Монголын нудставч байхоо. Нэгдвэр бүлэг. Тимуучний үг гарал баа, баагнасний үй. Чингис ханай яцгүйр дээр тэнгэрээс цаяд төрсэн бүртэж хэнөө. Гэрэгийг хуа Марлин хамды тэнгэс талааг гэдэлж ирээд.
Оном мүрний эхээ бурхан халтан үүлэн нудаг лаж. Бадцааган гэдэг нэгэн хувуу нэг төрвүүлчийн. Бадцааганы хувуун тамачаа.
Тамачын хувуун Хорийчар Мэрэгэн. Хорийчар Мэрэгэнний хувуун өөчөн бөөрөл. Өөчөн бөөрөлний хувуун Сайлгажаавуу.
Сайлгажаавуугийн хувуун Эхнүүдэн. Эхнүүдний хувуун Шинсөчийн. Шинсөчийн хувуун Харчоо.
Гарчуугин хувуун Боржигтай Мэргэн бол гээм. Боржигтай Мэргэнээ гэргийн Монголчин хуваа, Тууныс түрсэн хувуун Торголчин байна. Торголчин байна Боргчин хуваа гэргийтээ Боролтаа Сөйлбийгээдэг залуу цардсатаа Дайар Борг хойр хүлэг мөртээ бол гээм.
Торголчин байны хувуун Дуваасахур Добуумэргэн хойр бол гээм. Това сахар магинай дундан гандс нудудыдээ. 300 нудлийн гацарийг харих бөлэгээм.
Нэгэн өдөр това сахар табуумыргэн дүүтээгэн бурхын халтон үүлдээр гараваа. Това сахар бурхын халтон дээрээс гаравал тунхилыг горихгэнэрөө нэгэн бөлэг эрэгэн нүүж айс бай. Това сахар өгөөлдөр үмээ.
Дээр нүүдэл дэргэнээ доттор? Дэргэнээ мухалагын үмнэнээг сайхин охин соодж байна. Хүнээ гэргээ вологуу бол, добоомиргэн дүү чамадгүйж гэргээ волгай.
Гээд түүнийг үзвэл хэр добоомиргэн дүүгэн элэгээ байна. Добоомиргэн дар нүүдэлд хүрч охнийг үзвэл хүнээ хэр алдар таа үгээ сайхин охин байгаад хүнээ гэргээ бологуу ажи нэр адонг хуагаайна. Энэ охын хоритумдийн ойн хорилардаа мэргэнээ гэрэгийн баргожин гуа гаасаа хоритумдийн нутагаа ари гусгийдэг гацаар төрбж байхан.
Тууны эхэ баргожин гуа бол, холгозорийн баргожин дохуумийн эцэн баргождаа мэргэнээ охын болиг байхан. Тээр болиг эргэн болоо хорилардаа мэргэнээ гацаар байхан. Хориларда Америг нь хори түмдийн гаджартаа бологаа хэрэм зэрэг ангург сагинахан хоригулан болоолдаж харилцин модулцаад салж. Хориларда өөхтөн болоод Бурхангалдун үүлэнд ангург сээлбэг гэж сонсаж, Бурхангалдун ээдсэн Бурхан бусугсан шинж байна оранхадай өөлцэхээр нөөж ирсэн ажиаа.
Энэ хүү хори түмдийн ойн хорилардаа мэргийний охин айрэг уснан дурсан алоон хуаггүйж. Туу нь хоон нь нэг үдр төр хүвүн тээ болгогоо. Тийм аж ийм. Алуу нь гууа төр хүвүн нь нэрээдээ бүгөн үтээ, бэлгөн үтээ гэдэг нэртээ 2 хүгөн нэг дургол ово. Туу асохр ахан 40 хүвүн тээ болгогоо.
Туу асохр ийг үхсэнээ хоон түү нээ 40 хүвүн добоом эргэнээг аваггаж өзөхгүй доромжилж салч нь үгээд дурвуд аваггагдан болгогоо. Туу нь хоон нь нэг үдр добоом эргэн Тогцог өндөр дээр гүрүүлхүүр гарагуу болоо ооо дуу төр нэгэн өрөөнхөө хүн үнж нь бүг алагаад хаврииг царууг шарч байгаа төгөлцэж. Нөхөрөө шоролгодоо, дээж добомирг нь хэлээ болоо дээр хүн өөшөг зүйлт баа арсийг өөрөн авж.
