Transcript for:
Biyoloji TYT ve MSÜ Tekrar Notları

[Müzik] ayırt edici bilgiyi veriyorum sana taktik veriyorum Kutup hayvanlarını düşünecek olursak böyle burunları kulak öylesine bir hızlı tekrar videosu yapmak istemiyordum yaptığım analizlerde benzer soruların bir msüde bir de tyt'de sorulduğunu Hocam ben konuyu öğreniyorum ama soruyu tam çözemiyorum diyorsunuz O yüzden bu videolar içerisinde vurguladığım yerlere dikkat etmeniz gerekiyor burada abiyotik fiksasyon yıldırım şimşek gibi olaylarla olurken zaten çıkmış bir sınav sorusu var burada hemen H2 O2 gördüğün yere substrat yazmanı istiyorum Bak bunu yaz Tamam mı damarımız İçinde kanımız akıyor ya fışırtı iki geri zekalı bir mal eder olarak bunu kodlayabilir isin bunu yazarsan zaten soruyu çözdün Tek çeşit kaç tane iki tane çeşit mi diyor tane mi diyor soru da oraya dikkat etmeni istiyorum Merhaba sevgili gençler tyt full tekrar videoma hoş geldiniz Bu videoyu çekmek için günlerce uğraştım 2013'ten bu zamana kadar çıkmış sınav sorularını analizim video içerisinde hem tyt'de hem de msüde hangi konulardan nasıl soruların geldiğini görecek ve beni uyarılarım göre de ağırlık vermeniz gereken yeri iyi bir şekilde Bileceksiniz bu anlatımı size tamamen web kazanımlarına uygun olan konu anlatımlı kitabımdan yapacağım Bu videoyu izlediğinizde anlatımıyla analiziyle tekrarıyla hem tyt hem de msü için çok güzel bir hazırlık yapmış olacaksınız Hocam bu videonun süresi bana uzun daha kısa bir videoya ihtiyacım var diyecek arkadaşlarımız olabilir içimizde onlar için daha önce yayınlamış olduğum hızlı tekrar videolarım vardı Onların süreleri daha Kısaydı açık açıklamalar kısmına onların linkini bırakayım oradan ulaşabilirsiniz hocam bana tas Tamam konu anlatımı lazım diyen arkadaşlarımız da olabilir içimizde onları da 2025 tyt kampımız oynatma listesini açıklamalar kısmına bırakayım oradan ona da ulaşabilirsiniz bu video hem tyt hem de msü öncesi size ilaç gibi gelecek gireceğiniz tüm sınavlarda başarılar diliyorum Bu arada 300.000 olduk Çok heyecanlıyım Çok mutluyum Aslında içim içime sığmıyor ama çok da uzatmak istemiyorum Her birinize abone olarak bana destek olduğunuz için çok teşekkür ederim bu video için günlerce uğraştım böyle çok emek verdim bir sürü notlar çıkarttım dedim ya işte bu videoda size 300.000 hediyesi olsun ilk olarak kitaplarıma gösterdiğiniz ilgiden dolayı çok teşekkür ederim Yazdığınız yorumlar beni çok mutlu ediyor enerji kaynağım sizlersiniz enerjim Tamam Ben hazırım ve hemen başlıyorum yaşam bilimi biyoloji ünitesi biyolojinin en temel konularını içeriyor Bu nedenle burada daha fazla hatırlatma yapacağım böyle Bazı yerlerde msü sorusu Bazı yerlerde çıkmış sınav sorularını göreceksin ben oralarda hangi soruların sorulduğunu da sana ifade edeceğim canlıların ortak özellikleri neler onları Bilmemiz gerekiyor çünkü 2018 sınav sorusu olarak görüyorsun burada msüde sorulmuştu Aşağıdakilerden hangisi tüm canlıların ortak özelliğinden değildir şeklinde bir soru sorulmuştu O yüzden bu ortak özellikleri Bilmemiz gerekiyor hemen hatırlatacak olursam başlıklar halinde söyleyeceğim Daha sonra da böyle ufak ufak hatırlatmalar yapacağım Hücresel yapı beslenme boşaltım üreme homeostazi adaptasyon organizasyon uyarılara tepki verme metabolizma gibi olaylar canlıların ortak özellikleridir ilk olarak hücresel yapıdan başlayalım şimdi Hücresel yapı dediğimiz zaman canlının en küçük yapısal işlevsel birimi hücre ama bazı canlılar tek hücreli Ken bazı canlılar Çok hücreli oluyor o yüzden biz şu ifadeyi kullanıyoruz Canlılar hücre ya da hücrelerden meydana gelir ifadesini kullanıyoruz hücreleri de sayısına ve yapısına göre ikiye ayırıyoruz sayısına göre tek hücreliler ve çok hücreliler olmak üzere ikiye ayırırken yapısına göre de prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayırıyoruz prokaryot olanlar çekirdeği ve zarlı organeli olmayanlardır ökaryot olanlar da çekirdeği ve zarlı organeli olanlardır sınıflandırma ve hücre içerisinde daha detaylı bir şekilde bunlarla ilgili birkaç cümle daha söylemiş olacağım şimdi burada Aslında tek hücreli canlılar neler çok hücreli canlılar neler onları hatırlayalım bakteri Arke amip öglen Paramesyum gibi canlılar tek hücreli canlılar prokaryot canlıların hepsi tek hücrelidir ama ökaryotlar içerisinde de tek hücreli olanlar var işte burad ökaryot olup tek hücreli olan canlıları görüyorsun amip öglen Paramesyum ökaryot olup tek hücreli olan canlılardır O zaman biz şu ifadeyi mi kullanırız prokaryot canlıların tamamı tek hücreli iken ökaryot canlıların tamamı çok hücrelidir demiyoruz ökaryotlar içerisinde tek hücreli de vardır Çok hücreli de vardır ifadesini kullanıyoruz Peki çok hücreli canlılar nelerdir diyecek olursak da bazı tist alar Mesela algleri örnek verebiliriz Bunun dışında Bitkiler hayvanlar ve çoğu mantarları da yine çok hücreli canlılara örnek verebiliriz çoğu mantarlar diyorum Çünkü Maya mantarı var o tek hücreli Onun dışındaki mantarlar da çok hücreli olmuş oluyor Hücresel yapı ile ilgili bilmemiz gerekenler bunlardı hatırlamamız gerekenler şimdi beslenme kısmına gelmek istiyorum beslenme ile ilgili şunu Bilmemiz gerekiyor ilk olarak hücreler canlılarını devam edebilmek için atp'ye ihtiyaç duyarlar ya işte bu atp'ye de ya Kendi ürettikleri besin ya da dışarıdan hazır aldıkları besinden karşılıyorlar işte beslenme yönüyle canlıları da biz bu şekilde üçe ayırmış oluyoruz üretici canlı demek yerine ototrof diyebilir ototrof demek yerine inorganik maddeden organik madde sentezleyen canlı diyebilir aynı anlama geliyor Tamam mı Bak bir kelimenin yerine başka hangi kelimelerin kullanıldığını da bilmek çok önemli çünkü Eğer bunları öğrenirsek zaten soruları net bir şekilde çözebiliyor ama bunları öğrenemediğim durumlarda Hocam ben konuyu öğreniyorum ama Soruyu tam çözemiyorum diyorsunuz O yüzden bu videolar içerisinde vurguladığım yerlere dikkat etmeniz gerekiyor tüketiciye Gelecek olursak da heterotrof canlılar hem üretici hem tüketici canlılara Gelecek olursak da öglen buna örnek verebiliriz Peki üretici canlılar ne yapıyor inorganik maddeyi kullanarak organik madde sentezli bu canlılar da kullandığı enerji kaynağına göre ikiye ayrılıyor fotosentetik ve kemosentetikler olmak üzere Yani fotosentetik Işık enerjisini kullanarak besin üretiyor kemosentetikler de kimyasal enerjiyi kullanarak olak besin üretimini gerçekleştiriyor tüketici canlılar nelerdir diyecek olursak da Bunlar besinlerini dışarıdan hazır olarak alan canlılar mesela saprofit ve parazit bakterileri örnek verebiliriz mantarlar ve hayvanlar Biz de hayvanlar grubu içerisinde dahil olduğumuz için Bizler de tüketici canlılar oluyoruz hem üretici hem tüketici canlıya Gelecek olursak da burada öglen yı örnek olarak verebiliriz şimdi Bazı yerlerde yaklaşacağım Bazı yerlerde böyle sayfayı tam halinde göstereceğim Önemli olan kısımlara bir tık daha yaklaşacağım solunuma Gelecek olursak şimdi hücreler canlılarını devam ettirmek için atp'ye ihtiyaç duyuyorlardı ya ve bunun için beslenmeleri gerekiyordu işte burada beslenme sonucunda besin monomerlerinin parçalanarak enerji elde edilmesi olayı solunum olarak karşımıza çıkıyor Peki hücresel Solunum ve Fermantasyon adını verdiğimiz ATP üretim mekanizmaları var Biz bunlarla ATP üretimini gerçekleştirebiliyoruz Ama dikkat etmeni istiyorum hücresel solunum üçe ayrılmıyor ikiye ayrılıyor yani bazı güncellenmemiş kaynaklarda hücresel solunum oksijenli oksijensiz ve Fermantasyon olmak üzere üçe ayrılır deneb dikkat edelim hücresel solunum oksijenli ve oksijensiz olmak üzere ikiye ayrılırken Bir de bunun dışında başka bir ATP üretim mekanizması olan Fermantasyon var onunla da ATP üretimi gerçekleşiyor bu oksijenli oksijensiz ve fermantasyonla ilgili bilgileri AYT biyoloji kısmında daha detaylıca Göreceğiz Ama bunlar neymiş ATP üretim mekanizmalarıyla Gelecek olursak da canlıların metabolik faaliyetleri son sonucu oluşturdukları atıklarını hücre ya da vücutlarından uzaklaştırmalı işlemine boşaltım adını veriyoruz canlılar çok çeşitli olduğuna göre Aslında boşaltım da farklılaşabilir canlının yapısına göre Mesela bir bitkinin yaprak dökmesini boşaltım örneği olarak verebiliriz ya da insanlarda terleme olayını verebiliriz Bunun dışında solunumla karbondioksit verme durumu da yine bir boşaltım olayıdır Şimdi burada hocam Ne alaka solunumla karbondioksit verme durumunda nasıl boşaltım oluyor diyebilirsin Ben şimdi böyle Elimde bir bir cam olduğunu düşüneyim bu cama H yapayım Hoh yaparken aynı zamanda bu camın buğulanmasını sağlarım değil mi İşte burada su buharı var Bu nedenle bir boşaltım Olayı olarak karşımıza çıkıyor yani boşaltım da neymiş tüm canlılarda görülen ortak özelliklerden biri Ama dikkat edelim canlıların yapısına göre bu olayda farklılık gösterebiliyor harekete Gelecek olursak da pasif ve aktif hareket olmak üzere iki çeşit hareket var tabii ki de burada özellikle şuna dikkat etmeni istiyorum canlıların ortak özellikleri ile ilgili bir soru sorulduğu zaman genelleme ifade ifadesi olmalı yani tüm canlılar hareket eder derse doğru ama tüm canlılar aktif hareket eder derse yanlış tamam mı Çünkü tüm canlılar aktif hareket etmiyor mesela süngerler var Onlar Pasif bir şekilde hareket etmiş oluyor yani Bu da aslında canlının şekline ve yapısına göre farklılık gösteren bir olay mı Kesinlikle öyle uyarılara tepkiye Gelecek olursak da canlılar iç ve dış çevreden gelen fiziksel ve kimyasal uyarılara karşı tepki verirler Mesela bir köpeğin kulaklarını dikleştirmesi uyarıya verdiği tepki olarak algılayabiliriz ya da bir öglenanın Işığa doğru yönelmesi Tabii ki de bu fotosentez yapmak için oluyor işte bu da yine ışığa verdiği bir tepki oluyor Anlaştık mı yani böyle canlılar da yapısına göre farklı tepkiler verebiliyor bana dokundukları zaman ben bakıyorum falan işte bu uyarana tepkidir metabolizmaya Gelecek olursak da burada Şu diğer isimler çok önemli O yüzden buranın üzerini çizdim Sen de buralara dikkat et Lütfen şimdi metabolizma dediğimiz canlı vücudunda gerçekleşen anabolik katabolik ve dönüşüm re reaksiyonlarının tamamı oluyor anabolik ve katabolik reaksiyonlar nedir diyecek olursak anabolizma reaksiyonları yapım tepkimeler didir katabolizma reaksiyonları da yıkım tepkimeleri işte metabolizma dediğimiz olay bu yapım ve yıkım tepkimelerinin aynı zamanda dönüşüm reaksiyonlarının toplamını oluşturmuş oluyor Peki bunların yerine neler denilebilir Hadi gel birlikte ona bakalım anabolizma denmesi yerine özümleme denebilir Dehidrasyon sentez biyosentez gibi kavramlar kullanılabilir Anlaştık mı Bunların hepsi aynı anlama geliyor bir yapım reaksiyonu sırasında ATP enerjisi harcandığını da unutmamanı istiyorum yıkım reaksiyonuna bakacak olursak da yıkım demek yerine katabolizma yadımlama parçalama hidroliz Hatta sindirim de diyebilir bu olay sırasında ATP enerjisi harcanmaz unutma tamam mı burada yazdığım örneklerdeki tepkimeler de önemli lütfen Onlara da bak hangi tepkimenin yapım tepkimesi hangi tepkimenin yıkım tepkimesi olduğunu bilmemiz önemli su kullanarak gerçekleştirdiğimiz Reaksiyon on lın genel ifadesiyle hidroliz reaksiyonu olduğunu söyleyebiliriz ama istisna olarak da biraz sonra sana bir örnek vermiş olacağım homeostaziye Gelecek olursak da bu İç denge canlılar değişen ortam şartlarına karşı kendilerini belirli sınırlar içerisinde tutmak isterler biz buna homeostaz Yani iç denge adını veriyoruz mesela burada yemek yedikten sonra bizim vücudumuzda pankreasın etkisine bağlı olarak İnsülin hormonu salgılanır insülin de kan şekerini düşüren bir hormondur yemek yedikten sonra insülin hormonunun fazla salgı ıyor olması kan şekerimizi dengelemek için yaptığımız olaylardan biridir yani homeostaziyi sağlamak için yaptığımız olaylardan biridir diyebilirim adaptasyona Gelecek olursak 2024 msü sorusu olarak bunu görüyorsun adaptasyon örneği olabilecekler sorulmuştu hemen burada da bakalım ilk olarak adaptasyonun tanımını hatırlatmak istiyorum Sana canlıda hayatta kalma ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklere Biz adaptasyon adını veriyoruz ve bu doğal seçilim sonucu oluşuyor yani burada hemen şunu söylemek istiyorum bir bitkiyi düşünelim yaprağının geniş olması ya da yüzeyinin dar olması kesinlikle onun hayatta kalma ve üreme şansını artırır Ne alaka hocam diyecek olursan da nemli bölge ortamlarında Yaprakların yüzeyleri daha geniştir ama kurak bölge bitkilerinde Yaprakların yüzeyleri daha dardır Çünkü yaprak yüzeyinden gaz alışverişi yapılır ve gaz alışverişi yapılırken fazla su kaybedilir İşte bu nedenle kurak bölge bitkileri hayatları tehlikeye girmesin diye yaprak yüzeyleri daha dardır Bu bir adaptasyondur Bunu da bilmeni istiyorum örneklerini de zaten burada verdim msü sorusu olarak da sorulduğunu söylemek istiyorum organizasyona Gelecek olursak da her şeyin belli bir sırada olmasından bahsediyoruz Yani mesela Bir Düğün Dernek yapacağımız zaman bir organizasyon şirketi kurarsak Biz her iş böyle rayında gider değil mi Sıkıntısız bir şekilde devam eder işte burada da aynı olay oluyor tek hücreli canlılarda ve çok hücreli canlılarda organizasyon basamakları Tabii ki biraz farklılıklar var başlangıçları aynı ama sonrasında Çok hücreli canlılarda farklı organizasyon basamaklarından bahsedeceğiz Hemen bunları da söyleyeyim sana çünkü burada da 2016 yılında tyt'de bir soru sorulmuştu hemen ifade edeyim Sonrasında da soruyu söyleyeyim tek hücreli canlılarda organizasyon basamakları atom molekül organel ve hücre olmak üzere dört basamaktan oluşurken Çok hücreli canlılarda bu basamaklara ek olarak Doku organ sistem ve organizmanın olduğunu görüyoruz 2016 çıkmış sınav sorusunda ne vardı diyecek olursak da tatlı suda yaşayan tek hücreli bir canlıda görülmeyen sorulmuştu O da embriyonik gelişimde çünkü tek hücreli canlı da zaten organizasyon basamağı bu kadar olduğu için hücreye kadar olduğu için embriyonik gelişimden bahsedemeyiz neslin devamlılığı için zorunlu olup canlı olmak için zorunlu olmayan ortak özelliklerden biridir diye sorulmuştu işte burada biz üreyemez diyemeyeceğim için o canlıya neslini devam ettiremiyor deriz değil mi İşte burada neslini devam ettirmek için zorunda olduğu ortak özelliklerden biridir diye ifade edeyim eşeyli ve eşeysiz olmak üzere ikiye ayrılıyor burada Geniş çaplı her yere değinmek Çünkü burası temel oluşturuyor Hemen şimdi bir de şunu söyleyeceğim Hasret olarak sana bir kodlama vereceğim bu tüm anlarda görülen ortak yapılar Tamam mı Şimdi bunlarda nelerdir diyecek olursak hücre zarı ATP sitoplazma ribozom enzim DNA ve RNA tüm canlılarda ortak olarak bulunur O zaman şu ribozom kısmına biraz daha detaylı bir şekilde değinmek istiyorum zaten kg soru yaptırır kısmında da bunu verdim ribozomun görevi nedir protein sentezini gerçekleştirmektir o zaman protein sentezinin gerçekleşiyor olması da tüm canlılarda ortak mıdır Evet peki tüm canlılarda ortak olarak gerçekleşen bu protein sentezinin olayını söyleyecek olursak da n tane amino asit bir araya geliyor protein yapılıyor ve açığa n -1 su çıkıyor ya o zaman bu bir Dehidrasyon tepkimesi mi Evet Dehidrasyon olayı da tüm canlılarda ortak olarak gerçekleşir dememiz gerekir işte böyle yaparak öğrendiklerimizin üstüne bir şeyler daha koymuş oluyoruz çok daha iyi oluyor böyle olursa zaten daha başarılı olacağını söyleyebilirim şimdi soru çözerken dikkat etmeni istediğim yerlerden birine geliyorum burada canlıların ortak özellikleri ile ilgili genelleme ifadesi kullanılması zorunlu yani tüm canlılar uyarılara tepki verir ama tüm canlılar sinir sistemi ile tepki verir derse doğru olmayacak Tamam mı Yani bu şekilde genelleme ifadesi özele inmeyecek tamam mı Yani tüm canlılar hareket eder okey Ama tüm canlılar pasif şekilde hareket eder yanlış tamam mı Bunları zaten detaylı bir şekilde verdim buralara bakabilirsin şimdi canlıların temel bileşiklerine gelmek istiyorum temel bileşikleri Biz inorganik ve organik bileşikler olmak üzere ikiye ayırıyoruz inorganik bileşikler canlı bünyesinde üretilemez dışarıdan hazır olarak alınır bunu bilme istiyorum Bir de karbon ve hidrojen bir arada bulunmuyor bunlarda genellikle enerji verici olmadıklarını söylemem gerekir neden genellikle ifadesini kullanıyorum çünkü kemosentetik canlılar bu inorganik bileşikleri enerji verimi için kullanabiliyorlar bu inorganik bileşikler nelerdir diyecek olursan da asit baz tuz su minerallerdir diyorum o zaman bunun dışında kalanlar organik oluyor yani karbonhidratlar yağlar proteinler enzimler ATP vitaminler hormonlar nükleik asitler Bunlar organik bileşiklerdir organik bileşikler içerisinde besinler alınanların çoğu hücre zarından geçemeyecek büyüklükte Bu nedenle sindirilip hücre zarından geçebilir Ken inorganik bileşikler küçük olduğu için direkt Man hücre zarından geçebiliyor Peki inorganik bileşikler için bir de şunu söyleyeyim yapıcı onarıcı ve genellikle düzenleyici molekül Bunlar neden genellikle ifadesini kullanıyorum çünkü bazı mineraller var ki mesela Kurşun civa gibi bunlar ağır metaller İşte bu nedenle Bunlar düzenleyici değil genel ifadeyi de böylelikle söylemiş oldum Peki organik bileşikler içerisinde Yapıcı Arıcı düzenleyici ve enerji verici olanlar var Hadi gel onların ne olduğunu bilelim çok önemli enerji verici olanlar karbohidrat protein yağ tamam mı yapıya katılanlar ve onarıcı olanlar da Bunlar düzenleyici olanlara Gelecek olursak karbonhidratların düzenleyici olmadığını bilmen çok önemli protein lipit enzim vitamin ve hormonlar düzenleyici olan organik bileşikler nükleik asitler de yönetici moleküllerin yapısına katılmış oluyor bunları söyledim detaylı bir şekilde Hemen şimdi suya gelmek istiyorum inorganik bileşikler içer asit baz tuzu geçiyorum Zaten onlar kolay geliyorum suya e 2015 çıkmış sınav sorusu suyun özelliği ile ilgili bir soru sorulmuştu O yüzden burada özelliklerine dikkat etmeni istiyorum zaten çok iyi bir çözücü olduğunu hidroliz reaksiyonlarında kullanıldığını falan biliyoruz ama ekstra Öz ısısının yüksek olduğunu söylemek istiyorum Bu nedenle de sular geç ısınıyor geç soğuyor yani Böylelikle su altında yaşayan canlıların hayatı da kolay olmuş oluyor enzimler % 155'i su varlığında çalışamazlar Bu yüzden de mesela susuz ortam Bir besinin daha iyi bir şekilde korunduğunu söyleyebilirim mesela Kuru ve yaş üzümü örnek verecek olursam da hangisi daha çabuk bozulur diyecek olursam Tabii ki de yaş üzümün hızlı bir şekilde bozulacağını söylemen gerekir Çünkü bakteriler Suyun olduğu ortamda daha çok faaliyet gösteriyor enzimatik reaksiyonlar oluyor Böylelikle bozulma olayı daha hızlı bir şekilde gerçekleşiyor Anlaştık mı Bir de Taşıyıcı özelliğinden de bahsetmek istiyorum damarımız İçinde kanımız akıyor ya fışırtı işte bu fışırtı akmakta da yine suyun görevli olduğunu söyleyebilirim Hemen minerallere geliyorum 2015 çıkmış sınav sorusu hemen bu soruyu hatırlayalım minerallerin bitki gelişimine etkisi ile ilgili bir grafik sorusu sorulmuştu yorumlama sorusuyla şunu söylemek istiyorum mineraller genel olarak düzenleyici ve bunlar enerji vermiyorlar neden enerji vermiyorlar çünkü bunlar inorganik bileşikler inorganik bileşikler enerji verici değildi ama kemosentetik canlılar bazı inorganik bileşikleri enerji verici olarak kullanabiliyordu bunu da söyledikten sonra inorganik bileşik şik lle ilgili hatırlatmam gereken her şeyi söyledim organik bileşiklere Geliyorum şimdi burada organik bileşiklere geçiş yapmadan önce monomer polimer hidroliz Dehidrasyon büyük madde küçük Madde ne demek onlardan bahsetmek istiyorum zaten çıkmış bir sınav sorusu var burada hemen detaylı bir şekilde söyleyeceğim monomer dediği zaman Küçük Bir maddeyi aklımıza getireceğiz ama her küçük maddeye Biz monomer diyemiyoruz monomer yapı taşı demek bir birim demek Anlaştık mı Bunlar küçük olduğu için hücre zarından direkt geçebiliyor mu Evet geçe Peki monomer Maddeler neler amino asit glikoz galaktoz Fruktoz İşte bunlar monomer maddelerdir O zaman biz bunları kullanarak polimer mi yapacağız Kesinlikle öyle polimer dediğimiz zaman büyük madde aklımıza gelecek ama her büyük madde polimer değil Bunu da unutmayalım polimer olabilmesi için bir maddenin kesinlikle aynı ya da benzer birçok Molekülün bir araya gelmesiyle oluşması gerekiyor hemen örnekle açıklayacak olursam da nişasta glikojen selüloz kitin protein enzim bunlar ya da nükleik asitler Bunlar polimer maddelerdir yani Mesela nükleik asitler çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesiyle oluştuğu için polimerdir ya da mesela nişasta ya da glikojen Bunlar n tane glikozun bir araya gelmesiyle oluşan polimer maddelerdir ya da proteini düşünecek olursan n tane amino asitin bir araya gelmesiyle oluştuğu için polimer maddeler olmuş oluyor 2024 çıkmış sınav sorusunu söyleyecek olursam Aşağıdakilerden hangisi polimer değildir diye sormuştu O da ne yağlar Çünkü Yağlar ne 3 yağ asidi bir gliserol den oluşuyor Yani farklı moleküllerin bir araya gelmesiyle oluştuğu için büyük ama polimer değildir diyoruz Anlaştık mı büyük maddeler de polimer maddeler de hücre zarından geçemezler sindirilip geçebilirler monomerler de küçük maddeler de hücre zarından sindirilmeden geçebilir o zaman küçük maddelerin ne olduğunu monomer maddelerin ne olduğunu da Bilmemiz gerekiyor çünkü özellikle şu küçük maddeler var ya hücre zarından madde geçişlerinde şekilli Şükürlü sorular oluyor O soruları yapabilmek için bunları Bilmemiz gerekiyor Mesela burada gazları suyu yağ asidi gliserol Vitamin mineral ayıraçlar küçük maddeler olduğunu ama monomer madde olmadığını Bilmemiz gerekiyor Bunlar hücre zarından geçebiliyor mu geçebiliyor özellikle ayıraçlar zaten sorularda detaylı bir şekilde verilir parantez içi bilgisi olarak iyot nişastanın ayıracıdır ve o ortama mavi mor renk almasını sağlar gibi bir ifade geçer ama onun ayıraç olduğunu ve hücre zarından direkt geçebildiği bilmen gerekiyor çok çok önemli burada monomer ve polimer kavramını da basitleştirerek bir görsel üzerinden ifade edecek olursam monomer yani küçük yapı taşlarını görmüş oluyorsun Bunların aynı ya da benzer olanlarının bir araya gelmesi ile polimer maddeler oluşuyor Bu polimer maddeler büyükler hücre zarından geçemiyorlar sindirilmeden unutmayalım Burası çok önemliydi özellikle üzerine basmak istedim 2018 msü sorusunu burada görüyorsun Dehidrasyon sentezi ile olan olaylar sorulmuştu O yüzden bunu iyi bir şekilde bilmeni istiyorum tanımsal ifadesine bakacak