9.sıf DT ve 4.sıflar için elementle birleşiklik işleyeceğiz şimdi. Evet ilk önce elementten başlayalım. Aynı tür atomlardan oluşmuş maddeler elementtedir.
Ama elementten şöyle bir genel özelliklere bakarsak elementler saf maddelerdir, homojendirler. Tamam kendine... özgü simgeleri vardır. Bunları tek tek yazdırmaya gerek yok.
Belirli ayrı tutuklidici özellikleri vardır. Ne de derime, kaynama noktası, donma noktası gibi. Efendim, az önce yine söylemiştim simge ve sembolleri de gösterir. 118 tane element vardır.
Ama bunun 92 tanesi doğadadır. Diğerleri yapay olarak laboratuvar şartlarında elde edilirler. Monoatomik elementler, dediğim soy gazlar, monootomik dediğimiz soy gazlar, pek olan hergün, neod, kripto, ksemon, uralol gibi bunlar monootomiktir, atomiktir.
Di atomikler de, mesela iki tane di, Cl2, N2, Fluor 2 gibi bunlar da Bunlar molekül travması, ona bileşik değildir. Diğer bir hususta poliatomik elementler de vardı. Kükürt gibi, oksijen, ozon gibi.
Bunlar bu şekilde söylenen birileridir. Ancak çoğu bileşikler halindedir. Bunlar kimyasal yöntemler. Elementlerle ayrışırlar.
Ama element hiçbir zaman ne fiziksel ne de kimyasal yöntemle ayrışamazlar. Evet, şimdi de biraz bileşiklerden bahsedelim. Bunun sonra ikisini karıştıralım, soru üretelim. Bileşiklerden...
Kendi özelliğini kaydederek yeni özellikteki maddeler oluşmasına bileşik verilir. İşte bunların bileşiklerine kendi özellikleri vardır. Yine neden?
Homojenler. Ben en küçük yapı taşı moleküldür diyeceğim ama bu hangisi içindir en küçük yapı taşı molekül? Bunlar A metal.
A metal ile birleşen elementlerdeki birleşik elemolü gündüzünün en küçük yapı taşına. Oysa bir sobyum flörür gibi birisi metal birisi A metal olursa bunlar nedir? En küçük yapı taşı birim küçücüğedir. Çünkü bu içinde metal olduğu için bunlar her bir metalin etrafında klor atomlar tarafından sarılmıştır ve dolayısıyla buna molekül diyebiliriz.
Birim bütçe deriz. Diğer bir özellik yine ayırt edici özellikleri vardır. Nedir ayırt edici özellikleri?
Benimde erime noktası, kaynama noktası, Ya da özküptesi vardır. Özküptesi vardır. Bunlar tabii ki formüllerle gösterilir. Oysa elefantler neyle gösteriyor?
Simgelerle. Bakınız neyle gösteriyormuş? Formüllerle gösterilir. Derler gösterilir.
Ya da bu mesela formüllerden bazıları bilelim. Bunlar tl'de de geliyor. En basit bizim yemek tuzumuz ama bunun sonrasında yemek tuzumuzun sodyum kloruru yapmayalım.
Ne yapalım? Sodyum iyonur. Mesela kostik diyoruz.
Süt kostik değil mi? Süt kostik. İşte sodyum hidroksit. Sirke asit de.
Asetik asit. Bakın bunların hepsini bilelim ayda kadar. İleride ararsınız ama biz en azından bunun yaygın adlarını bilelim. Subkostik sirke dediğimiz evet asetik asit sirke asiti. Evet, kasür karbonat ne değer?
Kireç taşı. Evet, şimdi element ve bileşikler için sorular da yapalım. Evet, birinci sorumuza bakalım.
Aşağıdakilerde hangisi hem element hem de bileşikler için doğrudur? Sah maddelerdir. Evet, her ikisi de sah maddedir.
Hatta A... Her ikisi de aynı taneciklerden oluşmuştur. Bileşik tanecikleri aynı, elementin aynı. Oradaki tanecikler bileşik için ve sah madde için farklıdır. Fakat her ikisi de sah maddedir. Homojendirler, evet her ikisi de homojendir.
Ayrı tedirici özelliklere sahiptirler. Neydi bu ayrı tedirici özellikler? Erime noktası, erime noktası, öz kütlesi, öz ısısı gibi. Hemen formüllerle gösterdi.
Hayır. Her eksi içinde ortak değil. Çünkü hem bileşik hem de element için sormuşuz.