Бүстэгий цом добомирг нь дэгүй бай. Добомирг нь тэр бүгээ махайг ажиж байдал самдаа хүүхдэн хүдэлс нэг нь ядахүн өчээр бай. Чээ юм хүн бай?
Гээж добоомергэн асавуу болоо тээр хүн үгүй лэрүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүү Тобоом эргэнээг үгүй болсонын хоон түүний гэргийн алонг бай, байливсан бүгүй тул бүхээ хатагийн, бүхээ түү салчийн, бодончар монхг гэдэг нэртээ 3 хүүнийг түрүүлэв. Эрд топом эргнийг амид бухиид сахт төрсөн белгүй нөтээ бөгөн нөтээ хойр хувуун эх алоонг уа гааса эжний хэлэлцэн. Бидний эх эрд өрлөн эрэхтэй хүнгүй ба эргүй бүгөө түл энэ 3 хувуун эх түрвэл байна. Гээр дутор гандс малиг байоод оугиин цардсах нь байна.
Энэ 3 хувуун түнээ хүгэд байц. Гээд шээ эхээс талд хэлэлцэгийг нь алоонг уа мэдээд. Хаварийн нэгэн өдөр холний хадсан мах чанаж бэлгүйнүү тээ бүгүйнүү тээ. Бухаа хатагийн, бухагүй салчийн, бодончар мүнхээг тауун хүүнэнээ эдүүлээд тээднийг зэргцүүл нь соолгач.
Хүн бүрд нэжгээд сом буюу нарийн модыг хүүгэлгэж бүл амархан үүгжээ жарих бай. Басаа, тауунысомийг нээлүүлж байхцалад хүүгэлгэж үгүйл таууул дараалнын оролдож хүүгэлж чадсан гүй. Үүн дь алоонгойх үг үгүйлдэр үнээ. Бэлгүй нүүтээ, бүгүй нүүтээ. Таа хуир намаг, энэ 3 хүвүнээг яахин төрүүлүү.
Хэний хүвүн болгайж сэжиглэн хэлэлцэн. Сэжиглэхэд тандзиву. Гээбч таанар очириг мэдхэгүй байна. Шүн бүр цаган шарахүн гэрийн үрхтудхор гээг үлэн орч ирээд. Мэний хэвлэг элхэд түүний гэрэл мэний хэвлэг джингэх бүлгээ.
Тэр хүн гарагхнаар сараны хэлээр шарнохоом ид шаруултсар гарж бодон. Дэмий дахин үгүйлэн та. Түүнээс үзвэл тэнгэрийн хүвэд байз.
Хар тэргүйд хүнтээ айтлдхаж яахан болон. Хамгийн хаад болох царагд харцгүн сай өчерэг мэд нь. Гээд бас алоонгүй тау нь хүвэнээн сургу ч үгүйлдэр оон. Таа таван хүнэн миний нэгэн хэвлэгээс түрсэн биш байш байх байх. Таа нар ганс гансар салбал нэжээд сом мэтлэг хүнд хэлбарх нь дээлдэн.
Таа нар эвээ нэгдэг байл, тэр багалсан таван сом мэтлэг бэх болж хэндэж хэлбар дээлг тэгэв болно. Мгээ бай. Тэгэж байдал алоонггоой хэн үгэв болно байм.
Эх алоонггоой үгэв болсан ий хойн, ахдүү тауулаа адом алаан хуваах болж. Бэлгүйн үтээ, бүгүйн үтээ, бүхээ гатаагийн. Бүхээтөө салчийн дургүйлэн химаа хуваач авад, дүү боданчир мүнхэгийгээ биадуугыж өрөхт үлт тооцож хува эсэгүй байм.
Боданчир өрөхт эс талаагдогаатал, энэд юу хэж сонагаад гул дайрд, гадээл сүүлт орогшин хүүл мараан үнэжээ ухуил ухий, амдар ивал амдар ий гэж, ануум мүрнүүрүүд заржаадавгаа. Тээндээ балжийн арал гээдээ гаадзар хүрч өөсөн энбүүлгээрээ барж байрж саваа. Тэгэж байдал, харахур шуваг борохоорцог барж өтхийг өзээж Қолтайртээ гудэлсүүлд орыг моронийн хэлэгсээр өрэг хэж тэр борохоорцогийг барж авч байрч байгаа. Бодан чараа эдэх хэмүү өтөлөө чонийн үүд хорсан гөрөөсээг мэрээж харваан альж эдэх бую.