olursak da küçük maddeden büyük madde oluşurken açığa su çıkarttığımız olay ara biz Dehidrasyon adını veriyoruz hemen Şuradaki örnek üzerinden sana açıklayacak olursam n tane amino asit bir araya geliyor protein yapılıyor ve açığa n -1 su çıkmış oluyor burada amino asit küçük protein de büyük değil mi aynı zamanda amino asit monomerdir protein de polimerdir o zaman ben buradan küçükten büyük yapıyorum ve açığa su çıkartıyorum değil mi Evet işte bu bir Dehidrasyon tepkimesidir Dehidrasyon demek yerine yapım diyebilir miydi Evet diyebilirdi anabolizma diyebilir miydi diyebilir di Bunları da unutma o zaman bunun sentezi sırasında ATP harcanıyor mu kesinlikle harcanıyor yapıcı olmak daha zordur Bu nedenle enerji harcanır gibi düşünebilirsin o zaman bunun tam tersi de hidroliz reaksiyonu oluyor yani proteinin su ile birlikte parçalanması olayına Biz hidroliz reaksiyonu adını vermiş oluyoruz ama şunu Unutmayalım ki su kullanılan her tepkimeye Biz hidroliz diyemiyoruz hemen örnekte açıklayacak olursam burada bir fotosentez denklemini görmüş oluyorsun Bak fotosentez fotosentez sentez yazıyor bir yapım reaksiyonu mu bu Evet yani ben burada Küçük şeyleri bir araya getirip büyük bir şey yapıyorum o zaman burada birleştirme olayını gerçekleştiriyorum yani su kullandığım her tepkimeye de hidroliz diyemediğimiz buradan anlamış oluyorsun bir de su açığa çıkardığım her tepkimeye de Dehidrasyon diyemiyorum Hemen onu da örnekle açıklayayım sana biraz önceki tepkimenin tam tersini burada söyleyeceğim yani besinin oksijenle parçalanması sonucu karbondioksit ve suyun oluşması olayı bir solunum olayıdır Burada su açığa çıkar ama Bu bir yapım reaksiyonu Yani bir Dehidrasyon değildir Bu bir yıkım reaksiyonudur Çünkü burada besin yapı birimlerine kadar ayrıştırıldığı da su açığa çıkıyor ama su açığa çıkan her tepkimeye Dehidrasyon diyemiyoruz hidroliz reaksiyonunda su kullanılıyor ama su kullandığımız her reaksiyona hidroliz diyemiyoruz Bak bu vurguladığım Yerler çok önemli Karbonhidratlar ilk sırada enerji verici olarak kullanılıyor ama bu Karbonhidratlar içerisinde de enerji vermeyen var onu da zaten söyleyeceğim yapıcı onarıcı ve enerji vericidir ama düzenleyici değiller çok çok önemli düzenleyici olmadıkları sorularda karşımıza gelebilir yapılarındaki şeker sayısına göre biz Karbonhidratları üçe ayırıyoruz monosakkaritler disakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere bu Mono ve polisakkaritlerin neler olduğunu bilmen çok çok önemli O yüzden hemen söyleyeceğim sorularda karşımıza geliyor hem de AYT için de zaten temel Burası monosakkaritler içerdiği karbon sayısı sayısına göre 3 karbonlular 5 karbonlular ve 6 karbonlular olmak üzere üçe ayrılıyor ama 3 karbonlular çok fazla karşımıza çıkmaz tyt kısmında 5 ve 6 karbonlular burada bilmen gerekiyor 5 karbonlular riboz ve deoksiriboz durur Bunlar nükleik asitlerin yapısına katılan karbonhidratlardır ve bunlar enerji vermez o zaman Bunlar enerji vermediği için tüm Karbonhidratlar enerji vermek demek doğru mu olur Hayır zaten canlıların ortak özellikleri dışında tüm bütün hepsi sadece yalnızca gibi kavramlara dikkat etmeni istiyorum Anlaştık mı 6 karb onlara Gelecek olursak da glikoz galaktoz ve fruktozdan bunlardan iki tanesi bir araya gelince disakkaritler oluşacak ya da çok sayıda glikoz bir araya gelince de polisakkaritler oluşmuş olacak o zaman disakkaritin olması durumuna bakacak olursak da iki tane monosakkarit bir araya gelecek disakkarit yapılacak maltoz laktoz ve sükrozun sükrozun bu arada diğer ismi sakkaroz Bunlar disakkarit burada maltoz ve sükroz Bitkisel kaynaklı iken laktoz hayvansal kaynaklı olmuş oluyor polisakkaritlere Gelecek olursak da Bunlar yapısal ve deposal olmak üzere ikiye ayrılıyor deposal olanlar nişasta ve glikojen iken yapısal olanlar kitin ve selüloz olmuş oluyor detaylı bir şekilde bilmen gerekenleri söyleyeceğim şimdi monosakkaritlerden başlıyorum Mono tek demek sakkarit şeker demek Yani bunlar tek şekerler O zaman tek bir şeyi parçalamaya ihtiyaç duyar mıyız duymayız o yüzden bunlar direkt Man hücre zarından geçebilirler diyoruz Çünkü ne Bunlar küçükler bak Neyin geçip neyin geçemediğini bilmemiz çok önemli Bir de burada şunu söyleyeceğim karbonhidratların yapısında glikozit bağı var protein inlerin yapısında peptit bağı var yağların yapısında da Ester bağı bulunmuş oluyor şimdi karbonhidratların yapısında glikozit bağı var dedim ama monosakkaritlerde bağ yoktur Bunu unutma Çünkü şimdi hemen bir kalem arayayım Hah buldum Dur hemen uzatayım Şimdi iki tane kalemim var benim bu iki tane kalem kaybolmasın diye Ben bunu bir şeyle bağlamak isterim ama tek kalemim varsa ben bunu herhangi bir şeyle bağ yapmak istemem Bu nedenle monosakkarit tek şeker olduğu için yapısında glikozit bağı bulunmadığı da ayırt edici bilgilerimizden birisi bak video içerisinde şu ayırt edici bu ayırt edici dediğim yerleri ekstra not alabilirsin monosakkaritler de içerdiği karbon sayısına göre 3 karbonlu 5 karbonlu 6 karbonlu olmak üzere üçe ayrılıyordu ya burada 5 ve 6 karbonlular bizim için önemliydi 5 karbonlular enerji verici değildi o zaman onun dışında solunum reaksiyonu ile yıkılarak enerji verenler ne olacak altı karbonlular olacak peki burada altı karbonlular bakacak olursak da glikoz galaktoz Fruktoz Bunlar birbirinin izomeri Yani bunların kapalı formülleri aynı açık formülleri farklı kapalı formülleri nedir hocam diyecek olursan da C6 h12 o 6'dır glikoz kan şekeri ya da üzüm şekeri olarak bilinir ve üretici canlılar tarafından üretilebilir galaktoz Süt şekeri olarak bilinir hayvanlarda ve bazı bitkilerde üretilebilir fruktoza baktığımız zaman Frutti den aklına getirebilirsin meyve şekeridir en tatlı Şekerdir ve bitkiler tarafından üretilebilir şimdi tatlılık derecelerine göre heksozlar bilmeni istiyorum en tatlı olan Fruktoz en tatsız olan da galaktoz galaktozun içinde laktoz yazıyor ya laktoz süt yani bir şey eksik süt gibi düşünebilirsin tatsız olduğunu buradan aklına getirebilirsin şimdi disakkaritlere gelecek olursam 2020 msü sorusu olduğunu Görüyorsun hemen 2020'de ne sorulmuş disakkaritler le ilgili hangisi yanlıştır diye sorulmuş o zaman disakkaritlerin genel yapısını Bilmemiz gerekiyor buradan iki tane monosakkaritin bir araya gelmesiyle mi oluşuyor disakkaritler Evet o zaman ben iki tane bir şeyi bağlamaya ihtiyaç duyuyor muydum duyuyordum yani burada glikozit bağı olacak Unutmayalım peki Peki büyüdü mü Şimdi bunlar disakkarit olunca Evet Çünkü iki tane monosakkariti bir araya getirdim büyüdükleri için ben bunları hücre zarından direkt geçirebiliyor muyum geçiremiyorum o zaman sindirilmeden yani hidroliz edilmeden hücre zarından geçemezler Peki bunlar nelerdir masal olarak kodlayabilirim maltoz laktoz ve sükroz yani diğer ismiyle sakaroz olmak üzere Biz en önemli disakkaritleri üçe ayırmış oluyoruz hemen detaylı bir şekilde maltozdan başlamak istiyorum sayfamı şöyle ın bir bitki olduğunu bilirsek zaten Bitkisel kaynaklı olduğunu bilebiliriz Burada maltozun iki tane monosakkaritin bir araya gelmesiyle oluştuğunu Bilmemiz gerekiyor ama bunların ne olduğunu da Bilmemiz gerekiyor iki tane glikoz bir araya gelerek maltoz yapılıyor ve açığa su çıkıyor işte bunu Bilmemiz gerekiyor çok önemli nasıl aklımızda tutacağız hemen şöyle burada maltozu mal olarak düşüneceğiz iki geri zekalı bir mal eder olarak bunu kodlayabilirim tamam mı Şimdi o zaman bir disakkarit olan bu maltozun içerisinde kaç çeşit monosakkarit var Tek çeşit kaç tane iki tane çeşit mi diyor tane mi diyor soru da oraya dikkat etmeni istiyorum sükroz yani sakarua Gelecek olursak bunun diğer ismi de çay şekeridir o zaman çay şekerinde şeker pancarı ya da şeker kamışı kullanıldığına göre bunların da bitki olduğunu düşündüğümü ze göre Bitkisel kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz bu sükrozun yani sakkarozun olması için de iki tane monosakkarit ihtiyacım var Bunlardan birisi glikoz diğeri de Fruktoz olmuş oluyor Hemen geliyorum laktoza laktoz hayvan al kaynaklı bir disakkarit hemen buradan e hangi yapı birimlerinden oluştuğuna bakacak olursak glikoz ve galaktoz birleşiyor laktoz yapılıyor ve açığa su çıkmış oluyor Bak şimdi galaktozun içinde ne yazıyor laktoz yazıyor Gördün mü Evet işte bu nedenle laktozun glikoz ve galaktoz danan oluştuğunu düşünebilirsin zaten biz maltoza iki geri zekalı demiştik O zaman iki tane glikoz bir araya gelince maltoz yapılıyor dedik O zaman glikoz ve fruktoz birleşince sükroz olduğunu düşünebiliriz değil mi Bir tek bu kalıyor zaten O yüzden hangi yapı birimlerinden oluştuğunu bilmen çok çok çok önemli Son olarak şunu söyleyeyim laktoz hayvansal kaynaklı maltoz ve sükroz da Bitkisel kaynaklı oluyor polisakkaritlere yani çok şekerlere bizlere Gelecek olursak yani burada çok sayıda monosakkarit bir araya gelecek ve polisakkarit yapılacak polisakkaritler Bu arada polimer midir Evet bunlar nelerdir nişasta glikojen selüloz ve kitin olmak üzere dörde ayrılıyor ama bunları da kendi içerisinde Biz yapısal ve deposal olmak üzere ikiye ayırıyoruz yapıs al olanlar selüloz ve kitin iken glikojen ve nişasta deposal olan polisakkaritler 2013 2023 sınav sorusu Hadi bakalım 2013'te ne sorulmuş hangi iki organik Molekülün yapı taşı benzerdir diye sorulmuş yani burada seçeneklerde de glikojen ve nişasta vardı bunların ikisinin de n tane glikozun bir araya gelmesiyle oluştuğunu bilmen çok önemli O zaman bunları kesinlikle Bilmemiz gerekiyor Anlaştık mı Bunlara ek olarak disakkaritleri de seçeneklere verebilirler disakkaritler iki tane Mon sakarin bir araya gelmesiyle oluşuyordu onu da bilelim tamam mı Bir de 2023'te ne sorulmuş hemen onu da söyleyeyim selüloz kitin nişasta ile ilgili ortak olanlar sorulmuş o yüzden yani burayı net bir şekilde Bilmemiz gerekiyor şimdi hemen glikojenden devam ediyorum Bu arada glikojenden devam etmeden önce şunu da söyleyeyim Bu glikojen nişanı selüloz kitin en tane glikozun bir araya gelmesiyle oluşan polisakkaritler ya o zaman neden farklı isimler verildi diyecek olursan da bunların bağlanma biçimleri farklı bak glikojen böyle nişasta böyle o yüzden den farklı isimleri alıyor Tamam mı hemen glikojene Bakalım burada glikojenin depo polisakkariti olduğunu bilelim ama hangi canlılar bunu depo ediyor onlar da önemli hayvanlar bakteriler arkeler ve mantarların depo şekline Biz glikojen diyoruz sorula karşımıza geliyor 2014 çıkmış sınav sorusunda da zaten Bununla ilgili bir soru sorulmuştu soru da şuydu depo şekli sorulmuştu glikozun Bir de depo edildiği yer sorulmuştu mesela insanlarda glikoz glikojen şeklinde Kara ciğer ve kasta depo ediliyor O yüzden bunu da bilelim zaten burada tepkimesini de görmüş oluyorsun nişastaya geldiğimiz zaman da bitkilerin depo polis hakareti oluyor yani bitkiler bunu depo edebiliyor ama hayvanlarda nişasta bulunur mu evet bulunur Depo edilmez ama bulunur yani biz nişastalı Bir şeyler yeriz pirinç yeriz Mısır yeriz o nedenle Biz bunu sindirebilir ama hücre dışında sindirimini gerçekleştirebiliyoruz selüloza geldiğimiz zaman da bu yapısal bir polisakkarit bitki ve alglerin hücre çeperinin yapısına katılmış oluyor neyin yapısına katıldığı önemli 2017 çıkmış sınav sorusu var burada soru da şuydu selülozun insanlar tarafından sindirilmeye diyetle alınmasının sebebi sorulmuştu insanlar tarafından sindirilmiyor ama sindirim kanalında mukus salgısını uyardığı için sindirimin daha kolay bir şekilde gerçekleşmesini sağlıyor Bu nedenle lifli gıdalarla beslenmemiz önemli olduğu diyetisyenler ve Doktorlar tarafından tavsiye ediliyor Bir de burada 2019 msü sorusu var selülozun sindirilmemiş selüloz bizde sindirilmiyor çünkü selülaz enz olmadığı için işte bu enzim olsaydı sindirilebilir biliyor otçul memeliler sindirebilir Çünkü onların bağırsağında yaşayan mutalist bakteriler selülaz üretebiliyor Yani bunu sindirebilen zim üretiyorlar Böylelikle de selüloz sindirilmiş oluyor kitine Gelecek olursak da böceklerin dış iskeleti ve mantarların hücre duvarında bulunduğunu söyleyebiliriz yapısında azot bulunan tek şeker olduğu için ayırt edici bilgilerden birisi ünlem ünlem ünlem Bunun dışındaki polisakkaritlerde azot bulunmuyor O yüzden önemli emli bilgilerimizden birisi tamam mı Hemen devam ediyorum lipitlere lipitler yani yağlar ikinci sırada enerji verici olarak kullanıldığını bilmemiz çok önemli Bunlar büyük mü büyük polimer mi değil zaten 2024 sınav sorusu olduğunu söylemiştim polimer olabilmesi için aynı ya da benzer birçok Molekülün bir araya gelmesi gerekiyordu burada yağ asitleri ve gliserol farklı maddeler olduğu için burada Buna büyük madde ama polimer diyemiyoruz O zaman benim Bunu hücre zarından geçirebilmek Evet yapıcı onarıcı düzenleyici ve enerji verici oluyor yapısında ne vardı Ester bağı vardı karbonhidratlarda glikozit bağı proteinlerde de Ester bağı var önemli Yağlara baktığımız zaman da trigliseritler fosfolipitler ve steroidler dirir diyeceğiz fosfolipitler ve trigliseritlerde Ester bağı varken steroidlerde yoktur steroidler en küçük yağ moleküllerdir burada 2017 ve 2021 çıkmış sınav sorusunu Görüyorsun hemen soruların doğru şeklini ifade edeyim 2017 yılında trigliseritler le ilgili hangisi yanlıştır denildi 2021 yılında da trigliseritler le ilgili hangisi doğrudur denildi o yüzden Bak yanlıştır Doğrudur dediği için özelliklerine dikkat etmen gerekiyor Bunlar polimer değildir depo yağlardır ve yapı taşları arasında Eser bağı bulunur ve bu nedenle depo yağı olduğu için çok fazla metabolik su açığa çıkartıyor ve Develer de bunu hörgüçlerine depoluyor ki çok fazla metabolik su açığa çıkarabildiği için önemli bilgilerimizden birisi Anlaştık mı Ester bağı bulunduğunu biliyorsun Bir de burada nötral yağın 3 yağ asidi bir gliserolden meydana geldiği ini biliyoruz ya işte bunun sonucunda da ü tane su açığa çıktığını da bilmeni istiyorum bir nötral yağın sentezinde hangilerinin miktarı azalır artar Bunlar da sorulabilir buradan bunlara bakabilirsin zaten okun bir tarafı azalırken diğer tarafı artmış olacak bir de burada şunu söylemek istiyorum Bir önceki sayfaya dönecek olursam Hemen şurada bir nötral yağın yapısında bulunanları görüyorsun yağ asitleri var ya burada bu üç tane yağ asidi aynıda olabilir iki tanesi aynı birisi farklı da olabilir bu arada yağ asitleri de Doymuş ve doymamış olmak üzere ikiye ayrıl diyor Bunların hepsi doymamış da olabilir hepsi Doymuş da olabilir ikisi Doymuş biri doymamış da olabilir Bunu da söyleyeyim sorularda karşımıza geldiği için söylüyorum Doymuş doymamış ayrımın da içerdiği karbon atomları arasında çift bağ ya da tek bağ olması durumuna göre söylemiş oluyoruz Şimdi bizim vücudumuzda esansiyel olan maddeler var yani canlı bünyesinde üretilemeyen dışarıdan hazır olarak alınan maddelere Biz temel yani esansiyel maddeler diyoruz Bu maddeler Amino asitler de olabilir yani bazı Amino asitler de oluyor bazı yağ asitleri de oluyor ve mesela vitamin ve mineraller de bizim vücudumuz için esansiyel Yani biz onları üretemeyiz dışarıdan hazır olarak alırız o yüzden sorularda bize esansiyel olup olmayan da sorulabilir bunu da söylemiş olayım fosfolipitlerde ik ya asidi bir gliserol ve bir de Buna ek olarak da Kolin ve fosfat grubundan oluşmuş oluyor fosfolipitler Hücre zarının yapısına katıldığı için önemli burada hücre zarının şeklini görüyorsun burada baş kısmı ve kuyruk kısmını görüyorsun fosfolipit tabakanın çift sıra fosfolipit tabakadan olduğunu söyleyebiliriz hücre zarının da işte Burada baş kısmı suyu seven kısım iken kuyruk kısmı suyu sevmeyen kısım oluyor Bunu da bilelim steroidlere geldiğimiz zaman en küçük yağ molekülleri Ester bağı yok Bunun içerisinde kolesterol hayvan hücre bileşimi ve bu da steroid yapılı bir moleküldür ek vitaminleri ve bir de Buna ek olarak da eşeysel hormonlar yani östrojen progesteron Testosteron da yine steroid yapılıdır söyleyebilirim şimdi lipitler ile ilgili zaten burada tabloları görüyorsun tablolar çok önemli öğrendiklerini şöyle bir toparlamanın sağlar buralara bakabilirsin proteinlere gelecek ol 2023 msüde sorulmuş hemen Ne sorulduğunu bakıyorum genetik şifreye göre sentezlenenler sormuştu genetik şifreye göre sentezlenen hemen şöyle bileceğiz DNA'ya bakarak Biz rna'lar yazarız rna'dan da protein sentezini gerçekleştiririz O zaman burada proteinler ve RNA çeşitleri kesinlikle dna'daki bilgiye bakılarak yazılır yani genetik şifreye göre yazılır o zaman 2023 msü sorusunu da çözmüş olduk sindirilmeden hücre zarından geçemez bunlar değil mi Bu nedenle benim sind Mem gerekir büyükler ve aynı zamanda Bunlar polimer bir de şunu söyleyeceğim karbohidrat yağ ve protein Bunlar enerji veriyorlar ya ben şimdi bunları sindirdim sindirecek besin monomerlerini solunumla parçalayacağım daha sonra enerji elde etmiş olacağım işte burada çok önemli bir bilgi veriyorum sana sorular da karşımıza gelebilir karbohidrat yağ protein bunların üçünün solunumla parçalanması sonucu karbondioksit su ATP ve ısı açığa çıkar ama Buna ek olarak sadece proteinlerde amonyak açığa çıkar o zaman amonyakla ilgili bir şey görüyorsan ya da amino gruplu bir şey görüyorsan kesinlikle amino asit ya da protein aramalısın sorularda karşımıza gelebilir 3üncü sırada enerji verici olarak kullanılıyor zaten birinci sırada karbohidrat sonra yağlar sonra proteinler kullanılıyor proteinlerin yapı birimleri neler n tane amino asit n tane amino asit bir araya gelerek protein sentezini gerçekleştiriyoruz ve açığa da su çıkarıyoruz O zaman bu bir Dehidrasyon olayı mı Kesinlikle öyle proteinler çok sayıda aminoasitin bir araya gelmesiyle oluştuğuna göre aminoasitin şeklini bakalım birlikte burada bir amino grubu bir karboksil grup bir de Radikal Grup olduğunu görüyorsun Radikal Grup değişken Grup bu değişken grubun değişiyor olması amino asitin çeşitli olmasını ve buna bağlı olarak da proteinin çeşitli olmasını sağlamış oluyor karboksil grubun çeşitli olması da diyebilir Aman seçeneklerde düşme oraya karboksil grup değil Radikal grubun farklı olması protein çeşitliliğini sağlamış oluyor temel esansiyel amino asitlerin de olabileceğini söylemiştim bu Amino asitler neler canlı bünyesinde üretilemedi yi için dışarıdan hazır olarak alınması gereken Amino asitler oluyor Bunlara ek olarak yağ asitlerini de söyleyebiliriz dedim Bunlardan başka vitaminler ve minerallerin de yine bizim vücudumuz için esansiyel olduğunu söyleyeyim Zaten 2021 msü sorusunda da bu sorulmuştu esansiyel olmayan maddeyi sormuşlardı olanları bilirsek zaten olmayanı seçenekte bilmiş oluruz şimdi bizim yediğimiz proteinle sentezlediği proteinin farklı olmasını sağlayan elemanlar var Bunlar nelerdir diyecek olursak amino asit sayısı sırası ve dizilişi diyeceğiz sorularda karşımıza gelebilir Biz ribozomda protein sentez imizi gerçekleştirdiğimiz biliyoruz ama soruda Sen yanılgıya düş diye ribozomda amino asit sentezi gerçekleşir diyebilir Aman düşme Amino asitler bir araya gelerek protein sentezi gerçekleştirilir bu olay ribozomda olur ama aminoasit sentezi ribozomda olmaz şimdi 2016 çıkmış sınav sorusuna bakıyorsun Burada burada tripeptit trisakkarit ve trigliseritin sentezinde açığa çıkan suların kıyaslaması sorulmuştu tripeptid din açığa çıkarttığı suyu görmüş oluyorsun sentezde 3 tane amino asit kullanılacak tripeptit diyorum tri 3 tane tamam mı O zaman ben burada 3 tane amino asit arasında iki tane bağ yaparım buna bağlı olarak da Bağ sayısı kadar su sayısı olduğu için 2 tane su açığa çıkartırım trisakkarit de böyle ama trigliseritte nasıl 3 yağ asidi bir gliserol birleşecek bir trigliserit yapılacak ama 3 tane su açığa çıkacak bu şekilde kıyaslamasını da sana söylemiş oluyorum proteinlerde dört farklı yapıda bulunabiliyor Primer sekonder tersiyer ve kuarterner olmak üzere Primer yapının işlevsel olmadığını ama diğerlerinin işlevsel olduğunu belirtmek istiyorum denatürasyon proteinin yapısının bozulması durumu renatürasyon da o yapısı bozulan proteinin eski haline gelmesi durumu Yapı bozulduğu zaman Aslında proteinin yapısında neler değişiyor onu bilmen gerekiyor proteinin üç boyutlu yapısı bozuluyor sadece onun dışında amino asit sayısı sırası ve dizilişinde ve aradaki peptit bağlarına bir şey olmuyor Onu da basitleştirerek bu görsel üzerinden ifade etmek istiyorum şimdi benim şöyle bir kolyem var Ben kolyemin buradaki Bağından bunu ayırırsan yapısını üç boy boyutlu şeklini bozmuş mu olurum Evet ama aradaki boncuklara ve boncuklar arasındaki Bağlara bir şey yapmadığım için bak böyle bir hale geliyor yani amino asitleri boncuklar diyecek olursak aradaki Bağlara da peptit bağı diyecek olursak amino asitlerin sırasına dizilişine çeşidine ve aynı zamanda aradaki Bağlara bir şey yapıyor muyuz yapmıyoruz ama üç boyutlu yapıyı bozmuş oluyoruz bunu unutma tamam mı Şimdi burada 2013 sınav sorusunu görüyorsun Biraz önce Zaten söylemiştim E iki tane organik molekül veriliyordu Bunlardan hangisi yapısal olarak benzerdir deniyordu glikojen ve nişasta demiştim ama şıklarda mesela insülinde vardı insülinin de protein yapıda olduğunu bilmen gerekir burada zaten parantez içinde yazdıklarımın hepsi protein olduğu için bunlara bakmanı istiyorum şimdi hemen enzimlerden kaldığım yerden devam ediyorum Biraz hızlanmak istiyorum Böyle zaman geçiyor hızlanıyor Çok da uzun sürsün istemiyorum ama hızlı bir şekilde tekrar yapmak istiyorum çok çok faydalı olmasını diliyorum enzimler reaksiyonu başlatırlar dersem dğt diyeceksin çünkü reaksiyonu başlatmaz başlamış olan reak aksiyonu hızlandırır çok çok çok önemli tepkimeden etkilenmeden çıkıyorlar ve bu nedenle de tekrar tekrar kullanılabiliyor yani Mesela ben sana buraya x + y y + z yazarsam burada y'nin enzim olduğunu bilmen gerekir sorularda da karşımıza gelebilir enzimin etki ettiği maddeye substrat demiş oluyoruz yani burada şunu söylemek istiyorum Sana substrat yüzeyi arttıkça tepkime hızı artmış olur Neden Çünkü enzimler substratlara dış yüzeylerinden etki ederler mesela ben bir patates yemeği yapacağım o yemeği yaparken Ken patatesi bütün bütün atmam da küp küp doğrarım Niye daha çabuk pişsin diye işte küp küp doğradığım için substrat düzeyini artırıyorum Böylelikle Enzimlerin dış yüzeylerinden her noktadan etki etmesini sağlayarak bu şekilde reaksiyonu hızlandırmış oluyorum Anlaştık mı Bir de enzimler genellikle takım halinde çalışıyorlar burada takım halinde çalışan enzimlerde bir enzimin ürünün başka bir enzimin substratı olabiliyor Aman hocam ne demek istedim falan deme hemen tepkime