Danii.
• Szwecja poniosła klęskę.

1660

• Pokój w Oliwie: zmiany terytorialne, zrzeczenie się pretensji do tronu szwedzkiego.
• Traktat z Danią w Kopenhadze.

4. Skutki i znaczenie potopu

• Wojny z Szwecją znacznie osłabiły państwo polskie.
• Rzeczpospolita utraciła Inflanty, zrezygnowała z lenna pruskiego.
• Słabość militarna i polityczna Rzeczpospolitej.
• Zniszczenie ziem i zmniejszenie liczby ludności z powodu chorób i działań wojennych.