Чонийн идсэн сэгийг тувж гэдсэн холож Хардсган дэжээсээрээ тэр оон хара баа. Хавар болж нь нүгүүс эрэх цагт, Хардсган саваж табаад галоу нүгүүсээ олонийг алж. Эдэж үлвэрэх тул мөчэр бүрүүс мөчгүй үлгэж. Ходж үлвэрээс 2300 шува үлгэс нь ялцархад хүрч байна.
Бэдэв мудууд үүлэн хэрээсээ нэгэм болиг эргэн тунхилыг горхинрүү нөвжээр байна. Бодунчиры харцган таваан одур бүрэ тэр эргэн дочажаа цэгэн үгэж огоод. Шүн өвсэн энэ болгирттэн эрж хонох болиг эмэ?
Тээд эргэн бодунчирын харцгайг үйээ байла эсээг байна. Тээд эргэн боданчарага хэн юуу хүн бай гэж асоохгүй. Боданчар бас тээр эргэнээг юуу нь эргэн гэж асоохгүй явана. Гэтэл бүхээ хатаги аахан, боданчар мухага дууганээ энэ онын мурныруу отлоог гэж нэхэн эрж түн хэлээг хорхин днотоглога тээд эргэн төрээд.
Тээм мөртөө тээм хүн өзэг дууг аж сурвул? Тээд эргэн өгөөлдрөөнөө. Уудар бүр нэгэн хүн ман дээржээ эсэг өөж бодна. Тээр хүм баа түүний мор чинний сурдагтай айтил байна.
Түүнд нэг харцаг бай. Тээр шүнээ хаан хондагааг мэдэхэг бай. Архуун хойнаас салих салхил бол түүний харцагар барилсан нөгөс.
Галууний үдсүүд нь цасмэд бодрч нь хийсээ чирин. Бодуууул Туууний гээр холггүйгүйгүйц. Одоо Туууний эрэгтсэг болоо хооромхон хүүлц. Мгээвээ. Одолигүй тунгхлэг хорохон хүүд нэгэн хүн айс бай.
Хүрчээрэн байлаа Бодунчар мүүн. Бухаа хатаагий аган танч байлаа та оном мүрн хүүд дагуулаан даггүйхээ бай. Бодунчар Бухаа хатаагий ахин хууунаас даган хайдарч бүйлдэр өөмөөө.
Аха, аха, бээ тэргүүтээ дээл цахтан сан гэвээл ахин тэр үгэг хайхарсан гүйн. Бодончир мүүн үгэгээ хоердгүйр үдан үгэлвэл ахин хариу хэлсан гүйн. Мүүн үгэгээ хүрүүдгээр үдан хэлэхэд ахин үгэлдэр үн. Чээ энэ үгэг юуунд дахин дахин үгэлэн?
Бодончир үгэлдэр үн. Тууарийн тунгалээ қорихна бүхий эргэндэй эцэн үгэн. Эх бааг.
Сайм мүү толгоошийр цүм нэгэн адал чадсав байна. Ээм хэлбэр эргэн тул тэд нэг байдаа идзэлж аваа, ахан өөгөөлдэр өөмөө. Зат ээм бол гэрттэн хүрч ахтуун үрттэй зэвэл үлдэж тэд эргэнээг идзэлээ. Гэж.
Гэрттэн хүрээд ахтуун үрттэй хэлэлцэж морд овоон. Дэргүйлэн хэнэхжээд мүн боднычирыг явуу олда ба. Боднычир дэргүйлэн явчаа нэгэн жирмсэн эмийг бариж.
Чийн юн хүн бай гэж асуу бол, тээр эмээ үгүй лирүүн. Би чарчууд атаанхан үрээнхан хүн, нь гээ бай. Тэндээс ахтуу таууол тээ дэргэнэг доувдалч, адуум алыг авж хүн ардыг зартсуу бол гүй бай. Тээр жирмсэн эмээ бодончар тэрж хүвүн түрүү бай. Туу нэгээ хайрааугын хүвүн гэж чажар тайгаж нэрээд дубаа.