üzerinden sana anlatmak istiyorum şimdi ben burada nişastayı suyla birlikte hidroliz edeceğim Tabii ki de amilaz enzimi aracılığıyla bunu gerçekleştiriyorum amilaz enzimi nişastaya etki ediyor etki etmesi sonucunda da maltoz ve deksin oluşuyor burada oluşanları bilmek zorunda mısın değilsin AYT kısmı için geçerli ama burada e mantığını anlatmak için bu tepkimeyi vermek zorundayım şimdi burada ürünler bunlar değil mi ama giren maddeler Bunlar olduğu için o zaman enzimin etki ettiği madde de bu olduğu için substrat ne oluyor nişasta oluyor o zaman burada nişasta substrat maltoz ve deksin de ürün olmuş oluyor Hemen aşağıdaki tepkimeye bakacak olursak da ben bu maltozu alayım hidroliz edeyim Tabii ki de maltaz enzimiyle maltaz enzimi bu sefer buna etki edecek ve iki tane glikoz oluşması gibi bir durum gerçekleşecek O zaman burada ürünler glikoz olurken girenler bunlardı o zaman enzimin etki ettiği madde maltoz oldu yani substrat burada maltoz mu Evet burada maltoz Üründü burada substrat olmuş oldu yani burada bir enzimin ürünü başka bir enzimin substratın nasıl olduğunu anlamış oluyorsun çok çok önemli enzimlerden bazıları aktif bazıları pasif oluyor aktif olan Enzimlerin sonunun az ile bittiğini söylüyorum enzimler tepkimeyi başlatmıyor unutmayalım çok önemli enzimler de bir basit enzim Bir de bileşik enzim olmak üzere ikiye ayrılıyor basit enzimler sadece proteinden oluşurken bileşik Enzimlerin yapısında protein ek olarak yardımcı bir grup da bulunuyor yardımcı Grup organik de inorganik de olabilir yardımcı gruba Biz kofaktör adını veriyoruz bu kofaktör dediğimiz Yapı Eğer organik Bir molekül isse Bunun adına koenzim adını veriyoruz 2016 çık sınav sorusu hemen sorunun detayına bakalım birlikte koenzim olarak görev yapacak molekül sorulmuştu O yüzden bunun koenzim olduğu için organik bir bileşik olduğunu bilmemiz gerekir şıklarda da vitamini araman gerekir tamam mı Çünkü Enzimlerin yapısına katılacak yardımcı Grup inorganik de organik de olabilir diyorum ya inorganik olursa mineral olacak organik olursa da vitamin olacak o zaman koenzim olarak görev yapabilen vitamin olduğunu Bilmemiz gerekiyor enzimler de genel ifadeyle protein yapılı olduğu için gen kontrolünde sentezlendiği de önemli bilgilerimizden birisi Biraz önce demiştim ya substrat yüzeyi arttıkça tepkime hızı artar diye hemen örnek üzerinden de bunu açıklamak istiyorum burada bir bütün patatesi görüyorsun burada doğranmış patates Burada da rendelenmiş patatesi görüyorsun E bunların Hepsine de amilaz enzimini ilave ediyorum ve burada tepkime hızlarını kıyaslayacak olursam Tabii ki de rendelenmiş doğranmış ve bütün patates şeklinde 1 2 3 şeklinde sıralamayı söyleyebiliriz Bunun sebebini bize sorarsa ne diyeceğiz substrat yüzeyi in artırılmasıdır demiş olacağız ama Yandaki şekle bakacak olursan karaciğerli ve H2O 2'li bir soru görürsen hemen H2 O2 gördüğün yere substrat yazmanı istiyorum Bak bunu yaz tamam mı bunu yazarsan zaten soruyu çözdün O zaman burada substrat H2 O2 olduğuna göre burada Enzim ne olacak karaciğer içerisinde bulunan katalaz enzimi olacak Anlaştık mı tepkime hızlarını kıyaslayacak olursak da tabii ki de tepkime hızlarını kıyasladığımızda gibi yani patatesin yüzeyini arttırdığımız için Reaksiyon hızlı gerçekleşmişti Burada da karaciğerin yüzey alanında bir artırma yaptığımız için Reaksiyon hızlı gerçekleşti ama soruda sana burada der ki bu reaksiyonun 3 2 1 şeklinde gerçekleşmesinin sebebi substrat yüzeyinin artırılması derse dııt diyeceksin Niye Çünkü substrat neydi H2O 2'ydi O zaman neden Hocam biz bunun Reaksiyon hızının daha hızlı olduğunu söyledik diyecek olursan da buranın içerisinde katalaz enzimi var ya karaciğer içerisinde işte ben Birim zamanda daha fazla enzim açığa çıkarttığım dolayı reaksiyonun daha hızlı gerçekleşmesini sağladım bu çok önemli bu durumun Nedenini de Bilmemiz gerekiyor Soruyu net bir şekilde yapabilmek için Anlaştık mı Bunu da ifade ettikten sonra Enzimlerin çalışma hızını etki eden faktörlere gelmek istiyorum burada 2015 yılında çıkmış bir sınav sorusu olduğunu görüyorsun enzimlerle ilgili grafik yorumlama sorusuyla önemli zaten Önemli olan kısımları böyle fosforlu kalemle çizdim Eee böyle ve hızlı tekrar videomuzda çok daha önemli yerlere değinmek istediğim için hemen burayı da geçmek istiyorum vitaminlere Gelecek olursak da Bunlar genellikle İnsan vücudunda sentezlenmiş için esansiyel mi Evet yani bizim bunları dışarıdan hazır olarak almamız gerekir Ama provitamin a var provitamin D var hocam diyecek olursan da onlar Öncül onları aktifleştirmek Peki Vitaminler enerji verir mi vermez organik bileşikler içerisinde enerji vermeyenlerden birisi bu olmuş oluyor enzim yapısına koenzim olarak katıldığını Bilmemiz gerekiyor zaten biraz önce söylemiştim zaten çıkmış sınav sorusu diye de ifade etmiştim vitaminler de ikiye ayrılıyor suda çözünen ve yağda çözünenler olmak üzere suda çözünenler bıcı bıcı olarak kodlayabilir isin b ve c Onun dışında kalan A D eek vitaminleri de yağda çözünen vitaminler oluyor yağda çözünen vitaminlerin fazlası karaciğerde depo ediliyor bu nedenle eksikliği daha az hissediliyor ama suda çözünenler B12 hariç depolanmalı fazlasının İdrarla atıldığını söyleyebilirim Hormonlara Gelecek olursak da Hedef organa etki eden organik bileşikler ve bunlar düzenleyici olarak görev yapıyor tabii ki de Enzimlerin yapısına katıldığı için bunu söyleyebilirim bitkisel hormonlar da var hayvansal hormonlar da var mesela bitkisel bir hormon muzun olgunlaşmasında görev almış oluyor atp'ye Gelecek olursak da yine 2014 çıkmış sınav sorusunu burada görüyorsun ATP'nin şeklini bilmen lazım o şekil içerisinde hangi baz var Hangi beş karbonlu şeker var ve bağların neler olduğunu bilmen çok önemli soru da zaten bu sorulmuştu ATP gördüğümüz zaman canlı canlı canlı diyecektik artık Çünkü tüm canlılar enerji tüketimini gerçekleş ştiri oldu depolanıp transfer ediliyor muydu Hayır edilmiyordu unutmayalım yani Ben bugün çok enerjiyim Yarına ne olacağımı bilmiyorum Biraz enerjimi saklayayım diyemiyordu her gün o zaman ATP üretimini gerçekleştirmemiş çıkaran tepkimelere ekzergonik gerçekleşmesi için enerjiye ihtiyaç duyulan tepkimelere de endergonik tepkimeler adını veriyoruz ATP'nin üretilmesine fosforilasyon derken ATP'nin yıkılmasına defosforilasyon diyoruz o zaman yapım ve yıkım tepkimelerinden bahsetmiş oluyorum nükleik asitlere Gelecek olursam da Bunlar polimer midir Evet çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesiyle oluşan polimer maddelerdir kendi içerisinde DNA ve RNA olmak üzere ikiye ayrılmış oluyor şimdi 2022 msü sorusunu burada görüyorsun sorumuz DNA ve RNA farklılığıyla nelerin bulunup bulunmadığını bilmemiz çok önemli hemen bakalım yapısında bunların bir nükleotit olduğu için azotlu organik baz var 5 karbonlu şeker var ve fosfat grubu bulunuyor genel ifadeyle Bunlar ama özele indiğimiz zaman pürin ve pirimidin bazların görüyorum azotlu organik bazlar içerisinde pürinler beşgen ve altıgen halkanın birleşiminden olduğu için bu ismi alıyor pirimidinler de sadece altıgen halkadan oluşuyor Detay bunu çok bilmene gerek yok ama pürinler neler pirimidinler neler onu bilmemiz gerekir yazılışı uzun olan pirimidin oluyor yani tu piramidin Onun dışında kalan a ve g de pürin olmuş oluyor burada dna'da ve rna'da ayırt edici olanları söyleyecek olursam da adenin timin guanin sitozin DNA'ya ait adenin urasil guanin sitozin RNA ait oluyor o zaman DNA'ya özgü timin Ken RNA özgü de urasil olmuş oluyor 5 karbonlu şekerler de dna'da ve rna'da farklılık gösteriyor dna'da deoksiriboz rna'da da riboz zaten fosfat grubu aynıdır diye ifade edebilirim o zaman bunu da geçtikten sonra nükleotitlerin bir araya gelerek nükleik asitleri oluşturduğunu söylemiştim buradan aynı zincirde yani Mesela DNA'nın iki ipliğini düşünelim tamam mı O iki ipliğinden bir tanesini düşünelim şimdi bir iplikte nükleotitlerin birbirine bağlı olduğunu biliyorum ben o zaman şu nükleotit le şu nükleotitin birbirine bağlanmasında hangi bağ görev alır derse fosfodiester bağı olduğunu Bilmemiz gerekiyor Peki DNA'nın karşılıklı iki ipliğini birbirine nasıl bağlıyorum zayıf hidrojen bağlarıyla adeninle timin arasında ikili zayıf Hidrojen bağı var guanin ve sitozin arasında da üçlü zayıf Hidrojen bağı bulunmuş oluyor Bir de çok önemli bence nükleik asitte bulunan ve bulunmayanlar da karşımıza gelebilir sorulmamış olduğu için sorulabilecek düşünüyorum nükleik asitlerde bulunmayanlar protein amino asit peptit bağı ve Yağdır bunları bilirsen zaten bulunanları da gözünde canlandırabilirsiniz istiyorum ve hemen yoluma devam ediyorum DNA ile ilgili 2020 yılında çıkmış bir sınav sorusu var hemen bakıyorum DNA ile ilgili hangisi yanlıştır diye soruldu o yüzden DNA'nın özelliklerini bilmeni istiyorum yapısında bulunan bazıları söylemiştik çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesiyle oluştuğunu söyledim Bir de burada dna'daki şifreye göre Aslında Neyi sentezlediği de bir kez daha hatırlatacak olursam RNA çeşitlerini ve protein sentezini gerçekleştirdiğimiz biliyoruz O yüzden genetik şifreye göre proteini oluşturuyoruz ve aynı zamanda RNA çeşitlerini oluşturmuş oluyoruz Bir DNA molekülünde adenin bölü timin guanin bölü sitozin oranı her zaman birdir Bu nedenle Bir DNA molekülünde pürin ve piramidin oranının da her zaman 1 olduğunu söylemek istiyorum Bir de bir DNA molekülünde aynı olan elemanları da bilelim bunu puanda olarak kodlamanın istiyorum harfleri sana ifade edecek olursam p harfi fosfat sayısını ifade ediyor a harfi azotlu baz sayısını ifade ediyor n nükleotit sayısını D de deoksiriboz sayısını ifade ediyor burada fosfat sayısını deoksiriboz sayısını ve azotlu bazı görmüş oluyorsun yani bu bir nükleotit mi Evet o zaman Bir DNA molekülünde birbirine eşit olanlar azotlu baz sayısı fosfat sayısı deoksiriboz sayısı ve nükleotit sayısıdır diyeceğiz önemli bilgilerimizden birisi DNA kendini eşleyebilir mi Evet eşleyebilir biz bu olaya replikasyon diyoruz zaten Bir DNA kendini hücre kesinlikle bölünecek demektir bu da önemli bilgilerimizden birisi Şimdi mesela Benim e vücudumda Her yerimde aynı DNA var tamam mı Ama nasıl hocam yani şimdi gözümüzde elimizde aynı DNA mı var Nasıl oluyor bunlar diyebilirsin aynı DNA var ama aktif genleri farklı O yüzden bu da karşımıza gelebilir her yerimizde aynı DNA var ama aktif genler farklı olduğu için biri elimiz olurken biri Gözümüz olmuş oluyor 2022 çıkmış sınav sorusunu görüyorsun tyt'de soruldu sorulan soruda kalıtsal kavramların küçükten büyüğe olanıydı galiba büyükten küçüğe miydi tam hatırlayamadım da kalıtsal kavramların sıralamasıyla DNA'ya göre tek iplikli O yüzden burada DNA ve RNA'nın ayırt edici bilgilerini bilmeni istiyorum zaten 2019 çıkmış sınav sorusu da DNA ve RNA'nın ortak özelliği de DNA'nın kendini eşleyebilen söylemiştim ama RNA kendini eşleyemiyorum ve onaramıyor bunu da söyleyeyim kendine özgü azotlu organik bazılarını falan söylediğim için geçiyorum RNA çeşitleri de kendi içerisinde mrna trna rRNA olmak üzere üçe ayrılıyor en en fazla rRNA bulunurken en az da mrna bulunmuş oluyor şimdi ilk ünitemizi bitirdik ikinci ünitemize geçiyoruz biraz uzun sürdü biliyorum ama anlatmam ve hatırlatmam gerekenler Bu ilk ünitede çok daha fazlaydı Çünkü biyolojinin en temel konusu olduğu için böyle Geniş çaplı her yere değinmiş olduk hücreye Gelecek olursak da burada hücreler yapı ve gelişmişlik düzeyine göre ikiye ayrılıyor prokaryot ve ökaryot olmak üzere 2019 çıkmış sınav sorusuna hemen bakacak olursam prokaryot ve ökaryot hücre ayrımı sorulmuştu O yüzden prokaryot ve ökaryot hücrelerin ne olduğunu bilmeni istiyorum çekirdeği ve zarlı organeli olmayanlar prokaryot Ken çekirdeği ve zarlı organeli olanlar da ökaryotlar oluyor prokaryot hücre yapısına sahip olan canlılar bakteriler ve arkeler Ken ökaryot hücre yapısına sahip olan canlılar protistalar bitkiler mantarlar ve hayvanlar alemindeki canlılar oluyor Bir de ben sana hasret olarak bir kodlama vermiştim ya ortak özellikler kısmında neydi tüm canlılarda ortak olarak bulunan yapılarda işte burada da prokaryot ve ökaryot canlılardan bahsettiğimiz için bunlar da zaten tüm canlılar İçerisinde bulunduğu için kesinlikle ne dememiz gerekir Bunlar da ökaryot ve prokaryot hücrede ortak olarak bulunan yapılar dememiz gerekir Zaten 2018 msü sorusunu görüyorsun Biraz önce 2020 sorusundan bahsetmiştim galiba 2019 sorusundan bahsetmiştim O tyt sorusuyla msü sorusu Burada da prokaryot ve öarı hücre ayrımında kullanılacaklar sorulmuştu O yüzden ortak ve farklı özelliklerini bilirsek soruları yapabiliriz çekirdeğe geldiğimiz zaman da 2024 çıkmış sınav sorusu olduğunu görüyorsun hücre çekirdeği ile ilgili hangisi doğrudur denilmiş bunu da ifade edeyim Böylelikle Aslında çekirdeğin de özelliklerine bakman gerektiğini anlıyorsun e burada çekirdek soruldu bir daha sorulmaz diyemiyoruz Çünkü aslında şunu görüyorum ben yaptığım analizlerde benzer soruların bir msüde bir de tyt'de sorulduğunu ya da tyt'de 5 sene önce soruldu İsa Şimdi tekrar sorulduğunu falan görüyorum Hatta arka arkaya benzer soruların sorulduğunu da gördüm o yüzden mutlaka vurguladığım yerlere bak çekirdeğe baktığımız zaman da ökaryot bir hücrenin kalıtım materyalini oluşturmuş oluyor burada çekirdeğin hayatın devamlılığı için önemli olduğunu bilmemiz gerekir Zaten deneysel çalışmalarla da bunları ben sana konu anlatımı sırasında ifade etmiştim genelde Bir hücrede bir çekirdek oluyor ama sitoplazma bölünmesi gerçekleşmezse bazı hücrelerde birden fazla çekirdekte bulunabiliyor çekirdek dediğimiz Yapı da dört kısımdan oluşuyor bunları da buralarda görüyorsun burada çekirdek zarının çift zarlı olduğunu bilmeni istiyorum ve burada geniş porlar bulunuyor hücre zarında da porlar var ama hücre zarından Küçük Şeyler geçebilir Ken burada biraz büyük bir şeylerin geçişinden bahsedebilir çekirdekçi baktığın zaman burada çıkmış sınav sorusunu görüyorsun R RNA'nın ökaryot bir canlıda sentezinin gerçekleştiği Yapı sorulmuştu çekirdek çikir O yüzden bunu da ifade edeyim sonrasında geçiyorum sitoplazma ve organeller kısmına sitoplazma da tüm canlılarda ortak olarak bulunan yapıydı değil mi hasret olarak kodladığı oradaki s harfi işte sitoplazmayı burada zarlı zarsız tek zarlı çift zarlı organellerin ayrımını görmüş oluyorsun 2015 sınav sorusunda da seçenek içerisinde iki organel verilmişti ve hangi ikisi çift zarlıdır diye sorulmuştu burada çift zarlı tek zarlı ve zarsız varı Görüyorsun zaten zarsız ribozom ve sentrozom çift zarlı olanlar da plastitler yani Kloroplast kromoplast lökoplast ve Buna ek olarak mitokondriyi bir de çekirdeğin içerisinde bulunan çekirdek zarının da çift zarlı olduğunu söyleyebiliriz tek zarlı olanları da kgal ya da kapgel olarak kodlayabilir isin yani koful peroksizom Golgi endoplazmik retikulum ve Lizozom olmak üzere Bence bu sene lizozomdaki ile ilgili soru soruldu neden Lizozom ilgili sorulmasın lizozoma ilgili sorulmasının sebebi de Çünkü orada yanıltıcı bir şeyler var biraz sonra onu da söyleyeceğim zararsızlar baktığımız zaman ilk olarak Tabii ki de ribozomu söyleyebiliriz aminoasit sentezinin gerçekleştiği yapıdır demeyeceğim Tabii ki değil mi protein sentezinin gerçekleştiği Yapı diyeceğim Çünkü protein sentezi ribozomda gerçekleşiyor prokaryotlarda da ökaryotlarda da ortak olarak bulunan bir yapıdır hemen denklemine bakacak olursak burada görüyorsun çok sayıda amino asit bir araya gelerek protein yapılıyor ve açığa n-1 su çıkıyor işte ribozom faaliyeti arttığında neler olur neler olmaz diye sorular da sorulabilir o zaman okun bir tarafındaki azalırken diğer tarafındaki artmış olacak bunu bilmeni istiyorum zaten nelerin gerçekleşip gerçekleşmediğini de burada belirttim Hemen sentrozoma gelecek olursam da prokaryotlarda gelişmiş bitki hücrelerinde mantarlarda ve hayvanların bazı hücrelerinde mesela sinir hücrelerinden örnek verebiliriz bunlarda bulunmaz şimdi bu Yapı Neyi sağlıyor iyi ipliklerini oluşturmakla görevli olan bir yapı yani hücre bölünmesi sırasında görev alıyor ama bitki hücrelerinde gel gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmadığı için gelişmiş bitki hücrelerinde iyi iplikleri oluşmuyor mu diye düşünebilirsin o bitki hücrelerinde mikrotübül organize edici bölgelerde iyi iplikleri oluşuyor onu da söyleyeyim insanlarda sentrozomun kaynağını ifade edecek olursam da spermden gelen sentrozom olduğunu bu nedenle sentrozom umuzu babamızdan aldığımızı mitokondri mizi de annemizden aldığımızı ifade edebilirim Endoplazmik retikuluma geliyorum yani tek zarlı organellere bu organel hücre içerisinde madde taşınmasında görev alıyor hücre dışında madde taşınmasında da Golgi görev almış olacak çekirdeğe en yakın organel diyebilirim üzerine ribozom bulundurup bulundurmaması göre de granüllü ve granülsüz olmak üzere ikiye ayrılıyor golgiye geldiğimiz zaman da 2022 msü sorusu olduğunu görüyorsun burada golge için hangisi yanlıştır sorusu sorulmuştu o yüzden Golgi sorulduğu için ben lizozomun da sorulabilecek düşünüyorum e burada önemli bilgilerden Birisi şu Golgi glikoprotein glikolipit ve lipoprotein üretiminde görev alan bir yapı Eee hem üretiminde görev alıyor hem de salgılanmasını sağlıyor oluyor bu glikoprotein ve glikolipit hücrenin kimliğinin kazanmasını sağlayan yapılar O yüzden önemli Bunu demek yerine yani bunları üretiyor salgılıyor demek yerine hücreye kimlik kazandırır da diyebilir karşımıza gelebilir lizozoma geldiğimiz zaman da lizozomun görevi hücre içi sindirim yapmaktır şimdi sindirim yaptığı zaman İçeride o zaman sindirim enzimleri bulunacak değil mi İşte soru da bize bu sorulabilir Lizozom içerisindeki enzimleri Lizozom üretir diyebilir Aman diyeyim yanlış bu Lizozom içerisindeki enzimleri granüllü endop plazmik retikulum üretmiş olur sorularda karşımıza gelebileceğini düşünüyorum peroksizom geldiğimiz zaman da bitki ve hayvanlarda ortak olarak bulunan organellerden birisi Zehirli maddelerin zehirsiz leştir ilmes sağlıyor burada önemli yapılardan biri şu ki ökaryot Bir hücrede oksijen kullanımını gerçekleştiren organel sorarsa peroksizom ve mitokondri diyeceğiz mitokondrinin görevi zaten Oksijenli solunum yapmak olduğu için oksijen kullandığını söyleyebiliriz ama peroksizom da yine oksijen kullanıyor ama mitokondri oksijeni kullanınca ATP üretiyor ya Bus ji kullanınca ATP üretmiyor çok önemli bilgilerimizden birisi koful da yine yaptığı işe göre çok çeşitli oluyor zaten 2023 çıkmış sınav sorusu tyt'de sorulmuştu koful çeşitleri ile ilgili hangisi doğrudur denildi Evet yanlıştır mı denildi acaba diye baktım Doğrudur denildi burada görevlerini Bilmemiz gerekiyor zaten isimlerinden anlaşılıyor ama kontraktil kofulu ifade etmek istiyorum kontraktil koful sadece tatlı suda yaşayan tek hücreli canlılar da bulunuyor hücre içerisindeki fazla suyun ATP harcayarak dışarı atılmasını sağlayan bir organel bu Bir de Merkezi kofulda bahsetmek istiyorum kofullar birleşerek Merkezi kofulu meydana getiriyor Merkezi koful gibi bir ifadeyi görürsen de bitki hücresi aklına gelmesi gerekiyor mitokondriye baktığımız zaman da mitokondri ve kloroplast çift zarlı ya işte mitokondri ve kloroplast da böyle çok sarmaş dolaş işler yapıyor yani birinin açığa çıkarttığını diğeri kullanmış oluyor bu nedenle çok sıkı bir ilişkileri var mitokondri ve kloroplastın ortak ve farklı özellikleri sorulabilir mitokondrinin görevi Oksijenli solunum yaparak ATP üretmektir mitokondri mizi annemizden sentrozomu babamızdan alıyoruz mitokondrinin yaptığı olay oksijenli solunumu ya o zaman Oksijenli solunum tepkimesini bilmemiz gerekir Oksijenli solunum sırasında Yani bir mitokondri faaliyetinde neler artar neler azalır diyecek olursa da okun bir tarafı azalırken diğer tarafı artar demiş olacağız zaten burada da bunları belirtmiş oluyorum Hemen devam ediyorum plastitler plastitler de kendi içerisinde Kloroplast kromoplast ve lökoplast olmak üzere üçe ayrılıyor Burada en Önemli olan Kloroplast Çünkü ökaryot bir canlıda Fotosentezin gerçekleştiği Yapı ökaryot bir canlıda Fotosentezin gerçekleştiği Yapı budur Ama Fotosentezin olması için Kloroplast şart değildir klorofil pigmenti şarttır unutmayalım Çünkü prokaryot bir canlıda bu var mı Yok bu zarlı bir organel prokaryot bir canlıda zarlı organel bulunmuyordu O yüzden e fotosentez için Kloroplast şart değil aslında klorofil pigmenti şarttır diyoruz burada fotosentez tepkimesini görüyorsun O zaman fotosentez tepkimesine yani bir Kloroplast faaliyetinde neler olur neler olmaz diyecek olursa da okun bir tarafı azalırken diğer tarafı artar diyeceksin Zaten burada da bunları tane tane yazmış oluyorum Bak burada da Kloroplast ve mitokondrinin nasıl bir sıkı ilişki içerisinde olduğunu görüyorsun yani Mitokondri ne yapıyor Oksijenli solunum yapıyor Değil mi yani besini oksijenle parçalıyor ve karbondioksit su açığa çıkarıyor Peki Kloroplast ne yapıyor Işık enerjisini kullanarak inorganik maddeleri bir araya getiriyor ve böylelikle besin sentezini ve oksijen açığa çıkarma işlemini gerçekleştiriyor Yani bu sıkı ilişkiden dolayı sorularda karşımıza gelebilir ortak ve farklı özelliklerini buralarda belirttim tane tane yazdım buralara bakabilirsin çok çok çok önemli olduğunu söylemek istiyorum şimdi gelecek olursam diğer bir plastit çeşidi olan kromoplast Burası Fotosentezin gerçekleştiği bir yapı değil içerdiği karotenoidler sayesinde renkli olmasını sağlamış oluyor Bir bitkinin Burada kırmızı sarı ve turuncu renk pigmentleri var Bu renk pigmentleri de fazla ışığı emerek klorofilin çok ışıktan zarar görmesini engelliyor lecop Plus larda bitkinin renksiz olan kısımları bazı besinlerin depo edilmesini sağlayan yerler oluyor yani bir bitkinin kökünde mesela besin depolanması gibi bir olay nerede gerçekleşiyor muu lokoplaki bazı plastitler de ışığın etkisine bağlı olarak birbirlerine dönüşebiliyor hücre iskeleti elemanında da çok önemli bir bilgi olduğu için parantez içi bilgisi olarak Başlığa yazdım hücre iskeleti elemanını görüyorsan kesinlikle bir ökaryot hücre olduğunu anlaman gerekir Çünkü hücre iskeleti elemanı prokaryot canlılarda ve prokaryot hücrelerde bulunmuyor Peki bunlar nelerdir mikrotübül mikrofilament ve ara filament olmak üzere kendi içerisinde üçe ayrılıyor bunu şöyle düşünebilirsin gözünde canlandırabilirsiniz ilip büzülmüş mı bu şekilde düşünebilirsin Hemen şimdi Şuradaki tabloya gelmek istiyorum 2020 ve 2022 yılında çıkmış