鈿旓笍

Potop Szwedzki - Kluczowe Wydarzenia

May 25, 2025

5. Potop Szwedzki - Notatki


1. Sytuacja wewn臋trzna

Szwecja w po艂owie XVII w.

  • Na tronie Szwecji zasiad艂 Karol X Gustaw po abdykacji kr贸lowej Krystyny Wazy.
  • Brak 艣rodk贸w na pokrycie wydatk贸w z wojny trzydziestoletniej.

Rzeczpospolita w po艂owie XVII w.

  • Na tronie zasiada Jan Kazimierz Waza, d膮偶y艂 do umocnienia w艂adzy kr贸lewskiej.
  • Os艂abienie pa艅stwa przez rozdawnictwo urz臋d贸w w celu budowy stronnictwa.
  • Silna opozycja antykr贸lewska, magnaci pomijani przy nadawaniu urz臋d贸w.
  • Zdrajcy w艣r贸d polskiej magnaterii sprzyjaj膮cy Szwedom: Hieronim Radziejowski, Janusz Radziwi艂艂.

2. Przyczyny potopu szwedzkiego (1655 - 1660)

  • Szwecja pragn臋艂a podporz膮dkowa膰 sobie Rzeczpospolit膮, rozszerzy膰 terytorium i zamkn膮膰 Ba艂tyk w swoich granicach.
  • Obawy Szwecji przed wzrostem pot臋gi rosyjskiej.
  • Potrzeba 艂up贸w wojennych, aby uzupe艂ni膰 niedobory w skarbcu.
  • Opozycyjni magnaci w Rzeczpospolitej liczyli na odzyskanie ziem przy pomocy Szwecji.

3. Przebieg i skutki potopu szwedzkiego (1655 - 1660)

1655

  • Szwedzi wkroczyli na ziemie RP z Pomorza Szczeci艅skiego i Inflant.
  • Hetman litewski Janusz Radziwi艂艂 podpisa艂 uk艂ad ze Szwedami.
  • Kr贸l wycofa艂 si臋 na 艢l膮sk, co spowodowa艂o kapitulacj臋 kolejnych miast.
  • Masowy op贸r szlachty polskiej, oddzia艂y partyzanckie.
  • Niderlandy przyst膮pi艂y do wojny po stronie Rzeczpospolitej.

1656

  • Prusy Ksi膮偶臋ce i Warmia sta艂y si臋 lennem Szwecji.
  • Jan Kazimierz Waza organizowa艂 now膮 armi臋, wojna podjazdowa przez Stefana Czarnieckiego.
  • Szwedom nie uda艂o si臋 zdoby膰 Zamo艣cia ani Przemy艣la.
  • Kr贸l z艂o偶y艂 艣luby lwowskie.
  • Rosja wypowiedzia艂a Szwecji wojn臋.
  • Bitwa pod Prostkami, zwyci臋stwo wojsk polsko-tatarskich.

1657

  • Kl臋ska koalicji z Radnot.
  • Traktaty welawsko-bydgoskie, Prusy uzyska艂y suwerenno艣膰.

1658-1659

  • Wojna przenios艂a si臋 na terytorium Danii.
  • Szwecja ponios艂a kl臋sk臋.

1660

  • Pok贸j w Oliwie: zmiany terytorialne, zrzeczenie si臋 pretensji do tronu szwedzkiego.
  • Traktat z Dani膮 w Kopenhadze.

4. Skutki i znaczenie potopu

  • Wojny z Szwecj膮 znacznie os艂abi艂y pa艅stwo polskie.
  • Rzeczpospolita utraci艂a Inflanty, zrezygnowa艂a z lenna pruskiego.
  • S艂abo艣膰 militarna i polityczna Rzeczpospolitej.
  • Zniszczenie ziem i zmniejszenie liczby ludno艣ci z powodu chor贸b i dzia艂a艅 wojennych.