Жадранний үвгээ тэрээ болоо. Тэрээ джажарадайн хувууна тогуута нэрт бүлэгээм. Тогуута нь хувууна бурээ болчирав.
Бурээ болчиравгийн хувууна хар хадан бүлэгээм. Хар хаданний хувууна жамуух бүлэгээм. Жадран ауухтан тэлээ болоо. Жадаагийдгийн хайр бусад гэсэн үг болноон. Тэр энэ басаа боднчирас нэгэн хувуун түрүүлүү.
Түүнээг байрж авсан эмийн хувун хэмийн бардаг иж нэрээд бай. Байрны үүг тэр болоо. Байрдан хувун зөдгэл бүх. Зөдгэл бүх олон эмийн авсан тул хувуунын манамид олон түрүү. Манам байрн овохтан тэдэв болоо.
Бэлгүй нүүтээ бэлгүй нүүт овохтан болоо. Бүгэнүүтэй бүгэнүүд овихдан боловаа. Бүхээ хатагы хатхан овихдан боловаа. Бүхээ түү салчий, салчийд овихдан боловаа.
Бодунчар боржихан овихдан боловаа. Бодунчарийн аваал эмээс түрсэн барим ширад түү хабийч нэрт бүлэгээм. Тэр хабийч ваадарийн эхийн энжин дэрсэн эмийг бодунчараа татааур ийн боллагач нэгэн хууу нь дурсанд. Жаурдан ирээ үгүй байгаа.
Бодунчир амиду байх цахтай жаурдаг зүхэл тайлгаа таруух эрэхтэй болгой байгаа. Бодунчирыг үгүй болсан ихон тэрээ жаурдаг гэртэй ямаагтад аданхан үран хадай хүн байсан тулы түүний хүүн гэж тайлгаас хүүч харигаа байгаа. Тэрээ жээ үрээдийн үгүй болгой байгаа. Хабийч баатарийн хувуун Мэнин Тодон бол гээм.
Мэнин Тодонийн хувуун Хачийн хүлүүг. Хачин, Хачну, Хачуула, Харалта, Хачийн, Начин баатар дулаа бол гээм. Хачийн хүлүүгийн хувуун Хайдүү, Намолон эхээс түрсэн бол гээм. Хачийний хувуун Ноигидан иртээ бол гээм. Нойн шиг авиртай тул нойхн оугаатан болоо.
Хачиуугын хувьн баруулаадай нэрт бүлэгээ. Эх бийдээ баа идээ барах хувьдаг тул баруулаас оугаатан болоо. Хачиууглагийн хувьн бас идээ барах хувьдаг тул Эх баруулаа, үчухн баруулаа гэдээ хоож нэртэй болж. Уулмараа, эртэмд баруулаа, тодооин баруулаа тэргүүдэн баруулаас оугаатан болоо.
Харалдан хувуд бодоо мэдээ эхтүрүүгүй хуудхалдаг тул бодоо да овохтан болоо. Хайч юуний хувун адархидаа нэрт бөлгээ. Агтуугин тунд адар маатаг яхир хэрвэлж тул адархин овохт болоо.
Начин баадрин хувун үрүүдээ мангүүдээ хойр бөлгээ. Үрүүд мангүүд овохтан болохо. Начин баатарийн аваал имээс түрсэн хувуун шижуудаа доголдог ойр бол гээм.
Хайдогийн хувууд байшинхур догшчан чирхаа линхуа, чаавжин ортогаа хур бол гээм. Байшинхур догшны хувууна тумбийнас ицэн бол гээм. Чирхаа линхуа гээн хувууна сэнгүүн бэлэг, амбагаад нь таачууд оуихтан бол ого.
Чаргал энэ хүвээ бэргэнээг энэ болган авж нэгийн хүүн төржээ. Нэрэн бэсүүдээ гээна бэсүүд оуихтан болоо. Чааважийн ортога зурган хүүн тээ нэрэн оронар, хонхоотан, аруулад, сунэд, хаптурхас гэнийгээсгэдэг тулы ээм оуихтан болоо. Томбинай сэтсний хувуун Хабуулхан Сэмсээчүүлээ хөөр бөлгөө хэм. Сэмсээчүүлээ хувуун Бултээчүү баадар бөлгөө хэм.