sınav sorularını burada görüyorsun Şimdi burada ne soruldu biliyor musun 2020 yılında hayvan ve bitki hücresinde ortak özelliği olmayan soruu O zaman ben bitki ve hayvanların burada ortak ve farklı özelliklerini yazdığıma göre buraya bakarak da o soru tarzını çok rahat yapabilirsin 2022 yılında da hayvan ve bitki hücresinin ortak özelliği değildir soruldu bir sene ortak özelliği dendi bir sene değildir dendi bak benzer şeyler soruluyor dikkat edelim mesela bakteri ile hayvanın karşılaştırması da sorulabilir karşılaştırmalı soruları ÖSYM sever Bu nedenle tabloları sana vermeye çalışıyorum hücre zarına geldiğimiz zaman tüm Canlarda ortak olarak bulunan bir yapıdan bahset diyoruz zaten Hasret olarak bir kodlama vermiştim ben sana oradaki h harfi hücre zarıyla ortak değil unutma tamam mı Şimdi burada curcuna olduğunu görüyorsun yani birçok yılda burayla ilgili soru sorulmuş hem hücre zarının özelliği ile ilgili soru soruldu hem de burada akıcı mozaik zar modelindeki yapılarla ilgili mesela glikolipit le ilgili kanal proteinle ilgili ya da kolesterolle ilgili kısımlar soruldu oralara dikkat etmeni istiyorum Bir de şurada 2021 msü sorusunu görüyorsun burada hücreye özgürlük kazandıran yapılar soruldu orada da glikoprotein ve glikolipit oluyor burada da zaten bunları söylemiş olacağım yerlerini belirteceğim şimdi hücre zarına baktığımız zaman tüm hücrelerde bulunan yapıdan bahsediyoruz seçici geçirgendir yani her şeyin geçmesine izin vermez şimdi hücrenin yapısını açıklayan en önemli modele baktığımız zaman akıcı mozaik zar modelini görüyorsun çift sıra fosfolipit tabakadan oluşuyor bir burada bir de alt kısmında şimdi fosfolipit tabaka olduğu için Burası akışkan bir özellikte yani yağ Yapı olduğu için kayganlık sağlamış oluyor burada glikolipid görüyorsun yani lipit tabakasına doğrudan bir karbonhidratın bağlanma durumunu Görüyorsun hemen görseli biraz daha yaklaştıracak olursam Bak burada böyle boncuk boncuk olan yapılar gelmiş doğrudan yağ tabakaya bağlanmış İşte glikolipit bu glikoprotein de ne biliyor musun bu lipit tabakası içerisine gömülmüş olan protein molekülü var karbohidrat gelip bu proteine bağlandığı zaman işte bunun adına glikoprotein diyoruz Yani bunlar hücrenin özgürlüğünün kazandırıldığı yapılar oluyor önemli zaten 2021 msü sorusunda sorulduğunu belirtiyorum hücrenin birbirini tanımasında Hücreye alınan maddelerin seçilmesinde ve aynı zamanda doku ve organ nakillerin ki uyum için bunlar çok önemli Peki bunlar tüm canlılarda aynı oranlarda mı bulunuyor hayır farklılaşıyor buna bağlı olarak sen ve ben oluşuyor farklı bireyler oluşuyor Anlaştık mı Mesela bir doku nakli olacağı zaman da bunların miktarları çok önemli doku uygunluğu var mı falan diye bakılıyor ya işte bunlara bakılmış oluyor burada kolesterole değinmek istiyorum kolesterol neydi steroid yapılı bir moleküldür hayvan hücrelerinin zarının bileşenini oluşturuyor esneklik ve dayanıklılık kazandırıyor kanal proteinleri burada görüyorsun kanal proteinler de madde alışverişini sağlayan yapılar oluyor lipit baktığın zaman lipit tabakası Burada tabii ki fosfolipit tabakadan bahsediyoruz fosfolipit tabakada Ester var mıydı vardı suyu seven ve sevmeyen kısmı vardı Onları zaten söylemiştim Burada hücre zarından geçebilen ve geçemeyen maddeler önemli Zaten ben sana organik bileşiklere geçmeden önce küçük madde büyük madde polimer monomer madde neler onları ifade ettim ya küçük ve monomer maddeler geçebiliyor büyük maddeler geçemiyor ekstra küçük maddeler içerisinde de geçiş kolaylığını da burada belirtiyorum ve hemen yoluma devam ediyorum hücre duvarına Gelecek olursak da hücre duvarı bazı canlılarda var ve hücre zarının dışında bulunan bir katman oluyor basit bir şekilde şurada gösterecek olursam Şurayı hücre zarı olarak düşün hücre duvarı da bunun dışında olmuş oluyor işte burada şöyle sorular oluyor yani görselli sorular sorulabilir şimdi Bu normal bir ortamda bulunan hücreyi Ben Kendinden daha yoğun bir ortama atarsam Hücre zarı ile çeperi arasındaki mesafe ne olur diye sorular soruluyor hücre çeperinin diğer adı hücre duvarıdır bunu da unutma Şimdi ben normal ortamda bulunan bir hücreyi Kendinden daha yoğun bir ortama atarsam Hücrenin içindeki su ortama çıkar Böylelikle Hücre büzüşür hücrenin zarı hareketlidir duvarı hareketsizdir Bu nedenle zar ile çepere arası mesafe artmış olur Bunu Bilmemiz gerekiyor peki ki bazı canlılarda hücre duvarı var dedim o hücre duvarları da bizim için önemli hangi canlılarda hangi hücre duvarı var Bilmemiz gerekiyor çıkmış sınav sorusuyla biraz sonra söyleyeceğim Zaten tabloda yazmıştım bazı bakterilerde peptidoglikan var arkelerde pseudo peptidoglikan var bitkilerde selüloz alplerde selüloz mantarlarda da ketin adını verdiğimiz bir hücre duvarı var o zaman hayvanlarda hücre duvarı olmadığını anlıyoruz hücre zarından madde geçişlerine baktığımız zaman küçük maddelerin geçişi ve büyük maddelerin geçişinden bahsediyoruz küçük madde ilerin geçişini de biz pasif ve aktif taşıma olmak üzere ikiye ayırıyoruz pasif taşıma çeşitlerinde ATP harcanmaz Ken aktif taşıma da harcanmış oluyor Küçük madde geçse bile pasif taşımada çoktan aza doğru küçük madde geçerken aktif taşımada Azdan çoğa doğru bir küçük maddenin geçmesinden bahsediyoruz pasif taşımada iki ortam arasındaki yoğunluk farkı azaltılırken aktif taşımada iki ortam arasındaki yoğunluk farkı artırılmış oluyor pasif taşıma çeşitlerine baktığımız zaman Difüzyon bunu da kendi içerisinde basit ve kolaylaştırılmış difü olmak üzere ikiye ayırıyoruz sonrasında ozmoz ve diyaliz olmak üzere pasif taşıma çeşitlerinden bahsedebilir bir de büyük maddelerin geçişine baktığımız zaman da hücrenin içine alma ya da hücrenin dışına atma gibi bir durumdan bahsediyoruz burada alıp atacağımız maddeler Tabii ki de büyük maddeler oluyor hücre içerisine aldığımız için bu olaya endositoz hücre dışına attığımız için de bu olaya egzos sitoz diyoruz Hücre içine aldığımız madde büyük madde katı bir madde ise bunun adına fagositoz Hücre içine aldığımız madde sıvı bir madde ise buna pinositoz diyor diyoruz hücre zarından geçebilen ve geçemeyen maddeleri burada bir kez daha vermek istedim hücre zarından madde geçişleri kısmında bunlar önemli zaten organik bileşiklere geçmeden önce de Buralardan bahsetmiştim Hemen şimdi hızlı bir şekilde gelmek istiyorum burada 2015 çıkmış sınav sorusunu görüyorsun Bu soruda şöyle sorulmuştu hücre zarından madde geçişlerinde hangisinde ATP harcanır demişti işte burada da Şunlara ATP harcanmadan burada ATP harcandığını görsel üzerinden Görüyorsun zaten Bunlar pasif taşıma çeşitleriyle Bunların hepsi de küçük madde taşınması mı Evet ama burada taşınan maddeler çoktan aza doğru taşınırken burada Azdan çoğa doğru bir taşınma olayı gerçekleştirilmiş oluyor peki bunlarda hangi maddeler taşınıyor diyecek olursak da onlar çok önemli Biraz sonra tablo ile ifade edeceğim kolaylaştırılmış difüzyonda 2016 çıkmış sınav sorusunu görüyorsun burada Aslında şöyleydi izotonik ortama konulan bir hücre için aşağıdakilerden hangisi Eee Doğrudur denilmişti Evet hemen ona bakalım burada izotonik bir ortamı görmüş ol yorsun Yani karşılıklı iki ortam yoğunluğu da birbirine eşit İşte bu durumda karşılıklı geçiş devam eder bunu özellikle bilmeni istiyorum soruda da zaten bu sorulmuştu Bir de kolaylaştırılmış difüzyonla aktif taşımanın özelliği bize karşılaştırmalı olarak sorulabilir aktif taşımada enzim kullanılıyor Taşıyıcı protein kullanılıyor ATP harcanıyor ve taşınan madde Azdan çoğa doğru taşınıyor ama kolaylaştırılmış difüzyonda taşınan madde çoktan aza doğru taşınıyor enzim kullanılmıyor ama Taşıyıcı protein kullanılıyor yani kolaylaştırılmış difüzyonda ve aktif taşı taşımada ortak olan yapı Taşıyıcı proteinin görev almasıdır Bunun yerine enzim de diyebilir oraya dikkat etmeni istiyorum enzim ortak değil kolaylaştırılmış defond da enzim yok ama aktif taşımada var burada da orada da Taşıyıcı protein görev alıyor onu bilelim Bir de 2014 yılında çıkmış bir sınav sorusu var Difüzyon hızını etkileyen faktörlerden sorulmuştu Görselli bir soruydu orada madde büyüklüğü ile ilgili bir olaydan bahsediyordu o zaman molekül büyüklüğü arttıkça Difüzyon hızının azaldığını burada görüyorsun ozmoz dediğimiz zaman da suyun geçişi suda burada çoktan aza doğru geçiyor ve burada Taşıyıcı protein görev alıyor Taşıyıcı proteine de aquaporin adını veriyoruz ozmotik basınç turgor basıncı ve Emme kuvveti gibi kavramlar burada önemli ozmotik basınç su alma isteği demek Emme kuvveti ozmotik basınçla doğru orantılı turgor basıncı da fazla suyun çepere Zara yaptığı basınç oluyor basit bir şekilde şöyle anlatacak olursam bir saksıyı düşün saksının toprağına baktığımız zaman e toprağın Kuru ve çatlak çatlak olduğunu görüyorsak o zaman biz Aa biz bunu ne zamandır sulamamarket işte ozmotik basıncın yüksek olduğunu anlaman gerekir ozmotik basınçla turgor basıncı ters orantılı olduğu için turgor basıncı azdır dememiz gerekir Ben onun su alma isteğinin fazla olduğunu gördüğüme göre getirip su Dökersem diye böyle su Hemen içine çekilir mi toprağın çekilir yani emme kuvvetinin ne kadar yüksek olduğunu görüyorsun ozmotik basınçla Emme kuvveti doğru orantılı turgor basıncı ters orantılıdır demiş olacağız buraya dikkat etmeni istiyorum Hatta burada 12 gün videosu içerisine gidip bu videoyu İzlemeni tavsiye ediyorum sorularda karşımıza gelebilir burayla ilgili soru sorulmamış ama sorulmayacak anlamına gelmiyor dikkat etmeni istiyorum karıştırdığın yerlerden biri olduğu için lütfen 12 gün videosuna git ve Orayı iyi bir şekilde izle tane tane ifade ettim Burası biraz uzun olduğu için detaylı bir şekilde burada anlatımı yapmayacağım 12 gün videosuna gidip İzlemeni tavsiye ediyorum şimdi plazmoliz olmak deplazmoliz olması durumu Bunlar neyi ifade ediyor hemen söyleyeyim şimdi plazmoliz olmak demek büzülmek demek tamam mı Şimdi mesela ben bir salata yaparsam salatanın suyunu sosunu böyle yemeğe oturmadan Biraz önce yaparsam ne olur salatanın sulandığını görürüm değil mi İşte burada Aslında salatanın plazmoliz olmuş olduğunu büzüştü görmüş oluruz yani burada şunu ifade etmek istiyorum Bir maddeyi kendinden çok yoğun bir ortama atarsan maddenin içindeki su dışarı çıkar Böylelikle madde büzüşük büzüşük kalır biz bu olaya plazmoliz diyoruz görsel üzerinden de ifade edecek olursam da burada normal ortama konan bir hücreyi görürken aynı hücreyi kendinden yoğun bir ortama koyarsam hücre duvarı aynı kalacak ama hücre zarı büzüşmüş olacak çünkü bu Hücrenin içindeki su kaba doğru çıkacak o ortam yoğunluğunu dengeleyecek musun Evet plazmoliz olmuş Bir hücrede hücre duvarına sahipse bu hücre hücre duvarı ile zarı arası mesafe ne oluyor artmış oluyor deplazmoliz de su alıp eski haline gelmesi durumunu ifade ediyor Anlaştık mı hemen aktif taşımaya Gelecek olursam da aktif taşımayla kolaylaştırılmış difüzyonun ortak özelliği bize sorulabilir demiştim Hatta çıkmış sınav sorusundan birisiydi Biraz sonra ifade edeceğim aktif taşımada ne oluyor Azdan çoğa doğru bir geçiş oluyor Azdan çoğa doğru bir geçiş olduğu için bu iki ortam arasındaki fark git gide artırılıyor mu Evet ama pasif taşımada bu fark azaltılmış oluyordu hemen Şuradaki görsele değinmek istiyorum Bu görsel kitaplarında karşına gelen görsellerden biri ve burada sana şu ortamların içeri mi dışarı mı olduğunu sorabiliyor hemen burada ayırt edici bilgiyi veriyorum sana taktik veriyorum atp'ye gördüğün yer hücre içi olacak çünkü ATP trans edilebilen bir şey miydi Hayır başka bir hücreden diğer bir hücreye gönderilemiyor değil mi o zaman ATP hücre içerisinde üretilebilen bir şey olduğu için buranın B ortamının hücre içi olduğunu a ortamının da hücre dışı olduğunu bilmen gerekir yani burada x maddesi dışarıdan içeriye doğru taşınmış oluyor bu yorumlamaları yapabilmen çok önemli taktikleri sana vermeye çalışıyorum büyük maddeye geldiğimiz zaman büyük maddenin taşınmasında zaten ATP harcanacak burada endositoz ve ekzositoz bahsetmiştim Biraz önce bunlarla ilgili sıkılaştırılması olayı için şundan bahsedeceğim endositoz olayında hücre zarının yüzey alanı küçülüyor egzos sitoz da büyüyor mantığını ifade ediyorum sana şimdi başlangıçta şöyle bir hücrem olsun benim bu hücremin kullanılabilir alanı bu kadar değil mi Evet sonrasında ben bu hücrenin içerisine bir madde alayım Aynı büyüklükte çizdiğimi hayal et Lütfen şimdi hemen bunun içerisine bir hücre alayım bunu aldıktan sonra bu hücrenin kullanılabilir alanı ne kadar kaldı bu kadar kaldı yani endositoz mu oldu şimdi burada Evet o zaman endositoz durumunda hücrenin kullanılabilir alanında azalma olduğu için hücre zarının yüzey alanı azalır diye düşünmeni istiyorum tamam mı Bu azalmanın sebebi de hücre zarının bir kısmı koful oluşumuna katıldığı için Aslında bu azalmadan bahsediyoruz hemen devam ediyorum egzos sitoz olayını ifade edeyim egzos sitoz da ben bu maddeyi alıp dışarı mı atacağım Evet o zaman hemen şimdi burada kullanılabilir alan ne kadardı Şu kadardı Şimdi ben bu hücreyi dışarı attıktan sonra bu kadar oldu değil mi yani kullanılabilir alan arttı mı Evet yani kullanılabilir alan artınca hücre zarının yüzey alanı büyür diye düşünmeni istiyorum zaten o oluşan koful da hücre zarına katıldığı için bu büyüme gerçekleşiyor Anlaştık mı bu önemli kısımlardan biriydi bunu da söyledikten sonra hemen şu yandaki sayfaya gelmek istiyorum Burası 2017 yılında çıkmış sınav sorusunu ifade ediyor Bir de 2019 ve 2020 yılları da MS sorularını ifade ediyor Şimdi 2017 yılında ne çıkmış bakalım hüc zarından madde geçişleri ile ilgili şekilli bir soru sorulmuş yani orada şeydi soru böyle iki kollu bir tüp şeklindeydi A'dan B'ye su geçince iki ortam yoğunluğu artıyor azalıyor şeklinde bir soruydu Tamam mı Şimdi bunu söyledim Bir de msl sorularını söyleyeyim 2019 yılında yine hücre zarınan madde geçişleri ile ilgili şekilli bir soru soruldu Bir de 2020 yılında da yine bu 2019 MS sorusuna benzer bir soru soruldu şimdi buradaki olay ne biliyor musun Niye buraya bu sorular soruldu diye yazdım görselli sorularda hücre zarından madde geçişleri sorularında yorumlama yapabilmek çok önemli hemen buradaki çizdiğim görsel üzerinden sana bazı şeyleri ifade edeceğim zaten alt kısmında da tane tane yazdım Sen sonrasına bakabilirsin Şimdi burada nişasta büyük bir madde değil mi Evet büyük madde O zaman bu büyük madde yarı geçirgen Zardan geçebilir mi geçemez buradaki bağırsak zarı da yarı geçirgen bir madde Anlaştık mı iyota baktığımız zaman Biz organik bileşiklere geçmeden önce küçük maddeleri ifade ederken ayraçlı bahsetmiştim iyot da bir ayraçtır diye söylemiştim işte burada iyot da yarı geçirgen Zardan geçebilecek küçüklükteki bir madde olduğu için bunu Bilmemiz gerekiyor burada bir kabımız var kabın içerisinde % 10'luk glikoz var bir de bağırsak zarımız var ve bu bağırsak zarı içerisinde de % 18'lik nişasta var şimdi nişasta büyük olduğu için bu yarı geçirgen Zardan bu kaba geçebilir mi geçemez o zaman iyot da nişastanın olduğu ortamı mavi renge çeviriyordu Ya o zaman bu kabın içerisinde nişasta olmadığı için kabın İçerisi mavi renk alamayacak işte bilmemiz gereken yorumlama yapmamız gereken bilgilerden birisi bu sonrasında bu iyot bu bağırsak zarın içerisine geçebilir mi yarı geçirgen Zardan geçebilecek küçüklükteki bir madde olduğu için geçebilir ve bu ortamda nişasta olduğu için buranın mavi mor renk almasını sağlar bu mavi renk dışarı çıkabilir mi çıkamaz nişasta çıkmadığı için Anlaştık mı peki glikoz yarı geçirgen Zardan geçebilir mi geçebilecek küçüklükteki bir maddedir Bun bunu da söyleyeyim nişastayı sindiren enzim büyük bir madde olduğu için kaba döküldüğü zaman Kaptan yarı geçirgen Zara geçebilir mi geçemez İşte bu nedenle nişasta sindirilebilir mi sindirilemez bu yorumlamaları yapman çok önemli O yüzden buralara dikkat etmeni istiyorum Hemen ifade ettim ve yoluma devam ediyorum şimdi burada 2023 msü sorusunu 2024 msü sorusunu Bir de 2018 çıkmış tyt sorusunu görüyorsun 2018'de sorulan tyt sorusuyla 2024'te sorulan MS sorusu aynı soru da şöyle aktif taşıma ile kolaylaştırılmış difüzyonun ortak ve farklı özelliklerini bilmen gerekiyor Bu soruyu yapabilmek için biraz önce söylemiştim zaten ortak özellik neydi Taşıyıcı proteinin kullanılıyor olmasıydı ve aynı zamanda bu iki reaksiyona çift yönlü bir şekilde gerçekleşmiş oluyor bu tabloyla aslında sen hücre zarından madde geçişlerinin hepsini karşılıklı olarak görmüş oluyorsun tabloların ne kadar önemli olduğunu görüyorsun şimdiye kadar tablolar üzerinde hep çıkmış soruları yazdığını söylüyorum dikkat et buralar Mutlaka bak ve Diğerlerine de göz gezdir tamam mı Bir de şuna dikkat etmeni istiyorum Hangi taşıma çeşitlerinde neyin taşındığını da buralarda belirtiyorum ufak çaplı olarak bunları da bilmeni istiyorum Eee bilimsel yöntem basamaklarına Gelecek olursak da artık Eee hücre ünitesinin de yavaş yavaş Sonuna Geldik Burada da 2018 yılında bir çıkmış sınav sorusu vardı Eee Bu soruda şöyle sorulmuştu bir öğrenci bir deneysel çalışma yapıyor yaptığı çalışmaları da sırasıyla yazıyor bu çalışmalarda bilimsel yöntem basamaklarından hangisinden bahsedilmemiştir diye sorulmuş ş o yüzden hemen hızlı bir şekilde bunu da ifade edeyim bir veriye ulaşabilmek için ilk olarak gözlem yapılır veriler toplanır ve bu verilere uygun olarak problem tespit edilir tespit edilen probleme uygun olarak bir hipotez kurulur tamam mı Hipotez kurulduktan sonra hipoteze dayalı tahminler yapılır ve bu tahminler kontrollü Deneylerle incelenir bu kontrollü deneyler sonucunda hipotez yanlış çıktıysa tekrar bir hipotezi kurma aşamasına geri dönülür Ama doğru çıktıysa Buradan sonra deney tekrarlanır başka insanlar tarafından bu yapılır eğer herkes tarafından aynı sonuç verildiyse artık bilgi geçerlidir denilmiş olur Böylelikle burayı basit bir şekilde ifade etmek istiyorum Çok fazla karşımıza geleceğini düşünmüyorum ama 2018'de sormuşlar bu bilimsel yöntem basamaklarında en fazla karıştıracağız ve bağımsız değişkenin olduğu yer olabilir bağımlı ve bağımsız değişkeni sana ifade etmek istiyorum şimdi deneyde etkisi araştırılan değişkene Biz Bağımsız değişken derken bağımsız değişkene bağlı olarak değişen değişkene de bağımlı de değişken adını veriyoruz Aman hocam Ne dediniz diyebilirsin Bak şimdi basit bir şekilde örnekle anlatacağım şurada saksı bitkilerini görüyorsun ben burada mineralleri farklı şekillerde veriyorum bu bitkilere ve Birinde de kontrol grubu olduğu için tüm mineralleri veriyorum Yani aslında ben burada mineralin bir bitki gelişimine etkisini inceliyor olabilir miyim Evet olabilirim o zaman burada Bağımsız değişken ne oluyor mineral oluyor değil mi Evet mineral sonucunda bitki gelişiminin Değişimi de Bağımlı değişken oluyor Zaten burada da bunları ifade ediyorum ve hemen yoluma devam ediyorum 2ci ünitemizi de bitirdik 3ün ünitemize Geldik canlıların çeşitliliği ve sınıflandırılması 2020 yılında çıkmış sınav sorusunu burada görüyorsun günümüzde geçerli olan sınıflandırma ile ilgili hangisi yanlıştır sorusu sorulmuştu burada o yüzden Günümüzde kullanılan sınıflandırmanın filogenetik sınıflandırma olduğunu Bilmemiz gerekiyor Biz filogenetik sınıflandırmada canlıları köken benzerliklerine göre sıralıyoruz yani burada sınıflandırma yaparken homolog organ ları dikkate alıyoruz homolog organ kökenleri aynı görevleri aynı ya da farklı olabilen organlardır Peki günümüzde geçerli olmayan Sınıflandırma nedir diyecek olursak ampirik sınıflandırma ampirik sınıflandırmada da analog organları dikkate alıyoruz Bu analog organların da kökenleri farklı görevleri aynı olan organlar olmuş oluyor Hemen şimdi burada tür kavramından bahsetmek istiyorum tür kavramı dediğimiz zaman çiftleştiği verimli döller verebilmesi ayırt edici bilgilerimizden birisi tür kavramını ifade ederken ikili adlandırma yapılıyor günümüzdeki sınıflandırmada birinci isim Cins ismi ikinci isim tanımlayıcı isim Bu ikisi birleşince türü meydana getiriyor Yani bu birinci ve ikinci ismi aynı olan canlılar aynı türde olan canlılar oluyor ve aynı türde olan canlılar çiftleştikten bir yılında şu soruldu aynı cinsteki iki hayvan türü için hangisi yanlıştır denildi O yüzden dikkat etmemiz gerekiyor Bak şimdi buraya baktığın zaman aynı cinsteki iki canlıyı görüyorsun burada morus nigra ve morus Alba görüyorsun cins isimleri aynı olduğu için bunlar yakın akrabadır diyebilir miyiz Evet tanımlayıcı isminin sıfat gibi olduğunu düşünmeni istiyorum tanımlayıcı ismin aynı olması zaten bir şeyi ifade etmiyor ama burada tanımlayıcı isimleri farklı olan canlıları gördüğümüz için iki farklı tür Ama tek cins olduğunu anlaman gerekir Anlaştık mı 2015 çıkmış sınav sorusunda da bilimsel adları verilen dört tür ile ilgili yorumlama sorusu sorulmuştu hemen burada dört tür üzerinden ifade edecek olursam morus nigra morus Alba jis domesticus ve felis domesticus olmak üzere dört farklı türü görüyorsun burada Şunların aynı cinste olduğunu bunların da farklı cinste olduğunu görüyoruz hepsini nitelendirebiliriz diyebiliriz jis cinsi felis cinsi ve morus cinsi olmak üzere Anlaştık mı yani ü farklı cins D farklı tür sorularda seçenek olarak karşımıza gelebilir Günümüzde kullanılan filogenetik sınıflandırmada basamaklar var sınıflandırma basamakları bunları Türkiye Cumhuriyeti futbol takımı sahada şut attı olarak aklında tutabilirsin tür cins Familya takım sınıf şube ve ailem şeklinde burada bu sıralamayı bilmemiz neden önemli 2024 çıkmış sınav sorusundan birisi türden aleme doğru gidildikçe neler artar neler azalır diye soruluyor o yüzden O yüzden oraları iyi bir şekilde yapabilmek için bu sıralamayı Bilmemiz gerekiyor türde Aynı tür olan canlılar varken aleme gittiğimiz zaman Mesela şöyle düşün türde aynı insanların olduğunu düşünelim tamam mı insanlar olsun ama aleme doğru gittiğimiz zaman biz hayvanlar alemi içerisine dahil olduğumuz için kuş da var böcek de var at da var eşek de var değil mi Bir sürü hayvan var omurgalı ve omurgasız birçok hayvan var o yüzden burada canlı çeşitliliği artıyor Peki benzerlik nerede fazladır Tabii ki de aynı tür canlılar arasında benzerliğin daha fazla olduğunu söyle biliriz Bir de şu tarz bir soru da gelebilir böyle sınıflandırma kademeleri görselli olarak verilebilir tablolu şeklinde verilebilir verilmeyebilir aynı takımda yer alan canlıların neleri aynıdır neleri farklıdır diye sorulabilir O yüzden mesela hemen ifade edecek olursam canlı Eğer aynı takımdayız