Bvj 4 HAVO Thema 3 Genetica Begrippenlijst

Basisstof 1: Fenotype en Genotype

• Fenotype: Alle waarneembare eigenschappen van een individu.
• Genotype: Informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een individu.
• Genetische informatie/code: Informatie voor alle erfelijke eigenschappen.
• Chromosomen: Langgerekte, dunne draden in de celkern bestaande uit opgerold DNA.
• Autosomen: Chromosomen die chromosomenparen vormen, geen geslachtschromosomen.
• Homologe chromosomen: Chromosomenparen die gelijk zijn in vorm en lengte.
• Geslachtschromosomen: Chromosomen die geslacht bepalen; bij vrouwen gelijk, bij mannen ongelijk.
• X-chromosoom: Grootste geslachtschromosoom.
• Y-chromosoom: Kleinste geslachtschromosoom, alleen bij mannen.
• Gen: Deel van een chromosoom met informatie voor één of meer erfelijke eigenschappen.
• Allel: Verschillende varianten van een gen voor een eigenschap in homologe chromosomen.
• Genoom: Alle DNA-moleculen in een cel.
• Milieufactoren: Omgevingsfactoren die fenotype beïnvloeden (bijv. licht, temperatuur).

Basisstof 2: Genenparen

• Homozygoot: Genenpaar met twee gelijke allelen.
• Heterozygoot: Genenpaar met twee ongelijke allelen.
• Dominant allel: Komt altijd tot uiting in fenotype.
• Recessief allel: Komt alleen tot uiting als er geen dominant allel is.
• Drager: Iemand met een recessief allel dat niet zichtbaar is in fenotype.
• Onvolledig dominant allel: Recessief allel dat deels tot uiting komt bij heterozygoot.
• Intermediair fenotype: Mengvorm van twee onvolledig dominante allelen.
• Codominant fenotype: Beide allelen komen volledig tot uiting.
• Recombinatie: Herverdeling van erfelijke eigenschappen door meiose en geslachtelijke voortplanting.
• Genetische variatie: Verscheidenheid in genotypen binnen een soort.

Basisstof 3: Monohybride Kruisingen

• Monohybride kruising: Kruising waarbij één eigenschap en één allelenpaar betrokken is.
• Kruisingsschema: Schematisch overzicht van een kruising met allelen van eicellen en zaadcellen, en mogelijke genotypen van nakomelingen.
• Stamboom: Schematische weergave van erfelijke familiegegevens.

Basisstof 4: Geslachtschromosomen

• X-chromosomaal: Genen die alleen op het X-chromosoom voorkomen.

Basisstof 5: Speciale Manieren van Overerven

• Multipele allelen: Meer dan twee allelen voor een erfelijke eigenschap.
• Letale factoren: Allel dat in homozygote toestand geen levensvatbare cel oplevert.
• Gekoppelde genen: Genen die op hetzelfde chromosomenpaar liggen.

Basisstof 6: Opvoeding of Aanleg

• Geen specifieke begrippen vermeld.