Хабуулхан долон хувуун тээ. Тэдний нэрэн оохин баргаг, бардан баадар, хуудуухдүү мөнхөр хуудуулаа хан, хулан, хадаан, тодоон одчган гэнээ. Өхэм бархагын хувуун хуудахтүү жүрхий бол гээм.
Хуудахтүү жүрхийн хувуун сэчээ байхийн, тайчоо хойр бол гээм. Тээд жүрхий оуахдан бол ого. Бартам баадарийн хувууд мэнгийт өхий анг, нэгүүн тайчий, есөөхөө баадар.
Дариллаа одчих нь эндөрөө бол гээм. Хуудахтүү маанхурийн хувуун бурри бүхээ бол гээм. Аннам мүрний шуугуд хурм лахцагд Чингсэн дүү. Бэлгүүдэн мүрээ гэдээр тасцабчисам бэлээм.
Ходолохааны хүвүүдээд Зочи, Хирмаау, Алтангүрүү бүлэгээм. Холомбаадарийн хүвүүн Эхчирн бүлэгээм. Эхчирнгийн бол бадаахишлэг хойры Чингсэн үйд даргдийн үйд болохоон.
Хадан дадан хойр өргөө үнгэрчээм. Хамага Монголыг Хабуулхан захирч байба. Хабуулхан долон хувуун нэм байдал Сэнгүүн бэлгийн хувуун амбагаага Хамага Монголыг хан болохоор хэлсэн аж ийм. Бөөр хүлэн хөөр нөөрээг холбаж урсахаа оршуун мөрн дэ Аяргүүд, бөөргүүд, оугиийн татараа мэг нь ото гэлэн.
Тэдэнд амбагаахан охноон өгч, Татар Амбгаа ханээг бариж, хядддийн Алтын ханд хүрэг үлээв байна. Бээ сүүд өгийн балхачийг эдээ хүнийг элч болгож Амбгаа ханээг хэлсэнэн, хабуул ханээд олон хүүний тундах хутоолад миний арван хүүний тундах хатан тайж эджийн оожиж хэл. Хамагийн ханг үлсийн идсан байдил ахнаан оуран өтэж хүрэг хэхийг надар цээрлэл болгогтун.
Бээ Татар Амбгд бари гэдтэвээ. Таван хүрөөний хүмсэг тамтар тал, арван хүрөөгөөгөөгөө баригд тал, миний үшөөг авхийг оролдогтүүүн, гэж илгээж ийм. Тэр цахд ясуухы баатар шувуу аганан явахилсуур олхуунод аймагасаа эмээ аваад бодсаж байваа, мэргэдэн эхэ чилайду гэдээ хүнтээ олзаж. Тууны эмээ гунгийж байлаа, хооооод сыгилэнтээ хатам байнаа. Есэхээ баадар гэртэн давхийж ирээд ах нэгүн таяч хийн.
Түү дарии та отчыг нь хойрэг дагуулм мордож. Эхчилээдүү гүйзээж хоо ч байл? Тэр аяж хүрт нь ухамарний хойг даш бордож үүлэн бэлээр дуутааваа. Түүний хүрвүүлэн суулд нь хүүвэл тэр олон дуутаас хар? Нэгэн хошууг тавар ч эргэж тэргэндэн хүрт жерсэнд эмээ оууилд нь үч нь фууч нь гэж хэтсдарах хадныг хэлэн нь үгүйлэр үмэн.
Тэр 3 хүнээ училаг мэдэвүү чийн тэдний царай сэжиглэмээр байна. Чийний амин тхор хүргэж болно. Амин түлдэвэл ихнээрээг олхоод бэрэхгүй.
Мохолаг тодам дохиод бэ. Тэрэг тодам тхадад бэ. Хэрв намайг сануу бол дахин абсам гэргийг миний нэрээр нэрлэгтүүн.
Одоо амин арчил, миний үнээрээг үнсэж иев. Гээд омиссан замцан таалч бүхээ. Эхчээдээдүү тэрцамцыг марин дээрээс тонгоож авимагт хараавуулаа. 1-3 муу хошууг төөрч нэхэж айсууын. Чилээд үх хурдан ухамарныэ хууиг дашуурдаж яаран, оном мурон үүд дууд таваа.