takımın üstünde yer alan bütün sınıflandırma kademeleri aynıdır altındakiler aynı da olabilir farklı da olabilir demeni istiyorum O zaman bize böyle bir tablo şeklinde vermedi görselle vermedi diyelim ki benim bu sınıflandırma kademelerini sırasıyla Bilmem gerekir aynı takımda İsa üstler aynı Altlar aynı ya da farklı olabilir demem gerekir aynı cinste isse mesela Bunlar üst katmanlar kesinlikle aynı alt aynı ya da farklı olabilir gibi bir ifadeyi de kullanmış olacağım bunu söyledikten sonra da hemen canlı alemlerine geçiyorum 2024 msü sorusuna bakıyoruz birlikte prokaryot Canlıların ortak özelliği değildir sorulmuş e burada prokaryot canlıların bakteriler ve arkeler olduğunu görüyorsun değil mi İşte o zaman bakteriler ve arkelerin özelliklerini bilmem lazım ki bu tarz bir soruyu yapabile mesela ilk aklıma gelen bakterilerde DNA'nın etrafı çıplaktır Histon proteine kaplı değildir ama arkeler de kaplıdır bu ayırt edici bilgilerden birisi prokaryotların çekirdeği ve zarlı organeli yoktu ama ökaryotların vardı ökaryot canlılar da protistalar bitkiler mantarlar ve hayvanlar şeklinde burada zaten basitten karmaşığa doğru sana ifade ettim O zaman en gelişmiş canlının memeli olduğunu en basit canlının da bir bakteri olduğunu bir bilirsin bunları söyledikten sonra hemen tablosal olarak da bakalım 2017 2023 yılında çıkmış bir sınav sorusu var tyt'de sorulmuş 2019 yılında da yine msü sorusu olduğunu görüyoruz şimdi 2017 ve 2023 sorularına bakmak istiyorum 2017 yılında çıkmış sınav sorusu şöyle bir hücrenin bakteri bitki mantar olduğunu karar vermek için hangisi tek başına yeterlidir denilmişti burada e hüc duvarının olduğu kısma ayırt edici olarak bakman gerekiyor zaten seçenekte de bu veri mişti bakterilerde pud glikan var genel ifadeyle bitkilerde selüloz mantarlarda da kitin o yüzden ben selüloz hücre duvarına sahip dersem onun bitki olduğunu anlar mıyım anlarım sorumuzu bu şekilde yapabiliriz 2023 yılındaki soruya bakacak olursak da bakteri ve protista alemindeki Canlıların ortak özelliği değildir soruldu bakteriyi görüyorsun protista burada görüyorsun tabloya bakarak da bu soruları yapabiliriz 2019 msü sorusuna bakacak olursak hücre duvarı olan canlıların neler olduğunu Bilmemiz gerekiyor Bu bu tarz bir soruyu yapmak için sorunun seçeneğinde bakterinin peptidoglikan olduğunu bilmemiz ayırt edici bilgilerden biriydi O yüzden hücre duvarın olduğu kısım her zaman bizim işimizi kolaylaştırıyor aslında Sadece hücre duvarı değil bu tablolar işimizi kolaylaştırıyor diyebilirim bakterilerin detayına bakıyorum 2013 yılında çıkmış bir sınav sorusu var bakterilerle ilgili bakterilerin özellikleri ile ilgili bir soruydu O yüzden burada özellikleri bilmeni istiyorum Ben sana burada bakterileri anlatırken 16 gün videosunda biraz fazla fazla bilgi gibi gelebiliyor oldu ama soruların çıktığını bildiğim için ben bu şekilde anlatıyorum fazla bir bilgi anlatmıyorum eksik anlatmıyorum hiçbir şeyi yüzeysel geçmemeye çalışıyorum ki karşınıza herhangi bir soru geldiği zaman Aa Biz bunu görmemiştik demeyin diye Anlaştık mı basit bir şekilde en yalın haliyle sana anlatmaya çalışıyorum bakteriler için bilmemiz gereken bunların prokaryot olduğu zarla çevrili organellerinin olmadığı beslenme açısından bunların ototrof ya da heterotrof olduğu yani üretici de olabiliyor tüketici de olabiliyor genellikle pepti galan adını verdiğimiz bir hücre duvarına sahip niye genellikle diyoruz Çünkü mikoplazma adını verdiğimiz bir bakteri var onun hücre duvarı yok bakteriler zorlu bir ortamda bulunursa endospor oluşturabiliyor endospor dediğimiz bir üreme biçimi değil unutma bu canlıyı Zorlu şarttan koruyan bir katman gibi düşünebilirsin Eğer şartlar normale gelirse de bu endospor yapısı bozuluyor ve bakteri hayatına devam etmiş oluyor bakteriler endospor oluştururken arkeler oluşturmuyor Bu da ayırt edici bilgilerimizden birisi Çünkü arkeler zaten Zorlu koşullarda yaşadığı için onun Zorlu koşuldan korunmasına gerek yok bakterilerde üremeye baktığımız zaman basit bir şekilde pat diye ikiye bölünme şeklinde gerçekleşiyor bunlarda mitoz bölünme evreleri görülmüyor mitoz bölünme evreleri zaten çekirdek bölünmesi demek burada çekirdek var mı bir bakteride yok unutmayalım O yüzden burada profaz metafaz anafaz telofaz gibi evreler görülmez bakteride ii ipliği oluşumu gibi bir olay görülmez bakterinin bölünmesi sırasında DNA replikasyonu ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşir Bunu unutma Anlaştık mı bakterilerdeki beslenmelerine bakalım beslenmelerine göre canlılar üretici de olabiliyor tüketici de olabiliyor üretici olanlar Işık enerjisini kullanarak da besin sentezi gerçekleştirebiliyor kimyasal enerjiyi kullanarak da gerçekleştirebiliyor Bu nedenle fotosentetik ve kemosentetik canlılardan bakterilerden bahsetmiş oluyoruz burada tüketici olan bakterilere Gelecek olursak 2014 yılında çıkmış bir sınav sorusu var çıkmış sınav sorusu şu şekildeydi heterotrof bir bakterinin özelliği ile ilgili bir soruydu O yüzden burada heterotrof bakterilerin özelliğini bilmen gerekiyor Hatta özellikle şurada ifade ettiğim kısımlar çok daha önemli şimdi saprofit bakteriye baktığımız zaman bu bir ayrıştırıcı bakteri madde döngüsünde çok önemli O yüzden bu ayrıştırıcı bir organizma olduğu için ne yapacak hücre dışına sindirim enzimini gönderecek ve orada sindirim olayını gerçekleştirecek sindirim enzimleri iyi gelişmiştir diyebiliriz Yani bu ortamda organik maddenin bulunduğu bir besin varsa o ortamda yaşayabilir mi yaşayabilir Çünkü sindirim enzimiyle onu parçalayarak Kendi besinini elde edebilir Ama parazit bir bakteriye baktığımız zaman parazit Zaten hazır sindirilmiş alıyor hücre dışı Sindirim enzimi yok olmadığı için de hazır sindirilmiş alıyor Demek ki ben bu parazit bakteriyi bu organik besinlerin bulunduğu ortama koyarsam yaşayamaz Çünkü bunu sindiremeyen olduğu için sorularda karşımıza gelebiliyor solunum şekillerine göre bakterileri de zorunlu aerop zorunlu anaerop ve fakültatif bakteriler olmak üzere üçe ayırıyoruz burada ayırt edici bilgilerden Birisi şu şimdi zorunlu aerop bakteriler sadece oksijenli ortamda yaşayan bakteriler Yani bunlar Oksijenli solunum mu yapıyor Evet şimdi oksijenli Solunumda görev alan organel Neydi mitokondriyi o zaman bu canlıda mitokondri vardır deme bak lütfen sorularda karşımıza geliyor mitokondri çift zarlı bir organel ya bakteride prokaryot ya bakterinin prokaryot olduğunu bildiğimizde Aslında zarlı organelin olmadığını biliyoruz O zaman mitokondri yoktur diyebilmen gerekir sorularda eleyici olarak bize söyleyebilir arkelere geldiğimiz zaman tek hücreli canlılar Bunlar prokaryot canlılar zaten prokaryot canlıların tamamı tek hücreli de bunlar her Baba yiğitin yaşayamadığı ortamda yaşıyor 2015 çıkmış sınav sorusunu söyleyecek olursam da burada sadece arkelerde görülen bir olaydan bahsediliyordu orada da metan gazı üretim olacaktı o yüzden seçeneğimiz de burada belirtiyorum söyledikten sonra da yoluma devam ediyorum Mesela bak Şuradaki tabloda Ben bakteri ve arkeleri kıyasladım ya Hatta sana biraz önce de bir çıkmış sınav sorusundan bahsetmiştim en baştaki kısımlardır prokaryot Canlıların ortak özelliği ile ilgili bir şeyden bahsetmiştim O zaman Buray buraya baktığımız zaman da ortak ve farklı özelliklerini net bir şekilde cevaplayabilir protis alemine baktığımız zaman burada çok fazla canlı çeşitliliği var o yüzden net bir şekilde bilgi sorusu buradan gelmez Ama özellikle amip öglen ve Paramesyum gibi canlıların bilgilerini bilmeni istiyorum Bunları karşılaştırmalı olarak da bilmeni istiyorum Gelebilir Burada çok fazla canlı çeşitliliği olduğu için tek ya da çok hücreli organizmalar var bunların içerisinde eşeyli eşeysiz üreyebilen var üretici olan tüketici olan var var da var yani tamam mı 2021 msü sorusuna baktığımız zaman hemen bakalım bakteri ve öglenanın ortak özelliği değildir sorusu gelmişti o yüzden öglenanın yani kamçıların ortak özelliğini bildiğimiz gibi bakterileri de Bilmemiz gerekiyor Hatta burada şeyi bileceğiz protista alemi içerisinde amip öglena ve paramesyumu bileceğiz ayırt edici olarak bunları bilmen çok önemli siilere geldiğimiz zaman da paramesyumdaki bölünerek eşeysiz olarak çoğalabilen bir canlı bölünüyor ama Nasıl bölünüyor enine bölünüyor öglen ise boyuna bölünme gerçekleştiriyor amip rastgele bir bölünme olayını gerçekleştiriyor bunların üçünü dediğim gibi karşılaştırmalı olarak bilmeni istiyorum bitkiler alemine geldiğimiz zaman bitkileri de biz tohumsuz bitkiler ve tohumlu bitkiler olmak üzere ikiye ayırıyoruz tohumsuz bitkileri de Damarlı ve damarsız olmak üzere ikiye ayırıyoruz damarsız bitkiler en gelişmemiş olan bitkiler Ken damarlı bitkiler Onlara göre bir tık daha gelişmiş oluyor mesela damarsız tohumsuz bitkiye karayosunu örnek verebiliriz damarlı tohumsuz bitkiye de Eğrelti otunu örnek verebiliriz bunların iletim demeti olduğu için zaten damarlı olmuş oluyor tohumlu bitkilere Gelecek olursak da iletim demeti gerçek kök gövde ve yaprak gibi kısımları bulunuyor Bunlar da tohumların açık ya da kapalı olmasına göre açık tohumlu ve kapalı tohumlu olmak üzere ikiye ayrılıyor kapalı tohumları da biz kendi içerisinde tek çenekli ve çift çenekli olmak üzere ikiye ayırıyoruz o zaman bitkiler içerisinde en gelişmiş olanların çift çenekli bitkiler olduğunu söyleyebilirim Hemen mantarlar alemine geliyorum 2019 yılında çıkmış bir sınav sorusu var Hemen bakalım mantarlarla ilgili hangisi yanlıştır sorusu sorulmuştu o yüzden mantarların özelliğini bilmemiz gerekir mantarlar tüketici canlılardır depop polisakkaritleri glikojenden klorofil ya da Kloroplast gibi yapıları bulunmaz bunların geneli çok hücrelidir sadece Maya mantarı tek hücrelidir Maya mantarı dışındakiler de hif ve miselyum adını verdiğimiz yapılar vardır kiten oluşan bir hücre duvarları vardır hemen 2022 çıkmış sınav sorusuna bakalım mantarların ortak özelliği olmayan sorulmuştu görüyorsun mantarların özelliği sorulduğu gibi ortak özelliği olmayan da soruldu o yüzden bu mantar çeşitlerini bilelim zaten burada ayırt edici bilgi Maya mantarının tek hücreli diğerlerinin Çok hücreli olduğu bu yüzden maya mantarında hif ya da miselyum adını verdiğimiz yapılar bulunmuyor Ken küf mantarı şapkalı mantar ve enfeksiyon mantarında bulunabildiği söyleyelim bir de mantar ve alg birlikteliğine biz liken adını verirken mantar ve bitki birlikteliğine de mikoriza adını veriyoruz şimdi mantarlardan bahsederken Biz ökaryot bir canlıdan bahsediyoruz ya hemen ökaryot canlıları basitten gelişmişe doğru sıralayacak olursam protistalar o zaman birinci sırada sonrasında bitkiler sonra mantarlar sonra hayvanlar şimdi mantarlar bitkilerin ve hayvanların ortasında kalıyor Bu nedenle bazı özellikleriyle bitkilere bazı özellikleriyle de hayvanlara benziyor bu da sorularda karşımıza gelebilir bunlara da bakmanı istiyorum Hayvanlar alemine geldiğimiz zaman en gelişmiş kısma geliyoruz aslında burada da canlı çeşitliliği çok fazla ökaryot canlılardan bahsediyoruz içerisinde hiç tek hücreli organizma bulunmuyor Bunlar heterotrof besleniyor hücre duvarı var mı yok zaten kendimizden biliyoruz depo polis sakari imiz ne glikojen omurgalı ve omurgasız olmak üzere ikiye ayrılıyor şimdi omurgalı ve omurgasızların genel özellikleri Aslında karşılaştırmalı olarak sorulabilir Bir de böceklerle omurgalı hayvanların karşılaştırması sorulabilir O yüzden oralara dikkat etmeni istiyorum Diğer omurgasız canlılarda çok çok fazla Detayları bilmeyeceğim için önemli olacak ama omurgasızlar için ayırt edici bilgiler nelerdir diyecek olursak da sinir şeritleri karın kısmındadır diyebilirim ve bunlarla genellikle açık kan dolaşımı bulunuyor ama bazı canlılar var kapalı kan dolaşımı bulunuyor omurgalıların hepsinde kapalı dolaşım var tamam mı unutmayalım burada o zaman açık dolaşımın olması ayırt edici bilgilerden biri omurgasız canlıları da altıya ayırıyoruz biz bunları basitten gelişmişe doğru Seda Sayan solucan 7 ya da Seda Sayan sosis 7 olarak kodlayabilirim ben solucan 7 kodlayın ca işte hocam sosis 7 desek daha iyi olur bence falan diyenler oldu öyle de kodlayabilir isin süngerler sölenterler solucanlar yumuşakçalar eklem bacaklar ve deri dikenler olmak üzere Biz omurgasız canlıları altıya ayırmış oluyoruz hemen süngerlere bakalım hayvanlar aleminin en basit grubunu oluşturuyor organ ve sistemleri yoktur ve pasif hareket eden canlılardan bahsediyoruz sölenterlere geldiğimiz zaman Hidra ve deniz anası gibi canlılardan bahsedebiliriz ilk sinir hücrelerine bu canlılarda rastlanıyor solucanlara geldiğimiz zaman da doku ve organ farklılaşması görülen ilk omurgasızlar Bunlar kendi içerisinde de bunlar yassı yuvarlak ve Halkalı solucan olmak üzere üçe ayrılıyor yuvarlak ve Halkalı solucanda Ağız ve anüs ayrımı varken yassı solucanda yok yassı solucanda da ilk Merkezi sinir sistemi görülmüş oluyor Ağız ve anüs ayrımı yok hocam derken ne demek istediniz yani yediği yerden çıkarttığını da söyleyebiliriz ilk defa kapalı kan dolaşımı Halkalı solucanda görülüyor o zaman omurgasızlar içerisinde kapalı kan dolaşımına örnek olarak Halkalı solucanları örnek olarak verebiliriz yumuşakçalara geldiğimiz zaman da Bunlar yumuşak olduğu için bu ismi alıyor ve çoğunda açık kan dolaşımı var ama kapalı kan dolaşımı olan canlılar nelerdir diyecek olursak da kalamarı söyleyebiliriz mürekkep balığını ve ahtapotu söyleyebiliriz eklem bacaklara Gelecek olursak omurgasızlar içerisinde en fazla canlı çeşitliliğine sahip bir sınıftan bahsediyoruz burada çizgili kasları var bu canlıların o yüzden böyle pıtır pıtır pıtır pıtır hareket edebiliyorlar kitinden oluşan bir dış iskeletlerin olduğunu da söyleyebilirim kendi içerisinde dörde ayrılıyor derisi dikenlilere geldiğimiz zaman da omurgasızlar içerisindeki en gelişmiş olanlardan bahsediyoruz Deniz Yıldızı Deniz kes tanesi Deniz Hıyarın Buna örnek verebiliriz iç iskelete sahiptirler diye de ifade edebilirim omurgasızlara geldiğimizde de en önemli bilgi bunların sinir kordonlarının karın kısmında değil sırt kısmında bulunduğu omurgasızlarda karındayken içerisinde gruplandığında göre boşaltım artığı da farklılaşabilir omurgalı hayvanları da kendi içerisinde beşe ayıracağız en bas asitten gelişmişe doğru Biz krem olarak kodlayabilir isin yani balıklar iki yaşamlar sürüngenler Kuşlar ve memeliler olmak üzere burada bu canlıların genel olarak özelliklerini bilmeni istiyorum zaten bu konunun sonuna doğru Ben bir tabloyla da ifade edeceğim göstermiş olacağım Oradan da bakabilirsin balıkların kalpleri İki odacıklı basit bir şekilde isminden heceleyerek bunu düşünebiliriz balık diyorum iki heceli Bu nedenle iki odacıklı kalpleri bulunmuş oluyor soğuk kanlı canlılar ve boşaltım artıkları amonyaktan daa Gelecek olursak da hayatlarının bir evresini suda bir evresini karada geçirdikleri için bu ismi alıyor vücutları kaygan yüzeylidir ve Metamorfoz geçiriyorlar kalpleri üç odacıklıdır hemen söyleyelim kurbağa şeklinde ismini heceleyerek de bilebiliriz soğukkanlı canlılardır boşaltım artıkları üre dir ama Ergin dönemde larva döneminde de amonyak olduğunu söylemek istiyorum sürüngenlere Gelecek olursak da karasal ortama uyum sağlayan ilk canlı grubundan bahsediyoruz deri değiştirme olayı bunlarda görülüyor ve hemen bunların kalplerindeki odacıkları söyleyecek olursam da üç odacıklı ama bunlarda ayırt edici olarak timsahta dör odacıklı olduğunu söyleyebilirim timsahta Çünkü tam bir perde olması durumu var boşaltım artığına baktığımız zaman da ürik asit şeklinde ifade edeyim kuşlara geldiğimiz zaman Kuşlar ve memelilerin ortak özellikleri bize sorulabilir Hatta kuşlarla ilgili çıkmış sınav soruların olduğunu görüyorsun 2018 yılında çıkmış sınav sorusuna baktığımızda verilenlerden hangisi bir hayvanın kuş olduğunun kanıtıdır diye sorulmuştu Aman diyeyim uçma deme çünkü memeliler içerisinde uçabilen de var zaten kuşların tamamı da uçuyor diyemeyiz mesela pengueni söyleyecek olursak bir kuştur ama uçamıyor memeliler içerisine de ne uçuyor diyecek olursan da yarasayı söyleyebilirim kalplerinin odacık sayısına bakacak olursak artık Kuşlar ve memeliler çok daha gelişmiş olduğu için dört odacıklı kalpleri var İki kulakçık iki karıncık olmak üzere omurgalılar içerisinde uçabilen türlerin olduğu ilk gruptur Bak tek gruptur demiyorum sıcak kanlı olan canlılar Biz gibi yani vücut sıcaklığı belli bir değerde tutuluyor boşaltım artıkları ürik asit Bak şimdi ürik asit olan sürüngenlerin ürik asit bunların ürik asit ve aynı zamanda omurgasızlar içerisinde böceklerin de ürik asittir bunu unutmayalım 2014 yılında çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak da o soru da kuşlarda uçmayı sağlayan adaptasyonlar la ilgili bir soruydu burada Bunu da veriyorum memelilere Gelecek olursak da en gelişmiş omurgalı sınıfından bahsediyoruz ayırt edici bilgi olarak bunların vücutlarına kıl bulunması memelilere Has özelliktir memelilere Has özellik de zaten sorularda karşımıza geliyor Hatta 2017 yılında çıkmış bir sınav sorusu var O soru da şöyleydi aşağıdaki canlılardan hangisi yavrusunu doğurup sütle Besler diye sorulmuştu yavrusunu sütle beslemek memelilere has bir özellik olduğu için bunu bilmemiz gerekir diğer özellikleri de bilmeni istiyorum çok çok çok önemli kısımlardan biri o zaman kuşlarda ayırt edici olarak tüy bulunması var Ama memelilerde ayırt edici olarak kıl bulunması vardır diyebiliriz Peki memelilerin boşaltım artığı ne üre Hemen şimdi tablomu bakalım bu tablomu uygun olarak da zaten daha önce çıkmış sınav sorularını yapabiliriz 2023 msü sorusuna bakacak olursak omurgalı hayvan özellikleri veriliyor ve bunların eşleştirilmesi isteniyordu O yüzden bunları Bilmemiz gerekiyor 2016 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak da tabloda verilenlere göre omurgalı hayvanları bulup şıklarda verilenleri cevaplama sorusu yapılmıştı O yüzden buradaki tabloyu kesinlikle bilmeni istiyorum tabloların çok önemli olduğunu bir kez daha söyleyeyim virüslere Gelecek olursak da virüslerle ilgili tyt'de soru sorulmamış 2013'den bu yana ama msüde soru gelmiş 2020 ve 2022 yılında Bu nedenle virüslerin genel özelliklerini ve çoğalma durumunu Bilmemiz gerekiyor virüsler zorunlu hücre içi paraziti canlı cansız arası geçiş formudur Ya dna'ları vardır ya rna'lar vardır DNA ve RNA bir arada bulununca canlı oluyordu O nedenle bundan ikisinden biri olduğunu bilmemiz ayırt edici bilgilerden birisi çok hızlı mutasyona uğruyorlar ve sadece glikoz aminoasit gibi besin monomerlerinin bulunduğu ve bu besinin bulunduğu ortamda canlının bulunduğu durumda da çoğalabilen ifade edelim canlılara ve cansızlara benzeyen özelliklerine bakmanı istiyorum çoğalması kısmı önemli olduğu için hemen görsele yaklaşarak Bunu ifade edeceğim karşımıza gelebilir belki bunlar böyle şekilli değil de yazısal olarak verilip doğru sıralamayı Senin yapman istenebilir Şimdi benim bir bakteriyofajın var yani bakteri yen virüs demek bu şimdi bu bakteriyi yiyen virüs gelip bakteriyi enfekte edecek Peki bu virüs bu bakteriyi enfekte ederken sadece nükleik asitini içeriye gönderiyor protein kılıfı dışarıda kalıyor Tamam mı nükleik asiti buraya girdiği zaman çoğalıyor Bunun içerisinde Tabii ki de bakterinin yapılarını kullanarak bunu çoğaltıyor ve Daha sonrasında da protein kılıfını sentezleme başlıyor Bu protein kılıfı ile kendisinin nükleik asiti birleştiği zaman çok sayıda virüs elde ediliyor ve bu virüslerin aşırı bir şekilde çoğalmasına bağlı olarak o hücre patlıyor ve virüsler etrafa yayılıyor işte virüsün çoğalması bu şekilde gerçekleşiyor neden zorunlu hücre içi paraziti olduğunu anlıyorsun canlı olduğu ortamda faaliyet gösterebildiği için Bunu söylüyoruz Anlaştık mı virüslerle ilgili de bunları biliyoruz Ve bu şekilde canlılar dünyası ile ilgili öğrenmemiz gereken hatırlamamız gerekenleri de şöyle bir hatırlıyoruz hücre bölünmelerine Geliyorum bu ünite içerisinde tyt ve msüde çıkmış soruları sana söylediğimde hep aynı tarzda soru sorulduğunu göreceksin ya Bu kadar da olmaz diyeceksin ama gel şimdi birlikte detaylıca görelim hücre bölünmelerinde ilk olarak tabii ki mitoz ve mayozdan bahsedeceğiz değil mi oralara geçmeden önce bazı kavramlardan bahsetmek istiyorum mesela kromatin iplik nedir Görsel üzerinde burada görüyorsun ökaryot Bir hücrede kromozomu oluşturan DNA ve proteinden oluşan yumak şeklinde yapıya Biz kromatin iplik diyoruz bu yapının kısalıp kalınlaşmasıyla kromozom adını verdiğimiz bir yapı meydana geliyor bu kromozom da kalıtsal kavramlar içerisinde yapısal olarak en büyük oluyor kromozomdan sonra DNA geliyor dna'dan sonra gen genden sonra da nükleotit yapısı meydana geliyor tabii kalıtsal kavramları büyükten küçüğe doğru söylediğimizde Böyle kromatik zaman da kromozomun her bir parçasına Biz kromatit diyoruz birbirinin aynısı olan kromatit lere de kardeş kromatit adını veriyorum Şimdi Homolog kromozom nedir diyecek olursak da biri anneden biri babadan gelen şekil ve büyüklük bakımından aynı olan birbirine karşılık gelen bölgeler inde de aynı geni Taşıyan kromozom çiftlerine Homolog kromozom diyoruz homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında parça değişimi olayından bahsedeceğiz mayoz bölünme kısmında İşte o nedir Crossing over olayıdır kalıtsal çeşitliliği sağlayan olaylardan biridir ama unutmayalım ki mayoz bölünme içerisinde Crossing over olmak zorunda değildir hemen kin tkor ve centromer bölgesini de ifade etmek istiyorum şöyle şekle yaklaşım kromozomun merkezinde bulunan yapı var ya yuvarlak olan yapı İşte o s bölgesi onun etrafında da i ipliklerinin tutunacağı bölge olan kinetek Oru Görüyorsun hemen şu yandaki görselden sana kardeş olmayan kardeş olan kromatitleri ifade etmek istiyorum 5 ve 6'nın burada Homolog kromozom olduğunu söyleyelim burada o zaman 1 ve 2 birbirinin kardeşi iken 3 ve 4 birbirinin kardeşi oluyor o zaman 1 ve 3 kardeş olmayan kromatitler dirir ya da iki ve 3 kardeş olmayan kromatitler diyebilir miyiz diyebiliriz Zaten burada da bunları yazmış oluyorum şimdi insanlardaki somatik hücrelerin yani vücut hücrelerinin diploid kromozom takımına sahip olduğunu bir de eşey ana hücrelerinin de yine diploid kromozom takımına sahip olduğunu belirtmek istiyorum Yani diploid dediğim zaman 2n diyorum tamam mı Bir de eşey hücrelerinden bahsettiğimiz zaman onların da haploid olduğunu söyleyeceğim hemen şu kısma da yaklaşacak olursam dişi ve erkek bireylerdeki kromozom sayılarına