Transcript for:
Түүхийн Лекцийн Тэмдэглэл

Тэгээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдээдэ Манай үлсэн хэлц алгаа болон 24 жоо үлсэн бид бүх манай үлсэд ямархуу харилцаа холбот яа ч харилцан үлч байсан нэг гарад тарч нэгэж хэлч байна. Энэ үйдөө монголны гарад тарч нь байгаа үлч лахсан. Энэ тухаа бүгдээр үзгүй холом. Заа 14 зүйнээ үйээс Монголууси ян гадаа тарчин ямар үрчилгэлгэлсэн бээ Зург тулгуур холом тунгаа бүгдээр хамсаддаа болоо зүйнээ. Бэд үхэн болоо энэ үйээс үзэн хүрнэн Байхаа болж Эхэн үхдэхтэй бүтсэн гэрсэн байгаа. Энэ хүү зургтээр болоо отоо егэл 14 зүүн Хүчас дүчээд Оннээ үйээн зургээг отоо харалсан байна. Зайн дуул халх бүй юу одоогийн монгол зүйн гаруу з казак, маньччинг з, минг з, мөгөл, орсийн ханд з томохоо хуваа юу түү азийн түүгэн дууд. түгээг бичлч байсан тамахан болсгод нь дон нэр байна. Эндээ сараха бол манай өөлсэг төөрөө одоо орсийн хаант болс, майнжичин болс, минг болс, аа тэгээд казак, болонг сивип, их монголийн одоо болсгод оршин түхдэнж байсан байхны. Бүгдээр энэ дээ оршин түхдэнж байгаа болсгод нэг нэгээр нь манай хэрхэн өөч лүцүүр харилтж байсан, үлтж байсан гэхэн байдаа луугийн луудзгийн. Зай, эхэнээх манджичин болс? Зай, энэ манджичин болсуула анаах бүл. Гөөр одоо энэ манджигичийн амар хүмүүсгийн байгаа сээрээ. Зай, энэ манджигичийн амар хүмүүсгийн байгаа гэвээл. Энэ хүмүүснөө өөрсөөдөө одоогийн одоо манджиууар буюу хар мүрөн, амар мүрөн орчин суудогүйссэн. Хагас нөвөлчин, хагас одоо хацаар тараа лэгэлдэй тийм хүмүүсгийс. Зай, хэгэвчилнэн болоо гахаа маралдог. Эсэн байд, заа тэгээд хачаагууар нь мэр, тэгээд хүр гэхмээд малдагаа. үжвэлхээс ашигэлхасаад хаднаа үзээдээрээд эрэхээртэг заа тэгээд ан хээдэг хэгэлчилэн бас ан хээдэг тэйм та мүнлэстэн маяс заа тэгээд энэ үнцэн 3-н үн отоо гол ауга гэж байдаг заа тэрээ бол зүхчийд тунгүүс хэмнээг нь гэж байна заа тэгээд эдгээрээн эггэл нээлээд маньччин үнсэг байгаалсан Яг ада тунгусгийн нэрээлдэй бүй тунгусгийн өөрөө гахраа маллаг чигсээ сурдогтай бүй нь байна. Энэдээс үнсэхээд бол анжинаар бол гахраа маллаг сурдог. Эрөнкөйтөө суржилын дэрлтэй хэрнээ, малаад чихуу ирэхээлдэг, хаяавас нортог сэлгэнээ өөртөг. Адагаад анг хэгээдэг тэгэн хүмүүс байхны. Зайгээр энээ тагсанчин, хагасан үдэлчин, хагасан марчин хүмүүсийг байна. Норхоо ч гэдэг хүн. 24 хүнээ машаалдан чижиг-чижиг оугаа байсан гумуусыг нэгтэгээд 24 хүнээ 40 халттогу болсайг байгаа ханашир эндээр болохдсан маяд. Яг адмас халттог нь болохдгийн нэрлэсэн маяд гүйл Маньжинаар нь тугн дээ байгаа болохд байсан хамгийн хүчэрхийг болохдсайг нь халттог нь болохддаг нэрээд байсан. Зайнахгүй халттог болсайг бол анаа идзэн чингээс ханг болохд нь дарч байдаг. Тэрнэээ сушуул маньжинаар үүрсдэн гэсэн болсайг байгаа лгүй явсар. нь нь 11-12 гуу андай золгсан байдог. Зай ангээд нүрхээд чахан луу луу отоо лггүйч баадар хам бол маньчжин гусыг нэг тэгээ чалтгүй ласаа байгаа байсан. Зай адаа үүний дараагар гулсанай бай гусын дараагар үүрэхийг гацар орныг томсгүй гуддог байсан чахсан. Зай ангээд нь 11-12 гуу андай маан осоо мэн гусын зуун хоо тэгээд гэцгарай үүрээрсэн дахилч. үгээсэн зургуу сартсагаа. Зай маньчжин гусын адаа Анах байгаа гуулах зонг азар бол яг юн үүлэлс гэж байгаа үгний орчин байсан. Хара мүрн, амар мүрн тэргүй тунгуснар, зоо