Түү нэгээ 3-лэн хойнасан нэхэж долон даваад авдал хөөж эрэхүүд. Үүлдэн үжийг авч ясууг баадар жолууд нь хөдэлж. Ах нэгүүн тайжийг тэргүйлч дууд арээд ааад чигэн хачууд тагаж байлаа. Үүнд оуилдан үжэн үгүйлдэр үүнээ. Минээ нэрчилээ дүү сэргүн салхинд сэвлэг үсэн хэрсгэж хэр хүдөө гэдсэн үсгэж яахин завах болоо.
Одоо би хуир сэвлэг үсэн хоож шург шунж болж яахин одно. Гээдээ, оном мүрнэг далигүйлтэл ой шугууг гайлгтал их дуугаар ойлгад. Дарилтаа отчигийн хачуу хосоо үгүйлдэр үүнээ. Тэвэрээ хая��д ирчин тэрттээ даваг дававаа. өөл нь санах эрчийн өөсөөлний гэдлээ ва.
Хайал ч өөлдөвч, харж чамааг өзхэхгүй. Хайаж эрвч, хаалаг заман олдохгүй. 3-н үгэл гэтэлгээ ва. 3-н 3-н давуула ва.
Хайал бол моргүй, харвал бараггүй. Хайал бол өөл сонгстан. Тогүй ва гэж ядхава.
Өөлдөн үжнэгээ ясуугвээ баадар тэгээд гэрттэн авчарч гэргий болох голоо. Өөлдөн үжнэгээ Есэхээ баатарийн абжирсан ясу, ээм бүлэгээм. Амбагаа хам баригдлаад хатан хуталаа хойрэг нэрцасан тулы хамаг Монгол таа чуулнаара онын мүрний хорхунагийн хүн дэгээдгийг азар цооглаар чхилээлцээд хуталааг хам болгобо.
Монголын жарагалнаана бөжээгээ хурм бүлэгээм. Хуталааг хаан үргөө мчлүүд. Хорхууныгийн сагилагар модний дур хавирг гацарийг халцардал, өвдөг гацарийг өлтөртөл дэвхцэн бөжэглээж хүрэм лава.
Хүтөлөө хан болоод хадан таажтай хуюулан татар эргэнээс үши авгаар мордава. Татарийн хутом барага, жалий бүхээ хойртар арван хүрвүн үдээ байлдавч, амбагаа хаани үшэн сайдар авч эс чадава. Тэр цагд ясуга баатар татарийн Тимуучин үгээ хори бүх азаргийн татар хүнийг вар жирэхэд жирмсэн байсан өөлдөн үжэн онны дэлүүн болтога идэх азар Чингис хан иг түрүүлжээ.
Чингис түрүүхдүүн баруун гард шагаань чинээ нөжэтгэн түржээ. Татарийн Тимуучин үгээг байр жирэх цагд тахуултаж түрүүгэжээ Тимуучин рэг үхчээ. Есэхээ батрэн оуулдан үжнээсээ Тэмүүчинээ Хасар, Хачуун, Тэмүүгээ Дурган хүүн түрүү Баса Тэмүүлн нэртээ нэгэн үхэн түрүү Есэхээ батрэн нэгөө гэргээ Сочи гэлүүхээс түрсэн Бэхтэр, Бэлгүүдээ хойр бүлгээм Тэмүүч нэг юсн насда байхад Зочи хасар долоон насда Хачуун алчий таван насда Тэмүүгээ одчигэн 3 настай, отганон Галиин хан гудамтэйн эцэн болноог эсэн өг.
Тэмүүлдэн өлгийт байсан бөлгийн. Есэхээ баатар Тэмүүлч нэг юснэн настай байхад, өввэлдэн эхийн турхам алхуун овод эргэндээ хувууны нагацнараз охинг үйгэж Тэмүүлч нэг авадууд ово. Яуах цамда цэхцэр чихургуу гэдээ гацарийн хоронд, хонграадын тайсадсан дээ холцава. Дайс ицэн үгүйлдэр үнэ. Есэн үгээ хүд айл хүрэхээр яван?
Есэн үгээ баадар үгүйлдэр үнэ. Мэний хүүнийн нага цолхун оо дэрэгэнээс охин хүүхээр явж байна. Дайс ицэн үгүйлдэр үнэ.