bakalım dişilerde de 46 erkeklerde de 46 değil mi Ama burada gonozom çeşitlerinde farklılık var Hadi gel bakalım dişilerde 44 + xx şeklinde iken erkeklerde 44 + XY şeklinde oluyor yani burada Erkeklerde gonozom iki çeşit olduğunu görüyoruz ama dişilerde Tek çeşit olduğunu görüyoruz sorularda karşımıza gelebiliyor bunları ifade ettikten sonra hemen şimdi hücre döngüsüne gelmek istiyorum bir hücre bölünmesinin başlamasından itibaren Onu takip eden diğer bir hücre bölünmesine kadar geçen zaman aralığına biz hücre döngüsü diyoruz 2020 ve 2023 3 msü sorusuna baktığımız zaman iki sorunun da aynı olduğunu görüyoruz hücre döngüsü içerisinde Aşağıdakilerden hangisi mitotik evre içerisinde gerçekleşmez deniyor hemen baktığın zaman hücre döngüsünde bir İnterfaz Bir de mitotik evre olduğunu görüyorsun mitotik evre de kendi içerisinde çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesi olmak üzere ikiye ayrılıyor ama İnterfaz bu evrelerden bağımsız mı Evet o zaman DNA replikasyonun olduğu aşamada İnterfaz olduğuna göre cevabımız ne olacak mitotik evre içerisinde gerçekleşmeyen olay yani DNA replikasyon olacak Anlaştık mı Bak aynı soru sorulmuş 3 yıl arayla ve sadece böyle mi Hayır ilerleyen aşamada da benzer soruların Hatta aynı soruların sorulduğunu görmüş olacaksın burada mitotik evrenin detayına bakacak olursak karyokinez çekirdek bölünmesi Bir de sitokinez sitoplazma bölünmesi olduğunu görüyorsun karyokinez dediğimiz çekirdek bölünmesinin diğer ismi mitozdan Faz telofaz evrelerini burada görüyorsun sitokinez dediğimiz olay In Da hayvanlarda boğumlanma ile bitkilerde Ar lemel şeklinde olduğunu görüyorsun Bu da çıkmış sınav sorularından biri Hatta Sadece bir kez değil birden fazla kez sorulan sorulardan birisi hemen İnterfaz aşamasına bakalım hücre döngüsü içerisinde en uzun gerçekleşen evreden bahsediyoruz burada G1 s G2 evreleri var ve burada hayvanlarda sentrozom eşlenmesi de bu aşamada yani İnterfaz içerisinde gerçekleşiyor G2 evresinde meydana geliyor s evresinde DNA replikasyonu oluyor G1 evresinde de hazırlıkların ilk olarak başladığı aşama Aslında interfazın tüm aşamalarında hazırlık oluyor ama Başlangıç olduğu yer burası burada ayırt edici bilgilerimizden biri s evresinde DNA replikasyonun olduğudur çok önemli O zaman mitotik evre içerisinde DNA replikasyonu olmadığını bilelim şimdi mitoz bölünmenin özelliklerine bakacak olursak yani karyokinez çekirdek bölünmesine bakıyoruz mitotik evre içerisinde miyiz Şu anda Evet öyle O zaman burada profaz metafaz anafaz telofaz evrelerinden bahsedeceğiz bu evreler içerisinde görülen olayları sırasıyla bilmen çok önemli karışık bir şekilde verip doğru sıralamayı Senin yapman istenebilir ya da görsel şeklinde de verip o görseli de sıralaman istenebilir o yüzden bilmeni istiyorum mitoz bölünme n 2n 3N kromozom takımına sahip canlılarda gerçekleşiyor bölünme sonucunda kromozom sayısı sabit kalıyor ve değişmiyor kalıtsal çeşitliliğin olmadığı bir bölünme şekli oluyor mutasyon haricinde Tabii ki Bir de burada şu çok önemli mitoz bölünme geçiren bir hücre tekrar mitoz bölünme geçirir biliyor ama mayoz bölünme geçiren bir hücre tekrar mayoz bölünme geçiremiyor Peki Mitoz bölünme canlılarda Neyi sağlıyor bir hücrelilerde üremeyi sağlarken çok hücrelilerde büyüme gelişme ve yenilenmeyi sağlıyor ama ekstra arılarda n kromozomlu bir yapıdan bahsediyoruz erkek Arılar n kromozomlu Biraz sonra eşeysiz üreme kısmında anlatacağım işte erkek arılarda spermlerin oluşturulması mitozda sağlanıyor Bu nedenle mitoz bölünme üreme hücresi oluşumunu da sağlayabilir sorulara karşımıza gelebilir Aman diyeyim buraya dikkat etmeni istiyorum şurada mitoz sonucu oluşan hücrelerde nelerin farklı olduğunu da bilmemiz önemli sitoplazma hacimleri farklı olabilir yani sitoplazma miktarı organel sayısı organel çeşidi aynıdır ama organel sayısı farklılık gösterebilir ve hücre büyüklükleri de zaten sitoplazma hacmi farklı olabileceğinden dolayı hücre büyüklüğü de farklı olabiliyor şimdi mitoz bölünmenin evrelerine baktığımız zaman 2024 msü sorusunu görüyoruz Bu soruda hayvan hücre döngüsünde gerçekleşen olaylar karışık şekilde verildi doğru sıralama Senin yapman istendi Bu nedenle bu evrelerde nelerin olduğunu bilmen çok önemli zaten ayırt edici bilgileri Ben fosforlu kalemle çizdim şimdi profaz evresinde ne oluyor çekirdek zarı ve çekirdekçi kayboluyor kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozom halini alıyor i iplikleri oluşmaya başlıyor Tabii ki de Bitki hücresinde sentrozom olmadığı için i ipliklerini ne yapıyor mikrotübül organize edici bölgeler yapıyor Burada da hayvan ve bitki hücresinin profaz evresini görmüş oluyorsun Bak görseller çok önemli özellikle görsellere yaklaşarak bakmanı istiyorum Bu görselleri de karışık bir şekilde verip doğru sıralamayı Senin yapman istenebilir hemen metafaz evresine geldiğimiz zaman da bu evrede kromozomlar Ekvatoral düzlemde tek sıra halinde birbirinin üzerine gelmeyecek şekilde diziliyor ve kromozom anormalliklerin en net görüldüğü evrenin Burası olduğunu söylüyoruz bitki hücresi ve hayvan hücresinin metafaz evresinin görselini bu şekilde Görüyorsun hemen anafaz evresine gelmek istiyorum anafaz evresinde Sentromer yarılmasına bağlı olarak kardeş kromatitler zıt kutuplara gidiyor ve bu şekilde Aslında kromozom sayısı geçici bir süreliğine iki katına çıkıyormuş gibi varsayılıyor Çünkü biz kromozom sayısını sayarken Aslında Sentromer bölgelerini sayıyoruz Anlaştık mı Sentromer neresiydi hemen şuraya basit bir şekilde kromozom şeklini çizecek olursam Sentromer dediğim Bölge şu ortadaki yuvarlak kısımda burada sentromerler artık yarıldığı için iki katına çıkma durumu var geçici bir süreliğine iki katına çıktığından bahsediyoruz Niye Aslında bu olay gerçekleşiyor Çünkü bir hücreden iki hücre oluşacak ya ve kromozom sayısında değişme olmasın istiyoruz ya biz mitoz bölünmede işte burada temel oluşturmuş oluyoruz Anlaştık mı bu sebeple de önemli Sentromer sayısının kromozom sayısını eşit olduğunu burada belirtiyorum bu olay da neyi sağlıyor bölünme sonucunda kromozom sayısının sabit kalmasını sağlıyor telofaz Gelecek olursak da profazın tam tersi yani orada çekirdek zarı çekirdekçi kaybolmuştu ya burada tekrar oluşacak i i likleri kaybolacak ve kromozomlar kromatin iplik şeklini almış olacak Burada şu çok önemli bu aşamayla eş zamanlı olarak sitokinez de başlıyor sitokinez Tabii ki de bitki ve hayvan hücrelerinde farklı olarak gerçekleşiyor bitki hücrelerinde Aral Emel ile gerçekleşirken hayvan hücrelerinde boğumlanma ile gerçekleşiyor işte 2021 msü sorusu da bu sadece msüde sorulmadı tyt'de de soruldu bitki hücresinin hücre bölünmesi sırasında hangisi gerçekleşmez denildiğinde boğumlanma verilmişti o yüzden dikkat etmemiz gerekiyor aynı şeyler dönüp dolaşıp tekrar sorulmuş o yüzden seni çok Zorlayacak bir kısım olmadığını belirtebilirim Bak burada 2018 çıkmış sınav sorusu olduğunu görüyorsun hayvan hücrelerinde sitokinez böyle olurken bitki hücrelerinde böyle oluyor bitki hücrelerinde orta lemel ara lemel ara plak denilebilir aynı anlama geliyor boğumlanma şeklinde böyle görmüş oluyorsun yani bir balonu düşün Ben balonun ortasından sıktırılır durumu gibi olur ya ortada ırma durumun boğumlama şeklinde meydana geliyor mitoz bölünme sonucunda oluşan hücrelerin Ata canlıı ile farklı olabilen ve ata canlıyla aynı olabilen özellikleri de karşımıza gelebilir dikkat edelim bir de mitozla mayozun ortak ve farklı özellikleri de sorulabilir zaten sorulacak şeyler bunlar ve dönüp dolaşıp bunları soruyorlar yani Anlaştık mı şimdi mitoz bölünme sonucunda oluşan hücre sayısını nasıl hesaplıyoruz diyecek olursan da 2 üzeri n formülüyle hesaplıyoruz n bölünme sayısı oluyor mesela ü kez mitoz bölünme geçirmiş bir hücre bölünme sonucunda oluşan hücrelerin sayısını ifade edecek olursak da 2 üzeri 3'ten 8 diyeceğiz bölünme sonucunda kalıtsal çeşitliliğin mutasyon haricinde olmadığını bilmeni istiyorum 2023 çıkmış sınav sorusuna bakıyoruz birlikte burada ne sormuşlardı hemen bakalım E dört bölünme evresi sırasıyla verilmişti ve Aşağıdakilerden hangisi söylenemez demişti o yüzden burada mitoz evrelerini sırasıyla Bilmek önemli hem yazısal olarak sırasıyla bilmek hem de burada olduğu gibi görselleriyle bilmek çok önemli hat hatta biraz yaklaşım Sen Durdur ve bak çok iyi bir şekilde anlamaya çalış burayı zaten soracakları yerlerden birisi Burası grafik yorumlamada sorulabilir ya o yüzden hemen burada hücre döngüsündeki DNA miktarı ve kromozom sayısı grafiğini görmüş oluyorsun mitoz bölünme sonucunda kromozom sayısı değişmeyecekti değil mi Bak burada başlangıçta n olduğunu Sonuçta da yine n olduğunu görüyorsun arada bir artış var orası neresiydi ana Faz evresinin olduğu aşamayı işte burada da Onu görüyorsun neden Sentromer yarılması olduğu için geçici bir süreliğine iki katına çıktığından bahsediyoruz DNA miktarına bakacak olursak da interfazın s aşamasında DNA replikasyonu oluyor bu nedenle DNA miktarı iki katına çıkıyor ama sitokinezin olmasına bağlı olarak Bunlar iki hücreye paylaştırılıyor ve başlangıçtaki gibi DNA miktarının aynı olduğunu görüyoruz hücre düsünün kontrolünde de e kontrol noktaları var bu kontrol noktalarında herhangi bir bozulma olması durumunda kanserleşme durumundan bahsedebilir Şimdi burası çok önemli dikkat etmeni istiyorum zaten konu anlatımları sırasında da ben burayı detaylı bir şekilde anlatıyorum Hatta e 19 gün videosuna gidip İzlemeni tavsiye ediyorum Çok önemli çok dikkatli bir şekilde Bak burada iki tane çıkmış sınav sorusu görüyorsun ama aynı sorular msüde sorulmuş bir tanesi birisi de tyt'de sorulmuş 2n = 4 kromozomlu bir hücrenin mayoz bölünmesine ait olamayan soruluyor işte o tarz soruları yapabilmek için burada anlattıklarımı iyi bir şekilde öğrenmen gerekiyor 19 gün videosuna gidip burayı detaylı bir şekilde İzlemeni tavsiye ediyorum burası çok önemli gerçekten dediğim gibi bu ünite içerisinde aynı şeyleri dönüp dolaşıp sordukları için bu gelebilir oraya gidip dikkatli bir şekilde burayı İzlemeni tavsiye ediyorum bak vurguladığım yerlere dikkat et tamam mı Şimdi hemen burada sana n 2n nasıl yazılıyor kromozom sayısı nasıl hesaplanıyor hızlı bir şekilde onu ifade etmeye çalışacağım kromozom sayısını hesaplarken Biz Sentromer bölgelerini sayıyordu o zaman ortadaki kısımları saydığım zaman burada 3 kromozom olduğunu görüyorum Peki 2er eş 3 yazabilir miyim Yazamam çünkü dipl kromozom takımına sahip bir canlıda kromozomların çiftler halinde bulunması gerekir O zaman burada n = 3 yazmam gerektiğini anlıyorum Anlaştık mı hemen aşağıdakine bakacak olursak da Sentromer bölgelerini saydığım zaman kromozomun 4 olduğunu görüyorum Bu nedenle çiftler halinde olduğunu gördüğüme göre de 2n = 4 kromozomlu bir hücreye ait olabilir derim Bir de renklendirilmiş olan kromozomlar üzerinde ifade edecek olursam da burada hemen bakalım şimdi maviden bir tane mordan bir tane olduğunu görüyorsun yani kromozomlar tekler halinde mi bulunuyor Evet yani haploit mi Evet o zaman Sentromer bölgelerini sayıyorum iki tane kromozomumuz var ama n = 2 kromozom takımına sahiptir diyorum aşağıya baktığım zaman burada mordan iki tane maviden iki tane olduğunu görüyorum o zaman kromozomlar çiftler halinde bulunduğu için 4 kromozom var ama 2n = 4 kromozomlu bir hücreye aittir diyorum bu sefer 4 kromozom olduğunu burada görüyorum ama her birinin farklı renkte olduğunu görüyorum o zaman kromozomların tekler halinde bulunduğunu gördüğüme göre n = 4 kromozomlu bir hücreye aittir diyorum burayı Anlaman çok önemli bu tarz soruları yani 2019 ve 2013'te çıkan soru tarzlarını yapabilmek için bunları öğrenmen gerekiyor şimdi eşeysiz üremeye Gelecek olursak bu eşeysiz üremede kalıtsal çeşitliliğin olmadığını bilmemiz çok önemli ve Az zamanda çok sayıda bireyin üretildiğini bilmemiz de dikkat edeceğimiz bilgilerden birisi Şimdi burada eşsiz üreme çeşitlerinin neler olduğunu pat diye bir olarak kodlamanın istiyorum bölünerek üreme tomurcuklanarak üreme sporla üreme rejenerasyonla üreme vejetatif üreme ve partenogenezle üreme olmak üzere biz bunları kendi içerisinde altıya ayırıyoruz ve 2024 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak eşeysiz üremede gerçekleşmeyecek olayı sorduğu için burada eşeysiz üreme çeşitleri ile ilgili bilgileri kısaca Bilmemiz gerekiyor 2017 çıkmış sınav sorusuna baktığımız zaman da bunu hatırlayamadım notlarıma da bir yanlışlık yapmışım galiba burada o yüzden şimdi video içerisinde olduğum için o sorunun ne olduğuna bakamayacağım Ama sen gidip bakabilirsin eşeysiz üremenin canlılar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerine de bakmanı istiyorum bölünerek üremeye baktığımız zaman protista içerisinde amip öglena ve paramesyumu bilmemiz gerektiğinden bahsetmiştik değil mi İşte burada bölünme olayları bize kıyaslama sorusu olarak verilebilir hemen burada amip Paramesyum ve öglen yı görüyorsun amipte rastgele bir şekilde bölünme gerçekleşiyor paramesyumda enine öglenada da boyuna bir bölünme gerçekleşiyor Bu da sorularda karşımıza gelebilir prokaryot canlılara baktığımız zaman da bakteri ve arkelerde de bölünme olayı gerçekleşiyor ama onlara sadece DNA işlenmesi ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşiyor Bunun haricinde iyi ipliklerin oluşmadığını zaten daha önce söylemiştim tomurcuklanarak üremeye Gelecek olursak da ana canlının vücudundan çıkan bir çıkıntı danan meydana gelen bir üreme olayından bahsediyoruz serbest de yaşayabilir ana canlının vücuduna yapışık olarak da yaşayabilir Kalıtsal çeşitlilik yok sporla üremeye baktığımız zaman da kalın bir örtüyle çevrili olumsuz çevre şartlarına dayanıklı özelleşmiş hücrelere Biz spor adını veriyoruz işte sporlar en kromozomludur ve ana canlının vücudundan mayozu ya da mitozla oluşabilir bu sporlar uygun şartlarda yayılarak yeni canlıları meydana getirir bu olaya da sporla üreme adını veriyoruz Burada da sporla üreyen canlıları görüyorsun mesela Eğrelti otunu ya da bir mantarı örnek olarak verebiliriz devam ediyorum hemen rejenerasyonla üremeye şimdi Rejenerasyon olayı var bir de rejenerasyonla üreme olayı var oraya dikkat edelim hemen Şuradaki görsele baktığın zaman rejenerasyonla üreme olayına örnek görüyorsun yani burada plenary mız var bu plenary daan yeni planaryalar oluşmuş yani eşeysiz üremenin olduğunu burada görüyorsun rejenerasyonu üreme ama doku düzeyinde organ düzeyinde rejenerasyonda olabiliyor mesela yaralarımızın iyileşmesini doku düzeyinde Rejenerasyon örneği olarak verebiliriz ya da organ düzeyinde kertenkelenin kuyruğunu koptuktan Sonra onun tekrar yenilenmesini de örnek olarak verebiliriz kerten kelenin kuyruğunu tamamlaması durumu re jenerasyonla üreme olayı değil karıştırma burayı sorularda karşımıza gelebilir Bu arada Rejenerasyon yeteneği gelişmişlikle ters orantılıdır mesela plenary yada rejenerasyonla üreme olayı oluyor ama biz de yaraların iyileşmesi gibi bir rejenerasyonda bahsediyoruz üreme düzeyinde olmuyor Anlaştık mı partenogenez Gelecek olursak 2019 çıkmış sınav sorusu burada şuraya dikkat etmeni istiyorum şimdi buradaki olayda partenogenez neresi şurada yumurtadan döllenme gerçekleşmeden erkek arının olması olayına Biz part partenogenez diyoruz tamam mı Yani döllenme olmadan olacak Burada işte partenogenez Burası bir de burada mayoz bölünme mitoz bölünme ve döllenme olaylarının nerelerde gerçekleştiğini bilmen de önemli işte soruda zaten bu soruldu Buralar numaralı bir şekilde verilip bu numaralı kısımlara karşılık gelecekleri Senin bilmen istendi O yüzden buralara iyi bir şekilde bakmanı istiyorum döllenmemiş yumurta hücresinin mitozla gelişerek yeni bireyi meydana getirmesi olayına partenogenez diyoruz partenogenez kısmı sadece eşeysiz üreme kısmı Onun dışında Şuradaki ki döllenme olayının olduğu kısım da eşeyli üreme kısmı oluyor yani arılarda üreme kısmı oluyor vejetatif üremeye Gelecek olursak da gelişmiş yapılı bitkilerde görülüyor bu olay Aslında daha hızlı bir şekilde bitki gelişimini ve üremesini sağlamak amacıyla yaptığımız olaylardan biri bu olaylar sonucunda kalıtsal çeşitliliğin olmadığını bilelim mesela basit bir şekilde bir tanesini örnek verecek olursam mesela Çelikli üremeyi söyleyeyim ben senin evine geldiğim zaman senin evinde bir çiçek görüyorum Ay ne kadar güzelmiş bu çiçek deyip dalından kopartılarak Tabii ki sonra onu suya koyuyorum köklendirme yetiştiriyorum Bu bir vejetatif üreme çeşitlerinden biri bu olayda Kalıtsal çeşitlilik olmuyor ve tohumla üremeye göre çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşiyor şimdi mayoz ve eşeyli üremeye Gelecek olursak burada Homolog kromozom kavramını hatırlayalım burada homolog kromozomları görüyorsun x y z t olarak da kardeş kromatitlerin olduğu kısımları ifade ediyorum o zaman X ve Y kardeş kromatit iken Z ve T de birbirinin kardeşi oluyor o zaman y ve z birbirinin kardeşi değildir diye ifade edeceğim Çünkü homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında Mayoz bölünmede Crossing over olayı görülebiliyor bir de daha önce mitoz bölünmede görmediğimiz kavramlardan bahsedeceğim burada kiazma sinapsis ve tetrat gibi şimdi kiazma dediğimiz temas bölgesi sinapsis dediğimiz geçici bağlanma bölgesi tetrat dediğimiz Yapı da aslında iki kromozomun yan yana geldiği bir yapı 4 kromatitli Yapı da diyebilirim o zaman bir tetrat iki kromozomdan oluşuyor diyebiliriz Anlaştık mı hemen Crossing overı da görsel üzerinden gösterecek olursam da bak şuraya şurasının değiştiğini görüyorsun yani kardeş olmayan kromatitler arasında bir değişim oluyor Crossing over olayı ama Mayoz bölünmede görülmek zorunda değil o zaman Mayoz bölünmede bu olay olmasa bile Kalıtsal çeşitlilik nasıl sağlanıyor anafaz 1 de homolog kromozomların rastgele bir şekilde birbirinden ayrılmasıyla da Kalıtsal çeşitlilik sağlanıyor mayoz bölümü unutmayalım sadece diploid kromozom takımına sahip hücrelerde gerçekleşir ve bir kez mayoz geçiren bir hücre bir daha mayoz geçiremez bu olay kalıtsal çeşitliliği sağlayan bir olaydır döllenme ile birlikte tür içi kromozom sayısının sabit kalmasını sağladığını da söyleyebiliriz mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere iki evreden oluşuyor 2015 sınav sorusuna birlikte bakacak olursak mayoz bölünme aşamaları sıralandığında hangisi 4 sırada gerçekleşir diye soru soruldu o nedenle mayoz bölünme evrelerinde ayırt edici olanları bilmeni istiyorum sonrasında onu zaten sıralayabilirsiniz iki mitozun aynısı olduğu için buraları anlatmayacağım mitoz bölünmede söylemiştim oradakilerin aynısı Burada da oluyor mayoz bölünmenin birinci aşamasının detayına bakacağız mayoz 1'den önce o zaman İnterfaz oluyor ama mayoz 2'den önce İnterfaz olmuyor bunu da unutmayalım mayoz 1'den önce gerçekleşen İnterfaz da mitozun interfazı gibi gerekli hazırlıkların yapıldığı evrimi Kesinlikle öyle o zaman hayvan hücrelerinde sentrozom eşlenmesi ve DNA replikasyonu İnterfaz aşamasında meydana geliyor profaz 1'e bakacak olursak çekirdek zarı ve çekirdekçi kayboluyor sentrozomlar zıt kutupları çek ve i iplikleri oluşuyor hayvan hücreleri için Bunu söylüyoruz ama bitki hücrelerinde mikrotübül organize edici bölgeler sayesinde i ipliklerini oluşturuyoruz Bir de burada homolog kromozomlar çiftler halinde bulunuyor Ve tetrat adını verdiğimiz Yapı meydana geliyor işte tetrat kavramı profaz 1 de meydana gelen olaylardan biri aynı zamanda sinapsis ve kiyazma da bu olay sırasında oluyor yani profaz 1 evresinde oluyor mayoz bölünme haricinde bunlardan bahsediyor muyuz Hayır bahsetmiyoruz sinapsis kiyazma tetrat gibi yapılar mayoz bölü bölünmede olur ama Crossing over olmak zorunda değildir zaten görsel üzerinde de hem kiyazma hem sinapsis hem tetrat yapısını hem de Crossing overı görmüş oluyorsun Şimdi hemen evrelerden devam etmek istiyorum metafaz 1'e geldiğimiz zaman görsellerine de dikkat et lütfen burada homolog kromozomlar hücrenin ekvatorun çift sıra halinde dizilirler Biz mitozun metaf fazında ne demiştik tek sıra halinde diziliyo zom anormalliği net görülüyordu ama burada çift sıra halinde dizildiği için net bir şekilde görülmeden bahsetmiyoruz ana Faz 1'e bakacak olur Sak da kromozomlar burada metafaz evresinde çift sıra halinde dizilmişti ya işte çift sıra halinde dizilme sonucunda burada homolog kromozomlar rastgele bir şekilde anaf 1 evresinde birbirinden ayrılıyor 2021 çıkmış sınav sorusudur bu hemen bakalım mayozla ilgili hangisi yanlıştır denilmişti ve ana Faz 1 ile ilgili bir bilgiye yer verilmişti dikkat etmeni istiyorum O kısma şimdi ben sana profaz 1 aşamasında Crossing over görülmek zorunda değil demiştim değil mi Ama kalıtsal çeşitliliği sağlayan başka olay vardı asıl olay neydi işte asıl olay bu homolog kromozomlar rastgele bir şekilde birbirinden ayrılıp zıt kutuplara gittiği için kalıtsal çeşitliliğin olduğunu söyleyebiliriz burada kromozom sayısı da yarıya inmiş oluyor telofaz 1'e bakacak olursak da çekirdek zarı ve çekirdekçik tekrar oluşuyor burayla birlikte eş zamanlı olarak da sitokinez başlıyor hayvan hücresi olduğu için de burada boğumlanma başladığını söyleyebiliriz hemen sitokinez bakacak olursak da 2017 çıkmış sınav sorusu daha önce de benzerinin çıktığını söylemiştim bitki hücrelerinde Ar lemel bu bu olay gerçekleşirken hayvan hücrelerinde boğumlanma ile gerçekleşiyor bu sorulan sorulardan biriydi birkaç kez sorulduğu için aynı şey dönüp dolaşıp soruluyor dikkat edelim ve hemen Böylelikle bir hücreden iki hücre oluştuğunu da söyleyelim mayozun birinci aşaması sonrasında bir hücreden iki hücrenin oluşması gibi bir durum gerçekleşti buradan hemen sonra İnterfaz falan gerçekleşmeden mayoz 2'ye mi geçiyoruz Evet mayoz 2 mitozun aynısı olduğu için hemen yoluma devam ediyorum Bu arada şurada mayoz 1'e genel bir bak bakış atıyoruz hemen Şöyle devam edecek olursam da burada mayoz 2'ye genel bir bakış atılma durumunu görüyorsun bu görsellere Bak bunlar karışık olarak verilip sana doğru sıralamayı yapman istenebilir O yüzden Buralar önemli Şimdi hemen şunu ifade edeyim grafik soruları bize sorulabilir hemen kromozom sayısının grafiğine bakacak olursak mayoz bölünme evreleri içerisinde anaf 1de homolog kromozomlar ayrılıyordu ya işte burada Aslında kromozom sayısı yarıya iniyordu değil mi Ama hücre bölünmesi yani sitoplazma bölünmesi gerçekleşmedi için aynı hücre içerisinde bulunduğundan dolayı sitokinez gerçekleştiğinde kromozom sayısının yarıya indiğini söylüyoruz