Oysa bileşik formüllerle gösterdi. Hemen buraya doğru yanıtını da söyleyelim. Evet.
En küçük yapı taşı atomdur. Belki de olmadı. En küçük yapı taşı atom olan kirdi. Elementti.
Oysa bileşik en küçük yapı taşı. Dediğimiz gibi ya molekül olur ya birim hücre olurdu. Eğer iyonik bağlıysa birim hücre olurdu. Yani 1, 2, 3 doğru.
4 ile 5 yanlış. Şimdi ikinci soruya bakalım. Aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır diyor.
Yanlıştırın altını çizelim. Yanlıştır diyor. Bunları adlandırmalara ne vermişler?
Vermişim diyorlar daha doğrusu. Sodium bir bikarbonat. Yemek sodası. Evet doğru.
Ama bu kobalt gibi de gözükse oysa bu bir elementtir. Elementlerin ikinci harfi küçüktür. Eğer büyük olsaydı bileşik olurdu karbonmonoksit. Yani bu kobalttır.
Bu bizi yalmasın. Bu sınavda çıkmış bir sorudur. Bu bileşik değil, elementti. O yüzden karbonmonoks değil, kobalttı. Efendim o yanlış.
Zaten berzelyüs değil tabii, onu da bilmemiz lazım. Daha önceki dersimizde de anlatmıştım. Bunları simgeyle gösteren ilk bilim insanı berzelyüsüdür. Onu da bilelim. İşte kalsiyum oksidi.
Evet, sönmemiş kireçtir. Hidrojen, lör, tuz ruhudur. Doğrudur. Süpürük asit, zat çıyağı.
Bakın aynı zamanda bunların adlarını da söyledik. Süpürük asit. Fakat yaygın adları da burada var. İşte sut postiyle az önce örnekte göstermiştik.
Bu şekilde sevgili çocuklar dikkat edeceğiz. Demek ki ikinci harfi küçük olan elemendir. Büyük olsa bile eşit olur.
Yani kalp omonoksit olsaydı ikinci o büyük olurdu. Yani deklasyon oksit dediği gibi. İkinci ağ büyük oldu.
Oysa buradaki oksijenler o ağ artıdır. Şuradaki aynı mı? Hayır.
Bu ikincisi küçüktür. Evet. Evet.
Şimdi son sorumuza da bakarsak. Element yayabiliş için aşağıdaki evden hangisi yanlıştır? Evet. A'ya bakıyorum.
Elementler kimyasal yöntemden parçalanamazlar. Yani daha küçük. Basit maddeye ayrışamazlardan bahsedeceğiz.
Evet doğrudur. Parçalanmaz burada bu yer. Aynen müdahil bir tepkime sonucu veya bir olay sonucunda parçalanabilirler.
Tamam, doğrulu. B, bileşikler belli oranda birleşir. Evet, işte örneğin hidrojenle oksijen 1'e 8 oranında birleşerek H2O yani suyu oluştururlar.
O da doğrulu. C, bileşikler hal değişimi dışında homojen maddelerdir. Bakın bileşiklere homojen diyoruz ama hal değiştirirken işte suyu düşünün.
Buzun erimesini. Buz erirken orada nedir? Katıdır.
Sızıyla katın bir arada olduğu var. İşte bu da hal değişimi sırasında homojen değil heterojendir. Ona dikkat edeceğiz. Ama biz burada ne demişiz?
Hal değişimi dışında homojen maddelerdir. Doğrudur. D'ye bakalım.
Elementler. Metal, ametal ve soymaz olmak üzere üçe ayrılırlar. Evet. İleride bu konuyu işleyeceğiz. Metal, ametal.
ve sonrasları işleyeceğiz. Şimdi gelelim yanlış çıkımıza. Bileşikler fiziksel yöntemle daha basit maddeye ayrışırlar.
Oysa bileşikler kimyasal yöntemle oluşmuş. Kimyasal yöntemle ayrışırlar. Dolayısıyla fiziksel yöntemle daha basit maddelere ayrışamazlar.
Bak klasik yazılığa da gelecek olan çocuklarımıza da şunu söyleyelim. Burada element ve bileşiğin 5 tane özelliklerini karşılaştırın yazın diye sorabilirler. İşte 5 elemente 5 tane bileşikte ne yapar? Birer puan da 5 puan elemente 5 puanla bileşiye toplamda 10 puan. Ona dikkat edecekler.
Evet, bugünlük de bu konu buraya kadardı. Hoşçakalın, dostçakalın.