Энэ хүүн чин нуднды галт, нүүртээ гэрлтээ хүүн байна. Есэн үгээ хүд, бээ энэ шууна нэгэн зууд зууд лива. Заган шонхур шуву Нарсар хойрэг атхан нэсэж эрээд миний гардээр бүү гэж зүүдлүү.
Нарсарийг бэд нүдээр үздэг үйлээ. Гэдээл Нарсарийг шонхур шуву адгаж миний гардээр бүүхэн гайх илт. Хүй ямар сайн тухуул учирх болуу гэж бээ бусдад гэлсэн бүлэгээ.
Есэн хүй хүд, чих хувуун дагуул гэрсэн нь даруу миний зүүдний тайл бүргөлөө. Юн зүүд байхав? Танай хияа таймгийн суул дэрж зүүд дэртөөхөөссөнөөж. Манахонгарад хэдэнээсээ бустын нүтэг байх хүнэг болон тэмцэлдэдгүй. Хэрвүүлсээг үлдавдалан, хацар сайд охдан, хасаг тэргэн солгаж, хар бүр хүллэж, хайдрүүлж одож хам болсон таан рэйн хадан сурүнд дэвш үлж хамт солгон.
Уур эрэгнийг үлд тэмцэн үнг сайд охдан үлж хэхдээ тэргэн солгаж үл бүр хүллэж үлэсэхэж одож үндэр суур идсалигч дээн үр үлхэйнээ боллиг нь. Манах хүнгэрээд хэдийнээс хацархуу хадууд та үнгсан үүгдэд тул зээгийн зүсээр үхдийн үнгүйр явна. Ногон хүүг нь нүтхэн эцэмшэн, үнг шилдэгдэн. Есэхүй хүд, миний гэрдож, надад үжүүх нь үхэн би. Таа үз, гээж дайсадсан хэлээд, есэхүй гэрдэн таа үлж аваач баймаа.
Нүүртэн гэрэлтээ нүдэн дээ галтай ухин тул сананд нээлүү. Түүний нэр бүртэгийн. Тэмүүч нээс нэгэн насаахаа аргтай аж байм. Дайсэцний гэрт хүнөөд маргаашны ухинээ үгэвээл дайсэцэн үгүйлэрүүн. Олон одаа үүэлгэж үгэвээл эрхэмлэгдэг.
Зон одаа үүэлгэж үгэвээл доромжлагдог гэдэг болобжаа. Охин хүүний заяа төрсөн үүдэнд өтлөхгүй тул охноон үгээ. Чээ хүүнээ хүргэн болгож манаа гэрт үлгдээ.
Гээж хэлүү бэлээ ясуухы баадар өгөлрөөн. Бээ хүүнийн орхы, миний хүү нь охонос зажимтгэх үлээ. Эрхэм хууд чийн миний хува нэг нохоон осбүүд сучуул.
Гээд хүдэл ч басан мороор бэлэг үүгч. Тэмүүжнийг орхиүд есүүхээ баадар бодсуу. Есүүхээ баадар цэгцэрэн шарталд явж байдал?
Татар эргэн хурмлаж байхдаа дохуулдод амцангах тул хурмд бува. Татар нар есүүхээг танжаа, эрхэм есүүхээ эрэв. Гээд ч хурмд соодгад? Үрдээн болагдсан үшууг сандж нөө цар хэлэлтсан холонд хорголж үхч байм. Ясуухээ тэндээс мордож явах цамда бэй мөөжэрч, 3 хунаг араагыж яваад гээрд хүрч байм.
Ясуухээ өгөөлрөөн. Мэний додор мөө байна, дэргүйт мэний хэм байна. Гээж ясуух болоо хонгоодний чирхээ өгөнний хуваан мэнийлиг аар байна гэвээл түүнийг додож өөгөөлрөөн. Хуву мин мэнлэгчий сонц, хуву мин болчар вэлээ.
Тэмөж нь хуву нэг урах дарихоо дэрэг цамайн зур татар тхарлгдог. Тодор мин муваань үнч нь худзарсон дүүн рон бэлэбсэн бэргийнэн азаргийг ч хэмээд. Тэмөж нь хуву нэг дару явж авчар.
Хайрд мэнлэг мэнээ. Гээд наснаас нүгч байм.