ana Faz Bir de homolog kromozomlar rastgele bir şekilde birbirinden ayrıldığı için Kalıtsal çeşitlilik sağlanıyor unutmayalım Daha sonrasında mayoz 2'ye baktığın zaman mayoz 2 mitozun aynısıydı ya Bu nedenle anafaz evresinde Sentromer yarılması olacağından dolayı anaf 2de burada kromozom sayısı geçici bir süreliğine iki katına çıkıyormuş gibi varsayılıyor sonra sitokinez 2 de bu olay tekrardan iki hücreye ayrıştırıldığı için yarıya inmiş oluyor oluyor DNA miktarına bakacak olursak burada Sadece bir kez DNA replikasyonu oluyor mayoz bölünmenin e birinci evresinin öncesinde O yüzden burada iki kez DNA miktarının yarıya indiğini bilmemiz gerekir hemen burada bakıyoruz s aşamasında iki katına çıkıyor sonra sitokinez 1de ve sitokinez 2 de geriye indiğini görüyoruz mayoz 1 ve mayoz 2'nin karşılaştırma sorusu bize sorulabilir O yüzden tabloya bakmanı istiyorum 2022 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak 2n = 4 kromozomlu bölünme evreleri veriliyor ve Hangisi mitoza Hangisi mayoza aittir diye soruluyor O yüzden bu görselleri iyi bir şekilde Anlaman çok önemli hatta biraz önce demiştim ya 19 gün videosuna gidip izle diye o videoyu kesinlikle orayı izle Böylelikle haploid diploidi hesaplamayı kromozom sayısını hesaplamayı bileceksin ve artık oradan soru kaçırmayacaksınız la ilgili hangisi doğrudur denilmişti O yüzden Mitozun özelliklerini bilmemiz gerekiyor 2014 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak da üç ayrı bölünme veriliyor ve bu bölünmeler sonucunda kalıtsal maddenin aynı olduğu hangileridir deniyor Hatta böyle görseller verildiği için benzer bilgilerden bahsediyoruz O yüzden bu kısımları iyi bir şekilde öğrenmeni tavsiye ediyorum zaten bu hızlı bir tekrar videosu olduğu için bazı kısımları anlatacağım Bir kez daha vurgu yapacağım ki orada konu anlatım kısımlarında gidip oralara bakabilirsin Zaten burada da yeterli oldukça anlatmaya da çalışıyorum şimdi eşeyli üremeye Gelecek olursak da tür içi kalıtsal çeşitliliği artıran bir olay değil mi yani annemizden de babamızdan özellikler alıyoruz ve farklı olarak Bizler oluşuyor işte tür içinde kalıtsal çeşitliliği artıran olaylardan bahsediyoruz cinsiyet sperm yumurta döllenme eşey tozlaşma gibi kavramları görürsen kesinlikle eşeyli üremeyi düşünmelisin eşeysiz üremede bunlardan bahsetmiyoruz Anlaştık mı burada da zaten bir döllenme olayını görüyorsun burada yeni oluşan çocuğun annesine ve babasına benzediğini Ama onların aynısı olmadığını biliyoruz Çünkü döllenme olayı sonucunda tür içi Kalıtsal çeşitlilik artırılmış oluyor Hatta 2016 ve 2020 yıllarında tyt'de kalıtsal çeşitliliği artıran temel olaylarla ilgili sorular sorulmuştu O yüzden buraları iyi bir şekilde bilmemiz gerekir homolog kromozomların rastgele ayrılması Crossing over olması mayoz bölünme eşeyli üreme mutasyon konjugasyon gibi olaylar kalıtsal çeşitliliği sağlayan olaylardır eşeyli ve eşeysiz üremenin karşılaştırması da sorularda gelebilir mi gelebilir daha önce sormamış ama sormayacak varı anlamına gelmiyor genellikle benzer yerleri sorduğunu söyledik Ama bunları da sorabilirler karşılaştırmalı kısımlar ÖSYM'nin Özellikle bu ünite içerisine sevdiği kısımlar kalıtıma Gelecek olursak da burada bazı temel kavramlardan bahsedeceğim ilk olarak Sonrasında da burada ne kadar çok pratik yaparsanız o şekilde soru kaçırmayacağım zı da belirtmek istiyorum şimdi alel gene bakacak olursak aynı karakterin oluşmasında etkili olan biri anneden biri babadan gelen genlerin her birine Biz algen adını veriyoruz ve bu alel genler Homolog kromozomların karşılıklı bölgesinde bulunmuş oluyor homozigot saf yani arı döle bakacak olursak burada Mesela şimdi biri anneden biri babadan gelen harfler var ya işte bunların Aynı büyüklükte olmasından bahsedeceğiz yani ya büyü a ü a olacak ya da küçü a üçü a olacak Anlaştık mı burada a'yı attım B de olabilir D de olabilir diyebilirsin yani büyük d büyük d olabilir ya da küçük D Küçük D olabilir heterozigot olması durumunda da bir büyük harf Bir de küçük harf olacak mesela a üzerinden örnek verecek olursak da büyük a küçük a yan yana geldiği zaman heterozigot bir dölden bahsetmiş oluruz Dominant baskın gene bakacak olursak da heterozigot durumdayken etkisini gösterebilen gene biz baskın gen adını veriyoruz şimdi kan grupları üzerinden örnek verecek olursam a b ve 0 genlerimiz var Bunlardan a ve b eş baskın olduğu için bir de AB kan grubumuz olmuş oluyor şimdi a 0a baskın bir gendir Tamam mı Şimdi A'nın yanına o zaman ben 0 Getirirsem bu A kan grubu olur ya da ben a kan grubunun Aa olması şeklinde de a olabildiğini bilirim o zaman buradan A'nın 0a baskın olması durumundan dolayı a kan grubu olduğunu görüyorum işte Dominant baskın geni bu şekilde ifade edebiliyoruz Tamam mı Şimdi çekinik gene bakacak olursak da çekinik gen sadece kendini homozigot durumda olduğunda gösterir Yani ben aksi belirtilmedikçe küçük harflerin çekinik olduğunu bilirim o zaman da mesela diyelim ki büyük A'nın yanına küçük a Getirirsem Ben büyük a küçük A'ya baskın olacağı için bu etkisini büyük a olarak gösterecek değil mi o zaman ben küçük A'nın etkisini ortaya çıkartabilmek bilde çekinik aleli de sana ifade ediyorum genotip dediğim zaman da bir canlının sahip olduğu genlerin tamamına verdiğimiz isim Yani büyü a ü a bü b < b ü d < d şeklinde bunları ifade edebiliriz yani Bir canlının sahip olduğu genlerin tamamını sırasıyla yazdığımız zaman bunu ifade ediyoruz burada Dominant gen çekinik gen bunları yazabilmek işimize yarayacak temel kavramlar önemli kalıtım kısmında fenotipe baktığımız zaman canlının sahip olduğu dış görünüşüdür yani genotipe bakarak Biz fenotipi yazıyoruz Tabii ki de bunu baskın ve çekiniklik durumuna göre yazıyoruz Anlaştık mı İşte burada da zaten ifade ediyorum hemen devam ediyorum bağımsız ve bağlı genden bahsedeceğim bağımsız gen dediğimiz zaman farklı karakterlere etki eden genlerin farklı kromozomlarda bulunma durumlarına bakıyoruz mesela burada bü a kü a ü b kü B genotipini görüyorsun bunların her biri farklı kromozom olduğu zaman işte bağımsız gen olduğunu ifade eder bize buralarda da bunu görüyorsun Bunun bağlı gen olduğunu düşünecek olursak hemen şuraya bakalım bü a kü a ü b < b genotipine sahip bir birey var burada büük a ile büyük B bağlı gen ise bunları aynı kromozomda yazacağım küçü a ve küçük B'yi de aynı kromozomda yazacağım bağlı genler Crossing over olmadıkça birbirinden ayrılmaz bunu unutmayalım hemen şuraya bakalım Bir de burada bu genotipi görüyoruz burada büyük d ve büyük E bağlıymış f F bağımsız bir gmi o zaman ben büyük d bü e'yi bağlı yazacağım üçük D küç e'yi bağlı yazacağım Feri de bağımsız yazmış olacağım işte bunları yazabilmek çeşidi hesaplama da sorularda karşımıza gelebiliyor özellikle böyle işlemsel soruları yaparken bunu kullanmamız gerekiyor gamet çeşidi hesaplamayı da 2 üzeri n formülü ile hesaplıyoruz n dediğimiz heterozigot sayısıdır hemen burada bir örnekten ifade etmek istiyorum şurada ü a ü a ü b < b genotipini görüyorsun burada heterozigot kaç tane hemen bakalım şurası bir heterozigot şurası da ikinci heterozigot o zaman n yerine ne yazacağım 2 Yazacağım 2 üzeri 2'den 4 çeşit gamet oluşmuştur diye ifade edeceğim Anlaştık mı gamet çeşidi hesaplamayı da bu şekilde söyleyebiliriz Hemen şimdi bağlı Genlerde Crossing over olması ve olmaması durumunda bizi bekleyen sorulara bakalım a b c genotipine sahip bir canlı burada verilmiş ve burada a b c genlerinin bağlı olduğu ve Crossing overın gerçekleşmediği de belirtilmiş O zaman ben buna göre Şurayı yazacak mıyım yazacağım yazdıktan sonra da Crossing over yoksa bağlı genleri birbirinden ayırabiliyor muyduk Hayır ayıramıyordu o yüzden burada Aslında şunlar heterozigot olmasına rağmen ayıramadığı için sadece burada bir heterozigot varmış gibi sayacağım Anlaştık mı sonrasında Üyük D küçk D'ye baktığım zaman Bunlar bağımsız diı ya ayrı ayrı yazdık ama heterozigot olduğu için de burada bir heterozigot olduğunu söylüyorum Yani bir heterozigot burada ikinci de burada olduğu için 2 üzeri 2'den 4 çeşit gamet oluşur ifadesini kullanıyorum yani bağlı Genlerde Crossing over olmaması durumunda böyle bir işlem yapıyoruz ama diyelim ki aynı soru üzerinden diyelim şurada Crossing over yoktur demeseydi Crossing over vardır deseydi o zaman Ne yapacaktık hemen Şunların hepsini sanki D'de yazdığı gibi bağımsız gen olarak düşünecek yani heterozigot sayacağım 1 2 3 Saydım zaten bu heterozigot 4'üncü Saydım 2 üzeri 4'ten de 16 çeşit gamet oluşmuştur diyecektim Crossing over olması ya da olmaması durumunda gamet çeşidi hesaplama da önemli bilgilerimizden birisiydi monohibrit çaprazlamaya baktığımız zaman Aslında burada F1 ve F2 döllerini yazabilmek çok önemli soruda bize bir paragraf verilip o paragraftan sonra F1 ve F2 dölünü yazmamız istenebilir zaten 2018 çıkmış sınav sorusu da bu şekilde monohibrit bireyin ifadesini söyleyecek olursam da tek karakter bakımından HT Zigot olan bireye Biz monohibrit birey diyoruz yani burada büyük s küçük s'nin tek karakter bakımından heterozigot olduğunu biliriz İşte bu monohibrit bir bireydir bu büyük s küçük s'nin kendisi ile çaprazlanmasına yani büyük s küçük s ile çaprazlanmasına işte monohibrit çaprazlama diyoruz burada F1 dölünü görüyorsun Bu F1 dölünü olabilmesi için anne ve babasının böyle olması gerektiğini bilmen lazım Sonrasında da F2 dölünü yazarken de şu çaprazlamaya ve F2 dölünü bulmuş olacağız zaten genellikle yorumlamalar F2 dölüne göre gerçekleştirilir burada fenotip çeşidi fenotip oranı genotip çeşidi genotip oranı hesaplamayı da bilmen çok önemli hemen bakacak olursak Şimdi burada F2 dölünde detaylı bir şekilde zaten bize verilmiş homozigot sarı heterozigot sarı homozigot yeşil olduğunu görüyorum o zaman biraz yaklaşacak olursam fenotip çeşidi dediğimiz dış görünüş müydü Evet yani burada renk çeşitliliğine bakacağım değil mi yani sarı ve yeşil olmak üzere 2 çeşit olduğu için fenotip çeşidini 2 yazıyorum fenotip oranına bakacak olursam da renkler Tamam burada ayırt edici olarak verildi Ama bu renklerden kaçar tane var diyor oran dediği zaman o zaman 3 tane sarı olduğunu bir tane de yeşil olduğunu görüyorum o nedenle 3E 1 şeklinde bir orandan bahsediyorum genotip çeşidine bakacak olursak canlının sahip olduğu genlerin tamamı mıydı Evet çeşitten bahsediyor ama değil mi o zaman büyük S büyük S olduğunu görüyorum büyük S küçü S ve küçük s küçük s olduğunu görüyorum yani 3 çeşit genotip vardır diyerek bunu bu şekilde yazıyorum genotip oranına baktığımız zaman da bunlardan kaçar tane var diye mi bakacağız Evet o zaman büyük S büyük c'den bir tane büyük s küçük c'den ik tane küçük s küçük c'den de bir tane vardır diyerek 1 2 1 gibi bir ayrışım oranından bahsediyoruz bunları yazabilmeniz kolaylık sağlayacak kısımlardan birisi tamam mı Bunları bilmeden kalıtımı ben yapamıyorum falan demek de çok mantıklı gelmiyor zaten hibrit çaprazlamaya Gelecek olursak da şimdi monohibrit çaprazlamada neydi tek karakter bakımından iki bireyin çaprazlanması ydı o zaman buradan dihibrit çaprazlamanın iki karakter bakımından heterozigot olan iki bireyin çaprazlanmasına Arayacağım hemen dihibrit bireyi görüyoruz Burada iki karakter bakımından heterozigot olan birey bunun çaprazlanmasına da yani hemen şöyle yazacak olursam da yazıyorum şuraya kendileştirilmesi de deniyor aynı zamanda İşte bu olaya dihibrit çap aaz Lama diyoruz şimdi bu dihibrit çaprazlamada yapmanı istediğim şu pnet karesini falan kullanmak değil harfleri kendi arasında çarpmak ve çıkan sonuçları da birbiriyle çarpmak Anlaştık mı yani bü M kü m ile bü M küç m'yi çarpacaksın çaprazlayan büük d küçk d ile büyü D küç D'yi çaprazlayan sonra bu çıkan sonuçları da birbiriyle çarpacaksın Anlaştık mı bu çok önemli Zaten sana büyük kolaylık sağlayacak bu punnet karesini falan öğrenmek hikaye diyebilirim kafanı karıştırmasın şimdi 2 14 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak çaprazlama sorusu soruluyor ve burada F1 ve F2 üzerinden aslında bir yorumlama yapmamız isteniyor O yüzden burada çaprazlamaya hiçbir soru işareti kalmasın diye olabilecek bütün seçenekleri zaten sana verdim buralara bakmanı özellikle istiyorum Şuradaki kap geç bilgisine değinmek istiyorum Hemen Biraz önce de zaten söylemiştim dihibrit çaprazlamada olsa çoklu çaprazlama da olsa harfleri kendi arasında çaprazlayan sonuçları da çarpmanın istiyorum çok önemli unutmaman gereken bilgilerden biri yani burada da örneğiyle açıklıyorum mesela çoklu bir çaprazlamaya görüyoruz kları kendi arasında lleri mleri nleri kendi arasında E çaprazlı bunun sonucunda da çıkan sonucu çarpmış oluyoruz önemli bilgilerimizden biri kontrol çaprazlamasına Gelecek olursak da bu şu demek genotipi bilinmeyen baskın özellikli bir bireyin genotipinin homozigot mu heterozigot mu olduğunu anlamak için kontrol çaprazlaması yaparız yani hemen basit bir şekilde ifade edecek olursam şöyle bir genim var benim bu genim yanında boşluklu olan bırakılan yerin büyük a mı küçük a mı olduğunu bilmiyorum bilebilmek için de bunu homozigot çekinik bir bireyle çaprazlı çaprazlama sonucunda % 10000 bü a küçü a oluşuyorsa o zaman ben o boş bırakılan yere büyü a gelmelidir diyorum ama böyle Olmadıysa çıkan ihtimaller ü a kü a ve üç a kü A şeklinde olduysa o zaman boş bırakılan yere küçü a aleli gelmelidir ifadesini kullanıyorum yani biz burada genotipi bilinmeyen baskın özellikli bir bireyin genotipini bilmek için bunu yaparız Peki çekinik bir birey için bunu yapmamıza gerek var mı Yok çekinik bir birey zaten homozigot durumda etkisini gösterebiliyor oldu bunu da söyleyeyim eş baskınlığı geldiğimiz zaman kan gruplarında genellikle bunu görüyoruz mn kan grubunda ve AB kan grubunda bunun olduğunu söyleyebiliriz mesela kan grupları içerisinde a b 0 genlerimiz var bir de Buna ek olarak A'nın B'ye eş baskın olduğunu biliyoruz işte Böylelikle a kan grubumuz B kan grubumuz 0 ve AB kan grubumuz oluşuyor İşte bu olayda eş baskınlığı örnek oluyor çok alili baktığımız zaman bir karaktere ikiden daha fazla Alal genin etki etmesi durumuna Biz çok alellilik adını veriyoruz çok alellilik de genotip çeşidi sayısını terim sayısı formülüyle buluyoruz yani n x n + 1/2 formülü ile hesaplıyoruz fenotip çeşidi sayısını da alel gen sayısına eş baskınlık sayısını eklediğimiz zaman buluyoruz Bu da önemli bilgilerimizden birisi mesela hemen bir örnekle ifade edecek olursam a1 a2 A3 A4 A5 şeklinde burada birden fazla karakterin olduğunu görüyorsun işte bunların arasındaki eş baskınlık durumlarını da burada Görüyorsun hemen fenotip çeşidi sayısını hesaplayacak olursak kaç tane karakter var burada 5 tane Hemen onu yazdık 5 diye Daha sonrasında eş baskın sayılarına bakacaktık burada olduğunu bir de burada olduğunu görüyorum 2 de bu 5 + 2'den 7 mi diyeceğiz fenotip çeşidi sayısına Evet Zaten burada da 7 olduğunu detaylı bir şekilde sana açıklamış oluyorum soy ağaçlarında bilmemiz gereken Evrensel simgeler var Bunları da burada görüyoruz Bu simgeleri iyi bir şekilde bilmemiz gerekir Zaten genellikle parantez içi bilgisi olarak verilir ama verilmemesi durumunda da zaten yukarıda ek bir bilgi verilir Yani herhangi bir özelliği gösteren bireyi dişi bir bireyi burada görüyorsun sağlıklı dişiyi burada görüyorsun tamam mı bunlar önemli iyi bir şekilde bilmeni istiyorum kan grubu soyağacı sorusu çözerken dikkat etmen gerekenleri Sana söyleyecek olursam şimdi soy ağaçlarını Aşağıdan yukarı doğru yazmanı istiyorum 0 kan gruplu bir birey varsa sıfırın çekinik bir gen olduğunu bildiğim için 0 0 yan yana gelmesi gerektiğini bilirim o zaman 0'ın biri anneden diğeri babadan gelecek bir çocuğun 0 kan grubunda olabilmesi için anneden ve babadan bu genin gelmesi gerektiğini bilmem lazım Böylelikle yazacağım bulmaca doldurur gibi yerleştireceğim Şimdi bir de negatif olanlara bakacak olursak da negatif olması durumu da hemen şöyle ifade ediliyor bunları da yazayım ü r ü r ü r kü R üç r küç R küçü R kü R olduğu zaman negatif büyü r ü r ve büy R küç R olduğu zaman pozitif oluyor işte negatif olması durumu çekinik olduğuna göre o zaman bir çocuk Eğer negatif kan grubuna sahipse anneden ve babadan bu genleri alması gerektiğini de bilmem lazım Peki anne ve baba pozitifse o zaman anne ve babanın büyük R küçük R genotipine sahip olduğunu da anlarım Anlaştık mı Böylelikle yorumlama sorusunu da halletmiş olurum kan gruplarında dediğimiz gibi a 0 olmak üzere ü çeşit alel imiz var ama AB'ye eş baskın olduğu için AB kan grubumuz da olmuş oluyor Bunu da ifade edelim 2019 msü sorusunda da hangi kan grubunda hangi antikorun olduğunu bilmemiz önemliydi O yüzden mesela a kan gruplu bir bireyin plazmasında antib bulunuyor Yani B antikoru B kan gruplu bir Bireyde ise anti a yani a antikoru bulunmuş oluyor antikorun bulunma durumlarını da buradan bilmeni istiyorum tamam mı Şimdi hemen devam ediyorum Rh uyuşmazlığından bahsetmek istiyorum Rh uyuşmazlığı da annenin negatif babanın pozitif doğacak çocuğun da pozitif olması durumunda anne ile çocuk arasında görülen bir olay oluyor anne pozitif Baba negatif olursa kan uyuşmazlığından bahsedemeyiz tamam mı Zaten anne ile baba arasında bir kan uyuşmazlığı olmayacak anneyle çocuk arasında olacak ama burada tabii etkenlerden biri baba olduğu için Bunu söylüyoruz Anlaştık mı anne negatif doğacak çocuk negatif olursa da yine kan uyuşmazlığı olmuyor mesela kızımla benim aramda böyle bir ilişki var Ben de negatifim kızım da nega O yüzden kan uyuşmazlığı ikimizin arasında yok Bu arada soya ağacı sorusunu burada görüyorsun kan grubu soyağacı bu tarz sorular gelebilir bu tarz soruda yapman gereken ilk sıfırları yerleştirmek sonra da negatifleri yerleştirmek Biraz önce zaten kap geç bilgisi olarak dikkat etmen gerekenleri de ifade etmiştim Hemen şimdi devam ediyorum genotipik eşey tayininden bahsetmek istiyorum detaylı bir şekilde burada eşey kromozomlar mıza gonozom vücut kromozomlar mıza da otozom diyoruz 2n = 46 kromozomlu bir canlıdan bahsedecek olursak burada otozomlar şurası dır 44 tane gonozomlar da xx olmak üzere ik tanedir dişilerde erkeklerde 44 tane otozom x y olmak üzere iki çeşit gonozom oluyor bu nedenle dişilerde Tek çeşit gonozom ama iki tane Erkeklerde iki çeşit gonozom iki tane diye Bilmemiz gerekiyor önemli bilgilerden biri eşeye bağlı kalıtım kısmına Gelecek olursak Buradan en fazla sorunun geldiği yer burası x'e bağlı çekinik kalıtılan bir özellik Y'ye bağlı kalıtılan bir özellik şeklinde de soyarı sorusu sorulabilir yerleştirme sorusu oluyor o yüzden burada pratik yapmak çok önemli hemen sana X ve Y kromozomunu göstermek istiyorum şimdi bu kromozomlar üzerinde homolog olan bölgeler de var homolog olmayan bölgeler de var homolog olan bölgeler aynı şeyleri kapsıyor ama olmayanlarda farklılık var mesela y'nin x ile homolog olmayan bölgesinde cinsiyet geni bulunmuş oluyor o nedenle erkek bir birey çocuğunun erkek ya da kız olacağını belirlemiş oluyor Anlaştık mı Sadece or bulunduğu için ya da kulak kıllılığı Sadece erkeklerde görülebiliyor Çünkü Y kromozomu Sadece erkeklerde olduğu için Anlaştık mı yani y'nin x ile homolog olmayan bölgesindeki hastalıklara örnek olarak kulak kıllılığı verebiliriz ya da X'in y ile homolog olmayan bölgesindeki hastalıklara da kırmızı yeşil renk körlüğünü verebiliriz kas distrofisi verebiliriz Anlaştık mı hemofiliye verebiliriz Bunlar dişilerde de erkeklerde de görülebilir Hatta erkeklerde görülme ihtimali daha fazladır hocam Ne alaka diyebilirsin bak Şimdi şöyle dişilerde ihtimallerimi olabilir Taşıyıcı olabilir sağlam olabilir erkekler ya hasta olur ya sağlam olur Taşıyıcı olma durumu yoktur Bu nedenle erkeklerin hasta olma ihtimali 1/2 iken dişilerin hasta olma ihtimali 1/3 tür Bu nedenle X'in y ile homolog olmayan segmentindeki hastalıklar erkeklerde daha fazla görülür 2019 çıkmış sınav sorusundan birisidir 2020 ve 2021 yılından msü sorusuna bakacak olur olursak da Bunlar birbirinin aynısı olan sorulardı verilen ailede renk körlüğü bilgileriyle şıkları cevaplama sorusuyla hangisi yanlıştır diye sorulmuştu O yüzden oraları iyi bir şekilde Bilmemiz gerekiyor tabii ki de burada renk körlüğünün x kromozomunda çekinik olduğunu bilmemiz de önemli Bazen sorularda yazıyor yazmaya da biliyor o yüzden X'in y ile homolog olmayan bölgesindeki hastalıkları çekinik olanları burada belirtiyorum Hemofili kırmızı yeşil renk körlüğü bozuk Dentin de X'in y ile homolog olmayan bölgesi dei bir hastalıktır Ama bu baskın taşınır bu özellikle bilmemiz gereken bilgilerden biri bak 2017 yılında çıkmış sınav sorusu 2022 yılında çıkmış sınav sorusu hep benzer şeyler soruluyor renk körlüğü üzerinde genellikle soruluyor Hemofili üzerinde de sorulabilir benzer şeyler oluyor mesela soy ağacı veriliyor ve o soy ağacı üzerinden x'e bağlı çekinik kalıtılan diye soruyor O yüzden Pratik yapman gereken sorular Bunlar olması gerekiyor zaten test kitaplarında da bunlarla ilgili çok fazla soru var şimdi şurada yazan bir bilgilere özellikle dikkat etmeni istiyorum kırmızı yeşil renk körlüğü x kromozomunda çekinek taşınan bir hastalık olduğu için erkek çocuk hasta ise x genini Annesinden mi alacak Evet hemen şöyle yazmak istiyorum şimdi x yli bir çocuğumuz oldu Bunun annesi var anneyi şöyle yazalım babayı da böyle yazalım şimdi babada X ve Y genleri var annede x ve x var şimdi babadan y'yi alacak mı bu çocuk Evet alacak erkek çocuk olduğunu biliyorum y'nin sadece babadan gelebilecek bir gen olduğunu da bildiğim için bunu söylüyorum Peki o zaman anne den ne gelecek sadece gelebilecek zaten x o yüzden şimdi bu çocuk Eğer Renk körü bakımından hastaysa Bu hastalık da x'e bağlı çekinik taşınan bir hastalık olduğu için kesinlikle annesinin de bu hastalık genini içerdiğini bilirim ama annesine kesin hastadır diyemem Taşıyıcı da olabilir Unutma burada Bunu da belirtiyorum Anne hasta ise doğacak tüm erkek çocuklar hasta mı olur Evet çünkü anneden xli gen çocuğa geçeceği için hastalıklı gen dışında başka bir gen geçemeyeceği için bu nedenle doğacak erkek çocukların hepsinin de hasta olduğunu söyleyebiliriz kız çocuk hasta ise babadan ve anneden hastalık genini alması mı gerekir Evet işte bu nedenle babanın hasta olması mı gerekir Evet Anne hasta da olabilir Taşıyıcı da olabilir Bunu da ifade edeyim hemen aşağıdaki görsel üzerinden ifade edecek olursam da bu soyağacı üzerinden şimdi bu kız çocuğun hasta olabilmesi için geninin bir tanesini babasından diğerini annesinden alması gerekiyor işte ben anne