тэрний үмнэн тэгсэг хаминаганнаар. Зоо юн шартан гэсдээ хэдсэлгэж байгаа юн бүсэн тэг сурч байгаа маньж нь нар байсан. Заянгайд энэ үүр үйнээ хэдэгэж, чтэн ходжуу альттог болсай байгаа үрж байгаа маньг үсэнээ дараагар. Заянгайд энэ мэн үүсрөө тачигээрсэн. Заянгад ууудохсон дахдалж маших гэмжээний аланг тусгог дуудыг гэдээс дээрээм танаулаа хэсэн. Заянгг салонгстаруу маших гэмжээний дээрээм танаулаа туштудыг хэж байсан. Зай ангээд явсаар явсаар, Мэнгэсгүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүүү Тэгээн дээ хүмэлтлээ томолсон маяддаг байхтан ээ. Заа, тэгээл 1664-гоон, Мэнг үлсээгээд зилч, Маш томохон гэсэн бүрнээ байгаалах хэхэлэн дайг бидсэн маяд. Заа, дохоо ий Мингүүлс бол нэг 12-25 сийгхүү амтай байсан гэж байсад. Харин өөр Монгол бол нэг сайг аранг хүү амтай байсад. Гээдээл маньжинаар хэдүүлээ байсан мээ байл маньжинаар нээдээд оон 30 000 хүргүүдийн үгүүдийн байсан. Мөсөөрөөл чиндээд тэмээлдүүүлдсэн байд. Задахи нь цүүгүнгүү мүс яа чинхүү том зүнүүрдэн байнаа үлсэн байлаа байд байд байсан хайхилтай түүг байд байлаа. Дараг бүлсөөл 1000 үлс. 1000 үлс бол мэдээч байр манай Монголын хиуаан гүрний мүнсэнний дараагаа гард хэддээд би болсан. 1000 үлс бол 1936-1936-1936-1936-дүү аз дүүл хамгийн хувширийг гүрнөөдийн нэгийг тогсог дуу байсан. нүүлчдий нүүлчдээр нь цихуулах байоо барон зүй маангалийг хоронд нээ бэл зүйлэн түүлд болдог байсан. Заа тэгээд нүүлчдий бүцэн дахи чирч хяздэг идсалх бай гэдгээ сэргээл бүүд нээс. Даа адууны... цахийг отоо еэ олдогс. Ээ надууны цахийгдэн яадаг байг байг байл минг олс их Монголтай, Ходлтай хэгтэй зуххүүн дуу яг унахголдог насны, үй үжлий насны гүүгээр болон отоо цалуу ахтмэрд ол арилж байд байс. Зая нь гэсэнээрээ үжлий насны гүү вахгүй болчихэн боль, гүү цөрчэхэн боль Монгол адуус жүрчэгүй. Зая мүн цэргийдайн дашигардаг үжвэстэг байсан. Зая мэггүй болохоор отоо Байлаа нь оон оон аон уу таан жил оршин тахтан зомбал байш, мааньж нь нарг нь зурган зуун тучин дэрүү аон дээ излигтсэн. Зай ангийж байхдай оон дотодоо маш тэмтэлтэй байсан дээ чимсэдээ байх. Зай мүн бас 1000 усы хайжуу гар мүн тувдус дотодоо ийдрэлтэй байсан. Уланаа болон шаринг 2-3 ууу орсогл нь хоор нь дайна гээд маш том дайна дайна байсан. Зай нь хүй дайна нэгээн мүн ашигал нь мааньж нь ицэлч байсан аж гэж байсад. Монголийн барон хэсэхээр бол кэргийз бол казахин жудзгуд байсан. Жудзгудган бол зулд хэсэн байгаа гэж байд. Түүний өмнөн бээр бол Монголийн эхэгээдсэнд гаруу орч байд. Монголийн эхэгээдсэнд гүр бол суултахдаа дээн хэмэрлөөлөө бол бүхээр нь дарадсан байд. Түүндээд дайд зэд ол яргийн дурфанийн цэхэрэгшнээр тогний замыг идрихэнээ төлөө тахар нь тэнцэлэгсээрэгсэй. Харин идээрэйн технийгэсэг бухар самархган зэрээ томохон хүдүүдэйг зүүн гарээ ханд болсад идлэн хүрсэн байдаг байх. Зээ хамгийн зүүлч байдаг хамгийн нэлээг үчэхэлгээсэн үрэн бол орсай исанд гүрээ. Орсай исанд гүрэн бол үхнээлтэй үйээр. Сибирдийн зүгүүл маш хэмжийнээ хэгэлд бүлтэг хэсэн. Монголчуудтай хэл залгаач хэгэлсэн байдаг энэ кэсэнээр. Бурайдийн хүтэг бол маш хэмжийнээ бихлийл шивээ байрих. Багдан бааг хэмжийнээ туланаауд хэгэл. Гумуус хэгэн зүйлээ хэхэдэг зэрэг зүүлэн болон хадуу агааг ашиглаж. Сибир болон бурайдийн тэг ислах басан байд байд байх. Зайнгээд, ахар хандулсай үлвээрлэл байхтай.