ve babanın genotipini bilmesem de babanın genotipini net bir şekilde yazar mıyım artık Evet mesela anne babanın genotipini vermiyorlar çocukların kini veriyorlar anne babayı yazmanı da isteyebiliyor o yüzden oralara da dikkat et tamam mı Böylelikle annede hastalık geninin olduğunu babanın Ama hasta olduğunu öğrendik Peki erkek çocuğa baktığımız zaman da y'yi babasından alacak hastalıklı geni zaten annesinden almıştı Bu şekilde söylüyoruz burada sağlıklı bir kız çocuğunu görüyoruz ama Taşıyıcı olduğunu görüyoruz o zaman hastalıklı geni babasından aldığını sağlıklı geni de annesinden aldığını söyleyebiliriz İşte bu yorumlamaları yap mak da önemli olduğu için söylüyorum mesela böyle bir şeyi verirler ve yorumlama olarak da bu kız çocuğu annesinden sağlıklı geni hastalıklı geni de babasından almıştır diyebilir doğru mudur Doğrudur o zaman yolumuza devam edebiliriz Hemofili hastalığı da yine x kromozomuna bağlı olarak çekinik olarak taşınan hastalıktı yani renk körlüğü gibi benzer şeylerden Burada da bahsedebiliriz ama bozuk dentine baktığımız zaman bu x'e bağlı baskın olarak taşınan bir Alal olduğu için burada dişilerin hasta olma ihtimali daha fazla oluyor Neden Çünkü homozigot da olsa heterozigot da olsa bozuk Dentin hastası mı olacak Evet sadece homozigot çekinik olduğu durumda sağlıklı bir birey olacak yani burada üç ihtimalin içinde iki tanesi hastalık ihtimalini oluşturduğu için bozuk Dentin olan bir Bireyde dişi bir Bireyde hasta olma ihtimalinin daha fazla olduğunu söyleyebiliriz Bu arada bozuk Dentin olma durumu da çarpık dişlilik diyebilirim erkeklerde zaten bir hastalıklı Bir de Sağlıklı olma ihtimali vardı burada da bunları görmüş oluyorsun y'nin x ile homolog olmayan segmentindeki bakacak olursak da Y'ye bağlı kalıtım olarak da söylenebilir burada Sadece erkeklerde görülen hastalıklardan bahsedeceğiz örnek kulak kılığını verebiliriz mesela soy ağacına baktığın zaman böyle bir olayı görüyorsan bütün erkek çocukların hasta olduğunu görüyoruz O nedenle bu Y'ye bağlı kalıtılan bir hastalıktır diyebiliriz bu Y'ye bağlı kalıtılan hastalıkta çekiniklik ya da baskınlık olma durumundan bahsetmiyoruz burada 2024 msü sorusunu görüyorsun Bu sorumuza baktığımızda x'e bağlı çekinik hasta kadınla sağlıklı bir erkeğin çocukları ile ilgili hangisi doğrudur sorulmuştu işte burada e x'e bağlı dediği zaman nasıl harflendirme yapacağız ona bakman gerekiyor x'e bağlı çekinik aktarılan diyorsa çekinik olanı küçük harfle ifade ediyoruz baskın olanı da büyük harfle ifade ediyoruz o zaman hasta bir kadın dediğimiz zaman böyle yazacağız hasta bir erkek dediğimiz zaman böyle yazacağız mesela sağlıklı bir dişi için ne yazabiliriz XR xü R yazabiliriz ya da x R XR yazabiliriz sağlıklı bir erkek için de x ü r yazabiliriz bunları yazmamız önemli Bir de bunun dışında otozomal de diyebilir otozomal çekinik dediği zaman da x'i y'yi karıştırmaya da hemen sadece harf vereceğiz şu şekilde ifade etmek istiyorum onu da burada çekinik olanların küçük harfle ifade edildiğini görüyorsun baskın olana da zaten yanına büyük harfi yazacağız ister büyük a küçü a yazalım ister büyük a büyük a yazalım aynı şeyi ifade ederiz Ama burada tabii ki de soy ağacına göre çocuklara bakarak da anne ve babanın genotipini net bir şekilde yazmamız gerekir burada ayırt edici olan ne otozomal dediği zaman sadece harf vereceğiz x'e bağlı çekinik dediği zaman da x üzerinde harf verme işlemini gerçekleştireceğiz Mesela bize otozomal çekinik bir karakteri gösteren bireyler taralı olarak verildi dediyse o zaman hemen taralı olanlara üçü a kü a yazacağız taralı olmayanlara da bü a bü a ya da büük a kü a yazacağız Mesela bu çocuk küçü a küçü a ise ben bunun annesine büyü a bü a yazabilir miyim Yazamam Neden Çünkü küçük KK A'nın Biri buradan gelirse küçük A'nın diğeri de annesinden gelmesi gerekiyor o yüzden annesine böyle yazmam gerekiyor Peki babaya baktığım zaman çocukların her birine küçük aı gen mi verecek Evet o zaman ben bunlara büyü a küçü a yazabilirim neden büyü a büyü a yazamadığım zaten babasına baktığın zaman da anlamış oluyorsun işte burada harflendirme uygun olarak hangisi yazılamaz da diyebilir Anlaştık mı Ya da mesela böyle soyağacını verip hangisi x'e bağlı kalıtılır Y'ye bağlı kalıtılır ya da otozomal çekinik kalıtı diyebilir zaten o tarz sorular da var Hep buralarda bak soruların olduğunu sorulmuş soruların olduğunu görüyorsun Hep benzer şeyler soruluyor zaten sorulan soruların detaylı bir şekilde açıklamalarını ben burada belirtiyorum bu benim kitabımdan sorusu değil ama çıkmış sınav sorusu zaten bunun benzeri mesela böyle bir soyağacı veriliyor verilen bu özellik hangileri ile taşınıyor olabilir diye sorular soruluyor zaten çıkmış sınav sorularından biri de bu şekilde oluyor Anlaştık mı bu video içerisinde Aslında nerelere yoğunlaşma gerektiğini de görüyorsun hızlı bir tekrar yapmanın yanında ben zaten daha önce sorulmuş olan soruları da belirtiyorum sana buralarda da çok yoğun bir şekilde sorulduğunu görüyorsun ben senin yerine olsam 25 gün videosunu gidip detaylı bir şekilde izlerim çok faydalı olacağına emin olabilirsin zaten Sorular hep benzer şekilde soruluyor hücre bölünmelerinde sorulduğu gibi kalıtıma da hep benzer tarzda sorular soruluyor Mesela şöyle sorulara baktığım zaman x'e bağlı baskın çekinik hangisiyle kalıtılır sonrasında x'e bağlı çekinik taşınıyor olamaz Y'ye bağlı kalıtı olamaz şeklinde soruların sorulduğunu görüyorum hep aynı tarzda sorular soruluyor Şimdi burada CG soru yaptırır kısmına bakmanı istiyorum Daha önce de zaten belirtmiştim 2023 yılında da buradan soru çıktığını görüyorsun konu anlatımın sırasında Ben hep diyorum ya işte bu kg soru yaptırır kısımları çok önemli buralara Bak tekrar ederken Bak bunlar seni hep bir adım önde tutacak kısımlar diyorum ya işte buradan da çıkmış soruyla birlikte de bunu anlıyorsun yani sorulabilecek kısımları en yalın bir şekilde sana ifade etmeye çalışıyorum Biraz önce bunun detayına girdiğim için hemen bunu da geçiyorum şimdi burada Varyasyon bahsedeceğim Varyasyon tür içinde farklılıklara verdiğimiz isim kalıtsal olabilir olmaya da bilir hemen bakacak olursak modifikasyona kalıtsal olmayan ve genin yapısında değişiklik meydana getirmeyip genin işleyişinde değişiklik meydana getiren özelliklere Biz modifikasyon diyoruz mesela Ortanca çiçeğinin farklı pH derecelerinde farklı renkte çiçek açıyor olması bir modifikasyon örneğidir ya da spor yapan birinin kaslı olması onun çocuğunun kaslı olacağı anlamına gelmez sadece o bireyi mi etkiler Evet işte bu bir modifikasyon olayıdır mutasyona baktığımız zaman mutasyonlar kalıcıdır ve genin yapısında ve aynı zamanda işleyişinde değişiklik meydana getirir adaptasyona baktığımız zaman doğal seçilim sonucunda oluşur zaten e Canlıların ortak özelliklerini bunu açıklamıştım canlının yaşadığı çevreye uyumunu kolaylaştırı oldu hayatta kalma ve üreme şansını artıran özelliklere Biz adaptasyon adını veriyorduk adaptasyon örneği olmayacak sorulmuştu Daha önceden hatırlayacak olursan Hatta tyt'de sorulmuştu diye hatırlıyorum ama msüde de sorulmuş olabilir mesela kurak bölge bitkilerinde e bitkinin yapraklarının ince olup nemli bölge bitkilerinde Yaprakların daha Geniş yüzeyli olmasını adaptasyon örneği olarak söyleyebilirim ya da başka bir örnek daha verecek olursam da Kutup hayvanlarını düşünecek olursak böyle burunları kulakları falan minicik olur çok sevimli olsun diye değil tabii ki de terleme yüzeyini azaltmak için böyle olduğunu Bunun da bir adaptasyon örneği olduğunu ifade edebilirim Şimdi geliyorum ek sistem ekolojisine Burada bazı temel kavramlardan bahsedeceğim ekolojik kavramları küçükten büyüğe doğru sıralayacak olursak Burada en aşağıda türden bahsedeceğiz çiftleşti verimli döller verebilen bireylere biz aynı tür Canlar diyorduk değil mi o zaman sınırları belli bir alanda tek bir türün oluşturu topluluğa da popülasyon diyoruz sınırları belli bir alanda birden fazla türün oluştuğu topluluğa da komünite diyoruz komüniteye ek olarak cansız çevre birleşimine de ekosistem diyoruz biyom dediğimiz is ki burayla ilgili çıkmış bir sınav sorusu var kendine özgü iklim özellikleri olan ve kendine özgü canlı türlerine sahip olan büyük ölçekli kara ya da su ekosistemlerine Biz biyom adını veriyoruz burada tropikal yağmur ormanları ile ilgili çıkmış bir sınav sorusu vardı o bölgede yağışın yeterli olduğunu canlı çeşitliliğinin çok fazla olduğunu bilmeni istiyorum tamam şimdi habitata Gelecek olursak canlının Hayatını en iyi bir şekilde devam ettirdiği evidir diyebilirim niş dediğim zaman canlının yaptığı iş Yani bu iş beslenme üreme korunma faaliyeti olabilir ekoton Gelecek olursak ki burası çok önemli hemen yaklaşmak istiyorum İki farklı komünitenin kesişim bölgesine Biz ekoton adını veriyoruz yani şurada göl ekosistemi olsun burada da orman ekosistemi olsun işte bunun kesişim bölgesi ekoton bölgesidir burada alan darlığı vardır ama birey çeşitliliği fazladır birey sayısı az birey çeşitliliği fazla Bunu unutma sorularda karşımıza gelir canlı çeşitliliği fazla alan dar olduğu için rekabet fazla canlı sayısı da alan darlığından dolayı a olmuş oluyor bu ekoton la ilgili sorular da karşımıza gelebilir Orayı da bilmeni istiyorum ekosistemde canlıları etkileyen faktörlere bakacak olursak biyotik ve abiyotik faktörlerden bahsediyoruz biyotik canlı faktörler abiyotik cansız faktörler oluyor o zaman ekosistemde canlıları etkileyen abiyotik faktörler nelerdir güneş ışığı sıcaklık iklim Toprak mineraller pH ve sudur diyebiliriz Burada su çok önemli % 105'in altında su varlığında enzimler çalışmıyordu Bu nedenle önemli olduğunu söyleyebilirim Optimum ph'ın altında ve üstündeki değerler de enzimatik reaksiyonlar gerçekleşmediği için de önemli olduğunu belirtelim sıcaklığın da yine canlıların faaliyet göstermesi için önemli etkenlerden biri olduğunu söyleyeyim burada biyotik faktörlerden daha fazla değineceğiz üreticiler tüketiciler ve ayrıştırıcı bahsedeceğiz hemen O kısma gelmek istiyorum şimdi beslenme şekillerine göre canlılar üçe ayrılıyor üreticiler tüketiciler ve hem üretici hem tüketiciler olmak üzere 2024 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak görselli Besin ağı ile ilgili bir soru verilmişti bu sefer şıklarda beslenme biçimleri hakkında da bilgi vardı o yüzden burayı bilmeni istiyorum şimdi üretici canlılar ne yapıyor kendi besinlerini kendi üretiyor bunu Işık enerjisini kullanarak da yapabilir kimyasal bir enerjiyi kullanarak da yapabilir tüketicilere baktığımız zaman da Bunlar katı beslenenler ve ayrıştırıcı olanlar olmak üzere ikiye ayrılıyor şimdi katı beslenenler de kendi içerisinde otçul etçil hem otçul hem etçil olmak üzere üçe ayırıyoruz hem üretici hem tüketici canlıya da öglen aı örnek verebiliriz hemen Şuradaki kısma gelmek istiyorum Eee holozoik beslenen canlılar vardı ya katı beslenen canlılar etçil otçul hem otçul hem etçil olmak üzere bunları üçe ayırdık ya bunların diğer isimlerini Bilmemiz gerekiyor sorunun seçeneklerinde Bunlar veriliyor Çünkü otçul demek yerine herbivor denebilir etçil demek yerine karnivor denilebilir hepçil demek yerine de omnivor denilebilir Tamam mı Şimdi bunları daha kolay bir şekilde aklında tutabilmenin biyoloji şifre Vereceğim her çeşit otu yiyen gibi düşün Anlaştık mı Böylelikle her bir vorun otçul olduğunu düşünebilirsin karnımızın içi et ya buradan etçilin karnivor olduğunu düşünebilirsin omnivor Gelecek olursak da bu da hep çild ya Oho hem ot yiyor hem et yiyor gibi düşünebilirsin Böylelikle bunları aklına daha kolayca tutman lazım 2024 çıkmış sınav sorusunda besin ağında şıklarda bu omnivor karnivor la ilgili bilgiler vardı saprofit canlılara Gelecek olursak bunlar ayrıştırıcı olan canlılar mı Evet yani sapsan ne buluyorsa ayrıştırır gibi düşünebilirsin Tabii ki de hücre dışında Sindirim enzimi salgılama aları bunlar için ayırt edici bilgilerden biri parazit canlılarda hücre dışında Sindirim enzimi gönderilme gibi bir durum gerçekleşmiyorsa burada hem üretici hem tüketici olan canlıya örnek veriyoruz yani Işık enerjisini bulduğu zaman fotosentez yaparak kendi besinini kendi üretiyor ama Işık olmadığı zaman da ortamdan besinini hazır olarak almış oluyor Böylelikle tüketici olduğunu da söyleyebilirim ekosistemde madde ve enerji akışına bakacak olursak bak şurası önemli şimdi ür ici canlı en alt basamakta Onun bir üstünde birincil tüketici Onun bir üstünde ikincil tüketici Onun bir üstünde de üçüncü tüketici bulunuyor Ama ayrıştırıcılar tüm kademelerde yer alıyor O yüzden böyle bir şey verildi ve sana buralarda neyin yazdığını söylemedi isse o zaman tüm okların gittiğinin ayrıştırıcı canlı olduğunu bilmen gerekir tamam mı ayrıştırıcı canlıdan da üretici canlıya inorganik madde gittiği için böyle bir Oku görürsün Bu sebeple buraya üretici yazarsın Onun diğer kademelerine de tüketicileri yazmaya devam edersin bu önemli bilgilerden biriydi sana soru yaptıracak kısımlardan birini söyledim birincil tüketiciler üreticilerle beslenen otçul canlılar oluyor ikincil tüketiciler otçullara beslenen etçil canlılar oluyor üçüncül tüketiciler otçul ve etçil beslenen canlılar oluyor ayrıştırıcılar da her basamakta yer alan canlılardır Bunlar hücre dışına Sindirim enzimi göndererek organik maddeleri in organik maddeleri ayrıştırmak besin zincirine bakacak olursak madde ve enerji aktarımının olduğunu söyleyebilir biliriz Tabii ki Bir canlının diğerini yemesi şeklinde bu olay gerçekleşiyor burada bir besin zincirini görüyorsun besin ağına baktığımız zaman birden fazla besin zinciri bir araya geldiği zaman besin ağını meydana getiriyor ve bu besin ağında aynı basamakta birden fazla canlı olduğu için rekabetin fazla olduğu önemli bilgilerimizden birisi 2023 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursam Görselli bir Besin ağı veriliyor ve bu Besin ağı ile ilgili hangisi doğrudur deniyor İşte bu besin ağındaki soruları yapabilmek için Şuradaki bilgiyi bilmen gerekiyor tüm okların gösterdiği canlı neydi ayrıştırıcı bir canlıydı okun gösterdiği canlı da diğer taraftakini yiyor Hemen şurada ifade edecek olursam burada bir Çekirgeyi görüyorsun Bu Çekirge buradaki bitkiyi yiyor mu O zaman evet yani okun gösterdiği canlı diğer taraftakini yiyor bu şekilde düşünebilirsin üretici canlıyı gösteren bir ok yoktur ayrıştırıcı dahan Sadece inorganik madde geçtiğini bilmeni istiyorum üretici canlıya doğru Anlaştık mı bu da önemli besin piramidine Gelecek olursak da burada üreticiden son tüketiciye doğru git kçe neler artar neler azalır Onlar bizim karşımıza geliyor ki Zaten bunlar da daha önceki yıllarda sorulan sorular Bir de burada şu çok önemli hemen üreticinin en alt basamakta olduğunu birincil tüketici burada ikincil tüketici burada üçüncül tüketici burada tamam mı O zaman birinci trofik düzey üreticinin olduğu yer ikinci trofik düzey birincil tüketicinin olduğu yer soruda sana şunu söyler yanılgıya düşmen için birinci trofik düzeyde birincil tüketici canlı yer alır der yanlış neden yanlış olduğunu zaten görüyorsun birinci trofik düzeyde üretici canlı yer alıyor Bu önemli bilgilerimizden birisiydi zaten madde ve enerji akışı bir üstteki canlının alttaki canlıyı yemesi şeklinde gerçekleşiyor demiştim Bu nedenle Bunu da söylemek istiyorum Bir de burada şu çok önemli zehirli madde birikimi üreticiden son tüketiciye doğru gittikçe artıyor Yani şöyle düşün şurada bir zehirli madde var ya bu canlı geldi bunu yedi zehirli madde buraya geçti E Burada da vardı iki kat zehirli madde oldu şimdi bu canlı gelip bunu yediği zaman iki kat zehir maddeyi kendi vücuduna alacak kendinde de vardı 3 katlı zehirli madde oldu Sonra bu canlı geldi bunu yedi o zaman kendinde zehirli madde bir kat var 3 kat da buradan aldı 4 kat oldu yani yukarıya doğru gittikçe zehirli madde birikiminin ne kadar arttığını görmüş oluyorsun sorularda karşımıza geliyor biyolojik birikim olarak geliyor biyolojik birikim üreticiden son tüketiciye doğru gittikçe artıyor madde döngülerine geldiğimiz zaman da böyle sürekli bir devir daim olması durumundan bahsediyoruz ama burada şu çok önemli azot döngüsü bizim karşımıza gelebiliyor Hatta 2019 msü sorusunda soruldu o soruya baktığımız zaman da Azot döngüsü ile ilgili hangisi yanlıştır ifadesi kullanıldı burada ifade edecek olursam şimdi atmosferde yüksek oranda azot gazı var ama bunu canlılar doğrudan kullanamıyor mesela bitkilerin kullanabileceği forma dönüşmesi için abiyotik fiksasyon ya da biyotik fiksasyonda bahsediyoruz burada abiyotik fiksasyon yıldırım şimşek gibi olaylarla olurken biyotik fiksasyon da azot bağlayıcı bakterilerle olu diyor Böylelikle atmosfer azotu toprağın azotun dönüştürülüyor bitkiler de bu azotu alıp besin sentezini gerçekleştiriyor hayvanlar da bu bitkileri yiyerek kendi azot ihtiyaçlarını karşılıyor şimdi canlılar ölüyor hayvanlar ölüyor bitkiler ölüyor ya ortamda organik madde kalıyor değil mi ayrıştırıcılar burada faaliyet gösterecek ve böylelikle organik maddeyi inorganik maddeye parçalayacak ve bu parçalama sonucunda amonyak ve amonyum oluşacak mı Evet işte bu amonyak ve amonyum nitrit bakterileri tarafından önce nitrite sonra nitrat bakterileri tarafından da nitrata dönüştürülüyor biz bu olaya nitrifikasyon olayı diyoruz Bu olay Toprak verimliliğini artıran bir olaydır sorularda karşımıza gelir nitrifikasyon olayı toprağın azot verimini artırır denitrifikasyon olayı da toprağın azotunu atmosferin azotun dönüştürdüğü dolayı denitrifikasyon bakterileri aracılığıyla İşte bu nedenle denitrifikasyon olayı Toprak verimliliğini azaltan bir olaydır diye bilmemiz gerekir nitrifikasyon olayı Toprak verimliliğini artırıyor den trifikasyon da azaltıyor bu önemli azot döngüsü karıştırılan yerlerden biri sorularda karşımıza gelebiliyor denemelerde falan çok çıkıyor üniversite sınavında Neden sorulmasın msüde neden gelmesin su döngüsü zaten yoğunlaşma buharlaşma terleme solunum olayları sonucunda gerçekleşen bir olay hemen geçiyorum karbon döngüsünde de 2020 ve 2024 msü sorusu olarak sorulmuş şimdi 2020 yılında atmosferde karbondioksit salınmasına neden olmayacak olay sorulmuş 2024 yılında da karbon döngüsü ile ilgili hangisi doğrudur şeklinde bir soru sorulmuş o zaman atmosferin karbondioksit miktarını artıracak olaylara bakacak olursak yanma olayını solunum olaylarını örnek verebiliriz ayrıştırıcı faaliyetleriyle de atmosferin Karbondioksit miktarının arttığını söyleyebiliriz Ama tam tersi olarak üretici canlıları düşünecek olursak fotosentetik ve kemosentetik canlılar bu karbondioksiti kullanarak besin üretimini gerçekleştirdiği için Böylelikle atmosferin azot miktarında azalış olacağını da belirtebilirim hemen burayı da söyle dedikten sonra güncel çevre sorunlarına geliyorum güncel çevre sorunlarında da Sera etkisinden ve küresel ısınmadan bahsedeyim atmosferde oranı artan bazı gazlar var bu gazlar atmosferin daha fazla ısı tutmasına sebep oluyor buna Sera etkisi deniyor Sera etkisi sonucunda da küresel ısınma dediğimiz bir olay meydana geliyor şimdi Asit yağmurları ile ilgili 2014 çıkmış sınav sorusuna bakacak olursak burada asit yağmurunun başlayaca nedenini sordu bu birikimin hangi gaz sebebiyle olduğunu sordu fosil yakıtların yakılması sonucu atmosferde kükürt azot karbondioksit karbon monoksit gibi gazların çeşitli tepkimelere girmesiyle Asit yağmurları oluşuyor böylelikle bu gazların etkisiyle oluştuğunu bilmemiz önemli asit yağmurların sonucunda da Toprak fakirleşiyor bitkilerin çeşitliliği azalmış oluyor yani canlıları Ultra etkileyen bir şey Hatta insanlarda zehirlenmeye ve çeşitli hastalıklara da sebep olabiliyor 2018 msü sorusuna baktığımız zaman da asit yağmurunun oluşumunu azaltmak için yapılacaklar verilenlerden hangileri ir şeklinde bir soru sorulmuştu o yorum sorusuyla karışması ile birlikte sularda azot ve fosfor miktarında artış oluyor E şimdi bunların artması ortamda siyano bakterileri ve art deri çoğaltıyor hızlı bir şekilde Şimdi bunlar çoğaldığı için suyun yüzeyinde bir katman oluyor Böylelikle dışarıdaki Işık suyun altına geçemiyor suyun altına Işık geçemediği zaman suyun içerisinde fotosentez yapabilen canlılar var bu canlıların fotosentez yapmasıyla su içinde oksijen seviyesi artırılıyor şimdi burada bir katman oldu Işık geçemedi bu canlılarda fotosentez yapamazsa oksijen de az olacak değil mi Evet o zaman Oksijenli solunum yapan canlıların sayısı azalacak Oksijensiz bir ortam olduğu için oksijensiz solunum yapan canlıların sayısı artacak bu ortamda kokuşma olacak canlı çeşitliliği azalacak İşte biz bu olaya ötrofikasyon diyoruz 2023 ve 2013 sorularına bakacak olursak 2013'te ötrofikasyonun meydana getirdiği sonuçlardan biri değildir sorusu soruldu 2023'te de ötrofikasyona hangisi gözlenmez şeklinde soruldu zaten şimdi ifade ettiğim için hemen geçiyorum güncel çevre sorunlarına geldiğim zaman burada ekolojik ayak İzlerinde ayak izimizin hep küçültülmesinde bahsedeceğiz ki doğaya faydalı bir birey Olduğumuz bu şekilde anlaşılabilen yani elektriği çok fazla kullanmayalım çok fazla su tüketimi gerçekleştirmeyen gibi şimdi Türkiye'de biyo çeşitliliğinin fazla olmasının nedenleri ile ilgili daha önce çıkmış sınav soruları var hatta 2016 2022 yılları ında biyoçeşitliliği olumlu yönde etkileyen elemanlar sorulmuş 2015 ve 2020 yılında ise tür çeşitliliğini en az etkileyen olaylar sorulmuş Bir de Türkiye'de biyolojik çeşitliliğinin yüksek olma nedenleri sorulmuş işte burada ılıman iklim kuşağında olmamız dağların kıyıya paralel olması ve coğrafi konumumuz sebebiyle biyoçeşitliliğinin fazla olduğunu söylüyoruz bunu da son olarak söyledikten sonra hızlı tekrar videomun da sonuna geliyorum tahmin ettiğimden daha uzun sürdü ama içime sinmesi gerekiyordu önemli olan yerleri vurguladığım düşünüyorum zaten yeterli Bir analiz yapma sürecim oldu biraz bu videoya hazırlandığım söyleyebilirim öylesine bir hızlı tekrar videosu yapmak istemiyordum benzer soru tarzlarının çıkacağını tekrar söyleyebilirim tyt'de de msüde de aslında bizi çok yormuyor sadece yeterli analiz yapmak ve konuyu Biraz çalışmak önemli konuyu çalışırken de tabii ki de nerelere ağırlık vereceğimiz önemliydi ben bu video içerisinde o kısımları da sana ifade etmeye çalıştım çok çok faydalı olmasını diliyorum sınavında kolaylıklar diliyorum kendini sıkıntıda boğmamak altında tutmanı istiyorum Çünkü bunu yaptığın zaman çok başarılı olacağını göreceksin kolaylıklar diliyorum başarılar hoşça kal [Müzik]